XX – asrning 50 – 80 – yillarda O’zbekistonda madaniy hayot - История

XX – asrning 50 – 80 – yillarda O’zbekistonda madaniy hayot

Загружено в:

30.09.2019

Скачано:

0

Размер:

372.5 KB

Скачать

M U N D A R I J A B e t K i r i s h … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 3 I - B O B S o v e t m u s t a b i d t u z u m i n i n g o ’ r n a t i l i s h i v a u n i n g T u r k i s t o n x a l q l a r i m i l l i y m a d a n i y a t i g a t a ’ s i r i . 1 . 1 . O ’ z b e k i s t o n x a l q i m a d a n i y a t i n i n g o g ’ i r s h a r o i t d a g i t a r a q q i y o t i … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 1 1 1 . 2 . X X a s r 2 0 y i l l a r n i n g i k k i n c h i y a r m i v a 5 0 y i l l a r b o s h l a r i d a O ’ z b e k i s t o n d a x a l q t a ’ l i m i h a m d a f a n s o h a s i d a g i s o v e t s i y o s a t i … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . 1 8 I I - B O B . O ’ z b e k i s t o n d a 1 9 5 0 - 1 9 8 0 y i l l a r d a g i m a ’ n a v i y , m a d a n i y q a r a m l i k v a u n i n g o q i b a t l a r i . Q a t a g ’ o n l i k n i n g y a n g i t o ’ l q i n i . 2 . 1 . R e s p u b l i k a m i z m a d a n i y – m a ’ n a v i y h a y o t i g a “ r i v o j l a n g a n s o t s i a l i z m ” g ’ o y a s i n i n g s i n g d i r i l i s h i … … … … 2 7 2 . 2 . X X a s r n i n g 8 0 - y i l l a r i d a O ’ z b e k i s t o n m a d a n i y h a y o t i d a y u z b e r g a n o ’ z g a r i s h l a r … … … … … … … … … … … … 4 8 2 . 3 . O ’ z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i t a r k i b i g a k i r u v c h i x a l q l a r n i n g X X a s r n i n g 5 0 - 8 0 y i l l a r i d a m a d a n i y a t d a g i z i d d i y a t l a r … … … 5 5 X u l o s a … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 5 9 Foydalanilgan manbalar va adabiyotlar……………………………62 2

K I R I S H M a v z u n i n g d o l z a r b l i g i . O ’ z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i m u s t a q i l - l i k k a e r i s h g a c h , b i z y a q i n – y a q i n g a c h a h u k m r o n b o ’ l g a n n o i n s o n i y k o m m u n i s t i k g ’ o y a a s o r a t i d a n q u t i l i b , o ’ t m i s h i m i z n i x o l i s o n a b a h o l a s h , x a l q i m i z t o m o n i d a n a s r l a r d a v o m i d a y a r a t i l g a n m i l l i y – m a d a n i y q a d r i y a t l a r n i , y u r t i m i z r a v n a q i , i s t i q l o l i v a i s t i q b o l i u c h u n k u r a s h g a n l a r n i m u b o r a k n o m l a r i n i q a y t a t i k l a s h i m k o n i g a e g a b o ’ l d i k . “ H o y o t i m i z d a q a n d a y o ’ z g a r i s h l a r r o ’ y b e r g a n i n i b a h o l a s h u c h u n , - d e y d i R e s p u b l i k a m i z P r e z i d e n t i I . A . K a r i m o v , - b i z g a s o d i q I t t i f o q d a n , e s k i m u s t a b i d t u z u m d a n q a n d a y t a r i x i y m e r o s q o l g a n i n i y a n a b i r k a r r a e s l a s h i m i z z a r u r … N o i n s o n i y g ’ o y a h u k m r o n b o ’ l g a n m u s t a b i d t u z u m o ’ z i n i n g b o r m a f k u r a v i y k u c h i n i , o m m a v i y a x b o r o t v o s i t a l a r i n i b u t u n m a o r i f t i z i m i n i i s h g a s o l i b o d a m l a r o n g i n i k e n g m i q y o s d a z a x a r l a r e d i . U l a r n i n g m i l l i y v a d i n i y t u y g ’ u l a r i n i q o ’ p o l r a v i s h d a k a m s i t a r , t a r i x i y h a q i q a t n i b u z u b k o ’ r s a t a r e d i . O ’ z o n a t i l i n i , m i l l i y a n ’ a n a v a m a d a n i y a t i n i , o ’ z t a r i x i n i b i l m a s l i k k o ’ p l a b o d a m l a r n i n g s h a x s i y f o j e a s i g a a y l a n i b q o l g a n e d i . ” 1 T o t a l i t a r t u z u m t a z y i q i d a n q u t u l i s h u c h u n m i l l i y o ’ z l i k n i a n g l a s h k i s h i l a r n i e s k i t a f a k k u r q o l i p l a r i d a n x a l o s q i l i s h l o z i m b o ’ l d i . B u o ’ l k a n i j t i m o i y – t a r i x i y a x a m i y a t g a e g a v a z i f a e n g a v v a l o t a r i x c h i o l i m l a r z i m m a s i g a t u s h a d i , c h u n k i : “ M a ’ n a v i y a t i n i t i k l a s h i , t u g ’ i l i b o ’ s g a n y u r t i d a o ’ z i n i b o s h q a l a r d a n k a m s e z m a y , b o s h i n i b a l a n k o ’ t a r i b y u r i s h i u c h u n i n s o n g a , a l b a t t , t a r i x i y x o t i r a k e r a k … J a m i y a t n i n g h a r b i r a ’ z o s i o ’ z o ’ t m i s h i n i y a x s h i b i l s a , b u n d a y o d a m l a r n i y o ’ l d a n u r i s h , h a r x i l a q i d a l a r t a s i r i g a o l i s h m u m k i n e m a s . T a r i x s a b o q l a r i i n s o n n i h u s h y o r l i k k a o ’ r g a t a d i , i r o d a s i n i m u s t a x k a m l a y d i ” . 2 T a r i x i y x o t i r a e s a o ’ t m i s h n i o b y e k t i v b a h o l a y d i g a n , o q n i o q , _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 1 . K a r i m o v I . A . O ` z b e k i s t o n X X I a s r g a i n t i l m o q d a . – T . : O ` z b e k i s t o n , 2 0 0 0 . 5 b . 3

2 . K a r i m o v I . A . T a r i x i y x o t i r a s i z k e l a j a k y o ` q / / B i z o ` z k e l a j a g i m i z n i o ` z q o ` l i m i z b i l a n q u r a m i z . T . 7 . - T . : O ` z b e k i s t o n , 1 9 9 9 . 1 3 8 – 1 3 9 b . q o r a n i q o r a , d e b k o ` r s a t i b b e r a o l a d i g a n , h e c h q a n d a y g ` o y a v i y t a z y i q s i z x a l q , m i l l a t m a n f a a t l a r i g a x i z m a t q i l a o l a d i g a n t a d q i q o t l a r , f i k r l a r v a i l m i y - n a z a r i y q a r a s h l a r o r q a l i s h a k l l a n a d i . I . A . K a r i m o v t a r i x c h i – o l i m l a r v a j u r n a l i s t l a r b i l a n u c h r a s h g a n v a q t i d a ( 1 9 9 8 y i l ) “ b i z s h a k l l a n t i r a y o t g a n j a m i y a t i m i z m a f k u r a s i h a m t a r i x b u l o q l a r i d a n o z i q l a n a d i ” , m u t a x a s s i s l a r i m i z o ’ z a r o b a h s l a s h g a n v a t u r l i i l m i y q a r a s h l a r i s u r g a n h o l d a “ d a v l a t i m i z , m i l l a t i m i z n i n g h a q q o n i y i l m i y t a r i x i n i y a r a t i s h l a r i l o z i m ” , 1 d e b u q t i r d i . Y u r t b o s h i m i z n i n g u s h b u k o ’ r s a t m a s i b i z t a d q i q e t a y o t g a n d a v r l a r g a h a m t a a l l u q l i d i r . D a r v o q i y , s h o ’ r o l a r d a v r i t a r i x i , a y n i q s a i j t i m o i y – t a r i x i y j a r a y o n l a r t a ’ s i r i b o i s s h a k i l l a n g a n y a n g i u s u l d a g i m a k t a b l a r , t i z i m i , i l m , f a n , t e x n i k a , a d a b i y o t v a s a n ’ a t – m a d a n i y a t t u r l i b a h s l a r n i , y o n d a s h i s h l a r n i k e l t i r i b c h i q a r m o q d a . U l a r n i n g b a ’ z i l a r i , k o ’ p i n c h a z i m d a n , “ s o t s i a l i s t i k m a d a n i y a t ” y o q l a n s a , b a ’ z i l a r i e s a s h o ’ r o l a r d a v r i d a g i y u t u q l a r b u t u n l a y i n k o r e t i l d i . B u g u n k o m m u n i s t i k g ’ o y a , s h o ’ r o l a r d a v l a t i g ’ a y r i i n s o n i y , g ’ a y r i m i l l i y v a g ’ a y r i m a d a n i y m a q s a d l a r n i o ’ z o l d i g a q o ’ y g a n i h a m m a g a m a ’ l u m . A m m o o ’ t m i s h n i o b ’ e k t i v b a h o l a s h u c h u n u s h b u u m u m i y x u l o s a y e t a r l i e m a s . A y r i m k i s h i l a r o n g i d a s a q l a n i b k e l a y o t g a n e s k i t u s h u n c h a l a r n i b a t a m o m s i q i b c h i q a r i s h , u l a r d a t o ’ g ’ r i t a r i x i y x o t i r a n i s h a k l l a n t i r i s h u c h u n u c h u n h a r b i r d a v r d a r o ’ y b e r g a n f o j e a l a r n i n g b o r k o ’ l a m i n i , n a t i j a l a r i n i , m o h i y a t i v a q o l d i r g a n a s o r a t l a r i n i a n i q t a h l i l l a r d a o c h i b b e r i s h h a m z a r u r d i r . M a v z u n i n g o ’ r g a n i l i s h d a r a j a s i . M a v z u k o ’ p l a b t a d q i q o t l a r n i n g d i q q a t i n i o ’ z i d a j a l b e t i b k e l a d i . U l a r n i i k k i g u r u h g a a j r a t i s h m u m k i n . B i r i n c h i g u r u h g a f a y l a s u f l a r , i j t i m o o i y – m a d a n i y h a y o t n i n g n a z a r i y m a s a l a l a r i b i l a n s h u g ’ u l l a n u v c h i m a d a n i y a t s h u n o s l a r k i r a d i . B u b o r a d a T . N . Q o r i N i y o z i y , A . K . V a l i y e v , F . I s m o i l o v , G ’ . N . N a j i m o v , M . Q o r a x o n o v , X . P . P o ’ l a t o v , 4

S . S h . S h e r m u h a m m e d o v , K . B . B u r o n o v , T . J u r g e n o v , V . N . M i n e e v , G . U v a r o v , I . S h t e r n , R . K . Q u r b o n o v , U . X . Q o r a b o y e v k a b i t a d q i q o t c h i l a r n i n g i s m l a r i n i k e l t i r i s h m u m k i n . U s h b u o l i m l a r z a m o n a v i y o ’ z b e k – m a d a n i y a t i s h a k l l a n i s h i n i n g i c h k i x u s u s i y a t l a r i n i , m a d a n i y a t n i n g j a m i y a t , d a v l a t v a s h a x s h a y o t i d a g i o ’ r n i n i , m i l l i y m a d a n i y a t i n i n g u m u m i n s o n i y m a d a n i y a t b i l a n b o g ’ l i q l i k q o n u n l a r i n i t a d q i q e t a d i l a r . S h u b i l a n b i r g a u l a r n i n g i z l a n i s h l a r i d a o ’ s h a d a v r d a k e n g y o y i l g a n m a r k s c h a – l e n i n c h a m a d a n i y a t n a z a r i y a s i n i n g t a ’ s i r i h a m b o r l i g i n i i n k o r q i l i b b o ’ l m a y d i . H a t t o o ’ l k a m i z d a 8 0 - y i l l a r n i n g o ’ r t a l a r i d a t o t a l i t a r t u z u m g a q a r s h i m i l l i y o z o d l i k h a r a k a t i b o s h l a n g a n , h a t t o r e s b u b l i k a m i z m u s t a q i l l i k h a q i d a D e k l a r a t s i y a q a b u l q i l i n g a n d a v r d a ( 1 9 9 0 y i l 2 0 i y u n ) h a m a y r i m t a d q i q o t c h i l a r t a r i x i y – m a d a n i y j a r a y o n l a r n i e s k i c h a , k o m m u n i s t i k m a f k u r a n u q t a i n a z a r i d a n t a h l i l e t i s h d a d a v o m e t d i l a r . M a s a l a n V . N . M i k e e v , 1 9 9 0 y i l c h o p e t t i r g a n m o n o g r a f i y a s i d a 1 9 1 7 - 1 9 4 1 y i l l a r d a g i O ’ z b e k i s t o n d a g i t a r i x i y – m a d a n i y o ’ z g a r i s h l a r “ U l u g ’ O k t y a b r s o t s i a l i s t i k r e v a l y u t s i y a n i n g s h a r o f a t i t u f a y l i e d i ” 1 d e b y o z a d i . U n i n g f i k r i g a k o ’ r a , s o v e t h o k i m i y a t i o l i b b o r g a n m a d a n i y – m a ’ r i f i y i s h l a r , s i n f i y k u r a s h , i l m i y – a t e i s t i k t a r g ’ i b o t o ’ z b e k x o t i n – q i z l a r i n i o z o d l i k k a c h i q i s h i n i t a ’ m i n l a d i . 2 1 9 9 1 y i l c h o p e t i l g a n U . H . Q o r a b o y e v n i n g “ X a l q a n ’ a n a v i y i j o d i : q a y t a t i k l a s h v a r i v o j l a n t i r i s h m u a m m o l a r i ” m o n o g r a f i y a s i d a 3 0 - 4 0 y i l l a r d a “ t a q i q l a s h t a r t i b i ” a v j o l g a n i q a y d e t i l s a d a x a l q i j o d i j u m l a d a n , b a d i i y h a v a s k o r l i k n i n g r i v o j l a n i s h i s o s a n “ X X a s r b o s h l a r i d a n o k t y a b r r e v o l y u t s i y a s i d a n k e y i n b o s h l a n d i ” d e b k o ’ r s a t i l a d i . 3 I k k i n c h i g u r u h g a m a v z u n i t a r i x i y n a z a r d a n t a d q i q e t g a n o l i m l a r k i r a d i . U l a r n i n g b i r g u r u h i 2 0 y i l l a r o x i r i 4 0 y i l l a r b o s h i d a g i o ’ z b e k _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 1 . М и н е е в В . Н . С т а н о в л е н и е и р а з в и т и е к у л ъ т у р н о – п р о с в е т и т е л ъ н о й р а б о т ы с р е д и ж е н щ и н У з б е к и с т а н а . - Т . : Ф а н , 1 9 9 0 . – с 3 . 2 . Қ а р а н г : Ў ш а ж о й д а . – с . 1 2 3 - 1 2 4 . 5

3 . К а р а б а е в У . Х . Т р а д и ц и о н н о е н а р о д н о е т в о р ч е с т в о : п р о б л е м қ в о з р о т д е н и я и р а з в и ч и я . - Т . : Ф а н , 1 9 9 1 . - с . 7 - 8 . m a d a n i y a t i n i u m u m i y i j t i m o i y – t a r i x i y j a r a y o n l a r n i n g t a r k i b i y q i s m i s i f a t i d a q a r a s a , i k k i n c h i g u r u h i e s a m a o r i f , a d a b i y o t , s a v o d s i z l i k n i t u g a t i s h , m i l l i y k i n o , m u s i q a , o p e r a , b a l e t , t a s v i r i y s a n ’ a t r i v o j l a n i s h i n i n g x u s u s i y y o ’ n a l i s h l a r i n i t a d q i q e t a d i l a r . U s h b u t a d q i q o t c h i l a r q a t o r i g a R . X . A m i n o v a , S h . S h . A b d u l l a y e v , X . A b d u l l a y e v , G . A b d u r a x m a n o v , K . A . A k i l o v , D . B . B a r a k a y e v , M . A . G u l y a m o v a , U . X . K a m o l o v , I . K . Q o d i r o v , R . A . K a r i m o v , V . Y a . N e p o m n i n , N . O y d i n o v , R . G . R o b i c h , C . R a d j a b o v , R . A . R a h m a n o v , S . S . S o d i q o v , I . Y . T u r s u n o v , R . S h a r a f u t d i n o v a , F . S h a r i p o v , J . X a s a n b a y e v , H . H a m i d o v , G . I . J e l t o v a l a r n i k i r i t i s h m u m k i n . 1 U s h b u o l i m l a r n i n g a s a r l a r i X X a s r n i n g b i r i n c h i y a r m i d a O ’ z b e k i s t o n d a m a o r i f , u m u m i y t a ’ l i m , o ’ r t a m a x s u s v a o l i y t a ’ l i m l a r n i n g s h a k l l a n i s h i j a r a y o n l a r i , a d a b i y o t v a s a n ’ a t d a g i o ’ z g a r i s h l a r , m a d a n i y – m a ’ r i f i y t a d q i q e t i l g a n . U l a r d a i l g a r i s u r i l g a n i l m i y – n a z a r i y q a r a s h l a r , o ’ s h a d a v r d a g i m u r a k k a b j a r a y o n l a r n i t a h l i l q i l i s h u s u l i b i z u c h u n h a m q i m m a t l i d i r . S h u b i l a n b i r g a m u s t a b i d t u z u m m u a l l i f l a r g a b o r t a r i x i y h a q i q a t n i a y t i s h g a i m k o n b e r m a g a n i h a m k u z a t i l a d i . H a t t o m u s t a q i l l i k a e r i s h g a c h h a m a y r i m r i m t a d q i q o t c h i l a r m u v a f a q q i y a t l a r n i b o ’ r t i r i b k o ’ r s a t i s h g a , t o t a l i t a r d a v r n i n g d a x s h a t l a r i n i b o r i c h a o c h i b b e r i s h n i c h e t l a b o ’ t i s h g a i n t i l a d i l a r . M a s a l a n , N . O y d i n o v y o z a d i : “ A s r i m i z n i n g 2 0 - 3 0 y i l l a r i d a O ’ z b e k i s t o n t a s v i r i y s a n ’ a t i a l o h i d a u s l u b i y i z l a n i s h l a r e v a z i g a r i v o j t o p a b o s h l a d i . ” 2 “ S h u d a v r d a x a l q i m i z h a y o t i n i n g r a n g – b a r a n g q i r r a l a r i n i o ’ z i d a a k s e t t i r g a n y a n g i e s t e t i k d u n y o n i k a s h f e t i s h b o s h l a n d i . ” 3 B a h o l a n g k i , u s h a y i l l a r i m i l l i y – m a ’ n a v i y s a n ’ a t t u r l a r i _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 1 . H a m i d o v H . O ’ z b e k a n ’ a n a v i y q o ’ s h i q c h i l i k m a d a n i y a t i t a r i x i . - T . : O ’ q i t u v c h i , 1 9 9 6 ; O y d i n o v N . O ’ z b e k i s t o n t a s v i r i y s a n ’ a t i t a r i x i d a n l a v h a l a r . – T . : O ’ q i t u v c h i , 1 9 9 7 ; Х у ш б е к о в А ю И з и с т о р и и к у л ъ т у р н о г о с т р о и т е л ъ с т в а в г о д қ п е р в о й п я т и л е т к и . – С а м а р қ а н д 1 9 5 9 . 6

2 . O y d i n o v N . O ’ z b e k i s t o n t a s v i r i y s a n ’ a t i t a r i x i d a n l a v h a l a r . – T . : O ’ q i t u v c h i , 1 9 9 7 . 5 5 b . 3 . O ’ s h a j o y d a . – 5 4 b ( k i t o b y o z i s h v a b e z a t i s h s a n ’ a t i , b e s h i k c h i l i k , g a n c h v a b . ) b i l a n s h u g ’ u l l a n g a n k a t t a t a j r i b a l i i j o d r o k o r l a r e s k i l i k t a r a f d o r l a r i s h i o r i o s t i d a t a ’ q i b g a o l i n g a n , s u r g u n v a q a t a g ’ o n q i l i n g a n . K e y i n g i y i l l a r d a m a v z u m i z g a o i d t a r i x c h i – o l i m l a r n i n g b i r q a t o r a s a r l a r i n a s h r e t i l d i k i , u l a r m u a m m o n i n g q a n c h a l i k d o l z a r b b o ’ l i b q o l a y o t g a n i d a n d a r a k b e r a d i . D . A l i m o v a , B . A h m e d o v , X . Z i y a y e v , A . X . C h o r i y e v , B . V . H a s a n o v , V . A . G e n t s h k e , A . A . G o l o v a n o v , M . I . I n a t o v , I . T u r s u n o v , H . U z o q o v , Q . E r g a s h e v , R . S h a r i p o v , R . S h a m s u t d i n o v , X . S o d i q o v , P . R a v s h a n o v k a b i t a r i x c h i o l i m l a r i m i z c h o p e t t i r g a n m o n o g r a f i k t a d q i q o t l a r , m a q o l a l a r 1 s h u r o l a r t a r i x c h i l i g i g a t a n d i d i y m u n o s a b a t d a b o ’ l i s h , o ’ r g a n i l a y o t g a n d a v r d a g i i j t i m o i y t a r i x i y v a m a d a n i y j a r a y o n l a r n i m i l l i y i s t i q l o l g ’ o y a s i n u q t a i n a z a r i d a n b a h o l a s h z a r u r l i g i n i k o ’ r s a t a d i . T a d q i q o t n i n g d a v r i y c h e g a r a s i . 2 0 y i l l a r n i n g o x i r l a r i g a k e l i b e s a m a m l a k a t d a S t a l i n c h a m a ’ m u r i y – b u y r u q b o z l i k b o s h q a r i s h i o ` r n a t i l a d i . S h u y i l l a r d a n t o i k k i n c h i j a h o n u r u s h i g a c h a b o ` l g a n d a v r x a l q i m i z t a r i x i d a b i r t o m o n d a n t o t a l b o s h q a r i s h , m a ’ m u r i y – b u y r u q b o z l i k u s u l i n i n g o ` r n a t i l i s h i , o m m a v i y q a t a g ` o n l a r n i n g u y u s h t i r i l i s h i , m a d a n i y - i j o d i y j a r a y o n l a r v a x a l q t a ’ l i m i u s t i d a n t o r s i n f i y y o n d a s h u v l a r n i n g s h a k l l a n i s h i , i k k i n c h i t o m o n d a n x a l q i m i z n i n g z a m o n a v i y i l m , f a n , t e x n i k a n i e g a l l a s h g a , j a h o n s i v i l i z a t s i y a s i y u t u q l a r i d a n b a h r a m a n d b o ` l i b , y a n g i h a y o t q u r i s h g a i n t i l i s h i j o ` s h u r g a n d a v r b o ` l d i . U s h b u d a v r d a g i z i d d i y a t l i j a r a y o n l a r d a s o v e t d a v r i a y n a n s h u d a v r d a s o t s i a l i s t i k m a d a n i y a t n i q a r o r t o p t i r i s h m a q s a d i d a j u d a k e n g g ’ o y a v i y v a m a f k u r a v i y k u r a s h l a r b o r d i . S o v e t m a d a n i y a t i n i n g g ’ o y a v i y n a z a r i y a s o s l a r i v u j u d g a k e l d i . M a d a n i y a t n i n g k e l g u s i r i v o j l a n i s h i n i b e l g i l a b b e r d i . 7

B i t i r u v m a l a k a v i y i s h i n i n g m a q s a d i v a v a z i f a l a r i : X X a s r 2 0 y i l l a r i n i n g o x i r i v a 4 0 y i l l a r n i n g b o s h i d a , t o t a l i t a r b o s h q a r i s h n i n g m a ’ m u r i y – b u y r u q b o z l i k u s u l i o ’ r n a t i l g a n v a a v j i g a c h i q q a n d a v r i d a O ’ z b e k i s t o n d a m a d a n i y a t n i n g r i v o j l a n i s h j a r a y o n l a r i n i o ’ r g a n i s h i l m i y i s h i m n i n g m a q s a d i d i r . U s h b u m a q s a d g a q o ’ y i d a g i v a z i f a l a r n i : O ’ z b e k i s t o n d a u m u m i y t a ’ l i m t i z i m a r i n i n g s h a k l l a n i s h i n i v a u l a r n i n g m a ’ m u r i y - b u y r u q b o z l i k b o s h q a r i s h i s h a r o i t i d a g i a h v o l i n i ; - o l i y , o ’ r t a m a x s u s v a k a s b t a ’ l i m i n i n g m a d a n i y a t n i n g r i v o j l a n i s h i g a t a ’ s i r e t i s h j a r a y o n l a r i n i ; - m a k t a b d a n t a s h q a r i t a ’ l i m n i n g a h o l i s a v o d s i z l i g i n i v a c h a l a s a v o d l i k n i t u g a t i s h d a g i o ’ r n i n i ; - i l m , f a n n i n g m u s t a b i d t u z u m t a z y i q i g a q a r a m a y k i s h i l a r n i n g d u n y o q a r a s h i n i r i v o j l a n t i r i s h d a g i v a x a l q x o ’ j a l i g i m u a m m o l a r i n i h a l e t i s h d a g i v a z i f a l a r i n i ; - a d a b i y o t v a s a n ’ a t n i n g m a d a n i y a t n i n g r i v o j l a n i s h i g a t a ’ s i r i n i v a u s h b u j a r a y o n l a r d a e r k i n i j o d b i l a n m a ’ m u r i y – b u y r u q b o z l i k b o s h q a r i s h i o ’ r t a s i d a g i z i d d i y a t l a r n i ; - m a d a n i y – m a ’ r i f i y i s h l a r n i n g x a l q m a d a n i y a t i v a i j o d i n i n g r i v o j l a n i s h i j a r a y o n l a r i g a t a ’ s i r i n i t a d q i q e t i s h o r q a l i e r i s h i l a d i . B i t i r u v m a l a k a v i y i s h i n i n g m e t o d o l o g i k v a i l m i y – n a z a r i y a s o s l a r i n i O ’ z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i P r e z i d e n t i I . A . K a r i m o v n i n g t a r i x i y x o t i r a n i s h a k l l a n t i r i s h , o ’ z b e k x a l q i n i n g t a r i x i y – m a d a n i y m e r o s i n i o ’ r g a n i s h , m i l l i y m a ’ n a v i y q a d r i y a t l a r n i t i k l a s h h a q i d a g i f u n d a m e n t a l a h a m i y a t g a e g a a s a r l a r i , f i k r – m u l o h a z a l a r i , k o ’ r s a t m a l a r i v a f a r m o n l a r i t a s h k i l e t a d i . O ’ z b e k t a r i x c h i – o l i m l a r i n i n g m u s t a b i d t u z u m h u k m r o n l i k q i l g a n v a o m m a v i y q a t a g ’ o n l a r u y u s h t i r g a n d a v r t a r i x i n i o ’ r g a n i s h j a r a y o n i d a c h i q a r g a n i l m i y – n a z a r i y x u l o s a l a r i , m i l l i y m a d a n i y r i v o j l a n i s h i n i n g i j t i m o i y t a r i x i y x u s u s i y a t l a r i h a q i d a g i f i k r l a r i i l m i y 8

i s h u c h u n k o n s e p s u a l a h a m i y a t g a e g a . I l m i y i s h d a f a l s a f a n i n g m i l l i y v a u m u m i n s o n i y m a d a n i y a t l a r n i n g u z v i y b o g ’ l i q l i g i , x a l q m a d a n i y a t i , s a n ’ a t i , i j o d i n i n g t a d r i j i y r i v o j l a n i s h i q o n u n l a r i g a b u y s u n i s h i h a q i d a g i h u l o s a l a r g a h a m t a y a n i l d i . B i t i r u v m a l a k a v i y i s h i n i n g i l m i y y a n g i l i g i : 1 . O ’ z b e k t a r i x s h u i n o s l i g i d a h a l i t o ’ l a o ‘ r g a n i l m a g a n , t o t a l i t a r b o s h q a r i s h n i n g m a ’ m u r i y – b u y r u q b o z l i k u s u l i o ’ r n a t i l g a n , X X a s r 2 0 y i l l a r i n i n g o x i r i v a m u s t a b i d t u z u m h u k m r o n l i g i a v j o l g a n 4 0 y i l l a r n i n g b o s h i d a m a d a n i y a t n i n g a h v o l i , r i v o j l a n i s h j a r a y o n l a r i , i j t i m o i y – t a r i x i y o ’ z g a r i s h l a r g a t a ’ s i r i m a s a l a l a r i O ’ z b e k i s t o n n i n g y a n g i t a r i x i n i y a r a t i s h k o n s e p s i y a s i n u q t a y i n a z a r i d a n t a d q i q e t i l g a n . 2 . M u s t a b i d t u z u m o ’ z h u k m r o n l i g i n i o ’ r g a n i s h g a i n t i l i s h i g a q a r a m a y O ’ z b e k i s t o n d a j a h o n s i v i l i z a t s i y a s i y u t u q l a r i g a m u n o s i b h i s s a q o ’ s h g a n i l m , f a n , a d a b i y o t v a s a n ’ a t a s a r l a r i y a r a t i l g a n i , m i l l i y m a d a n i y a t i m i z n i n g y i r i k n a m o y o n d a l a r i y e t i s h i b c h i q q a n i , u l a r n i n g i j o d i y i z l a n i s h l a r i t u f a y l i j a h o n x a l q l a r i o ’ z b e k x a l q i n i n g m a d a n i y a t i b i l a n y a q i n d a n t a n i s h i s h g a m u v a f f a q b o ’ l g a n i o c h i b b e r i l g a n . 3 . T a d q i q e t i l g a n d a v r d a O ’ z b e k i s t o n d a o l i y , o ’ r t a m a x s u s v a k a s b t a ’ l i m i t o ’ l a s h a k l l a n g a n i , u n d a y e t i s h i b c h i q q a n m u t a x a s s i s k a d r l a r m i l l i y m a d a n i y a t n i n g s o b i q S S S R x a l q l a r i b i l a n h a m k o r l i k d a r i v o j l a n t i r i s h g a o ` l k a n h i s s a q o ’ s h g a n i , y o s h l a r i m i z o r a s i d a i l m , f a n , t e x n i k a n i e g a l l a s h g a q i z i q i s h k e s k i n o s h g a n i k o ’ r s a t i l g a n . B u y u t u q l a r s h o ’ r o l a r s a l t a n a t i n i n g e m a s , e n g a v v a l o o ’ z b e k x a l q i n i n g h o h i s h i v a o r z u u m i d l a r i n i n g n a t i j a s i s i f a t i d a q a r a l g a n . 4 . M u s t a b i d t u z u m o ’ s h a d a v r i c h i d a a l i f b o n i , y o z u v n i u c h m a r t a o ’ z g a r t i r d i . B u k i s h i l a r o ’ r t a s i d a s a v o d s i z l i k v a c h a l a s o v o d l i k n i k e n g y o y i l i s h i g a s a b a b b o ’ l d i . B i r o q x a l q i m i z o ’ z i n i n g m i l l i y m a d a n i y a t i d a n v a t a r i x i y – m a d a n i y a n ’ a n a l a r i d a n v o z k e c h m a d i , o ’ z i n i n g m u l o q o t t i l i n i , n u t q m a d a n i y a t i n i s a q l a b q o l d i , z a r u r b o ’ l g a n i d a u n i u m u m i n s o n i y b e l g i l a r b i l a n b o y i t d i . D e m a k , h a r b i r 9

$x a l q d a s h u n d a y t a r i x i y – m a d a n i y p a r a d i g m a l a r m a v j u d b o ’ l a r e k a n k i , u l a r n i e n g g ’ a y r i i n s o n i y v a g ’ a y r i m a d a n i y – t u z u m l a r h a m b a t a m o m y o ’ q q i l a o l m a y d i . 5 . A d a b i y o t , s a n ’ a t , m a d a n i y – m a ’ r i f i y i s h l a r , x a l q i j o d i y o t i m a d a n i y a t n i n g e n g m u h i m t a r k i b i y q i s m l a r i s i f a t i d a i j t i m o i y m u n o s a b a t l a r n i n g v a y o s h a v l o d n i n g s h a k l l a n i s h i g a t a ’ s i r e t a d i . S h u n i n g u c h u n h a m m u s t a b i d s h o ’ r o l a r h u k u m a t i v a k o m m u n i s t i k p a r t i y a u s h b u s o h a l a r u s t i d a n o ’ z i n i n g y a k k a h u k m r o n l i g i n i o ’ r n a t i s h g a i n t i l g a n . I l m i y i s h d a u s h b u h u k m r o n l i k n i n g s a l b i y o q i b a t l a r i , m i l l i y m a d a n i y a t n i n g t o ’ l a q o n l i r i v o j l a n i s h i g a a k s t a ’ s i r i k e n g m a n b a l a r , m i s o l l a r a s o s i d a o c h i b b o r i l g a n . U n d a , t o t a l i t a r b o s h q a r i s h , m u s t a b i d t i z u m i j t i m o i y – t a r i x i y j a r a y o n l a r g a q a n c h a l i k o ’ z b o s h i m c h a l i k b i l a n a r a l a s h m a s i n x a l q o ’ z m a d a n i y a t i n i y a r a t i s h i s t a g i d a n , e r k i n i j o d q i l i s h v a d e m o k r a t i y a d a y a s h a s h u m i d l a r i d a n v o z k e c h m a y d i , d e g a n f i k r i l g a r i s u r i l g a n . E r k i n i j o d q i l i s h , d e m o k r a t i y a d a y a s h a s h n i n g a s l m o h i y a t i e s a “ i n s o n q a d r – q i m m a t i , h u r m a t i h a m m a n a r s a d a n u l u g ’ , d e g a n a q i d a d a n i b o r a t ” . 1 B i t i r u v m a l a k a v i y i s h i n i n g a m a l i y a h a m i y a t i s h u n d a k i , u n i n g _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 1 . K a r i m o v I . A . Y u k s a k m a ’ n a v i y a t s i z k e l a j a k y o ’ q \ \ Y a n g i c h a f i k r l a s h v a i s h l a s h – d a v r t a l a b i . T . : O ’ z b e k i s t o n , 1 9 9 7 . 1 4 8 b . n a t i j a l a r i d a n o ’ r t a m a k t a b l a r , o l i y v a o ’ r t a m a x s u s o ’ q u v y u r t l a r i d a o ’ q i t i l a d i g a n O ’ z b e k i s t o n t a r i x i , m a d a n i y a t s h u n o s l i k , m a ’ n a v i y a s o s l a r i k a b i f a n l a r d a f o y d a l a n i s h m u m k i n . X u d d i s h u n i n g d e k u l a r d a n d a r s l i k l a r , o ’ q u v r e j a l a r i v a u s l u b i y q o ’ l l a n m a l a r t a y y o r l a s h d a f o y d a l a n s a h a m b o ’ l a d i . I l m i y i s h n i n g i l m i y – n a z a r i y x u l o s a l a r i v a u n d a q o ’ l l a n i l g a n t a d q i q o t u s u l l a r i n a v b a t d a g i i l m i y i z l a n i s h l a r g a a s o s q i l i b o l i n i s h i m u m k i n . Y o s h l a r d a t a r i x i y x o t i r a n i , m i l l i y m a d a n i y a t g a , a j d o d l a r i m i z q o l d i r i l g a n t a r i x i y – m a d a n i y b o y l i k l a r g a h u r m a t r u h i n i 10$

XX – asrning 50 – 80 – yillarda O’zbekistonda madaniy hayot

30.09.2019

0

372.5 KB

Похожие