logo
  1. Главная страница
  2. Курсовые работы
  3. Транспорт
  4. Avtotransport tarmog’i korxonalarini loyixalash

Avtotransport tarmog’i korxonalarini loyixalash

Загружено в:

09.10.2022

Скачано:

0

Размер:

144.6318359375 KB
Скачать
Avtotransport tarmog’i korxonalarini loyixalash MUNDARIJA Loyihaga topshiriq KIRISH ATXKS larini texnologik hisobi Dastlabki ma'lumotlar ATXKS ning turi va quvvatini asoslash Yillik ishlar hajmini hisoblash ATXKS buyicha yordamchi ishlarning yillik mehnat sarflari Ishlab chiqarish ishchilari sonini hisoblash Ishchi postlar va avtomobil turar joylari sonini hisobi TXK va JT, tozalash-yuvish joylarining maydonini hisoblash Ishlab chiqarish bo'limlari maydoning hisobi Omborxona va avtomobillar turar joylarini hisoblash Yordamchi xonalar maydoni hisobi Umumiy xulosalar va tavsiyalar Adabiyotlar ro'yxati Kirish Har bir davlat jamiyatining rivojlanish darajasi birinchi navbatda ushbu jamiyatdagi ta’lim darajasiga bog’liq. Shuning uchun ta’lim muammolari har doim dolzarb bo’lishi kerak, ayniqsa iqtisodiy mamlakatga aylanib borayotgan davrda. Mamlakatni iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirishda ta’lim tizimi va uning ko’p tarmoqli yo’nalishlari O’zbekistonning ustuvor siyosati hisoblanadi. Shu maqsadda Respublikada kadrlar tayyorlash milliy dasturi qabul qilingan. Ma’lumki, hozirgi kunda ma’naviy-ma’rifiy ishlarining samaradorligi va ta’sirchanligini oshirish, xususan milliy o’zligimizni anglash, bebaho ma’naviy merosimizni asrab-avaylash va xalqimizga etkazish faqatgina ommoviy axborot xodimlarining vazifasigina bo’lib qolmay, balki mutaxassislik fanlaridan saboq berayotgan pedagoglarning vazifasi hamdir. Respublikamizda avtomobil transportining turli yo’nalishlari bo’yicha tahsil olayotgan bakalavriat va magistratura talabalari, ilmiy xodimlar va soha mutaxassislarining bilimini zamon talablari asosida shakllantirish va avtomobil sanoatini rivojlantirish borasida shaxsan Respublika Prezidenti va shu soha mutaxassislari jonbozlik ko’rsatmoqdalar. Buning dalili etib shu kungacha ishlab chiqilgan hukumat qarorlarini, chop etilgan kitob va ilmiy maqolalarni aytish mumkin: 1. “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” Islom Karimov, Toshkent “Ma’naviyat” 2008 y. 2. “Eng asosiy haqiqatini aks ettirish” Islom Karimov, Toshkent “O’zbekiston” – 2009 y. 3. “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari” Islom Karimov, Toshkent “O’zbekiston” 2009 y. 2008-yilda boshlangan va bugungi kunda ko’lami tobora kengayib va chuqurlashib borayotgan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi mamlakatimiz iqtisodiyotiga ham o’z ta’sirini o’tkazmoqda. Inqirozning kelib chiqish sabablari va O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etish chora-tadbirlari Prezident Yuqorida keltirilgan kitob, maqola va qarorlarda Respublikada avtomobil I.A. Karimovning “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari” nomli asarida batafsil yoritilgan. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi kelib chiqishining asosiy sababi sifatida yirik banklar va moliyaviy tuzilmalarning likvidlik, ya’ni to’lov qobiliyati zaiflashishi, kredit bozoridagi tanglik, sodda qilib aytganda pul mablag’larining etishmasligi bilan izohlanadi. Asarda jahon moliyaviy inqirozining mamlakatimiz iqtisodiyotiga ta’sirini kamaytirish va uning oqibatlarini bartaraf etish uchun zaruriy chora- tadbirlar keltirilgan. Xususan, moliya-bank tizimining ishonchli boshqaruvi, iqtisodiyotning real sektori korxona va kompaniyalarning faolligini kuchaytirish, korxonalarni modernizastiya qilish, zamonaviy moslashuvchan texnologiyalarni keng joriy etish, imtiyozli kreditlar berish, qat’iy tejamkorlik tizimini joriy etish, ishlab chiqarish tannarxini kamaytirishni rag’batlantirish hisobiga korxonlarning raqobatbardoshligini oshirish kabi dolzarb chora tadbirlar va shu bilan birga aholini ish bilan ta’minlash, bunda xizmat ko’rsatish va servis sohasini rivojlantirish va kengaytirish muhim o’rin tutishi batafsil yoritilgan. 2008-yili aloqa, axborotlashtirish, moliya, bank, transport xizmati ko’rsatish, maishiy texnika va avtomobillarni tamirlash sohalari ancha yuqori suratlar bilan rivojlandi, kelgusida ushbu sohalarning yanada rivojlanishi ko’zda tutilmoqda. Bu vazifalarni hal qilish uchun mutaxassis tayyorlash sifatini oshirish, o’qitishni ishlab chiqarish va ilm fan bilan integrastiyasini yanada mustahkamlash, o’quv jarayoniga ilg’or pedagogik texnologiyalarni joriy qilish lozim. 4. O’zbekiston Respublikasida avtomobil sanoatini rivojlantirish va ularni ekspluatastiyasini tashkil etish yuzasidan hukumat qarorlari, etuk olim va mutaxassislarning fikrlari, chiqishlari va ilmiy maqolalar (1991yildan shu kungacha); hisobiga korxonlarning raqobatbardoshligini oshirish kabi dolzarb chora tadbirlar va shu bilan birga aholini ish bilan ta’minlash, bunda xizmat ko’rsatish va servis sohasini rivojlantirish va kengaytirish muhim o’rin tutishi batafsil yoritilgan. 2008-yili aloqa, axborotlashtirish, moliya, bank, transport xizmati ko’rsatish, maishiy texnika va avtomobillarni tamirlash sohalari ancha yuqori suratlar bilan rivojlandi, kelgusida ushbu sohalarning yanada rivojlanishi ko’zda tutilmoqda. Bu vazifalarni hal qilish uchun mutaxassis tayyorlash sifatini oshirish, o’qitishni ishlab chiqarish va ilm fan bilan integrastiyasini yanada mustahkamlash, o’quv jarayoniga ilg’or pedagogik texnologiyalarni joriy qilish lozim. 4. O’zbekiston Respublikasida avtomobil sanoatini rivojlantirish va ularni ekspluatastiyasini tashkil etish yuzasidan hukumat qarorlari, etuk olim va mutaxassislarning fikrlari, chiqishlari va ilmiy maqolalar (1991yildan shu kungacha); Yuqorida keltirilgan kitob, maqola va qarorlarda Respublikada avtomobil sanoatini rivojlantirish va ularni ekspluatastiyasi bo’yicha bajarilayotgan va bajariladigan masalalar hamda shu kun talabiga javob beradigan yosh avlodni etishtirish yuzasidan fikr va mulahazalar keltirilgan. Respublikamiz 1991 yil mustaqillikka erishgach mamlakat iqtisodiyotini isloh rejasini ishlab chiqish davrida, avtomobil transporti va avtomobilsozlik sanoatini rivojlantirish muhim masalalardan biri deb qaraldi. Shu sababli mustaqillikning dastlabki yillaridayoq Respublika Hukumati shaxsan Respublika Prezidenti tashabbusi va rahbarligida Respublikada avtomobil sanoatini tashkil qilish va rivojlantirish bo’yicha qarorlar qabul qilindi va bu qarorlar amalga oshirila borib 1996 yilda Respublika avtomobil sanoati o’zining birinchi mahsulotlarini bozorga chiqardi. Shu bilan birga mamlakatimiz oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlarida avtomobilsozlik uchun mutaxassislar tayyorlana boshlandi. Avtoservisning iqtisodiy va ijtimoiy ahamiyati mamlakatimiz avtomobillari uchun ulkan bo’lib, uning xizmatidan yil davomida mamlakat avtomobil parkining asosiy qismi muntazam foydalanadi. Bu borada Respublika Hukumati 1993 yildayoq Janubiy Koreyaning "DEU" kompaniyasi bilan shartnoma tuzib, Asaka shahrida o’rta hajmli NEXIA, kichik hajmdagi TICO va DAMAS avtomobillari ishlab chiqarishga mo’ljallangan "UzDEUavto" avtomobil zavodini, Samarqand shahrida O’zbekiston-Turkiya qo’shma korxonasi "SamKochAvto" zavodida kichik turkumdagi O’ZOTAYO’L avtobuslarini va ixtisoslashgan yuk avtomobillarini hamda uning agregatlarini ishlab chiqarishga mo’ljallangan korxonalar (bu zavod 2006 yilda Yaponiyaning “ISUZU Motors limited” kompaniyasi bilan texnik hamkorlik shartnomasini tuzib, unga asosan avtobus va kichik yuk mashinalarini ishlab chiqarishni yo’lga qo’ydi) barpo etildi. Keyingi o’n yil davomida Respublikamiz avtomobil parkining tarkibi keskin o’zgardi, unda engil avtomobillar qatorida “UZDEU” markalari etakchi o’rinda tursada (50 % dan ortiq), hozirgi paytda Evropa, AQSh, Yaponiya mamlakatlarining yuqorida ko’rsatib o’tilgan mashhur avtomobilsoz kompaniyalari ishlab chiqarilgan barcha turdagi avtomobillar salmog’i o’sib bormoqda. Bu avtomobillarning yuqori texnik imkoniyatlaridan to’la foydalanish, ularning qulay va samarali ishlashlarini ta’minlash uchun ularga o’ziga monand, yuqori yuqori saviyadagi avtoservis xizmati tashkil etilishi zarur. Buning uchun esa mamlakatimizdagi avtoservis korxonalari tarmog’ini yanada kengaytirish, ularning ishlab chiqarish texnika bazasini mustahkamlash, servis xizmati turlarini ko’paytirish, xizmat sifati va madaniyatini yaxshilash masalalarini hal etish talab etiladi. Ta’biiyki sohaning bu muammolarini echishda yuqori malakali mutaxassis kadrlar asosiy, etakchi kuch bo’lib xizmat qiladilar. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning O’zbekiston Respublikasi Konstitutstiyasi qabul qilinganining 16 yilligiga bag’ishlangan tantali marosimidagi ma’ruzasida 2008 yilni yurtimizda “Yoshlar yili” deb e’lon qilinishi munosabati bilan ta’lim muassasalarida kadrlar tayyorlashni iqtisodiyotning real tarmoqlarida talab qilinayotgan mutaxassislik (ixtisoslik) larini hisobga olgan holda tayyorlash masalasi qattiq nazoratga olinganligi hamda shu yilning o’zida kasb-hunar kollejlari tizimida 80 ta ixtisoslik bo’yicha kadrlar tayyorlash boshlanganligi, oliy ta’lim tizimida esa 90 ta yangi mutaxassislik joriy etilganligi alohida ta’kidlab o’tildi. O’zbekiston Respublikasining “Davlat tili to’g’risida” va “Ta’lim to’g’risida” gi qonunlariga muvofiq hamda Vazirlar Mahkamasining 2008 yil 2 maydagi 243-Fhamkorlik shartnomasini tuzib, unga asosan avtobus va kichik yuk mashinalarini ishlab chiqarishni yo’lga qo’ydi) barpo etildi. Keyingi o’n yil davomida Respublikamiz avtomobil parkining tarkibi keskin o’zgardi, unda engil avtomobillar qatorida “UZDEU” markalari etakchi o’rinda tursada (50 % dan ortiq), hozirgi paytda Evropa, AQSh, Yaponiya mamlakatlarining yuqorida ko’rsatib o’tilgan mashhur avtomobilsoz kompaniyalari ishlab chiqarilgan barcha turdagi avtomobillar salmog’i o’sib bormoqda. Bu avtomobillarning yuqori texnik imkoniyatlaridan to’la foydalanish, ularning qulay va samarali ishlashlarini ta’minlash uchun ularga o’ziga monand, yuqori yuqori saviyadagi avtoservis xizmati tashkil etilishi zarur. Buning uchun esa mamlakatimizdagi avtoservis korxonalari tarmog’ini yanada kengaytirish, ularning ishlab chiqarish texnika bazasini mustahkamlash, servis xizmati turlarini ko’paytirish, xizmat sifati va madaniyatini yaxshilash masalalarini hal etish talab etiladi. Ta’biiyki sohaning bu muammolarini echishda yuqori malakali mutaxassis kadrlar asosiy, etakchi kuch bo’lib xizmat qiladilar. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning O’zbekiston Respublikasi Konstitutstiyasi qabul qilinganining 16 yilligiga bag’ishlangan tantali marosimidagi ma’ruzasida 2008 yilni yurtimizda “Yoshlar yili” deb e’lon qilinishi munosabati bilan ta’lim muassasalarida kadrlar tayyorlashni iqtisodiyotning real tarmoqlarida talab qilinayotgan mutaxassislik (ixtisoslik) larini hisobga olgan holda tayyorlash masalasi qattiq nazoratga olinganligi hamda shu yilning o’zida kasb-hunar kollejlari tizimida 80 ta ixtisoslik bo’yicha kadrlar tayyorlash boshlanganligi, oliy ta’lim tizimida esa 90 ta yangi mutaxassislik joriy etilganligi alohida ta’kidlab o’tildi. O’zbekiston Respublikasining “Davlat tili to’g’risida” va “Ta’lim to’g’risida” gi qonunlariga muvofiq hamda Vazirlar Mahkamasining 2008 yil 2 maydagi 243-Fson farmoyishi asosida va 2009-2012 yillarda O’zbekiston Respublikasi oliy ta’lim muassasalarining moddiy – texnika bazasini mustahkamlash Davlat dasturini tayyorlash bo’yicha Respublika komissiyasining 2008 yil 6 maydagi 07-1-sonli majlisi bayoni topshiriqlari ijrosini ta’minlashga qaratilgan oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2008 yil 13 dekabrida “Ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etilishi holati va aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish chora- tadbirlari to’g’risida” gi 362Bugungi kunda etishmaydigan o’quv adabiyotlari asosan-son buyrug’i qabul qilindi. so’ngi yillarda yangidan tashkil etilgan ta’lim yo’nalishlari (mutaxassisliklar) da qayd etildi. Ayni paytda Respublika oliy ta’lim muassasalari ta’lim yo’nalishlari va mutaxassisliklari bo’yicha login grafikasida tayyorlanishi lozim bo’lgan yangi avlod o’quv adabiyotlarining ro’yxati shakllantirilgan bo’lsada, bu borada amalga oshirilishi lozim bo’lgan ishlar, shuningdek o’quv-uslubiy majmualarni tayyorlash echimini to’laligicha hal etilmagan. Shu maqsadda ishlab chiqilgan “2009-2012 yillarda Respublika oliy ta’lim muassasalarini yangi avlod o’quv adabiyotlari bilan ta’minlash bo’yicha harakat dasturi” hamda “Fanning o’quv-metodik majmuasi tarkibi” tasdiqlandi [29] [8]. Shu bilan bir qatorda meni ilmiy ishim ham o’quv uslubiy majmua bo’lib ya’ni “Avtotransport tarmog’i korxonalarini loyihalash” o’quv uslubiy majmuasini takomillashtirishdan iborat bo’lib hisoblanadi. Bu o’quv uslubiy majmua ma’ruza, laboratoriya ishi, mustaqil ishi, kurs ishi va bitiruv malakaviy ishlarini o’z ichiga oladi. Kurs loyihasini bajarishdan maqsad "Avtoservis korxonalarini loyihalash asoslari" fani bo'yicha olingan bilimni mustaxkamlashdan iborat. Kurs loyihasini sifatli bajarish talabalarning mutaxassislik fanlari bo'yicha bilimlari qay darajada ekanligini va bitiruv ishi ishini bajarishga tayyorligini ko'rsatadi. Kurs ishining mavzusi halq xo'jaligining dolzarb talablariga javob beruvchi fan va texnika yutuqlarini o'zida mujassamlashgan bo'lishi kerak. Avtomobil transportiga bo'lgan ehtiyojning va avtomobillardan samarali foydalanishni ta’minlash ularni texnik tayyor holatda ushlab turishni taqozo qiladi. Bu o'z navbatida avtoservis korxonalarini rivojlantirishni: yangi korxona qurish, ishlab turgan korxonani kengaytirish, qayta qurish yoki qayta texnik jihozlash ishlarini amalga oshirishni talab etadi. Kurs ishini bajarishda, talaba me'yoriy xujjatlar: "Avtomobill transporti xarakat tarkibiga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash to’g’risidagi HIZOM", "Avtomobil transporti korxonalarini loyihalashning umumtarmoq me'yorlari (ONTP-01-86, ONTP-01-91)", yangi va xorijiy avtomobillar uchun me'yor va ko'rsatmalar, hamda ilmiy tadqiqot ishlarining natijalari bilan tanishgan va yaxshi o'zlashtirgan bo'lishi, bozor iqtisodiyoti munosabatlarini yaxshi tasavvur eta olishi zarur. oladi. Kurs loyihasini bajarishdan maqsad "Avtoservis korxonalarini loyihalash asoslari" fani bo'yicha olingan bilimni mustaxkamlashdan iborat. Kurs loyihasini sifatli bajarish talabalarning mutaxassislik fanlari bo'yicha bilimlari qay darajada ekanligini va bitiruv ishi ishini bajarishga tayyorligini ko'rsatadi. Kurs ishining mavzusi halq xo'jaligining dolzarb talablariga javob beruvchi fan va texnika yutuqlarini o'zida mujassamlashgan bo'lishi kerak. Avtomobil transportiga bo'lgan ehtiyojning va avtomobillardan samarali foydalanishni ta’minlash ularni texnik tayyor holatda ushlab turishni taqozo qiladi. Bu o'z navbatida avtoservis korxonalarini rivojlantirishni: yangi korxona qurish, ishlab turgan korxonani kengaytirish, qayta qurish yoki qayta texnik jihozlash ishlarini amalga oshirishni talab etadi. Kurs ishini bajarishda, talaba me'yoriy xujjatlar: "Avtomobill transporti xarakat tarkibiga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash to’g’risidagi HIZOM", "Avtomobil transporti korxonalarini loyihalashning umumtarmoq me'yorlari (ONTP-01-86, ONTP-01-91)", yangi va xorijiy avtomobillar uchun me'yor va ko'rsatmalar, hamda ilmiy tadqiqot ishlarining natijalari bilan tanishgan va yaxshi o'zlashtirgan bo'lishi, bozor iqtisodiyoti munosabatlarini yaxshi tasavvur eta olishi zarur. Кўрсаткичлар Белгилан иҚиймат Йил давомида ТХКС да хизмат кўрсатиладиган автомобиллар сони Аи 2700 Йил давомида ТХКС да сотиладиган авт. сони Аc 540 Бир автомобилни йил давомида юрадиган йўли, км Lй 12000 Йил давомида ТХКС га авт. ни ўртача кириш сони, дона d кир 4 ТХКСнинг йиллик ишлар кунлари, кун Dй 305 Иш кунидаги алмашинувлар сони m 1 Алмашинув давомийлиги, соат a 7 ТХК ва ЖТ ишларини постларда бажарилиш қисми Kп 0,8 Aвтомобилларни назорат қилиш учун ажратилган вақт tтек 0,2 Ишчи пости вақтидан фойдаланиш коэф. n 0,9 Автомобилларни ТХКС га бир маромда кирмаслигини хисобга олувчи коэф. U 1,3 Ҳар бир постда ишловси ўртача ишчилар сони, ишчи Pўр 1,5 Тозалаш, ювиш ишларининг солиштирма иш ҳажми, ишчи с о tтю 0,2 Автомобилларни тозалаш-ювиш ишларини бажаришга киргунча ўртача юрадиган йўли, км Lйю 1200 Автомобилларни сотув олди тайѐрлаш солиштирма иш хажми, ишчи соат tсот 0,77 Aвтомобилларни кафолатли бeпул tктх 1,56 ТХК солиштирма иш хажми, ишчи соат Автомобилларни кафолатли ЖТ солиштирма иш хажми, ишчи соат tкжт 3,5 Ювиш ускунaсининг унумдoрлиги (eнгил aвтoмoбиллaр уч Aу 30 қабул қилиш пости ўтказувчанлиги Аў 3 ТХК ва ЖТ ишларини 1000 км юрган йўлга тўғри келувчи солиштирма иш хажми, ишчи соат/1000км tтхкжт 1,20 Захира кунлар сони Дз 15 Peжaдa aвтoмoбил эгаллaгaн мaйдoн юзaси, м2 fa 8,3 ATXKS ning turi va quvvatini asoslash ATXKS larda ishlab chiqarish quvvati va stansiya hajmi kabi ko'rsatkichlar asosiy hisoblanadi. Ishlab chiqarish quvvati – bir yilda kompleks xizmat ko'rsatilgan avtomobillarning soni bilan aniqlanadi. Stansiyaning hajmi esa bir vaqtning o'zida avtomobillarga TXK, ularni ta'mirlash, kutish va saqlash uchun ajratilgan avtomobil joylari bilan belgilanadi. Hozirgi vaqtda ATXKS ning quvvati va hajmi ko'rsatkichlari sifatida avtomobillarga TXK va T ishlari uchun ishchi postlari qabul qilingan. TXK va T postlaridagi yillik mehnat hajmi har 1000 km yurilgan yo'lga to'g'ri keladigan me'yoriy solishtirma mehnat sarfi orqali aniqlanadi. 1. ТХК ва ЖТ постларида бажариладиган ишлар йиллик ҳажми , ишчи соат y Ly * Kp * Ai * ttx , jt T yyu = 1000 31104 Bu yerda: t xtx,jt –TXK va JT ishlarining hisobiy solishtirma ish hajmi, ishchi soat/1000 km; K p – TXK va JT ishlarining postda bajariladigan ulushi, K p 0,75 0,80. TXK va JT ishlarining hisobiy solishtirma ish hajmi quyidagicha aniqlanadi: txtx,jt = tmtx,jt K1 K3 = 1,20 * 1 * 1 = 1,2 Bu yerda: t mtx,jt -TXK va JT ishlarining me'yoriy solishtirma ish hajmi, ishchi soat1000 km. TLUM 01-91 ga asosan TXK va JT me'yoriy solishtirma ish hajmi avtomobil turiga ko'ra belgilangan (Neksiya uchun- 1,2; Damas uchun – 1,0; Tiko uchun – 0,8;. K 1 -ish sharoiti toifasini hisobga oluvchi koeffitsiyent K 3 -tabiiy iqlim va atrof-muhit zaharliligini hisobga oluvchi koeffitsiyent. O'z navbatida K 3 K 3 K 3 K - tabiiy iqlim, K z atrof-muhit zaharliligini hisobga oluvchi koeffitsiyentlar TXK va T ishlarini bajarish uchun ishchi postlarining taxminiy soni = 14 Bu yerda: U-avtomobillarning ATXKS ga bir maromda kirmasligini hisobga oluvchi koeffitsent (U 1.1 - 1.3), Ro'r-postda bir vaqtning o'zida ishlovchi ishchilarning o'rtacha soni (TXK va JT postlaridagi ishchilarning o'rtacha soni 1,5-2,5 ishchi deb qabul qilinadi). n-ishchi posti vaqtidan unumli foydalanish koeffitsiyenti, n 0.9 Fp-ishchi postining bir yillik solishtirma vaqt fondi, soat F p D y a m n 305 * 7 * 1 * 0,9 = 1921,5z X 31104 * 1,3 Fp Ro ' r = 1921,5 * 1,5p UT Bundan keyingi texnologik hisobni 50 ishchi postlik shaxar stansiyasi kabi olib boramiz. 50 ishchi postli stansiya uchun TXK va JT ish hajmini postlar soniga ko’ra to’g’rilash koeffitsiyenti K 5 quidagi jadvaldan olamiz. Postlar soni To’g’rilash koeffitsiyenti qiymati 5 gacha 1.05 5 dan 10 gacha 1.0 10 dan 15 gacha 0.95 15 dan 25 gacha 0.90 25 dan 35 gacha 0.85 35 dan ortiq 0.80 49 ishchi postli stansiya uchun TXK va JT ishlarining hisobiy solishtirma ish hajmini quidagicha aniqlaymiz. txtxx , jt tmtx , jt K 1 K 3 K 5 = 1,20 * 1 * 1 * 0,8 = 0,96 Yillik ishlar hajmini hisoblash Stansiya yillik ish hajmiga TXK va JT, yig'ishtirish - yuvish, sotish oldi tayyorligi, kafillik davridagi TXK va JT ishlari kiradi. - Yillik yig'ishtirish - yuvish ishlari hajmi a) TX К va JT ishlaridan oldin bajariladigan ish hajmi: T y yyu Ai d tyyu = 2700 * 4 * 0,2 = 2160 b) Alohida xizmat sifatida bajariladigan yig'ishtirish, yuvish ishlari hajmi: T 12000 == 5400 Sotisholdi xizmati yillik ish hajmi : 2700 * * 20 , A i L y t yyu y yyu = L yyu 1200 Bu yerda: L yyu - yig'ishtirish, yuvish ishlari davriyligi (800 1000 km deb hisoblanadi). Yig'ishtirish, yuvish ishlari hajmi agarda mexanizatsiyalashgan bo'lsa, t yyu 0,1 0,25 ishchi soat, qo'lda shlanka bilan yuvilsa, t yyu 0,5 ishchi soat qabul qilinadi. Agar stansiyada TXK va JT bilan birga avtomobillarga alohida yig'ishtirish, yuvish xizmati ko'rsatilsa, umumiy ish hajmi ularning yig'indisi sifatida aniqlanadi. Agar stansiyada avtomobillar sotilishi va kafil texnik xizmati va kafil ta'mir ko'zda tutilgan bo'lsa ularning yillik ish xajmi quyidagicha aniqlanadi: Bu yerda: L yyu - yig'ishtirish, yuvish ishlari davriyligi (800 1000 km deb hisoblanadi). Yig'ishtirish, yuvish ishlari hajmi agarda mexanizatsiyalashgan bo'lsa, t yyu 0,1 0,25 ishchi soat, qo'lda shlanka bilan yuvilsa, t yyu 0,5 ishchi soat qabul qilinadi. Agar stansiyada TXK va JT bilan birga avtomobillarga alohida yig'ishtirish, yuvish xizmati ko'rsatilsa, umumiy ish hajmi ularning yig'indisi sifatida aniqlanadi. Agar stansiyada avtomobillar sotilishi va kafil texnik xizmati va kafil ta'mir ko'zda tutilgan bo'lsa ularning yillik ish xajmi quyidagicha aniqlanadi: Sotisholdi xizmati yillik ish hajmi: Ty so A so t so = 540 * 0,77 = 415,8 bu yerda: A so - yillik sotiladigan avtomobil soni t so - bitta avtomobilga sotisholdi xizmati ko'rsatish ishlari xajmi(uning qiymati loyihalash topshirig'ida beriladi yoki zavod tomonidan tavsiya etiladi, yengil avtomobillar uchun t so 3.5, UzDEU avtomobillari uchun t so 0.77), ishchi soat Kafillik texnik xizmati ko'rsatish yillik ish hajmi Sotisholdi xizmati yillik ish hajmi UzDEUavto avtomobillariga kafolat davrida 2500 km yurgandan so'ng bepul texnik xizmat ko'rsatiladi. Ularning ish hajmi: T y ktx Aktx tktx= 81 * 1,56 = 126,36 bu yerda: t ktx -bepul TXK solishtirma ish hajmi (Neksiya uchun- 1.56, Damas uchun - 1.44, Tiko uchun - 1.16 ), ishchi soat A ktx -stan ц iyaga biriktirilgan bepul xizmat o'tuvchi avtomobillar soni. -Kafillik ta'miri ish hajmi Avtomobillarning kafolat davrida paydo bo'lgan nosozliklarni bartaraf etish avtozavod hisobidan amalga oshiriladi va uning ish hajmi quyidagicha aniqlanadi: T y kt Akt tkt = 81 * 3,5 = 283,5 bu yerda: t kt -bepul kafolatli ta'mirlash ish hajmi, ishchi soat; A kt -stan ц iya biriktirilgan bepul ta'mirlanuvchi avtomobillar soni. A kt ( 0.10 – 0.15 ) A s = 0,15 * 540 = 81 dona - TXK va JT yillik ish hajmi : x Ai LY t xtx,jtx T y tx,jt = 1000 2700 * 12000 * 0,96 = 1000 = 31104 ishchi soat TXK va JT yillik ish hajmining ish turlari bo’yicha taqsimlanishi quidagi jadvaldan olinadi. ATXKS ish hajmining ish turlari va bajariladigan joyiga qarab taxminiy taqsimlanishi (TLUM-01-91 bo'yicha) TXK va JT yillik ish hajmining ish turlari bo’yicha taqsimlanishi quidagi jadvaldan olinadi. ATXKS ish hajmining ish turlari va bajariladigan joyiga qarab taxminiy taqsimlanishi (TLUM-01-91 bo'yicha) Ish hajmining Ish turlari taqsimlanishi, Bajarilish joyi Foizda Ishchi soat Postlarda Ustaxonalarda Foizd a Ishchi soat Foiz Ishchi soat Diagnostikalash 3 933 100 933 0 0 To'la TXK 6 1866 100 1866 0 0 Moylash 2 622 100 622 0 0 Oldingi sildirak- larni o'rnatilish 3 933 100 933 0 0 Tormozlarni sozlash va ta'mirlash 2 622 100 622 0 0 Bo'yoqchilik va korroziyaga qarshi 25 7776 100 7776 0 0 .Yig'ishtish-yuvish 0 0 100 0 0 0 Ta'minot tizimi asboblarini ta'mirlash 3 933 70 653 30 280 Elektrotexnika ishlari 3 933 80 746 20 187 Akkumulator ishlari 2 622 10 62 90 560 Shina ajratish va yig'ish ishlari 1 311 30 93 70 218 Avtomobil agregatlari va uzellarining 8 2488 50 1244 50 1244 Kuzov ishlari (tunukasozlik, 35 10886 75 8165 25 2722 Qoplama ishlari 2 622 50 311 50 311 Chilangar-mexanika 5 1555 0 0 100 1555 Jami 100 31104 77,3 24043 22,7 7061 Ish turlari Ish hajmi Bajarilish joyi, % Postlar soni Post larda Usta- xonalarda 5 гaчa 6-10 11- 20 21- 30 30 дaн ортиқ 1. Diagnostikalash 6 5 4 4 3 100 - 2. To'la TXK 35 25 15 10 6 100 - 3. Moylash 5 4 3 2 2 100 - 4.Oldingi sildirak- larni o'rnatilish burchagini sozlash 10 5 4 4 3 100 - 5.Tormozlarni sozlash va ta'mirlash 10 5 3 3 2 100 - 6.Ta'minot tizimi asboblarini ta'mirlash 5 5 4 4 3 70 30 7.Elektrotexnika ishlari 5 5 4 4 3 80 20 8. Akkumulator ishlari 1 2 2 2 2 10 90 9. Shina ajratish va yig'ish ishlari 7 5 2 1 1 30 70 10.Avtomobil agregatlari va uzellarining ta'miri 16 10 8 8 8 50 50 11. Kuzov ishlari (tunukasozlik, payvandlash, misgarlik) - 10 25 28 35 75 25 12. Bo'yoqchilik va korroziyaga qarshi ishlar - 10 16 20 25 100 - 13. Qoplama ishlari - 1 3 3 2 50 50 14. Chilangar- mexanika - 8 7 7 5 - 100 15.Yig'ishtish- yuvish - - - - - 100 9. Shina ajratish va 7 5 2 1 1 30 70 - S tansiya bo'yicha umumiy yillik ish hajmi quyidagicha aniqlanadi: Tyum Tytx-jt Tyyyu Tyso Tyktx Tykt = 31104 + 5400 + + 415,8 + 283,5 + 283,5 = 37486,8 bu yerda: T ytx-jt , T yyyu , T yso , T yktx , T ykt - yillik TXК va JT, yig'ishtirishyuvish, sotish oldi xizmati, kafillik texnik xizmat va kafillik ta'mir ish hajmlari, ishchi soat. ATXKS buyicha yordamchi ishlarning yillik mehnat sarflari Stansiyadagi yordamchi ishlarning yillik ish hajmi ATK hisobidagiga o'xshab aniqlanadi. Ularning hajmi stansiya bo'yicha umumiy ish hajmining 20-30 foizini ishlab chiqarish ishchilari soniga bog’liq holda olinadi. Kyo Tyyo = (Ttx jt + Tso + Tktx + Tkt +Tyyu ) = yig'ish ishlari 10.Avtomobil agregatlari va uzellarining ta'miri 16 10 8 8 8 50 50 11. Kuzov ishlari (tunukasozlik, payvandlash, misgarlik) - 10 25 28 35 75 25 12. Bo'yoqchilik va korroziyaga qarshi ishlar - 10 16 20 25 100 - 13. Qoplama ishlari - 1 3 3 2 50 50 14. Chilangar- mexanika - 8 7 7 5 - 100 15.Yig'ishtish-yuvish - - - - - 100 100 10020 ishchi soat 37486,8 *= 7497,4 Bu yerda bu yerda: K yo - yordamchi ishlar foizi, K yo = 20 - 30 % TXK va JT ishlab chiqarish ishchilarining umumiy soni (T tx jt + T so + T ktx + T kt +T yyu ) - = = 18,11 F n Yordamchi ishlarning taqsimlanishi quidagi jadval asosida qabul qilinadi. Yordamchi ishlarning taxminiy taqsimlanishi Ishlar nomi Ishlar hajmi Foizda Ishchi 1.Texnologik jixoz,asbob va uskunalarni tamirlash va ularga xizmat ko’rsatish 25 1874 2.Injenerlik jihozlari,tarmoq va kommunikatsiyani tamirlash va xizmat ko’rsatishi 20 1499 3. Moddiy-texnika materiallarini qabul qilish, saqlash va tarqatish 20 1499 4. Harakatdagi tarkibni haydab o’tkazish 10 750 5.Kompressor jihozlariga xizmat ko’rsatish 10 750 6.Ishlab chiqarish xonalarini yig’ishtirish-tozalash 7 525 7.Hududni yig’ishtirish-tozalash 8 600 Jami 100 7497 O'z-o'ziga xizmat qilish ishlariga quyidagilar kiradi: P= -texnologik jixoz,asbob va uskunalarni tamirlash va ularga xizmat ko’rsatish - injenerlik jihozlari,tarmoq va kommunikatsiyani tamirlash va xizmat ko’rsatishi - binolarga xizmat ko'rsatish va ta'mirlash, - nostandart jihozlar va asboblar tayyorlash va ularni ta'mirlash. Bu ishlar hajmi quyidagicha aniqlanadi: Kyo Ko'z Tyo'o' = (Ttx jt + Tyyu + Tso + Tktx + Tkt) = 100 20 + 25 = 7497,36 * = 3374 100 № Иш турлари % ишчи соат 1 Электромеханик 25 844,00 2 Чилангарлик - механик* 26 877,00 3 Темирчилик 2 67,00 4 Пайвандлаш* 4 135,00 5 Тунукасозлик 4 135,00 6 Мисгарлик * 1 34,00 7 Қувур ўтказиш 22 742,00 8 Қурилиш - таъмирлаш 10 337,00 9 Дурадгорлик 6 202,00 Жами: 100 3374,00 - ishlar ayrim, bosh mexanik bo'limida yoki ustaxonalarda bajarilishi mumkin. Ishlab chiqarish ishchilari sonini hisoblash Ishlab chiqarish ishchilari sonini hisoblash uchun, TX, JT, o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish va ko'makchi ishlarning mehnat sarfi turi va joylari bo'yicha taqsimoti natijasida olingan ma'lumotlar 4 jadvalning 3-ustuniga kiritiladi. Ishchilar Rt-texnologik zarur va Rsh-shtatdagi (ro'yxatdagi)larga ajratiladi. Texnologik zarur ishchilar soni zona yoki ustaxonaning yillik mehnat sarfiga asosan aniqlanadi. T y i R t = , ishchi F t bu yerda: T yi - TXK va JT ishlarining i-turi buyicha yillik mehnat sarflari, ishchi soat F t - texnologik zarur ishchilarning yillik ish vaqti fondi(loyihalash vaqtida normal ish sharoiti kasblari uchun 2070 soat va og'ir sharoitli kasblar uchun 1830 soat qabul qilinadi). Shtatdagi (ro'yxatdagi) ishchilar sonini aniqlashda shtatdagi ishchining yillik ish vaqti fondidan foydalaniladi(4-jadval): T y i R sh = , ishchi F sh F sh - shtatdagi ishchilarning yillik vaqt fondi, soat Shtatdagi ishchilar yillik ishlab chiqarish dasturining, texnologik ishchilar esa kunlik ishlab chiqarish dasturining bajarilishini ta'minlaydi. Ishchilar sonining aniqlangan qiymatlari 5-jadvalga kiritiladi. Agar hisob natijasida ishchilar soni kasrli yoki bir soniga yaqin chiqsa, u holda uni butun songacha yaxlitlanadi yoki turdosh ishlarning mehnat sarfi bilan to'ldiriladi. Shtatdagi ishchilarning yillik ish vaqti fondi 4-jadval № Ishchilar kasbi Yillik Yillik ish ta'til kunlari vaqti fondi, soat 1 Avtomobillarni yuvuvchi va tozalovchilar, TXK va T chilangarlari, elektriklar, duradgorlar, tunukasozlar 18 1840 2 Akkumulatorchilar, payvandchilar, temirchilar, kamera yamovchilar, yoqilg'i asbobini ta'mirlovchi chilangarlar 24 1820 3 Bo'yoqchilar 24 1610 kunlari № Зона ѐки устахона Т й , ишчи соат Ф н , соат Ф д , соат Рт, ишчи Р'т, ишчи Р ш , ишчи 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Минтақалар 1 Diagnostikalash 933 2070 1840 0,45 0 0,51 2 To'la TXK 1866 2070 1840 0,90 1 1,01 3 Moylash 622 2070 1840 0,30 0 0,34 4 Oldingi sildirak- larni o'rnatilish 933 2070 1840 0,45 0 0,51 Tormozlarni sozlash va ta'mirlash 622 2070 1840 0,30 0 0,34 Bo'yoqchilik va korroziyaga qarshi 7776 2070 1820 3,76 4 4,27 1 .Yig'ishtish-yuvish 0 2070 1840 0,00 0 0,00 2 Ta'minot tizimi asboblarini ta'mirlash 933 2070 1820 0,45 0 0,511 Avtomobillarni yuvuvchi va tozalovchilar, TXK va T chilangarlari, elektriklar, duradgorlar, tunukasozlar 18 1840 2 Akkumulatorchilar, payvandchilar, temirchilar, kamera yamovchilar, yoqilg'i asbobini ta'mirlovchi chilangarlar 24 1820 3 Bo'yoqchilar 24 1610 3 Elektrotexnika ishlari 933 2070 1840 0,45 0 0,51 4 Akkumulator ishlari 622 2070 1840 0,30 0 0,34 5 Shina ajratish va yig'ish ishlari 311 2070 1820 0,15 0 0,17 6 Avtomobil agregatlari va uzellarining 2488 1820 1610 1,37 1 1,55 7 Kuzov ishlari (tunukasozlik, 10886 2070 1840 5,26 5 5,92 8 Qoplama ishlari 622 2070 1660 0,30 0 0,37 jami 29547 14,44 14 16,34 2. Ustaxonalar Ta'minot tizimi asboblarini ta'mirlash 280 2070 1820 0,14 0 0,15 Elektrotexnika ishlari 187 2070 1840 0,09 0 0,10 Akkumulator ishlari 560 2070 1820 0,27 0 0,31 Shina ajratish va yig'ish ishlari 218 2070 1840 0,11 0 0,12 Avtomobil agregatlari va uzellarining 1244 2070 1840 0,60 1 0,68 Kuzov ishlari (tunukasozlik, 2722 2070 1820 1,31 1 1,50 Qoplama ishlari 311 2070 1840 0,15 0 0,17 Chilangar-mexanika 1555 2070 1840 0,75 1 0,85 jami 7077 3,42 3 3,87 III. Ёрдамчи ишлар* 1 1.Texnologik jixoz,asbob va uskunalarni 1874 2070 1840 0,91 1 1,02 2 2.Injenerlik jihozlari,tarmoq va 1499 2070 1840 0,72 1 0,81 3 3. Moddiy-texnika materiallarini qabul qilish, saqlash va tarqatish 1499 2070 1840 0,72 1 0,81 4 4. Harakatdagi tarkibni haydab o’tkazish 750 2070 1840 0,36 0 0,41 5.Kompressor jihozlariga 750 2070 1840 0,36 0 0,41 xizmat 6.Ishlab chiqarish xonalarini yig’ishtirish- 525 2070 1840 0,25 0 0,29 7.Hududni yig’ishtirish- tozalash 600 2070 1840 0,29 0 0,33 Jami 7497 3,62 4 4,07 Hammasi 0 21,48 21 24,28 Ishchi postlar va avtomobil turar joylari sonining hisobi TXK va JT ish turi bo'yicha ishchi postlar soni quyidagicha aniqlanadi va natijalari 6-jadvalga kiritiladi: T U n X i = 9 F R bu yerda: T pi - TXK va JT ishlarining i-turi buyicha postda bajariladigan yillik ish hajmi, U - avtomobillarning ATXKS ga bir maromda kirmasligini hisobga oluvchi koeffitsiyent (U = 1,1 – 1,3), F p - postning yillik ish vaqti fondi, soat bu yerda: T pi - TXK va JT ishlarining i-turi buyicha postda bajariladigan yillik ish hajmi, U - avtomobillarning ATXKS ga bir maromda kirmasligini hisobga oluvchi koeffitsiyent (U = 1,1 – 1,3), F p - postning yillik ish vaqti fondi, soat F p = D y m a= 305 * 1 * 7 = 2135 R o'r - postda bir paytda ishlovchi ishchilarning urtacha soni (TXK va JT postlaridagi ishchilarning o'rtacha soni 1,5-2,5 ishchi, kuzovlarni ta'mirlash va bo'yoqchilik postlarida 1,0-1,5 ishchi) Tozalash-yuvish ishlarining mexanizatsiyalashtirilgan ishchi postlarining hisobi: 29547 * 1 , 1 * 0 , 9 2135 * 1 , 5pi = p o'r = bu yerda: A tyu - ATXKS ga tozalash-yuvish ishlari uchun bir kunda kiruvchi avtomobillar soni, U t-yu - tozalash-yuvish ishlariga avtomobillarning bir maromda kirmasligini hisobga oluvchi koeffitsent (5-ilova). A u - yuvish uskunasining unumdorligi. (Yuk avtomobillar uchun 15...20; yengil avtomobillar uchun 30...40; avtobuslar uchun 30...50 avtosoat). K f - postning ish vaktidan foydalanish koeffitsiyenti, Kf = 0,9 ATXKS ga tozalash-yuvish ishlariga bir kunda kiruvchi avtomobillar soni kuyidagicha aniklanadi: A i d t-yu A tyu = 2700 * 305 4 = 35 D ik Yuvilgan avtomobillarni quritish posti uning unumdorligiga qarab aniqlanadi va mexanizatsiyalashtirilgan yuvish ishlarining unumdorligiga teng qilib olinadi (X qur X t-yu ). Ishchi postlar soning hisoblash jadvali Ish turlari T yi , ishchi soat Postlar soni U Ro'r Hisobiy Q qilin- n Diagnostikalash 933 1,1 1 0,4326323 0,4 To'la TXK 1866 1,1 2 0,4326323 0,4 Moylash 622 1,1 1 0,2884215 0,3 Oldingi sildirak- larni o'rnatilish 933 1,1 2 0,2163162 0,2 Tormozlarni sozlash va 622 1,1 2 0,1442108 0,1 A tyu U t-yu X t-yu = = a m Au K f 35 * 1,3 7 * 1 * 30 * 0,9 ta'mirlash Bo'yoqchilik va korroziyaga qarshi 7776 1,1 1 3,605733 3,6 .Yig'ishtish-yuvish 0 1,1 2 0 0 Ta'minot tizimi asboblarini 933 1,1 1 0,4326323 0,4 Elektrotexnika ishlari 933 1,1 2 0,2163162 0,2 Akkumulator ishlari 622 1,1 2 0,1442108 0,1 Shina ajratish va yig'ish ishlari 311 1,1 2 0,0721054 0,1 Avtomobil agregatlari va 2488 1,1 1 1,1536862 1,2 Kuzov ishlari (tunukasozlik, 10886 1,1 1 5,0478407 5 Qoplama ishlari 622 1,1 1 0,2884215 0,3 Jami 29547 12,4752 12,3 Ishlab chiqarish bo'limlari maydoni hisobi Ustaxonalar maydoni quyida keltirilgan ikki usul bilan hisoblanishi mumkin: a) texnologik zarur ishchilar soni orqali F ui = f 1 + f 2 (R t - 1), m 2 bu yerda: f 1 va f 2 - birinchi va keyingi ishchilarga to'g'ri keluvchi solishtirma maydon yuzasi, m 2 b) Ustaxonadagi jihozlar egallagan maydon va ularning joylashishzichligi koeffitsiyenti orqali Fuj = fj Kz, m2 Bu yerda: f j - jihozlar egallagan umumiy maydon, m2 K z - jihozlarni joylashtirish zichligi koeffitsiyenti, Bu usulda maydonni hisoblash uchun avval tabel va kataloglar asosida jihozlar tanlab olinadi hamda jadval tuziladi va band etilgan umumiy maydon hisoblanadi. Ustaxonalarga qabul qilingan texnologik jihozlar ro’yxati Ishlab chiqarish ustaxonalari maydonini aniqlash jadvali Ustaxonalar R t f1 f 2 F ui F j Ta'minot tizimi asboblarini ta'mirlash 0,14 10 5 6,00 Elektrotexnika ishlari 0,09 10 5 5,00 Akkumulator ishlari 0,27 15 10 8,00 Shina ajratish va yig'ish ishlari 0,11 15 10 6,00 Avtomobil agregatlari va uzellarining 0,60 15 12 10,00 Kuzov ishlari (tunukasozlik, 1,31 30 15 35,00 Qoplama ishlari 0,15 15 10 7,00 Chilangar-mexanika 0,75 15 10 13,00 jami UMUMIY XULOSALAR VA TAVSIYALAR “ATTKL” fanining maqsadi-bakalavrlarga Avtotransport tarmog’i korxonalarini loyihalash bo’yicha ilmiy va amaliy bilimlar berish, korxonalar ishlab chiqarish texnik bazasini takomillashtirishning zamonaviy yo’llarini o’rgatish. Bu kurs loyihasida Toshkent OXAJ avtotexxizmat bosh ATXKS TXK va JT mintaqasi loyihalanib unda barcha ustaxonalar va postlar hisoblandi. Bu hisobda yillik ishlar hajmi, postlar soni, ishchilar soni va mintaqaning to’liq maydoni aniqlandi. korxonalarini loyihalash bo’yicha ilmiy va amaliy bilimlar berish, korxonalar ishlab chiqarish texnik bazasini takomillashtirishning zamonaviy yo’llarini o’rgatish. Bu kurs loyihasida Toshkent OXAJ avtotexxizmat bosh ATXKS TXK va JT mintaqasi loyihalanib unda barcha ustaxonalar va postlar hisoblandi. Bu hisobda yillik ishlar hajmi, postlar soni, ishchilar soni va mintaqaning to’liq maydoni aniqlandi. ADABIYOTLAR RO'YXATI 1. Автотранспорт корхоналарини технологик лойиҳалаш . Dарслик. Мусажонов М.З. Тошкент, “FАН”, 2007 й. 2. Автотранспорт корхоналарини қайта қуриш ва техник қайта жиҳозлаш. Г.М. Напольский., А.В.Пугин (М.З.Мусаdжанов ва Н.М.Муминжанав таржимаси), 2004 й. 3. Hапольский Г.М. "Технологическое проектирование АТП и СТО", Учебник dля вузов. - М., Транспорт, 1993 г. 4. Аfанасьев Л.Л. и dр. Гаражи и станsии технического обслуживания автомобилей. М., Транспорт, 1980 г. 5. O.Hamraqulov, Sh.Magdiyev. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. Toshkent, 2005 yil. 6. О.Хамракулов, Ш.Магdиев. Автомобилларнинг техник эксплуатаsияси. Тошкент. 2005 й.