Ayollarning kuz-bahor mavsumlariga mo’ljallangan plashi uchun mato tanlash - Текстиль - Курсовые работы

Ayollarning kuz-bahor mavsumlariga mo’ljallangan plashi uchun mato tanlash

Загружено в:

09.10.2022

Скачано:

0

Размер:

3604.4345703125 KB

Ayollarning kuz-bahor mavsumlariga mo’ljallangan plashi uchun mato tanlash Mundarija 1. Kirish 1.1 Yengil sanoat mahsulotlari materialshunosligi fanidan bajariladigan kurs ishining maqsadi 2.Modelning harakteristikasi 2.1 MODELGA TAVSIF 2.2 MODEL PASPORTI 2.3 Modelning andoza detallari tasnifi 2.4 2.4. Zamonaviy moda yo’nalishi 3. Tikuvchilik buyumlariga qo’yiladigan talablar 4.Tikuvchilik materiallarining sifat ko’rsatkichlari 4.1 Tikuvchilik materiallarining sifatini baholash usullari 5. Avra uchun material tanlash 5.1 Ekspert usulida avra materialiga qo’yiladigan talablarning eng ahamiyatlisini aniqlash 5.2 G’ijimlanmaslik 5.3 Rang mustahkamlik 5.4 Kirishish 5.5 Suv o’tkazmaslik 5.6 Tajriba natijalari 6. Astarlik uchun material tanlash 6.1 Ekspert usulida astar materialiga qo’yiladigan talablarning eng ahamiyatlisini aniqlash 6.2 Kirishish 6.3 Sitiluvchanlik 6.4 Elektrlanuvchanlik 6.5 Tajriba natijalari 7. Kiyim furniturasi 8. Xulosa 9. Foydalanilgan adabiyotlar

1.Kirish O’zbekiston Respublikasining bozor iqtisodiyoti sharoitida rivojlanishi uni boshqarayotgan mutaxassislarning malakasi, tajribasi, boshqaruvchanlik qobiliyati kabi qator omillarga bog’liq. O’zbekistondagi tikuvchilik sanoati aholini sifatli va bejirim kiyim- kechaklar bilan ta’minlashi lozim, chunki inson hayotida eng zarur narsalardan birinchisi oziq-ovqat bo’lsa, ikkinchisi kiyimkechakdir. U insonlarning badanini atrof-muhit ta’siridan saqlash va ularning go’zalligini ta’minlashga mo’ljallangan. Ishlab chiqarilayotgan tikuvchilik buyumlarining sifatiga bo’lgan talab kundan-kunga oshib bormoqda. Tayyor mahsulotning sifati esa ishlab chiqarishning zamonaviy texnika vositalari bilan jihozlanishiga, texnologik jihatdan yaxshi tashkil qilinishiga, tikuvchilik materiallarininmg to’g’ri tanlanishiga va ularning sifatiga bog’liqdir. Tikuvchilik materiallaridan ratsional foydalana olish va yuqori sifatli kiyim-kechak tikish uchun ularning assortimentini, xususiyatlarini va sifatini yaxshi bilish zarur. Bundan tashqari, tikish uchun materiallarni tanlash paytida ularning tuzilishini, olish usullarini, ularga mos xossalarni aniqlash, sifatini baholash usullarini ham bilish kerak. Ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning salohiyatini oshirib boorish ishlab chiqarish darajasining yaxshilanishiga olib keladi. Mahsulot sifati orqali davlatning texnik takomillashgani va iqtisodiy salohiyatiga baho berish mumkin. Mahsulot sifatini oshirish, assortimentlarni kengaytirish va iste’molchilar talabini qondirish hozirgi bozor iqtisodiyotining muhim vazifalaridan. Mahsulot sifat darajasini ta’minlash uchun standartlar va texnik shartlarning me’yoriy talablariga bog’liq holda sistemali nazorat ishlarini olib boorish lozim. Bozor iqtisodiyotida boshqarishning yangi shartlari mahsulot sifatiga yangi talablar qo’ymoqda. Bu esa yanada muhim bo’lib to’qimachilik mahsulotlari aholining muntazam ravishda o’sib borayotgan talab va ehtiyojlarini qondirishi kerak. Har bir yo’nalish, har bir sanoat korxonasi ishlab chiqrishdagi yangilanishning aniq yo’liga ega bo’lishi lozim. Mahsulot sifatini jahon standartlari darajasiga ko’tarish mahsulotni dunyo bozorlariga chiqarishni ta’minlaydi. Mahsulot sifatini baholash ntijalari, nafaqat umumiy xossalar darajasiga va yetarli o’lchashdagi aniqlikka, balki bu xossalarga bo’lgan talab darajasiga ham bog’liq. 1.1 Yengil sanoat mahsulotlari materialshunosligi fanidan bajariladigan kurs ishining maqsadi :

Talabalarda kiyim materiallarini tanlashni ilmiy asoslash, bu jarayonga injenerlik sifatida yondashuv ko’nikmalarini hosil qilish; Kiyim uchun konkret materialni uning xossalariga qarab tanlab olish, material xususiyatlaridan uni ishlatish maqsadidan kelib chiqqan holda foydalanish, shu bilan birga zamonavy texnika va texnologiyani samarali qo’llab, mahsulot sifatini oshirish masalalarini hal qilishni o’rgatishdan iborat.

2.Modelning konstruktiv-texnologik harakteristikasi. 1-MODELGA TAVSIF Plashbop gazlamadan tikilgan ayollar plashi, silueti to’g’ri. Old va ort bo’laklarida bezak koketkalar mavjud. Old bo’lak taqilmasi ikki bortli bo’lib qaytarma yoqali. Yon cho’ntaklari qoplama, yuqori qismi listochkali. Listochka chetlari biriktirib tikilgan. Ort bolak orta chokli bolib shu chok davomida kesim joylashgan. Etak qismidan 30 sm yuqorida bezak chok yuritilgan. Yengi o’tqazma ikki chokli. Plash belbog’ bilan bezatilgan. Yoqa, bort, koketka, listochka, tirsak choklari va kesim boylab bezak bahyaqator yuritilgan. Yeng uchlari va buyum etagi bukib bostirib tikilgan. Ichki qismi astar bilan ishlov berilgan. Bu modelni 168-88-90 razmerlar uchun tavsiya qilaman.

2--MODELGA TAVSIF Plashbop gazlamasidan tikilgan ayollar plashi, silueti to’g’ri. Old va ort bo’laklarida koketkalar mavjud. Old bo’lak taqilmasi ikki bortli. Yoqasi tik qaytarma yoqa bo’lib, yuqorigacha taqilmali. Bort ziylari bezak bahyaqator yuritilib bezatilgan. Ort bolak orta chokli bolib shu chok davomida kesim joylashgan. Yengi o’tqazma ikki chokli. . Yeng uchalariga xlastiklar bilan ishlov berilgan. Plash belbog’ bilan bezatilgan. Yoqa, bort, koketka, tirsak choklari va kesim boylab bezak bahyaqator yuritilgan. Yeng uchlari va buyum etagi bukib bostirib tikilgan. Ichki qismi astar bilan ishlov berilgan. Bu modelni 168-88-90 razmerlar uchun tavsiya qilaman.

3-MODELGA TAVSIF Plashbop gazlamasidan tikilgan ayollar plashi, silueti to’g’ri. Old va ort bo’laklarida belgacha uzunlikdagi koketkalar mavjud. Old bo’lak taqilmasi ikki bortli. Yoqasi qaytarma. Ort bolak orta chokli bolib shu chok davomida kesim joylashgan. Yengi o’tqazma bichimli. Uzunligi 48 sm bo’lib, tirsakdan nisbatan uzunroq. Yoqa, bort, koketka choklari va kesim boylab bezak bahyaqator yuritilgan. Yeng uchlari va buyum etagi bukib bostirib tikilgan. Ichki qismi astar bilan ishlov berilgan. Bu modelni 168-88-90 razmerlar uchun tavsiya qilaman.

2.2 MODEL PASPORTI NOMI : AYOLLAR PLASHI TURI : USTKI KIYIM MAVSUMI : KUZ-BAHOR N Detallar nomi Soni Qalinligi Mato turi Meyoriy xujjat ГОСТ 1 Plash old koketka bo’lagi 2 0.7 Tabiiy charm 2 Plash koketka ort bo’lagi 2 0.7 Tabiiy charm 3 Plash old b o’lagi 2 0.7 Tabiiy charm 4 Plash ort b o’lagi 2 0.7 Tabiiy charm 5 Yoqa 2 0.7 Tabiiy charm 6 Yeng 2 0.7 Tabiiy charm

Andoza detallari tasnifi № Detall nomi Eskiz Qirqim nomi Bichim soni 1 Plash old koketka bo’lagi 1-2 yoqa o’mizi 2-3 bort qirqimi 3-4 pastki qirqim 4-5 yon qirqim 5-6 yeng o’mizi 6-1 yelka qirqim 2 2 Plash ort koketka bo’lagi 1-2 yoqa o’mizi 2-3 o’rta chizig’i 3-4 pastki qirqim 4-5 yon qirqim 5-6 yeng o’mizi 6-1 yelka qirqim 2 3 Old bo’lak 1-2 yuqori qirqimi 2-3 yon qirqim 3-4 etak qirqim 4-1 bort qirqim 2 4 Ort bo’lak 1-2 yuqori qirqimi 2-3 yon qirqim 3-4 etak qirqim 4-1 o’rta qirqim 2 5 Yoqa 1-2 yoqa qaytarma qirqimi 2-3 yoqa uchi qirqimi 3-4 raskep qirqimi 4-5 ko’tarma qirqimi 5-1 o’rta chizig’i 2 2.4. Zamonaviy moda yo’nalishi.

Hozirgi kunda moda olamida bahor –kuz mavsumlarida yengil, yupqa va mustahkam matolardan kiyiladigan ust kiyimlarni umumiy nom bilan plash deymiz. Klassik uslubdagi plashlar har mavsumda turli xil yangi bichimlar va bezaklar bilan boyib bormoqda. Eng ommalashadi : to’g’ri – keng plashlar Bahor – kuz- 20114 mavsumida insonlarning yengillik va erkinlikka intilishi liboslarda o’z aksini topganini ko’rishimiz mumkin. Yengil va bemalol siluetli modellarning deyarli barchasida yelka chizig’idan boshlab keng bichim ko’rinishiga ega. Oq qog’ozdek yorqin bu modellarda eksperiment naqshlar yahshi tasaavvur taqdim etmoqda, yana modellar uchun ham aniq shakl berib turibdi. Oddiylik va qulaylik bu yengil- ustki kiyim --- plashda yangi mavsumbop ko’rinish va yuksak didni o’zida mujassam etgan. Rangiga e’tibor beradigan bo’lsak oq, indigo, barcha yorqin ranglar bu mavsumda urfda. Asosiy gazlamalar : paxta tolali , ipakli fay, aralash zig’ir tolali, har hil rangdagi sun’iy charmlarva boshq. Uzun belbog’li plashlar

Bunda asosiy ulug’vorlik klassika va yangi uslub uyg’unligida namoyon bo’ladi. Bu aytganimizdek klassik modellar har mavsumda yangi chiziqlarga ega bo’ladi. Bu kuz- bahor 20104 mavsumda orginallik Burberry va Chanel brendlaridagi plashlarga metal furniture bilan bezash bo’lgan. Boshqa dizaynerlar esa proporsiya va formasiga kutilmagan o’zgartirish kiritdilar. Masalan , qo’shimcha uzun qo’lnakidkalar mos holda uzun siluetlar bilan yoki sport uslubidagi qulay siluet va keng beshburchak siluetlar. Asosiy ranglar - neytral, indigo va to’q yozgi ranglar. T avsiya etilga asosiy materiallar- yumshoq suv o’tkazmaydigan paxta tolali gazlama, turli yarim shaffof materiallar, jins matosi, chints, turli taftalar. Sport uslubidagi plashlar Uzun kurtkalar kapyushoni bilan bo’lib, ko’pgina istemolchilar uchun erta kuz va qish mavsumlarida har doim bo’lgan va urfda qolgan B iz yozgi modellarga o’xshash ko’rinishni ishonch bilan kutishimiz mumkin , bunday kuz- bahor 2014 mavsumida sport uslubiga bunday ta’sir qabul qilinadi. Bu plashdagi detallar va siluet takrorlanmas gazlmalarda odatdagidan ko’ra nafisroq shakllar hosil qilgan. Asosiy ranglari ochiq tabiiy ranglar , rangi o’chgan neytral ranglar, indigo, urfdagi ko’zga tashlanuvchi ranglar, masalan, sariq. Asosiy materiallar atlas, tafta , kamalak jiloli materiallar , turli ipak gazlamalar.

3. Yengil sanoat mahsulotlariga qo’yiladigan talablar Umumiy talablar. Inson uchun mo’ljallangan mahsulotlar ma’lum doiradagi kompleks talablarga javob berishi kerak. Buning uchun ular kompleks hossalarga ega bo’lishi kerak. Buyumning sifati ana shu kompleks hossalar iste’molchining talabiga qanchalik mosligi bilan belgilanadi. Kompleks hossalar jumlasiga buyumning konstruksiyasi, shakli, ishqalanishga chidamliligi, hajmi va boshqalar kiradi. Buyumda material xossalari ham namoyon bo’ladi. Iste’molchi buyumga talab qo’yganda bu talabga material ham javob berishi kerak. Misol uchun, iste’molchi poyafzalning usti yumshoq bo’lishini, tagligi esa ishqalanishga chidamli bo’lishini hohlaydi yoki odatda iste’molchi buyum dazmolini uzoq muddat saqlab turishini istaydi. O’z-o’zidan ko’rinib turibdiki bu hossalar materialning hossasini belgilaydi. Yengil sanoat mahsulotlariga qo’yiladigan talablarni ikkita katta guruhga bo’lish mumkin : o Iste’molchi – funksional talablar o Ishlab chiqarish iqtisodiyot talablari Iste’molchi – funksional talablariga quyidagilar kiradi : § Ergonomik talablar § Estetik talablar § Ekologiya talablari § Ishonchlilik talabi E rgonomik talablar jumlasiga buyumni eksplatasiya qilish davrida inson uchun qulay sharoit yaratuvchi, uni toliqtirmaydigan sharoit tug’diruvchi faktorlar kiradi. Jumladan buyumning asosiy ergonomic xossalaridan fizik, mehanik va gigiyenik hossalarni qabul qilamiz. E stetik talablar jumlasiga materialning rangi, yaltiroqligi, fakturasi, konstruksiyasining badiiy butunligi va moda talabiga javob berishi kiradi. E kologiya talablari butun boshli sikldan iborat bo’lib, bu siklga quyidagilar kiradi : ishlab chiqarishdan avvalgi davr ishlab chiqarish davri - eksplatatsiya davri - utilizatsiya davri. Ishonchlilik talabi buyumni foydalanishga yaroqli holini uzoq muddat davomida saqlay olish qobiliyati. Ishlab chiqarish iqtisodiyot talablariga quyidagilar kiradi : § Texnologiya talablari § Patent-huquq talablari § Unifikatsiya talablari § Iqtisod talablari

T exnologiya talablari texnologiyani qay darajada zamonaviyligi,unda ishlatilayotgan materiallarning sifatliligi, texnologiya uchun energiyaning qanchalik zaruurligi bilan belgilanadi. Patent-huquq talablari mahsulotning litsenziyasi, patenti borligi bilan huquqiy tomondan qanchalik bekamu ko’stligi bilan belgilanadi. U nifikatsiya talablari mahsulotni universal qismlardan iboratekanligidan, standart detallari borligidan dalolat beradi. I q t isod talablari ishlab chiqarishni tayyorlash, uni amalga oshirish davrida sarf harajatlarning miqdori bilan belgilanadi.

4. Tikuvchilik materiallarining sifat ko’rsatkichlari M a hsulot sifatini o’lchash va baholashning nazariy va amaliy jihatdan bog’lanish masalalari hozirgi kunda mustaqil ilmiy yo’nalish sifatida shakllanib bormoqda. Tikuvchilik materiallarining sifat ko’rsatkichlarini standartlashtirishda “sifat” tushunchasi va uni baholashucsullari ko’rib chiqish lozim. M a hsulot sifati – mahsulotning jami hossalaridan iborat bo’lib, ishlatish davrida iste’molchilar talabini to’liq qondirish demakdir. M ahsulot sifatini ishlatish davrida aniqlash talab darajasiga qarab o’zgarib boradi. Shu sababli, bir yoki boshqa turdagi mahsulotlar uchun, ayniqsa, ko’p maqsadlarda ishlatiladigan mahsulotlarning sifatini baholash doimiy o’lchamda bo’lmaydi. M a te r i al sifati – bu talab xossalariga bog’liq bo’lib, materialning qayta ishlanishi va ishlatilishi uchunyaroqliligi demakdir. M a hsulotning sifat ko’rsatkichi – GOST 15467-70 standartiga binoan mahsulot hossasining miqdoriy hususiyati bo’lib, sifat tarkibiga kiradi, ya’ni uni yaratish va ishlatish hamda iste’molchilarga yetkazishdagi talabini qondirish. B archa mahsulotlarning sifat ko’rsatkichlari ifodalanishi bo’yicha o’lchamli va o’lchamsizga bo’linadi. S i fatni baholash darajasi – bu jarayonlarning jami bo’lib, sifat ko’rsatkichlarining nomenklaturasini o’z ichiga oladi vamahsulot sifatini boshqarishda ularning sonli qiymatini, shuningdek, bazali va nisbiy ko’rsatkichlarini aniqlaydi. M a h sulot hossasi – mahsulotning yaratilishi, ishlatilishi yoki iste’molida yuzaga keluvchi obyektiv imkoniyatlar. M a h sulot sifatini nazorat qilish tekshirishga bog’liq bo’lgan mahsulot sifat ko’rsatkichlari talablarida belgilanadi. S i n o v – obyektni miqdoriy yoki sifat xossalarini bo’yicha eksperimental aniqlash demakdir. S in o v usuli – sinov ishlarini o’tkazish uchun belgilangan tamoyillarning qo’llanilishidagi jami qoidalar. M ahsulot sifati boshlang’ich qiymatga ega. Shu sababli, mahsulot sifatini baholash yoki o’lchashda quyidagilarni aniqlash va asoslash lozim: · To’la-to’kis ishonchli baholash usullari material xossalarining me’yoriy shartlariga bog’liqligi bo’lib, bu xossalarni aniqlashda xatoliklar hisobga olinadi;

· Sifat ko’rsatkichlarini tanlash materialning ishlatilishga to’la-to’kis yaroqliligini ko’rsatadi; · Ta’minlovchi imkoniyatlarini hisobga olgan holda ma’yoriy shartlarning ratsional darajasi. M a h s u lot sifat ko’rsatkichini ifoda etgan birligiga ko’ra quyidagilarga ajratish mumkin: © Miqdoriy birliklarda aks etgan; © Miqdoriy bo’lmagan birliklarda aks etgan; © Asosga binoan sinash yo’li bilan olingan;  Birgina xossasini ifoda etuvchi;   Barcha xossasini ifoda etuvchi. M ahsulot sifatini baholashda natijaning qanchalik to’g’ri haqiqatga yaqin bo’lishi ham muhim ahamiyatga ega. M ahsulot sifati – mahsulotning jami xossalari, mahsulot xossasi – mahsulotning iste’molida yuzaga keluvchi obyektiv imkoniyatlar.

4.1 Tikuvchilik materiallari sifatini baholash usullari T ikuvchilik materiallari va boshqa turdagi mahsulotlarning sifatini baholash uning sifat ko’rsatkichlarini aniqlash va o’lchash ishlari bo’yicha olingan natijalarni hamda standart va me’yoriy hijjatlarga solishtirilgandagi bahosiga asoslangan bo’ladi. Chunki, mahsulot hossalarini aniqlash usullari, asosan standartlar va boshqa me’yoriy hojjatlarda batafsil keltiriladi. T i k u vchilik materiallarining sifatini baholashning bir qancha usullari mavjud: E k sp eremental usul – tikuvchilik materiallarining hossalarini o’lchash yoki nuqsonlarni sonini hisoblash va sanash yo’li bilan olinadi. O r ganoleptik usul – insoniyat tanasining hislari va sezgirligiga qarab hamda sinalayotgan to’qimachilik materiallrini etalonga solishtirish yo’li bilan aniqlanadi. Bu usul yordamida tikuvchilik materiallarini sifatiga to’g’ri baho berishga hamda mutahassislarning malakasiga va bilim saviyasiga ko’proq bog’liq bo’ladi. Chunki mutahassislarning hulosasiga qarab mahsulotning sifat ko’rsatkichi belgilanadi. E kspert usulida – tikuvchilik materiallari va buyumlarining sifat ko’rsatkichlari nomi 7 tadan 12 tagacha bo’lgan mutahssis-ekspertlarning baholariga asosan aniqlanadi. Baholashda eksperemental va organoleptik usullardan ham foydalaniladi. Ekspertlar talab subyektining bahosini kamaytirish ishlarini ma’lum tartibda amalga oshiradilar. A n iq natija ko’rsatkichlari kamida 3 ta mutahassis ekspertning ovoz berish natijasiga qarab baholanadi. Sifat bosqichi bo’yicha tikuvchilik materiallari attestatsiya qilinadi va mutahassis ekspertlarning o’zaro ovoz berish tartibiga binoan xulosa chiqariladi. Agar mahsulot sifatli deb topilsa, mahsulotga sifat belgisi beriladi. Sotsiologik usul – ite’molchilarning taklif va mulohazalaridankelib chiqqan holda mahsulotning sfat ko’rsatkichi baholanadi. Bunda asosiy et’tibor to’g’ri va aniq ma’lumotlarni yig’ishga qaratiladi hamda sifat ko’rsatkichlarini yetarli darjadagi hulosaga ega bo’lish shart. Aks holda mahsulot sifati haqidagi salbiy tushuncha kelib chiqishi mumkin. H isoblash usuli – tikuvchilik materiallarining sifat ko’rsatkichlari va tuzlishi ko’pgina omillarga masalan tehnologik jarayonlarning ta’siri va boshlang’ich material xossalriga bog’liqligi hisoblab chiqiladi. Bu usul tikuvchilik materiallarining sifati va texnologik jarayonlarini loyihalashda keng qo’llaniladi. T ikuvchilik materiallarining sifat ko’rsatkichlarining baholashda qo’llanilgan barcha usullardan har xil yakuniy hulosalar kelib chiqadi, shu

sababli mahsulotning sifat ko’rsatkichlarini baholashda deffernsial, kompleks va aralash usullaridan foydalaniladi. S ifat differensial baholash usuli – mahsulotning alohida hossalari hamda buyumlarning nuqsonli qismlarining o’lchamsiz ko’rsatkichlari bo’yicha sifatni baholash ishlari amalga oshiriladi, shuningdek sifatni kompleks va aralash baholash usullarini mustaqil ravishda ishlatishga ham to’g’ri keladi. S ifatni kompleks baholash usuli- sifatning alohida ko’rsatkichlari bo’yicha materialni birgalikda baholash ishlari ba’zida materialning bitta ko’rsatkichida bir qancha kompleks asosiy hossarini umumiy baholash kerakligini keltirib chiqaradi. Natijada, bu tikuvchilik materiallarining sifatini umumiy baholash deyiladi. M ahsulot sifat ko’rsatkichlari kompleks baholashning mohiyatiga bog’liqligi haiqiqiy va taqribiy kompleks baholashga bo’linadi. H a q iqiy kompleks baholash belgilangan fizik maqsadga ega bo’lib, ko’pincha tolaning yigiruvchanlik qobilyati hamda buyumning hizmat ko’rsatish muddatini ifodalaydi. Haqiqiy kompleks baholash doimiy taqribiy baholashga nisbatan avzalroq. S i fatni aralash baholash usuli – jami sifat ko’rsatkichlari juda yuqori bo’lganda ishlatiladi. Bitta ko’pleks sifat ko’rsatkich mahsulotning butun imkoniyatlarini to’liq tavsiflab berolmaydi. Aralash baholash usulida bir qancha kopleks baholash yoki alohida defferensial va kompleks baholash birgalikda ishlatiladi hamda mahsulotning sifat bosqichini, navini va bosqichlarini olishga imkoniyat yaratadi. To’qimachilik materiallari bazida kopmleks sifat ko’rsatkichlaridan eng yomoni bo’yicha baholanadi, keyin esa bu baho boshqa ko’rsatkichlarning qiymatlari bo’yicha aniqlashtiriladi. 5. Avra material tanlash Plashlik gazlamalar assortimenti ancha keng. Bular suv yuqtirmaydigan kimyoviy modda shimdirilgan, rezinalangan, plyonka qoplamali, "lake" pardozi berilgan va ayni vaqtda suv yuqtirmaydigan modda shimdirilgan gazlamalardir. Suv o’tkazmaydigan kurtkalar, paltolar, kalta paltolar, plashlar, bosh kiyimlari ham sun’iy va tabiiy charm, zamsha, plyonka va qavat materiallardan tikilishi mumkin. Suv yuqtirmaydigan kimyoviy modda shimdirilgan gazlamalar – zich ip gazlamalar hamda polinoz ( 33 %) yoki poliefir ( 65-67 %) tolalar qo’shilgan ip gazlamalar. Polotno, sarja yoki har xil mayday gulli o’rilishlarda to’qilib, paraffin-stearin emulsiyasi va sirka kislotali

alyuminiy bilan ishlov berilgan. Bunday materiallar dag’al bo’ladi, cho’zilmaydi, qiyshaymaydi, titilmaydi, tikayotganda titilishi mumkin. Suv yuqtirmaslik xossasi birinchi yuvilgunga qadar saqlanadi. Yuvilgandan keyin 2 % kirishadi. Namlik-issiqlik ishlovi berish qiyin. Rezinalangan gazlamalar – bir qatlamli va ikki qatlamli xillarga bo’linadi. Bir qatlamli rezinalangan gazlamalar teskarisiga yupqa rezina qatlami qoplangan, zich ip, shoyi yoki yarim jun gazlamalardan iborat. Bir qatlamli gazlamalar ishlab chiqarish uchun plashlik paxta tolali triko, polotnolar,repslar, koverkotlar; shoyi gazlamalar – krepdeshin, krep- maroken, plashlik diagonal; zich to’qilgan kapron gazlamalar, lavsanli yarim jun triko ishlatiladi. Ikki qatlamli rezinalangan gazlamalarrezina yelimi bilan yopishtirilgan ikki gazlama qatlamidan iborat. Avrasi uchun odatda yarim jun kashemir, astari uchun paxta tolali shotlandka yoki katakkatak chit ishlatiladi. Rezinalangan gazlamalarning gigeyenik ko’rsatkichlari past bo’ladi, tikayotganda sitiladi, ularga namlik-issiqlik ishlovi berib bo’lmaydi. Yuvilganda 2 % kirishadi. Suv o’tkazmaydigan plyonka qoplangan gazlamalar - polotno, diagonal yoki krep o’rilishdagi sidirg’a bo’yalgan yoki bosma gulli, zich, teskarisiga poliakril, poliefir yoki silicon qoplangan gazlamalar. Plonka qoplamasi sifatli bo’lsa, gazlama suv va havoni o’tkazmaydi, shuning uchun plash yelkasiga koketka tagiga to’r qo’yiladi. Gazlamalar bichayotganda sirpanib ketaveradi, tikkanda sitiladi va burmalanadi; ularga namlik-issiqlik ishlovi berish tavsiya qilinmaydi. Yuvilganda 1,5 % kirishadi. Kapron va aralash gazlamalar o’ngiga plyonka qoplanadi. Asosiga aralash iplardan to’qilgan gazlama ishlatilib, o’ngiga yupqa plyonka qoplangan plashlik materiallar tarkibida o’simlik tolalari va sintetik tolalar bo’ladi. Pelaks- lateks qoplamali kiyimlik materialning bir xili. Zich kapron gazlamalr, paxta tolali diagonallar, chiyduxoba, krep-maroken va boshqa gazlamalar teskarisiga ko’pirtirilgan qalin, zalvor lateks qatlami qoplash yo’li bilan hosil qilinadi. Qayishqoq, pishiq, elastic, suv o’tkazmaydigan bo’ladi. Tolalarning tarkibiga va asosiy gazlamaning zichligiga qarab pelaksning havo o’tkazuvchanlik va sovuqqa chidamlilik ko’rsatkichlari har xil bo’ladi. Bahorgi-kuzgi kiyimlar – paltolar, kalta paltlar, kurtkalar, bosh kiyimlari tikish uchun ishlatiladi. Plashlik gazlamalardan tayyorlanadigan buyumlar modellarini yaratish va konstruksiyasini ishlab chiqishda gazlamalarning sitiluvchanligini va tikayotganda burmalanishini, ularga namlik-issiqlik ishlovi berib

bo’lmasligini hisobga olish lozim. Juda kam choklar bilan tikiladigan modellar yaratish tavsiya qilinadi. Kiyimlarning shakli vitachkalar, relyeflar hosil qilish yo’li bilan yaratiladi. Vistram – poliuretan qoplamali chet el sun’iy charmi. Gazlamalarning tuk chiqarilgan sirtiga bevosita uch qatlam poliuretan qoplab olinadi. Pastki ikki qatlamida bo’yovchi modda bo’lmaydi, uchinchi qatlamida pigment pastasi bo’ladi. Lateks qoplamali g’ovak sun’iy charm trikotaj asosli qilib ko’chirma metodda ishlab chiqariladi. Taglikka avval qalinligi 0,3 mm likauchuk smola qatlami ( o’ng qoplama ) , keyin qalinligi 0,4 mm li rezina aralashmasi eritmasi qatlami, so’ngra qalinligi 0,4 mm li lateks aralashmasi qatlami qoplanadi. Bunda navbatdagi qatlam oldingi qatlam qurigandan keyin qoplanadi. So’ngra ular ustiga asos qo’yiladi va termokamerada termik ishlov beriladi. Bu charm kiyimlar, galanteriya buyumlari va bosh kiyimlari tikish uchun ishlatiladi. U ko’rkam, yengil, mayin, deformatsiyalarga, sovuqqachidamli, bir oz bug’ o’tkazuvchan bo’ladi; eni 75-85 sm, 1m 2 charmning massasi 420470 gr, qalinligi 1.2-1.5 mm. Trikotajga ko’pirtirilgan lateks surkab olingan yupqa, mayin chet el sun’iy charmlari sidirilishiga, ayniqsa ko’ndalang yo’nalishda sidirilishga uncha chidamaydi, ya’ni qirqilgan joyidan salga uzilib ketadi. Shuning uchun bunday charmdan tikiladigan kiyimlarda qirqma petlya va cho’ntaklar qilmagan ma’qul. Kauchukli kiyimlik g’ovak sun’iy charm gazlamaga sintetik kauchuk asosidagi rezina aralashmalar qoplash va keyin vulkanizatsiya qilish yo’li bilan ishlab chiqariladi. Pardozlash protsessida rezina aralashmalar tarkibidagi tuzlar yuvilib ketishi natijasida qoplama g’ovak strukturali bo’lib qoladi. Bu charm mayin, cho’ziluvchan, qayishqoq va gigiyenik xossalari ancha yuqori bo’ladi. Vorsit – vel’vetondan iborat sun’iy charm bo’lib, tukli tomoniga birin- ketin bir necha qatlam kauchukning benzinli eritmasi qoplangan. Amidli g’ovak sun’iy charm viskoza gazlamaning tekis yoki tukli yuzasiga ikki qatlam poliamid eritmasi qoplash yo’li bilan olinadi. Pardozlash protsessida erituvchilar yuvib tashlangandan so’ng qurigan sun’iy charmning o’ngiga poliamidning spirtli eritmasi qoplanadi. Bu sun’iy charm xuddi tabiiy charmga o’xshaydi, mayin, qayishqoq, gigiyenik xossalari ancha yuqori bo’ladi. Suv yuqtirmaydigan palto, kurtka, plashlar tikiladigan sun’iy elektrostatik zamsha asosga ya’ni gazlama, trikotaj yoki noto’qima polotnoga yuqori kuchlanishli elektr maydonoda tuk yopishtirish yo’li bilan olinadi.

Ko’pirgan lateks qatlami hosil qilish maqsadida ishlov berilgan asosga yelim pastasi qplanadi. Elektr zaryadlangan kalta tuklar yuqori kuchlanishli elektr maydonoda erkin tushib yelim pastasiga vertical vaziyatda joylashadi. Termik ishlov berilgandan so’ng tuklar asosga mahkam o’rnashib qoladi. Zamsha mayin, elastic, qayishqoq, suv o’tkazmaydigan bo’ladi, lekin tuklari ishqalanishga uncha chidamaydi. Sun’iy charm va sun’iy zamsha juda o’yiluvchan bo’lgani uchun yelkalaridagi choklardan suv sizishi mumkin. Shuning uchun tashlama koketkali va pogonli modellar yaratgan ma’qul. Sun’iy charmdan tikiladigan kiyimlarning issiqlikni saqlash xossalarini yaxshilash uchun astarlik sifatida tuk chiqarilgan, issiq tutadigan zich gazlamalar yoki sun’iy mo’ynadan foydalanish tavsiya qilinadi. 5.1 Ekspert usulida avra materialiga qo’yiladigan talablarning eng ahamiyatlisini aniqlash T ikuvchilik materiallarining sifat ko’rsatkichlarini ekspert baholash uchun sotsiologik tadqiqotlardan keyin iste’molchilar yoki mutaxassis- ekspertlarning m so’rov ma’lumotlaridan foydalaniladi, ya’ni qo’shimcha n tanlangan x 1, x 2,…., x n material xossalariga ularning ahamiyatliligi uchun pog’onali baho beriladi hamda muhimroq bo’lgan R = 1 pog’onali sifat ko’rsatkichlari bilan, kamroq ahamiyatga ega bo’lganlari R = n pog’onali sifat ko’rsatkichlari bilan belgilanadi. Olingan natijalar 1-jadvalga to’ldiriladi va ekspertlarning o’zaro kelishuvidagi baholash xususiyati bo’icha konkordatsiya koeffitsienti hisoblanadi. Ba’zi bir eksperrtlarning ayrim xossalarini bir xil baholanish ahamiyatini bergan bo’lishi mumkin, ammo har bir ekspert uchun barcha ko;rsatkichlarning pog’onalari yig’indisi doimiy qoladi : å n R ji = ( 1 + 2 + 3 + … + n ) =0,5n ( n + 1 ) ( 1 ) i = 1 å n R ji =0,5n ( n + 1 ) =0,5*10* ( 10 + 1 ) =55 i = 1 Materialning har bir xossasi uchun ko’ndalangi bo’yicha m

pog’onalar yig’indisi s i = å R ij m va n ga bog’liq bo’lib, faqat bitta i = 1 jadval yoki m va n doimiy bo’lganda materialning alohida xossalarining ahamiyatsizligi haqida muhokama qilish uchun qo’llanilishi mumkin. Materialning alohida xossalarining ahamiyatliligidagi g i va g i 0 ahamiyatli koeffitsientlarini baholash qulaydir. Boshlanishida har bir n tanlangan xossalaridan hamda g i = 0 , s i = s max = mn kam bo’lmagan xossalari uchun barcha ekspertlarning pog’onali baholashi to’liq mos kelishida ahamiyatli koeffitsientlar ( 1 ) formula bo’yicha aniqlanadi : g i = n å s max - s i = 2 mn - m - å s ni R ij ( 2 ) ( s max - s i ) mn i = 1 i = 1 Formulani tengligini e’tiborga olsak , unda ( 2 ) formula quyidagi ko’rinishga keladi g i = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) ( 3 ) Ko’proq ahamiyatli g max = 2 , å g i = 1 xossalariga egaligidagi ( 3 ) n formula bo’yicha barcha ekspertlarning baholashi to’g’ri keladi. g 1 = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - * ( 3110 - 1 ) = 45069 = 0,15 g 2 = mn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - * ( 2510 - 1 ) = 45075 = 0,17 0,5 mn g 3 = mn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - *50 ( 10 - 1 ) = 45050 = 0,10 0,5 mn

g 4 = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - *37 ( 10 - 1 ) = 45063 = 0,14 g 5 = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - *85 ( 10 - 1 ) = 45015 = 0,03 g 6 = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - *12 ( 10 - 1 ) = 45088 = 0,20 g 7 = mn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - *76 ( 10 - 1 ) = 45024 = 0,05 0,5 mn g 8 = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - *82 ( 10 - 1 ) = 45018 = 0,04 g 9 = mn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - *84 ( 10 - 1 ) = 45016 = 0,03 0,5 mn g 10 = mn - ( nS - i 1 ) = 0,5*100100 - * ( 6810 - 1 ) = 45032 = 0,07 0,5 mn Barcha sifat ko’rsatkichlari bir xil ahamiyatliligida g i = 1 =0,10 n ga teng bo’ladi. Barcha sifat ko’rsatkichlari n o dan ko’proq ahamiyatlisi uchun g i > 1 n =0,10 ajratiladi va ular uchun ahamiyatli koeffitsient quyidagi

formula bo’yicha aniqlanadi : g io = mn - S n o io ( 4 ) mnn o - å S io 1 Bu yerda : n o - ko’proq tashlangan ahamiyatli xossalarning soni; S io - har bir tashlangan xossalari uchun pog’onalar yig’indisi. g 1 o = mn - S n o io = 10*10 - 31 == 0,23 mnn o - å S io 10*10*4 - 105 1 g 2 o = mn - S n o io = 10*10 - 25 = = 0,25 mnn o - å S io 10*10*4 - 105 1 g 4 o = mn - S n o io = 10*10 - 37 = = 0,21 mnn o - å S io 10*10*4 - 105 1 g 6 o = mn - S n o io = 10*10 - 12 = = 0,30 mnn o - å S io 10*10*4 - 105 1 8-jadvalda ahamiyatli tashlangan x 1 , x 2 , x 4 , x 6 ( n o = 4 ) xossalar berilgan. Tashlangan ko’rsatkichlarning nisbiy ahamiyatliligi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi : g io d io = g min ( 5 ) Bu yerda : g min - tashlangan xossalarning ahamiyatli koeffitsientlaridan eng kichigi. g 1 o = 0,23 = 1,1 d 1 o = g min 0,21 g 2 o = 0,25 = 1,2

d 2 o = g min 0,21 g 4 o = 0,21 = 1 d 4 o = g min 0,21 g 6 o = 0,25 = 1,4 d 6 o = g min 0,21 Tashlangan ahamiyatli sifat ko’rsatkichlarini quyidagi formula yordamida ham aniqlasa bo’ladi : g io = 100 n o 100 ( 6 ) S io å 1 S io Bu yerda : S io - har bir tashlangan ko’rsatkichlar uchun pog’onalar yig’indisi. Ekspertlarning baholashdagi o’zaro kelishuvchanligini aniqlashda ekspertlarning boshlang’ich pog’onali baholash natijalaridan foydalaniladi. Alohida ekspertlar turli sifat ko’rsatkichlarini bir xilda baholasa, unda jadvalda T j qiymati qo’shiladi va quyidagi formula yordamida hisoblanadi : T j = 1 å u ( t 3 j - t j ) ( 7 ) 12 1 Bu yerda : u – j ta ekspertning bir xil baholashdagi pog’onalar soni; t j - j ta ekspertning bir xil pog’onadagi baholashlari soni. Boshlanishida barcha ko’rsarkichlar uchun pog’ona yig’indisining o’rtachasi topiladi : S = 1 å n S i = 0,5 m ( n ± 1 ) ( 8 ) n 1 So’ngra, ( S i - S  ) , ( S i - S  ) 2 qiymatlar aniqlanib, 1-jadvalning oxirgi ikki qatoriga yoziladi. å n ( S i - S ) 2 = 6754 1 O’zaro kelishuvchanlik koeffitsienti quyidagi formula yordamida aniqlanadi : W = 1 m ( 9 ) m 2 ( n 2 - n ) - m å T j j = 1 ( ) å -n i SS 2

( ) å -n i SS 2 12 1 12 1 6754 =W = 1 m = 0,82 m 2 ( n 3 - n ) - m å T j *10 2 * ( 10 3 - 10 ) - 0 j = 1 Uning ahamiyatliligini baholash uchun c 2 mezon hisoblanadi : c 2 = Wm ( n - 1 ) ( 10 ) c 2 =0,82*10* ( 10-1 ) =73,8 c 2 =73,8 > 21,7 dan o’nta ekspertning pog’onali baholashdagi ahamiyatli kelishuvchanligiga ega bo’lamiz. 1-jadval Gazlamani xossalari 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 G’ijimlanmaslik 3 4 2 3 4 4 4 2 3 2 2 Rang mustahkamlik 2 2 5 2 2 2 1 3 1 5 3 Mustahkamlik 5 5 4 5 6 6 5 5 5 4 4 Kirishish 4 6 3 4 3 3 3 4 4 3 5 Burmaboplik 8 10 10 9 9 8 7 6 8 10 6 Suv o’tkazmaslik 1 1 1 1 1 1 2 1 2 1 7 Ishqalanishga chidamlilik 6 8 7 10 10 5 8 9 6 7 8 Cho’ziluvchanlik 9 9 9 6 5 9 9 7 10 9 9 Bikrlik 10 7 8 8 7 7 10 10 9 8 1 0 Issiqlik saqlovchanlik 7 3 6 7 8 10 6 8 7 6 №

Aprior diagrammasi S

X 6 X 2 X 1 X 4 X 3 X 10 X 7 X 8 X 9 X 5 x X 6 - suv o’tkazmaslik X 2 -rang mustahkamlik X 1 - g’ijimlanmaslik X 4 - kirishish 5.2 G’ijimlanmaslik Egilish va qisilish deformatsiyalari ta’siri natijasida materiallar g’ijimlanadi, ya’ni ular burmalar va g’ijimlar hosil qiladi. Hosil bo’lgan g’ijim va burmalarni faqat namlab – isitib dazmollashdangina ketkazish mumkin. Materiallarning g’ijimlanishi ularning tola tarkibiga, tuzilishida ishlatilgan iplarning yo’g’onligiga, o’rilish va pardozlash turiga, zichligiga bog’liq. Qayishqoq tolalar – jun, ipak, sintetik tolalardan olingan materiallar uncha g’ijimlanmaydi. Paxta, viskoza va ayniqsa zig’ir tolalaridan olingan materillar juda g’ijimlanuvchan bo’ladi. Zich gazlamalar kamroq g’ijimlanadi. Ip va viskoza gazlamalarning g’ijimlanuvchanligini kamaytirish uchun ularga maxsus pardoz beriladi. Tikuvchilikda kiyimlarni g’ijimlanmaydigan qilish va shaklning

saqlanishini ta’minlash uchun forniz deb ataladigan ishlov beriladi. Kiyim tikilgandan va namlik-issiqlik ishlovidan o’tkazilgandan keyin ularga maxsus termokamerada 150-160 ° C haroratda 15 min davomida ishlov beriladi. Bu yerda kiyimga berilgan shakl mustahkamlanadi. Forniz ishlovi berilgan kiyim uzoq vaqt kiyilganda, yuvilganda, kimyoviy usulda tozalanganda ham o’z shaklini saqlab qoladi. Materiallarning g’ijimlanuvchanligi ularning salbiy xususiyatlaridan biridir. U buyumning ko’rinishini buzadi. Oson g’ijimlanadigan materiallar tez ishdan chiqadi, chunki bukilgan va burmalangan joylarda ancha ishqalanadi. Shu sababli tikuvchilik buyumlarini tayyorlash uchun ishlatiluvchi materiallar ichida g’ijimlanmasligi katta bo’lgan materiallar qadrlanadi. Materiallarning g’ijimlanmasligi deganda, ularning g’ijimlanishga qarshilik ko’rsatishi va g’ijimlangandan keyin o’zining dastlabki holatiga kelishi tushuniladi. Materiallarning g’ijimlanmasligini aniqlash uchun qo’llaniladigan asboblarni ikki guruhga ajratish mumkin. o Materiallarda belgilangan joyidan g’ijimlar hosil qiluvchi asboblar o Materiallarda tartibsiz g’ijimlar hosil qiluvchi asboblar AW-6 G’IJIMLАNISHNI АNIQLАSH АSBОBI. I. Asbobning vazifasi. Bu аsbоb hаr хil turdаgi mаtоlаrning g’ijimlаnish hususiyatini tеkshirish uchun ishlаtilаdi. Аsbоbni ishlаtish uchun хоnаdаgi hаvо hаrоrаti 20 ± 3 0 C vа nаmlik 60 ± 5%ni tаshkil qilishi lоzim. Nаmunа quyidаgi o’lchamdа tаyyorlаnаdi: 15 ´ 40 mm. Asbob PS-1-1059-1 va ISO 2313 standartlariga mos keladi. II. Asbobning qisqacha texnik tavsifi. 1. Modeli: MOSANT AW-6. 2. Namuna o’lchami: 15x40mm. 3. Maxsus yuk og’irligi: 500gr. 4. Gradirlash oralig’i: 0,1-180 daraja (gradus). III. Asbobda sinov o’tkazish uslubi. Matolarning gijimlanmasligini aniqlash uchun tanda va arqoq bo’yicha 15x40 mm o’lchamda namuna tayyorlanishi kerak. So’ngra namuna bukilgan holatda shisha plastinkalar orasiga joylashtiriladi. Yuqoridan 500 gr og’irlikda yuk qo’yiladi va 5 daqiqa kutiladi. So’ngra namuna shisha plastinkadan olinib, namuna uchun maxsus qisgichga qistiriladi. 5 daqiqa o’tgach, olingan natijalar bo’yicha quyidagi formula yordamida g’ijimlanmaslik koeffitsienti hisoblanadi. a K = × 100%

180 a - ochilish burchagi. k- g’ijimlanmaslik koeffitsenti. 2 3 4 5 16 «AW-6» 1. Mахsus qisqich uchun mоslаmа 2. Ko´rsаtkich 3. Аylаnuvchi mоslаmа 4. Mахsus qisqich 5. Nаmunа 6. Pеrpеndikulyar ko´rsаtkich 7. Nаmunа qisqich 8. Plаstik qisqich 5.3 Rang mustahkamlik. 7 8

Materiallarni ishlatish jarayonida ularning dastlabki bo’yalgan rangi ko’p vaqt davomida aynimasligi lozim. Bo’yoq mustahkamligiga ko’ra zig’ir tolali gazlamalar mustahkam bo’yalgan va maxsus mustahkam bo’yalgan guruhlarga bo’linadi. Qolgan gazlamalar oddiy, mustahkam va maxsus mustahkam bo’yalgan guruhlarga bo’linadi. Gazlamalarning ni m aga i sh latilishiga qarab ularning bo’yog’I turli fizik-kimyoviy ta’sirlarga : yorug’lik va ob-havo, quruq va ho’l holatda ishqalanishga, distillangan va dengizdagi suv, sovun va soda eritmalari, yuvish va dazmollash, ter va hakozolarga chidamliligi aniqlanadi. Bo’yalgan gazlamalarning bo’yoq mustahkamligi ball bilan baholanadi. Baho berish uchun sinsladigan namuna etalonlar taqqoslanadi. Etalonlar ikki xil - kulrang va ko’k shkalada bo’ladi. Ko’k etalonlar yordamida bo’yoqning ob-havo va yorug’lik ta’siriga chidamliligi baholanadi. Boshqa barcha ta’sirlarga bo’yoqning chidamliligini baholash uchun kulrang etalonlar ishlatiladi. Ko’k etalonlarda eng mustahkam bo’yoq 8 ball bilan, eng kuchsiz bo’yoq 1 ball bilan baholanadi. Kulrang etalonlar o’z navbatida ikkiga bo’linadi. Biri fizik-kimyovoy ta’sirlar natjasida gazlamalarning dastlabki bo’yog’ining aynish darajasini aniqlash uchun, ikkinchisi, rangli material bilan birga sinashdan o’tgan oq namunaning bo’yoqni yuqtirish darajasini aniqlashuchun ishlatiladi. Chidamlilik darajasi kasr bilan belgilanadi : suratga dastlabki bo’yoqning aynish darajasini baholaydigan ball, maxrajga esa oq namunaning bo’yoqni yuqtirish darajasini baholaydigan ball qo’yiladi. Kulrang etalonlarda eng mustahkam bo’yoq 5 ball bilan, eng kuuchsiz bo’yoq 1 ball bilan baholanadi. Gazlamalar bo’yog’ining mustahkamligi ularning navini aniqlashda katta ahamiyatga ega. Agar bo’yoqning haqiqiy mustahkamligi belgilangan me’yordan past bo’lib chiqsa, gazlamalarning navi pasaytiriladi. Materiallar bo’yog’ining mustahkamligini aniqlash uchun odatda tuzma namuna ishlatiladi. U uchta bo’lakdan iborat : oqartirilgan gazlamadan olingan ikkita namunalar orasida bo’yoqli materiakdan bitta namuna joylashtiriladi. Bu namunalarning hammasi birga bir yoki to’rt tomonidan chok bilan birlashtiriladi. Namunalarning o’lchovlari 100x400 mm. Material bo’yog’ining mustahkamligiga distillangan suv ta’sirini aniqlash uchun tuzma namuna harorati 18-20 ° C ga teng bo’lgan distillangan suvda sinchiklab ho’llanadi va ikkita shisha plastinka orasiga qo’yilib, ustiga 5 yoki 0,05 kg li yuk bostirib qo’yiladi. Shu holatda namuna 4 soat davomida 18-20 ° C harorati bo’lgan termostatda sqlanadi. So’ng namunalar ajratiladi va quritiladi. Quruq namunalar kulrang etalonlar

bilan solishtirib bo’yoqning mustahkamligi dastlabki bo’yog’ining aynish darajasi va oq namunaning bo’yoqni yuqtirish darajasi orqali baholanadi. AR-2 R А NGLI M А T О L А RNI RANG MUSTAHK А MLIGINI T Е KSHIRISH А SB О BI. I. Asbob vazifasi. Ushbu jixoz matolar rangining ho’l va quruq ishqalanishga chidamliligini aniqlash uchun qo’llaniladi II. Asbobning qisqacha texnik tavsifi. 1. Sinov obekti – matolar. 2. Sinaladigan namunalar soni – 6 ta. 3. Ilgarilanma – qaytma harakat masofasi – 100mm. 4. Ilgarilanma – qaytma harakat tezligi 30 xarakat/min. 5. Sinashdagi yukning umumiy massasi – 500g. 6. Energya manbai: 100В, 50/60Гц. III. Asbobni sinovga tayorlash. Sinovdan avval jixoz xisoblagichi 0 ga o’rnatish (keltirish) kerak. IV. Asbobda sinov o’tkazish uslubi. Namuna (bo’yalgan mato) platformadagi namunalar uchun mo’ljallangan qisqichlar orasiga qisiladi. Oq mato esa shtokga joylashtiriladi. So’ngra shtok platformaga tushirilib, ustiga 300gr qo’shimcha yuk qo’yiladi. So’ngra boshqaruv panelidagi START tugmachasi bosiladi va platforma ilgarilanma – qaytma harakat qilishni boshlaydi. Sinov vaqtida shtok qo’zg’almas holatda bo’ladi, natijada oq mato va namuna o’rtasida ishqalanish sodir bo’ladi. 10ta davr tugagach (davrlar soni displeyda ko’psatib turiladi) jixoz avtomatik ravishda to’xtaydi. Laborant oq matoni oladi va ko’z orqali namunani kulrang etalonlar shkalasi bilan taqqoslash yo’li bilan 5 ballik tizimda baxolaydi. Matolar rangining ishqalanishga chidamliligini (xo’l holatda) baxolashda matoni distillangan suvda xo’llab olish lozim, so’ngra yaxshilab qisib, shtokka joylashtirish lozim. Qolgan jarayonlar xuddi quruq ishqalanishdagidek bo’ladi. Matolar rangini isqalanishga chidamliligini aniqlash uchun namunalar keltirilib, maxsus xonalarda saqlanadi. So’ngra laboratoriyaga olib kelinadi. Namunalar 30x5 o’lchamda tayorlanadi. Jixozda matolarning xo’l va quruq holatda ishqalanishga chidamliligi aniqlanadi. Ikkita

namuna olinib, qisqichlar orasiga siqiladi. So’ngra mato ustiga shtok tushiriladi. Shtok tushirilgach, ustiga 300gr og’irlikdagi qo’shimcha yuk qo’yiladi. Shtok og’irligi 200gr ni tashkil etadi. Shtok uchiga maxsus oq mato qo’yiladi. Bu matoga rangning yuqishi bilan rangning ishqalanishga chidamliligi baholanadi. Jixoz ishga tushiriladi, RESET tugmasini bosish orqali jixoz ko’rsatkichi “0” holatiga keltiriladi. START tugmachasi bosilgach jixoz ishga tushib, platforma harakatlana boshlaydi. Platforma 10 marta ilgarilanma harakat qilgach avtomatik ravishda to’xtaydi. Shtok ko’tarilib, oq mato namunasi olinadi. Unga rang yuqqanligiga qarab, rangning ishqalanishga chidamliligi baholanadi. Xo’l mato namunasi qurigach, unga baho berish lozim. Rangni ishqalanishga chidamliligi 9733.27-83 standarti bo’yicha baholanadi. Bu xususiyat turli matolar uchun turlichadir. Kulrang etalonlar yordamida 5 ballik tizimda baxolanadi. 5 – o’ta chidamli. 4 – chidamli. 3 – oddiy. 2 – muvofiq kelmaydi. Jun matosi sinalgach, uning yuzasidagi matolarni tozalab tashlash lozim. 1.Buyurtmachi matoni olib kelgach, u matoning turi aniqlanadi. 2. Har bir namuna raqamlanadi. 3. Qaysi ko’rsatkichlari baholanishi o’rganiladi (bilib olinadi). 4. GOST bo’yicha gazlama saqlanadi. 5. 5x30 o’lchamda 2ta namuna, 5x5 o’lchamda maxsus oq matonamunasi qirqib olinadi (har bir material uchun). AR-2 R а ngli m а t о l а rni ishq а l а nishg а chid а mligini t е kshirish а sb о bi s хе m а si

1-Bоshqаruv pulti 2-Brusоk ushlаgich 3-Оq pахtа, ishqаlоvchi mаtо 4-Ishqаlаnuvchi mаtо (prut) 5-Sinаlаyotgаn mаtо 6-Sinаlаyotgаn mаtоlаr qаtоri 7-Qisqichlаr 5.4 Kirishish Yuvilganda, ho’llanganda, ho’llab dazmollanganda, nisbiy namligi yuqori havoda saqlanganda matolarning o’lchovlari o’zgaradi. Ana shunday o’lchovlarning o’zgarishi matolarning kirishishi deyiladi. Bu jarayonda ko’pincha materiallarning o’lchovlari kichrayadi. Bu holdagi kirishish musbat kirishish deb, ayrim materiallarning o’lchovlari oshadi, bu esa manfiy kirishish deb ataladi. Tikuvchilikda materiallarga namlab-isitib ishlov berilganda ham ularning o’lchovlari kichrayadi ( kirishtirib dazmollash jarayoni ) yoki oshadi ( cho’zib dazmollash jarayoni ) . Namlab – isitib ishlov berilgandagi kirishish majburiy kirishish deb ataladi. Majburiy kirishish yordamida tikuvchilik buyumlariga ma’lum kerakli shakl beriladi. Majburiy kirishishdan boshqa kirishishlar materiallarning salbiy ko’rsatkichlaridir. Materiallarining kirishishi natijasida ulardan tikilgan buyum va buyum qismlarining kichrayishi va shakl buzilishi mumkin. Agar buyumning asosiy materiali, astari va qatlami turlicha kirishsa, kiyimning tashqi ko’rinishi yomonlashadi, unda g’ijimlar va burmalar paydo bo’ladi. Kirishishiga ko’ra tikuvchilik

materiallari uch guruhga bo’linadi. Materillarning kirishishiga bir necha sabab bor : 1.To’qimachilik va tikuvchilik jarayonining barcha bosqichlarida ( yigirish, to’qish, pardozlash, o’lhovlarini aniqlash va bichishda ) materiallarni hosil qiluvchi tola va iplar doim tortilib urdi. Materialni ho’llaganda tola va iplar bo’shashib o’zining dastlabki holatiga qaytishga intiladi. 2.Namlik ta’sirida tolalar va iplar namni o’ziga tortadi. Natijada ular shishadi va kaltalashadi. Kuchli tortilgan ip turkumlari o’zaro bukilishini o’zgartiradi. M ateriallarning kirishishini kamaytirish uchun tolalar tarkibiga namni kam shimadigan tolalar qo’shiladi, kengaytirish, bug’lash, maxsus kirishtirish mashinalarida ishlov berish, kirishmaydigan yoki kam kirishadigan qilib maxsus pardozlash usullari qo’llaniladi. Sintetik gazlamalar ho’llanmasdan, ya’ni faqat issiqlik ta’sirida kirishadi. Bunday kirishish issiqlikdan kirishish deyiladi. Sintetik gazlamalarning o’lchamlarini turg’unlash uchun to’qimachilik sanoatida sintetik gazlamalar va sintetik tolali gazlamalar termofiksatsiya operatsiyalaridan o’tkaziladi. Termofiksatsiya operatsiyalaridan o’tkazilgan gazlamalar kam kirishadi. Amalda aniqlanishicha, tikuvchilik ratsional tashkil qilinganda kiyim tikiladigan gazlamalarning kirishishi 4 % dan oshmasligi lozim. Zich sintetik gazlamalar va lavsanli gazlamalar termofiksatsiyalangandan keyin deyarli kirishmaydi. Shu sababdan kiyimning avrasi, astari va qotirmasi uchun material tanlashda uning kirishishii hisobga olish lozim. Materiallar kirishishini aniqlash usullarining asoslari quyidagicha. Ma’lum o’lchovda qirqilgan namunada nazorat qilinadigan ma’lum miqdordagi masofa belgilangandan keyin u ho’llanadi yoki yuviladi. Quritilgandan keyin nazorat qilinadigan masofa o’lchanadi. Materialning kirishishi – U ( foiz ) quyidagi formula yordamida hisoblanadi : U = ( L 1 - L 2 ) 100 L 1 Bu yerda : L 1 - nazorat qilinadigan masofaning dastlabki miqdori, mm. L 2 - nazorat qilinadigan masofaning ishlov berilgandan keyingi miqdori, mm. Namunalarga ishlov berish turi materialning tolaviy tarkibiga bog’liq bo’ladi.

Gazlamaning kirishishini tez tekshirish uchun quyidagicha ish ko’rish mumkin : gazlama bo’lagi chetidan 15-20 sm tashlab, gazlamaning butun eni bo’yicha o’ngiga va teskari tomoniga 15-20 sm joyga suv purkaladi,yaxshilab dazmollanadi yiki presslanadi. Agar sinalgan joyining cheti ichkariga tortilsa, bunday gazlama ho’llabdazmollanganda ancha kirishishi mumkin. Ancha kirishadigan gazlamalarni oldin bug’lash tavsiya etiladi. Agar kiyimning avrasiga mo’ljallangan gazlama uncha kirishmaydigan bo’lsa, miyona gazlama bug’lanadi 5.5 Suv o’tkazmaslik Materiallarning suv o’tishiga qarshiligi - ularning o’zidan suv o’tishiga qarshilik ko’rsatish qobiliyati. WR–1600E SUV O’TK А ZUVSH А NLIK V А SUVG А Q А RSHILIGINI T Е KSHIRISH А SB О BI (H А R Х IL TURD А GI M А T О L А R USHUN). I. Asbobning vazifasi. Bu asbob turli matolarning suvga chidamligini (suv o’tkazuvchanligini) aniqlash uchun qo’llaniladi. Asbob ASTM va JIS talablariga javob beradi. II. Asbobning qisqacha texnik tavsifi.Energiya manbai: AS 100B, 50/60 Гц Dvigatel: 35 B boshqariluvchi dvigatel O’lchash ishini ko’tarish tezligi: 60±3 sm/mm, 10±3 sm/mm. Gorizantal manoistrning maksimal o’lchami: 1600 mm/suv ustuni. T е kshiril а yotg а n n а mun а o’lch а ml а ri 170 ´ 170 mm bo’lish kerak. III. Asbobni sinovga tayorlash. 1.Asbob tekis yuzaga o’rnatilishi kerak, maxsus sim yordamida elektr tarmog’iga ulanish kerak, asbobning suv quvuri kanalizatsiyaga ulangan bo’lish zarur. 2. O’lchash idishining qopqog’i ochiladi va u suv bilan to’ldiriladi. Suvo’tkazuvchanlikni tekshirish jarayonida 1000ml miqdorida suv yig’ish talab qilinadi, asbobning holatini 3ta rostlovshi vint va asbob asosida joylashgan daraja yordamida nazorat qilinadi. 3. Rezervuar suv bilan to’ldirilgach asbob yoqiladi, bunda tekshiruvchilampa yonadi. So’ngra o’zgartirishni PRESSORE (bosim) holatiga o’rnatiladi, bunda ham tekshiruvchi lampa yonishi kerak, keyin

namunalar joylashtirilmagan holda o’lchash idishni ko’tarish uchun dvigatel yoqiladi. 4. Namunalar joylashtirilgan joydan suv tomishga e’tibor berish kerak, suvme’yoriy ravishda tomayotgan bo’lsa rezervuar avvalgi holatiga qaytariladi, bu jarayon bir necha marta takrorlanadi. So’ngra rezervuar suv bilan to’ldiriladi. Yuqorida keltirilgan tayorgarliklardan maqsad-tizimdan havoni chiqarib yuborish va asbobning barcha joylarini suv bilan to’ldirishdir. Bu jarayonlardan so’ng asbob namunalarni tekshirishga tayyor bo’ladi. IV. Asbobda sinov o’tkazish uslubi. Bu а sb о bg а bir q а nch а m ах sus t а l а bl а r qo’yil а di. Bund а birinchi bo’lib а sb о bning 2 t а suv m о n о m е tri bo’lib, ishl а tishd а n а vv а l suvning s а t х i t е kshirilib 0 g а k е ltiril а di v а а sb о bni ishl а tish mumkin. Bu а sb о b ikki х il r е jimd а ishl а ydi, ya’ni OF tugm а ch а sini p а stg а tushirs а k, m а t о ning suvg а q а rshiligi а niql а n а di, yuq о rid а gi ko’rsatkich m а t о ning suv o’tk а zuvch а nligi а niql а n а di. Bu а sb о bning r е z е rv а rid а 1000 ml suv bo’lishi k е r а k v а m а t о mizning n а mun а qo’yil а dig а n diskk а o’rn а t а miz, so’ngr а suv b о simi b е ril а di. А sb о b ishg а tushg а nd а n k е yin o’rn а tilg а n n а mun а mizd а n 3 t о mchi suv chiqishi bil а n d а r хо l а sb о bni ishl а shd а n to’ х t а t а miz v а m о n о m е trg а q а r а ymiz. Q а nch а suv ustunini ko’rs а ts а , m а t о ni suvg а q а rshiligi shunch а mm suv ustuni d е b q а bul qil а miz. Suv o’tk а zuvch а nlikd а es а 1000 ml suvd а m а ’lum bir v а qt ichid а (mis о l uchun; 0,1 mm m а t о 40 s е kund) r е z е rv а rd а gi suvimiz q а nch а g а k а m а ys а , shu k а m а yish miqd о rig а q а r а b m а t о ning suv o’tk а zuvch а nligi а niql а n а di. LS Yapon sanoat standartiga binoan sinovlarning 3ta turi mavjud. 1. A uslub-suvga chidamlilikni aniqlash 1.1.Namuna asbobga joylashtiriladi ba u qisqich va mahkamlovchi vint bilan to’g’irlanadi. Namuna zich mahkamlanishi kerak. Suvli yuza va namuna orasiga havo kirishini oldini olish lozim, aks holda olingan natijalar to’g’ri chiqmaydi. 3ta 20x20 sm o’lchamdagi namuna tayorlanadi va shunday joylashtiriladiki, gazlamaning tashqi tomoni suvli yuzaga tashqi tomon bo’lisi kerak. 1.2.Elektr tarmog’i ulanadi va o’zgartiruvchi qurilma PREESORE (bosim) rejimiga qo’yiladi. Bunda 2ta tekshiruvchi lampa yonadi.

1. 3.Rezervuar ko’tarish uchun tugmacha bosiladi. Rezervuar 10 sm/min yoki 60 sm/min tezlik bilan ko’tariladi va namunaga bosim beradi. Suv bosimini vertikal manometrda ko’rish mumkin. 1.4 Namuna yuzasining turli joylarida 3 tomchi paydo bo’lgach, rezervuar harakatini to’xtatish kerak va vertikal manometr shkalasidagi bosim ko’rsatkichini yozib olinadi. 2. B uslub-suvga chidamlilikni aniqlash. 2.1. 1.1 va 1.2 namunalardagi jarayonlar bajariladi. 2.2. Rezervuarni ko’tarish uchun tumacha bosiladi vertikal manometrdagisuv bosimi 10 sm belgigacha etgach, rezervuar ko’tarilishi to’xtatiladi va birmuncha vaqt shu holatda saqlanadi. Rezervuar to’xtatilishi bilan bir vaqtda sekundomer yordamida vaqt hisobi boshlanadi. 2. 3.Namunaning turli joylarida 3 tomchi suv paydo bo’lgan zahoti, rezervuar to’xtatiladi va ushbu, ya’ni tomchi hosil bo’lgunga qadar ketgan vaqt yozib olinadi. 3. Suv o’tkazuvchanlikni aniqlash usuli. 3.1. 1.1 va 2.1 punktlaridagi jarayonlar bajariladi. 3.2. Rezervuardagi suv 1000ml ekanligiga ishonch hosil qilinadi. Elektrtarmog’i ulanadi, so’ngra o’zgaruvchi qurilma “LEAK”(tomish) holatiga o’tkaziladi. Suv namuna joylashtirilgan joydan tomishni boshlaydi va tekshiruv lampasi yonadi. 3.3. Keyin rezervuar ko’tariladi. Vertikal manometrdagi suv bosimi 10 sm.lik belgiga etgach, rezervuar harakati to’xtatiladi. Namunaga ta’sir etuvchi suv bosimi vaqt o’tishi bilan namuna ichiga suv kirgach kamayib boradi. Vaqti-vaqti bilan vertikal manometr ko’rsatkichlari bo’yicha rezervuar holati tekshirib turiladi va uni sinov vaqtida 10 sm darajada bo’lishini ta’minlash kerak. Buni masofaviy boshqarish yordamida juda ehtiyotlik bilan bajarish kerak. 3.4. Baqt yozib olingach namuna ichiga tushgan suv hajmi o’lchanadi, burezervuardagi boshlang’ich suv hajmi va so’nggi hajmning orasidagi farqni topish yo’li bilan aniqlanadi.

WR–1600E Suv o’tkаzuvchаnlik vа suvgа qаrshiligini tеkshirish аsbоbi sхеmаsi 4 1.Bоshqаrish qutisi 5.Yuqоri yopgich 9.Ustunlаr 2.Оynаni o´lchаgich 6.Shkiv 10.Ustunlаr 3.Stаkаn mаnоmеtri 7.Sinхrоn elеktr uzаtmа 11.Qisqich 4.Shаpkа 8.Аndоzа 12.Nаmunа jоylаshаdigаn disk 3-jadval 6 5 7 3 9 102 1 11 12

Gazlamaning nomi Suv o’tkazmaslik Rang mustahkamlik G’ijimlanmaslik Kirishish, % tanda arqoq tanda arqoq Tabiiy charm 1000 mm.simob.ust 5 ball 149 ° 142 ° 2 1.8 Plashbop material ( oq ) 200 mm.simob.ust 5 ball 142 ° 138 ° 2.6 2.15 Plashbop material ( yashil ) 185 mm.simob.ust 5 ball 148 ° 160 ° 3.4 2.26 4-jadval Gazlamaning nomi Artikuli Tola tarkibi Yuza zichligi Zichligi O’rilish turi tanda arqoq tanda arqoq Plashbop material ( oq ) 42320 lavsan Poliefir 210 950 640 Polotno Kapron paxta jun 140 110 Trikotaj Plashbop material ( yashil ) 82011 Nitron lavsan Nitron lavsan 180 590 400 Polotno Kapron, paxta, jun 140 190 Trikotaj 6. Astar uchun material tanlash Ustki kiyimlarning teskari tomonida, pidjak va jaket yenglarida , belbog’larida va boshqa kiyim qismlarida astari bo’ladi. Astar nafaqat kiyimning teskari tomonini bezatish uchun, balki kiyimning tashqi ko’rinishini yaxshilash , uni kiyib yurish va yechish paytida qulaylikni ta’minlash uchun va buyumlardan foydalanish davrini oshirish uchun qo’yiladi. Shuning uchun astarlik materiallar hozirgi zamon modasi yo’nalishiga mos kelishi shart, uning ishqalanishga chidamliligi yuqori ( Paltolar uchun 2000 davr, kostyumlar uchun 1500 davr, plashlar uchun 1000 davrdan kam bo’lmasligi kerak ) . Bo’yoqi ishqalansh, ter, kimyoviy tozalash ta’siriga chidamli bo’lishi kerak ( 4 balldan kam bo’lmasligi kerak ) . Astarning kirishishi avra materialning kirishishidan ortiq bo’lmasligi kerak. Astar buyumning umumiy oqirligini oshirmasligi lozim. Astar materiallarning yuza zichligiga ko’ra, ular yengil, o’rta va oqir materiallarga bo’linadi. Yengil astarlar ( 90gr/m 2 gacha ) yuza zichligi

200 gr/m 2 gacha bo’lgan avra materiallardan tikilgan erkak va ayollar palto va kostyumlarida, bolalar kostyumlarida ishlatiladi. O’rta astarlar ( 91-120 gr/m 2 ) yuza zichligi 200-350 gr/m 2 gacha bo’lgan avra materiallardan tikilgan buyumlarda ishlatiladi. Bu talablarga asosan sun’iy va sintetik iplardan olingan ipak gazlamalari javob beradi. Bu gazlamalarda quyidagichiziqiy zichlikli iplar qo’llaniladi: tanda va arqoqda 11-16,6 teksli viskoza iplari; tanda va arqooqda 6,7 teksli kapron iplari; tandada – 13,3 teksli viskoza ipi, arqoqda – 6,7 teksli kapron ipi; tandasida 13,3-16,6 teksli viskoza ipi, arqoqida 18,5-25 teksli paxta tolasidan olingan ip; tandasida – 13,3 teksli viskoza ipi, arqoqida 16,6 teksliatsetat ipi. Bu gazlamalarningnomlari : astarlik gazlama, astarlik sarja, atlas. O’rilishlari – sarja, atlas. Atsetat ipidan olingan astarlar kam ishlatiladi, chunki ularning ishqalanishga chidamliligi uncha yuqori emas. Ba’zida uncha qimmat bo’lmagan va bolalar buyumlarida astar sifatida paxta tolali satin va lastik gazlamalari ham qo’llaniladi. Ba’zi buyumlarda sintetik iplardan to’qilgan yengil ( 80-130gr/m 2 ) trikotaj matolari ishlatiladi. Ularning ishqalanishga chidamliligi 2000 davrdan ko’p. oxirgi paytlarda paxta va lavsan tolalari aralashmasidan ( 33 foiz paxta – 67 foiz lavsan ) sarja o’rilishdagi astarlik gazlama ishlab chiqarilyapti. Uning yuza zichligi – 135gr/m 6.1 Ekspert usulida astar materialiga qo’yiladigan talablarning eng ahamiyatlisini aniqlash T i k u vchilik materiallarining sifat ko’rsatkichlarini ekspert baholash uchun sotsiologik tadqiqotlardan keyin iste’molchilar yoki mutaxassis- ekspertlarning m so’rov ma’lumotlaridan foydalaniladi, ya’ni qo’shimcha n tanlangan x 1, x 2,…., x n material xossalariga ularning ahamiyatliligi uchun pog’onali baho beriladi hamda muhimroq bo’lgan R = 1 pog’onali sifat ko’rsatkichlari bilan, kamroq ahamiyatga ega bo’lganlari R = n pog’onali sifat ko’rsatkichlari bilan belgilanadi. Olingan natijalar 1-jadvalga to’ldiriladi va ekspertlarning o’zaro kelishuvidagi baholash xususiyati bo’icha konkordatsiya koeffitsienti hisoblanadi. Ba’zi bir eksperrtlarning ayrim xossalarini bir xil baholanish ahamiyatini bergan bo’lishi mumkin, ammo har bir ekspert uchun barcha ko;rsatkichlarning pog’onalari yig’indisi doimiy qoladi : å n R ji = ( 1 + 2 + 3 + … + n ) =0,5n ( n + 1 ) ( 1 ) i = 1

å n R ji =0,5n ( n + 1 ) =0,5*7* ( 7 + 1 ) =28 i = 1 Materialning har bir xossasi uchun ko’ndalangi bo’yicha pog’onalar m yig’indisi s i = å R ij m va n ga bog’liq bo’lib, faqat bitta jadval yoki i = 1 m va n doimiy bo’lganda materialning alohida xossalarining ahamiyatsizligi haqida muhokama qilish uchun qo’llanilishi mumkin. Materialning alohida xossalarining ahamiyatliligidagi g i va g i 0 ahamiyatli koeffitsientlarini baholash qulaydir. Boshlanishida har bir n tanlangan xossalaridan hamda g i = 0 , s i = s max = mn kam bo’lmagan xossalari uchun barcha ekspertlarning pog’onali baholashi to’liq mos kelishida ahamiyatli koeffitsientlar ( 1 ) formula bo’yicha aniqlanadi : g i = n å s max - s i = 2 mn - m - å s ni R ij ( 2 ) ( s max - s i ) mn i = 1 i = 1 Formulani tengligini e’tiborga olsak , unda ( 2 ) formula quyidagi ko’rinishga keladi g i = 0,5 mnmn - ( n S - i 1 ) ( 3 ) Ko’proq ahamiyatli g max = 2 , å g i = 1 xossalariga egaligidagi ( 3 ) n formula bo’yicha barcha ekspertlarning baholashi to’g’ri keladi. g 1 = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*1070* - 750* ( 7 - 1 ) = 21020 = 0,09 g 2 = 0,5 mn - ( nS - i 1 ) = 0,5*1070* - 725* ( 7 - 1 ) = 21045 = 0,21

mn g 3 = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*1070* - 737* ( 7 - 1 ) = 21033 = 0,16 g 4 = 0,5 mn - ( nS - i 1 ) = 0,5*1070* - 761* ( 7 - 1 ) = 2109 = 0,04 mn g 5 = ,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*1070* - 731* ( 7 - 1 ) = 21029 = 0,14 0 g 6 = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*1070* - 764* ( 7 - 1 ) = 2106 = 0,03 g 7 = 0,5 mnmn - ( nS - i 1 ) = 0,5*1070* - 712* ( 7 - 1 ) = 21058 = 0,30 Barcha sifat ko’rsatkichlari bir xil ahamiyatliligida g i = 1 =0.14 ga n teng bo’ladi. Barcha sifat ko’rsatkichlari n o dan ko’proq ahamiyatlisi uchun g i > 1 n =0,14 ajratiladi va ular uchun ahamiyatli koeffitsient quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi : g io =

mn - S n o io ( 4 ) mnn o - å S io 1 Bu yerda : n o - ko’proq tashlangan ahamiyatli xossalarning soni; S io - har bir tashlangan xossalari uchun pog’onalar yig’indisi. g 2 o = mn - S n o io = 10*7 - 25 = = 0,33 mnn o - å S io 10*7*3 - 74 1 g 3 o = mn - S n o io = 10*7 - 37 = = 0,24 mnn o - å S io 10*7*3 - 74 1 g 7 o = mn - S n o io = 10*7 - 12 = = 0,42 mnn o - å S io 10*7*3 - 74 1 8-jadvalda ahamiyatli tashlangan x 1 , x 2 , x 4 , x 6 ( n o = 4 ) xossalar berilgan. Tashlangan ko’rsatkichlarning nisbiy ahamiyatliligi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi : g io d io = g min ( 5 ) Bu yerda : g min - tashlangan xossalarning ahamiyatli koeffitsientlaridan eng kichigi. g 2 o = 0,33 = 1,4 d 2 o = g min 0,24 g 4 o = 0,24 = 1

d 3 o = g min 0,24 g 6 o = 0,42 = 1,75 d 6 o = g min 0,24 Tashlangan ahamiyatli sifat ko’rsatkichlarini quyidagi formula yordamida ham aniqlasa bo’ladi : g io = 100 n o 100 ( 6 ) S io å 1 S io Bu yerda : S io - har bir tashlangan ko’rsatkichlar uchun pog’onalar yig’indisi. Ekspertlarning baholashdagi o’zaro kelishuvchanligini aniqlashda ekspertlarning boshlang’ich pog’onali baholash natijalaridan foydalaniladi. Alohida ekspertlar turli sifat ko’rsatkichlarini bir xilda baholasa, unda jadvalda T j qiymati qo’shiladi va quyidagi formula yordamida hisoblanadi : T j = 1 å u ( t 3 j - t j ) ( 7 ) 12 1 Bu yerda : u – j ta ekspertning bir xil baholashdagi pog’onalar soni; t j - j ta ekspertning bir xil pog’onadagi baholashlari soni. Boshlanishida barcha ko’rsarkichlar uchun pog’ona yig’indisining o’rtachasi topiladi : S = 1 å n S i = 0,5 m ( n ± 1 ) ( 8 ) n 1 So’ngra, ( S i - S  ) , ( S i - S  ) 2 qiymatlar aniqlanib, 1-jadvalning oxirgi ikki qatoriga yoziladi. å n ( S i - S ) 2 = 2216 1 O’zaro kelishuvchanlik koeffitsienti quyidagi formula yordamida aniqlanadi :

( ) å -n i SS 2 12 1 12 1 2216 =W = 1 m ( 9 ) m 2 ( n 2 - n ) - m å T j j = 1 W = 1 m = 0,79 m 2 ( n 3 - n ) - m å T j *10 2 * ( 7 3 - 7 ) - 0 j = 1 Uning ahamiyatliligini baholash uchun c 2 mezon hisoblanadi : c 2 = Wm ( n - 1 ) ( 10 ) c 2 =0,79*10* ( 7-1 ) =47.4 c 2 =47.4 > 21,7 dan o’nta ekspertning pog’onali baholashdagi ahamiyatli kelishuvchanligiga ega bo’lamiz. 5-jadval № Gazlamani xossalari 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 g’ijimlanmaslik 5 5 4 5 6 6 5 5 5 4 2 Kirishish 2 2 5 2 2 2 1 3 1 5 3 Sitiluvchanlik 4 6 3 4 3 3 3 4 4 3 4 Ishqalanishga c hidamlilik 6 3 7 6 7 7 6 7 6 6 5 Rang m ustahkamlik 3 4 2 3 4 4 4 2 3 2 6 Bikrlik 7 7 6 7 5 5 7 6 7 7 7 Elektrozaryadlanuvchanlik 1 1 1 1 1 1 2 1 2 1( ) å -n i SS 2

Aprior diagrammasi X 7 -- elektrzaryadlanuvchanlik X 2 - kirishish X 3 -sitiluvchanlik 6.2 Kirishish Yuvilganda, ho’llanganda, ho’llab dazmollanganda, nisbiy namligi yuqori havoda saqlanganda matolarning o’lchovlari o’zgaradi. Ana shunday o’lchovlarning o’zgarishi matolarning kirishishi deyiladi. Bu jarayonda ko’pincha materiallarning o’lchovlari kichrayadi. Bu holdagi kirishish musbat kirishish deb, ayrim materiallarning o’lchovlari oshadi, bu esa manfiy kirishish deb ataladi. Tikuvchilikda materiallarga namlab-isitib ishlov berilganda ham ularning o’lchovlari kichrayadi ( kirishtirib dazmollash jarayoni ) yoki oshadi ( cho’zib dazmollash jarayoni ) . Namlab – isitib ishlov berilgandagi kirishish majburiy kirishish deb ataladi. Majburiy kirishish yordamida tikuvchilik buyumlariga ma’lum kerakli shakl beriladi. Majburiy kirishishdan boshqa kirishishlar materiallarning salbiy ko’rsatkichlaridir. Materiallarining kirishishi natijasida ulardan tikilgan buyum va buyum qismlarining kichrayishi va

shakl buzilishi mumkin. Agar buyumning asosiy materiali, astari va qatlami turlicha kirishsa, kiyimning tashqi ko’rinishi yomonlashadi, unda g’ijimlar va burmalar paydo bo’ladi. Kirishishiga ko’ra tikuvchilik materiallari uch guruhga bo’linadi. Materillarning kirishishiga bir necha sabab bor : 3.To’qimachilik va tikuvchilik jarayonining barcha bosqichlarida ( yigirish, to’qish, pardozlash, o’lhovlarini aniqlash va bichishda ) materiallarni hosil qiluvchi tola va iplar doim tortilib urdi. Materialni ho’llaganda tola va iplar bo’shashib o’zining dastlabki holatiga qaytishga intiladi. 4.Namlik ta’sirida tolalar va iplar namni o’ziga tortadi. Natijada ular shishadi va kaltalashadi. Kuchli tortilgan ip turkumlari o’zaro bukilishini o’zgartiradi. M ateriallarning kirishishini kamaytirish uchun tolalar tarkibiga namni kam shimadigan tolalar qo’shiladi, kengaytirish, bug’lash, maxsus kirishtirish mashinalarida ishlov berish, kirishmaydigan yoki kam kirishadigan qilib maxsus pardozlash usullari qo’llaniladi. Sintetik gazlamalar ho’llanmasdan, ya’ni faqat issiqlik ta’sirida kirishadi. Bunday kirishish issiqlikdan kirishish deyiladi. Sintetik gazlamalarning o’lchamlarini turg’unlash uchun to’qimachilik sanoatida sintetik gazlamalar va sintetik tolali gazlamalar termofiksatsiya operatsiyalaridan o’tkaziladi. Termofiksatsiya operatsiyalaridan o’tkazilgan gazlamalar kam kirishadi. Amalda aniqlanishicha, tikuvchilik ratsional tashkil qilinganda kiyim tikiladigan gazlamalarning kirishishi 4 % dan oshmasligi lozim. Zich sintetik gazlamalar va lavsanli gazlamalar termofiksatsiyalangandan keyin deyarli kirishmaydi. Shu sababdan kiyimning avrasi, astari va qotirmasi uchun material tanlashda uning kirishishii hisobga olish lozim. Materiallar kirishishini aniqlash usullarining asoslari quyidagicha. Ma’lum o’lchovda qirqilgan namunada nazorat qilinadigan ma’lum miqdordagi masofa belgilangandan keyin u ho’llanadi yoki yuviladi. Quritilgandan keyin nazorat qilinadigan masofa o’lchanadi. Materialning kirishishi – U ( foiz ) quyidagi formula yordamida hisoblanadi : U = ( L 1 - L 2 ) 100 L 1 Bu yerda : L 1 - nazorat qilinadigan masofaning dastlabki miqdori, mm.

L 2 - nazorat qilinadigan masofaning ishlov berilgandan keyingi miqdori, mm. Namunalarga ishlov berish turi materialning tolaviy tarkibiga bog’liq bo’ladi. Gazlamaning kirishishini tez tekshirish uchun quyidagicha ish ko’rish mumkin : gazlama bo’lagi chetidan 15-20 sm tashlab, gazlamaning butun eni bo’yicha o’ngiga va teskari tomoniga 15-20 sm joyga suv purkaladi,yaxshilab dazmollanadi yiki presslanadi. Agar sinalgan joyining cheti ichkariga tortilsa, bunday gazlama ho’llabdazmollanganda ancha kirishishi mumkin. Ancha kirishadigan gazlamalarni oldin bug’lash tavsiya etiladi. Agar kiyimning avrasiga mo’ljallangan gazlama uncha kirishmaydigan bo’lsa, miyona gazlama bug’lanadi. 6.3 Sitiluvchanlik Gazlamalarning sitiluvchanligi - qirqilgan joylarda gazlama iplari chiqib ketib, shkila hosil bo’lishi. Gazlamaning sitiluvchanligi ipning xiliga, gazlamaning o’rilishiga, zichligi va pardoziga bog’liq. Silliq iplar ishlatish va uzaytirilgan yopmali o’rilishlar qo’llash natijasida gazlamalarning titiluvchanligi oshadi. Atlas va satin o’rilishligazlamalar polotno o’rilishli gazlamalarga qaraganda osonroq titiladi, chunki yopmalari uzunroq va demak, tanda va arqoq iplari bo’shroq bog’langan bo’ladi. Siyrak gazlamalar, shuningdek, pishitilgan qayishqoq kalava ipdan to’qilgan va nisbiy zichligi yuqori bo’lgan gazlamalar sitiluvchan bo’ladi. Tukini kuydirish, tukini qirqish kabi pardozlash operatsiyalari gazlamalarning titiluvchanligini oshiradi, appretlash, bosish, presslash, eritmalar shimdirish kabi operatsiyalar esa sitiluvchanligini kamaytiradi. Tuki yaxshi kuydirilgan va yaxshi appretlangan gazlamalar, rezinalangan gazlamalar, plyonka qoplangan gazlamalar, sun’I charm , sun’iy zamsha va shu kabilar deyarli sitilmaydi. Kimyoviy kompleks iplar, ayniqsa sintetik tolalardan to’qilgan siyrak gazlamalar, tabiiy shoyi gazlama, silliq iplardan to’qilgan atlas vasatin o’rilishli gazlamalar osongina sitiladi. Sitiluvchan gazlamalar bilan ishlaganda choklarga kata qo’yim qoldiriladi, qirqilgan joylari sitilib ketmasligi uchun yo’rmab qo’yiladi. SD-1 M А T О D А GI IPL А RNING SILJUVCH А NLIGINI А NIQLOVCHI ASBOB. I. Asbobning vazifasi.

Bu asbob ishqalanish ta’sirida gazlamalardagi tanda va arqoq iplarining siljishini aniqlash uchun qo’llaniladi. Хоnаdаgi hаrоrаt 20 ± 3 0 C vа nаmliк 60 ± 5%ni tаshкil qilishi kеrак. II. Asbobning qisqacha texnik tavsifi. 1. Emiruvchi baraban maxkamligi: 60±5 daraja. 2. Emiruvchi baraban o’lchamlari: 19Øx25(У) (yuqori) 19Øx25(У) (pastki) 3. Ishqalanishdagi yuk vazni: 450-2300gr (qisish joyida) 4. Taranglashishdagi yuk: 22±0,22H (2,3±0,02 kgk) 5. Ishqalanishdagi masofa: 25mm. 6. Sinalayotgan namuna o’lchamlari: 100( Э )x200( У ) mm. III. Asbobni sinovga tayorlash. SD-1 asbobi mexanik. Sinovni boshlashdan avval asbobning barcha mexanik qismlari ishning to’g’riligini tekshirish lozim. IV. Asbobda sinov o’tkazish uslubi. SD-1 asbobida n а mun а mizni qisqichl а rg а j о yl а shtir а miz v а qisqichl а r m а h ка ml а n а di. N а mun а mizning ustig а uchig а r е zin а m а h ка ml а ng а n rich а g qo’yil а di, v а bu rich а g ustig а m а t о q а linligid а n k е lib chiqq а n h о ld а yu к qo’yil а di (22H g а ch а bo’l а di). So’ngr а d а st ак ni 2 m а r о t а b а qo’l yord а mid а а yl а ntiril а di v а m а t о d а gi ipl а r sitilgunch а yu к о g’irligi о shirilib b о ril а di. Bu j а r а yon t о m а t о sitilgunch а d а v о m et а di v а n а tij а yozib о lin а di.

Ustunni sinovga tayorlash 1 12 22 3 4 5 6 7 7 8 9 Taranglovc hi ustun Mahkamlash romi2 22 6 Namunani sinovga tayyorlash 11 23Rezina quvurchasiSD – 1 asbobi 3 6 7 9 8 1

Tirgak(ustun)ni sinovga tayyorlash 1 – yakka tortilgan ip 2 – uchinchi qisqich 3 – ikkinchi qisqich 4 – mato yuzasidagi qisqich 5 – namunalarni to’g’rilash uchun maxsus rom 6 – birinchi qisqich 7 – namuna 8 – yuk Namunani sinovga tayyorlash 1 – bir nechta iplarni chiqarib olib, so’ngra qirqish kerak SD – 1 matolarning siljishini aniqlovchi asbob 1 – birinchi yo’lakcha 2 – ikkinchi yo’lakcha 3 – namuna uchun qisqich 4 – posangi 5 – yuk 6 – aylantirish dastagi 7 – mushtumcha 8 – harakatlantiruvchi dastak 9 – rezina quvurchasi Rezina quvurchasi 1 – pastki qism 2 – sinalayotgan namuna 3 – yuqori qism

6.4 Elektrlanuvchanlik Elektrlanuvchanlik bu materiallarning ma’lum sharoitlarda o’z sirtiga static elektr zaryadlarini to’plash xususiyatidir. Tayyorlash va foydalanish jarayonlarida tikuvchilik materiallari albatta boshqa jism sirtlariga tegadi va ishqalanadi. Natijada, ularning sirtida birdaniga ikkita jarayon bo’lib o’tadi, zaryadlar uzluksiz to’planadi va tarqaladi. Bu ikkala jarayonlar orasidagi muvozanat buzilsa, materiallarning elektrlanishi paydo bo’ladi. Materiallarning elektrlanuvchanligi zaryadning kattaligi va ishorasi ( musbat yoki manfiy ) bilan tavsiflanadi. Zaryadlarni to’plash jarayoni tarqalish jarayoni bilan birgalikda o’tgani tufayli materiallar elektrlanuvchanligining asosiy tavsifi bu ularning elektr qarshiligidir. Materiallarning elaektrlanuvchanligi ularni hosil qiluvchi tolalarning kimyoviy tuzilishi va gigroskopligiga, atrofdagi havo namligiga, o’rilishiga bog’liq bo’ladi. Ko’pincha materiallarning elektrlanuvchanligi bu salbiy xususiyat. U materiallarni va buyumlarni tayyorlash jarayonini qiyinlashtiradi. Kiyib yurganda esa tez kir bo’ladi, badanga yopishadi va odam o’zini noqulay his qiladi. Inson terisiga tegib turganda materiallarning musbat zaryadli elektr maydoni odamning asab, yurak-tomir turkumiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Manfiy zaryadlangan elektr maydoni esa foydali ta’sir ko’rsatadi, revmatzm kabi kasalliklarni davolashda yordam beradi. Shu sababli xlorin tilasidan tibbiyotda qo’llaniladigan davolash ichki kiyimlar tayyorlanadi. Materiallarning elektrlanuvchanligini kamaytirish uchun elektrlanishga qarshilik ko’rsatuvchi maxsus moddalar bilan ishlov beriladi yoki tolalar aralashmasini tayyorlaganda bir-birini neytrallaydigan tolalar tanlanadi. RS-101D ST А TIK ХО SS А L А RNI O’RG А NISH А SB О BI I. Asbobning vazifasi Ushbu asbob to’qimachilik materiallarining elektrlanishini aniqlash uchun qo’llaniladi. II. Asbobning qisqacha texnik tavsifi 1. Asbob nomi: RS – 101 D matolarning statik xususiyatlarinianiqlash uchun asbob. 53

2. Asbobning vazifasi: turli xildagi matolardagi statik zaryadlarning to’planishi xossalarini aniqlash uchun asbob. 3. Asbobda ishlash sharoiti: Xonadagi harorat : 20 ± 2 o C Havoning nisbiy namligi: 65 ± 2% 4. Namunaga qo’yiladigan talablar: Namuna o’lchamlari 50x60 mm, 25x170 mm 5. Maxsus talablar: Asbobdan foydalanishdan avval uni maxsusqurilma yordamida sozlash zarur. Shuningdek, ossillografni ham sozlash kerak. 6. Eslatmalar: Asbob 100 V kuchlanishli va 50 Gts chastotalienergiya manbasidan ishlaydi, shuning uchun uni transformator orqali ishga tushirish kerak. III. Asbobni sinovga tayyorlash Sinovdan avval asbobni sozlash kerak. T а jrib а ni b о shl а shd а n а vv а l uskun а ni kalibr о vk а (s о zl а sh) qilish k е r а k. Shuningd е k о tsil о gr а f ko’rs а tgichl а rini h а m muv о z а n а tl а b о lish k е r а k. K а libr о vk а qiling а nd а n k е yin n а mun а l а rni а sb о bg а o’rn а t а miz. Mаtоni tuzulishigа qаrаb vаqt bеlgilаymiz vа stаrt tugmаsini bоsаmiz. IV. Asbobda sinov o’tkazish uslubi Asbob boshqaruv pultlari joylashtirilgan boshqaruv paneli, o’lchash natijalarini qayta ishlash uchun ossilograf va namunalar o’rnatiladigan asosiy aylanuvchi qismdan iborat. Namunaning elektrlanishini aniqlash uchun asbobda quyidagi jarayonlar bajariladi: ishga tushirgich bosilib, tugmachani bosich orqali ossilograf ishga tushiriladi. So’ng namunalar qisqichlarga joylashtiriladi. Elektrlanishni aniqlash uchun shunday namunalar aylanuvchi qism qisqichiga joylashtiriladi. Disk аylаnib, mаtо bir-birigа ishqаlаnаdi, hоsil bo’lgаn zаryadni zаryad tutgich tutib, оssilоgraf оrqаli bоshqаruv pаnеligа uzаtаdi. Asbobni yoqish uchun boshqaruv panelidagi ,,ishga tushirish” tugamchasi bosiladi. 1 daqiqa o’tgach asbob avtomatik ravishda to’xtaydi. O’lchash natijalari asbob printerida bosib chiqarilgan yozuvlar shaklida olinadi. RS-101 D Stаtik хоssаlаrni o’rgаnish аsbоbi sхеmаsi 78 9 6 545

10 411 12 3 13 2 1 1. Tutib turuvchi mеtаl 2. Kuchlаnish DC100V 3. Tutgich qismi 4. Bаrаbаn 5. Oyna 6. Kаlеbrоvkа plаstinаsi 7. Qisuvchi vint 8. Birlаshtiruvchi rаmkа 9. Himоya lеntаsi 10. Uzаtuvchi elеktrоd 11. U Fоrmаli tеrminаl 12. Hаlqа tоzаlоvchi 13. J fоrmаgа egа bo´lgаn qisish uskunаsi 7-jadval Gazlamaning nomi elektrozaryadlanuvchanlik Sitiluvchanlik Kirishish, % tanda arqoq tanda arqoq Astarbop gazlama 654 B 17.6 H 15.4 H 3.5 1.8 8-jadval Gazlamaning nomi Artikuli Tola tarkibi Yuza zichligi Zichligi O’rilish turitanda arqoq Astarbop gazlama 52149 kapron 30 400 310 atlas 55

7. Kiyim furniturasi Tugmalar kiyimni bezatish va ilgakni yasash uchun ishlatiladi. Tugmalarga qo’yiladigan asosiy talablar quyidagicha. Ular mustahkam, suv ta’siriga chidamli bo’lishi kerak, sovunli eritmada qaynatilganda tashqi ko’rinishi, qiyofasi, bo’yoqi buzilmasligi talab qilinadi. 1.5 m balandlikdan tashlab yuborilganda shikastlanmasligi lozim. Ishlatilishiga ko’ra tugmalar palto, kostyum, ko’ylak, shim, ich kiyim, bolalar kiyimi va forma kiyimlari uchun mo’ljallangan xillarga bo’linadi. Erkaklar kiyimlari uchun ishlatiladigan tugmalar oddiy ko’rinishda bo’ladi. Paltolar uchun diametric 26-33 mm li, pidjaklar uchun 20-25 mm , nimchalar uchun 15-17 mm, shimlar uchun 14-17 mm, ko’ylaklar uchun 10-19 mm li tugmalar ishlatiladi. Ayollar kiyimlarida ishlatiluvchi tugmalarning rangi, qiyofasi, o’lchovi modaga bog’liq bo’ladi. Odatda esa paltolar uchun 30-48 mm li tugmalar, kostyum va jaketlar uchun 23-39 mm, ko’ylaklar uchun 12 mm, ichki kiyimlar uchun 10-19 mm li tugmalar ishlatiladi. Shakliga ko’ra tugmalar dumaloq, sharsimon, oval, yarimsharsimon tugmalar ; sirtining ko’rinishiga ko’ra - silliq va bo’rtmali ; rangiga ko’ra - qora, oq rangli, guldor va boshqa rangli tugmalar bo’ladi. Kiyimga mahkamlab qo’yish usuliga ko’ra tugmalar ikki yoki to’rt teshikli va yo’nib ochilgan, ko’rinadigan yoki sim quloqli, yarmi ko’rinib turadigan o’simtali xillarga bo’linadi. Tugmalar tayyorlanadigan materiallarning xillari ham ko’p. bular jumlasiga plastmassalar, yog’och, shisha, metallar, suyak va hakozolar kiradi. Tugmalarning xossalari ular ishlab chiqarilgan materiallarning xossalariga bog’liq. Aminoplast kukunidan presslab tayyorlangan tugmalar mustahkam, suv ta’siriga chidamli, 800 ° С gacha issiqqa chidaydi. Shisha tugmalar har xil rangli va mo’rt bo’ladi. Yog’och tugmalar suv ta’sirida shishib, shaklini va yaltiroqligini yo’qotadi. Metallardan olingan tugmalar ancha mustahkam va kimyoviy moddalar ta’siriga turqun. Sadaf tugmalar jilvalanib turadi, issiqlik, suv, ishqor va kislota ta’siriga chidamli. 56

8. Xulosa Bu kurs loyiha ishini bajarishda qo’yilgan maqsad va vazifalarni barchasini bajarishga harakat qildim. Bunda kiyim uchun material tanlashda kiyimni vazifasi va material xususiyatlariga alohida e’tibor berdim. Yuqorida tekshirilgan uchta namuna materiallardan asosiy ko’rsatkichlar qiymatlarini hisobga olgan holda tabiiy charmni kuz- bahor mavsumlariga mo’ljallangan material sifatida tavsiya etaman. Tabiiy charm suv o’tkazmasligi yuqoriligi, rang mustahkamligi a’lo darajadaligi, kirishishi foizi nisbatan pastligi, g’ijimlanmaslik ko’rsatkichi ham bundan mustasno emasligi bilan qolgan ikki namunaga nisbatan yaxshi natija ko’rsatdi. Qolgan ikki namunalar esa iste’molchi talabini nisbatan qondira olishini uning ko’rsatkich qiymatlarida ko’rishimiz mumkin. 57

Foydalanilgan adabiyotlar 1. N.G.Abbasova, B.B. Ahmedov, SH.M. Mahkamova, T.A. Ochilov Yengil sanoat mahsulotlari materialshunosligi Toshkent - Aloqachi - 2006 2. T.A. Ochilov, N. G. Abbasova, F. J. Abdullina, Q. I. Abdulniyozova Gazlamashunoslik. Toshkent 4.Maltseva E.P. Tikuvchilik materiallari. M.,1986 5. www.Moda-online.ru 6. www.ledi.ru 58