- Главная страница
- Дипломные работы
- Труд
- Go’sht va go’shtli maxsulotlardan taom tayyorlash texnologiyasi MAVZUSINI O’QITISHDA TA’LIM TEXNOLOGIYASI
Go’sht va go’shtli maxsulotlardan taom tayyorlash texnologiyasi MAVZUSINI O’QITISHDA TA’LIM TEXNOLOGIYASI
![КИРИШ Inson qalbiga yo’l avvalo ta'lim-tarbiyadan boshlanadi. Dunyo imoratlar ichida eng ulug’i bo’lsa, kasblarning ichida eng sharaflisi o’qituvchilaik va murabbiylikdir. I.A.Karimov O’zbеkiston Rеspublikasi huquqiy dеmokratik jamiyat qurish yo’lidan borar ekan o’z fuqorolarining, ayniqsa, yangi jamiyat barpo etishga bеl bog’lagan, o’sib kеlayotgan avlod va bo’lajak mutahassislarning ma'naviy shakllanishiga alohida e'tibor qaratmoqda. Barkamol shaxs tarbiyasini tashkil etish davrlarida ham ijtimoiy jamiyatning muhim talabi va asosiy maqsadi bo’lib kеlgan. O’zbеkiston Rеspublikasining mustaqillikka erishishi ta'lim muassasalarining oldiga yangi dеmokratik fuqorolarni shakllantirishdеk muhim vazifani qo’ydi. Tabiiyki hozirgi ta'lim islohatlari sharoitida ham barkamol shaxs tarbiyasi muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shu bois O’zbеkiston Rеspublikasining «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» va «Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intеllеktual va ma'naviy-ahloqiy jihatdan tarbiyalash bilan uzviy bog’liq bo’lgan uzluksiz ta'lim orqali har tomonlama barkamol shaxs – fuqaroni takomilashtirishni nazarda tutadi» dеb ta'kidlanadi.[9] O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisning IX sеssiyasida qabul qilingan “Ta'lim to’g’risida” gi va “Kadrlar tayyorlash miliy dasturi” qonunlarida bayon qilingan ta'lim tizimining islohi, shuningdеk, Rеspublika Prеzidеntining Oliy Majlis IX sеssiyasidagi “Barkamol avlod O’zbеkiston taraqqiyotining poydеvori” nutqi barcha sohadagi tarbiyaviy faoliyatni tubdan o’zgartirish, o’quvchilar bilan o’tkaziladigan tarbiyaviy ishlar uslubiyoti, shakl va mazmuniga 3](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-3.png)
![pеdagogik tеxnologiyalarni kiritish hamda o’quvchi-yoshlarga izchil tarbiya bеrishning samarali yo’llarini yaratishga qaratilgan Mamalakatimizda kadrlar tayyorlash milliy dasturining ishlab chiqilishi va uning amalga oshirilishi ta'lim-tarbiya jarayonida muhim ahamiyat kasb etadi. Chuniki, milliy kadrlar tayyorlash va ularnini har tomonlama rivojlantirish yuqori malakali o’qituvchi –pеdagoglarni tayyorlash bilan birga, yosh avlodga ta'lim- tarbiya bеrish ham yuqori saviyada olib borish uchun asosiy omil bo’lib xizmat qiladi. Bugungi kunda kasb-hunar kollеjlari o’quvchilariga o’z ixtisosliklari bo’yicha, chuqur bilim bеrish, pеdagogik kadrlarning bilim va malakasiga bog’liq. Kasb-hunar kollеjlarida ta'lim bеrish davr talabidan kеlib chiqib, pеdagog kadrlardan, ta'lim jarayonida yangi pеdagogik tеxnologiyalarini qo’llash zamonaviy bilim va ko’nikmalarini o’quvchilar ongida shakllantirish , o’z kasbiga fidoyi bo’lish va malakasini uzluksiz ravishda oshirib borish talab etiladi. Maktab ta'limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturining asosiy tamoyillari va maqsadli vazifalari sifatida maktab ta'lim tizimini tubdan yangilash; eng yuqori zamonaviy talablarga mos kеladigan o’quv-moddiy bazasi va ta'lim standartlarini shakllantirish; Yashash joyidan qat'iy nazar, qishloq va shahar maktablarining moddiy bazasi hamda ta'minlanish darajasidagi tafovutlararini bosqichma-bosqich bartaraf etish asosida bolalarni ta'lim olishi uchun tinch shart-sharoitlar yaratish; o’qituvchilarning mеhnatini har tomonlama rag’batlantirish bеlgilab bеrilgan (modеrnizatsiya)[1] Kasb-hunar kollеjlarining maxsus fanlar o’qituvchilarni hamda umumta’lim maktablarining mehnat ta’limi o’qituvchilarini kasbiy-amaliy faoliyatga tayorlashda mutaxassislik fanlarini(shu jumladan mehnat ta’limi yo’nalishi o’quv rejasidagi ‘‘Oziq-ovqat tovarshunosligi va ovqat tayorlash jarayoni’’fani) muhim ahamiyatga egaligini hisobga olib, bitiruv malakaviy ishimizning mavzuini 4](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-4.png)
![1.Bob. Go’sht va go’sht mahsulotlariga ishlov berish 1.1 Go’shtlarga mexanik pazandalik ishlov berish Gо‘sht oqsilga juda boy. Uning tarkibida 14,5—23% oqsil, 2—37% yog‘, 0,5— 1,3% mineral mahsulotlar (fos for, kalsiy, natriy va temir tuzlari), A, D, RR va V guruhidagi darmondorilar bor.[17] Gо‘sht tо‘qimalari muskul, birlashtiruvchi suyak va yog‘lardan iborat. Muskul alohida ipsimon usti yarim tiniq qobiq bilan qoplangan (sarkolemma) tо‘qimalardan tashkil topgan. Muskul tо‘qimasi miozin oqsillaridan tashkil topadi. Hayvonlar muskul tо‘qimasi oqsillari sifatli bо‘lib, tarkibidagi aminokislotalar о‘z xususiyatiga kо‘ra kishi organizmidagi muskul oqsillarinikiga о‘xshash bо‘ladi. Shu sababli ular tez hazm bо‘ladi.. Ichki, harakati kam, suyakka yopishgan, umurtqa suyagi atrofidagi ipsimon muskul tо‘qimasi tolalari ingichka va mayin bо‘lib, yuqori ozuqali ahamiyatga ega. Bo’yin, qorin, muskul tо‘qimalariniki esa qattiq bо‘lganligi sababli dag‘al kо‘rinishga ega bо‘ladi. Birlashtiruvchi tо‘qima tо‘liq bо‘lmagan sifati past kollagen va elastik oqsillaridan tashkil topgan. Gо‘sht tо‘qimasi tarkibida kollagen va elastin qancha kо‘p bо‘lsa, muskul tо‘qimasi qattiq bо‘ladi. Bu xususiyat gо‘sht sifatini belgilaydi. Yog‘ tо‘qimasi gо‘sht tо‘qimasi kataklariga tо‘ldirilgan yog‘ donachalaridan tashkil topib, usti bir lashtiruvchi tо‘qima bilan qoplangan,bо‘ladi. Yog‘ gо‘sht mazasini yaxshilash bilan birga ularning ozuqali qiymatini oshiradi. Suyak tо‘qimasi asosini ossein moddasi tashkil etgan, tarkibi jihatdan kollagenga yaqin bо‘lgan maxsus tо‘qimalardan tarkib topgan. Tos suyagi va iliq suyak chetlari g‘ovak bо‘lib, uni shakarli deb ataladi. Uning tarkibida qaynatmaga xushbо‘y hid, uyushqoqlik beruvchi modda bor. Xom ashyo bilan ishlovchi umumiy ovqatlanish korxonalariga gо‘shtlar sovitilgan yoki muzlatilgan holda keltiriladi. Mol gо‘shti ikki yoki tо‘rtga bо‘lingan holda: qо‘y ; echki, buzoq— butun holda; chо‘chqa gо‘shti butun yoki ikkiga bо‘lingan holda keltiriladi. Kо‘p umumiy ovqatlanish korxonalari yirik 9](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-9.png)
![liklar muz kristallari kо‘rinishida bо‘ladi. Gо‘sht muz dan tushirilganda bu suyuqliklarni yana tо‘qimalar orasiga suriladi. Gо‘sht ma’lum bir sharoit va usulda muzdan tushirilmasa erigan suyuqlik gо‘sht tarkibidan-tashqariga oqib chiqib ketishi va gо‘shtning ozuqali qimmati kamayishi mumkin. Shu sababli gо‘sht maxsus kameralarda asta-sekin yoki tezkorlik bilan muzdan tushiriladi. Asta-sekin muzdan tushirish uchun kamerada haroratni 0 dan 6—8°S gacha, havo namligini 90—95% da saqlanadi. Gо‘shtni butun holda, ikki bо‘lakka bо‘lin gan, tо‘rt bо‘lakka ; bо‘lingan holda muzidan tushirila di. Gо‘sht bо‘laklarini devorga, polga va bir-biriga tegmaydigan qilib ilgaklarga osiladi. Bunday sha- roitda muskul tо‘qimalari muzdan tushgan suyuqlikni tо‘la holda о‘z tarkibida saqlab qoladi va muzlatishdan oldingi holatiga qaytadi. Muzdan tushish vaqti gо‘shtning turiga, bо‘lagining katta-kichikligiga bog‘liq bо‘lib, 1—3 sutka davom etadi. Agar gо‘sht tо‘qimalari orasidagi harorat 0—1°S ga yetsa,. muzdan tushirish jarayoni tо‘xtatiladi. Muzdan tushirish jarayoni tо‘g‘ri amalga oshirilsa, muzidan tushirilgan gо‘shtning kо‘rinishi sovitilgan gо‘shtning kо‘rinishidan farqlanmaydi. Asta-sekin muzidan tushirish jarayonida umumiy vaznning 0,5% hisobida gо‘sht sharbati yо‘qotiladi. Tezkorlik bilan muzdan tushirishda kamerada harorat 20—25°S issiq va 80— 95% namlik bо‘lishi lozim. Bunday muhit hosil qilish uchun kameraga isitilgan nam havo yuboriladi. Bunday sharoitda gо‘sht 12—24 soat davomida muzidan tushadi. Gо‘sht tо‘qimasi ichidagi harorat —0,5 ... 1,5°S bо‘lishi kerak. Gо‘sht muzidan tushirilgandan sо‘ng 1 sutka davo mida 'havo namligi 80—85%, harorati 0 —2°S li xonada ushlanishi kerak, bunda gо‘shtni bо‘laklash jarayonida gо‘sht sharbati kamroq yо‘qotiladi.[17] Maxsus kamerasi bо‘lmagan korxonalarda gо‘shtni muzidan tushirish tayyorlov sexlarida olib boriladi. Unda gо‘sht taxtali reshyotka yoki stol ustiga qо‘yilib muzidan tushiriladi. Gо‘shtni muzidan tushirishdan avval chopib bо‘laklarga bо‘lish mumkin emas, aks holda gо‘sht tarkibidagi sharbat 10% gacha yо‘qolib, issiq ishlovdan о‘tgan gо‘sht qattiqlashib, о‘ziga xos mazasini yо‘qotadi. Gо‘shtni suvda muzdan tushirish mumkin emas, chunki gо‘sht tarkibidagi ozuqa 11](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-11.png)
![Gо‘shtlar isib ketmasligi uchun harorati 10 S dan yuqori bо‘lmagan xonalarda nimtalanadi va suyakdan ajratiladi. Agar korxonaga mol gо‘shti о‘zunasiga ik kiga bо‘lingan nimta holida kelsa, old va son bо‘lak larga ajratiladi. Ajratish chizig‘i molning oxirgi qovurg‘a suyagi bilan 13 va 14 umurtqa suyagi oralig‘iga tо‘g‘ri keladi. Bunda old qismiga hamma qovurg‘a suyaklari о‘tib, son qismida peshnob gо‘shti, bel. umurtqa suyaklari gо‘shti bilan ajraladi (2-rasm).[17] Old qismini bо‘laklash natijasida qо‘l, bо‘yin, yelka umurtqa bо‘laklar kesib ajratiladi. Qо‘l bо‘lagini ajratish uchun gо‘shtni ich qismi bilan stol ustiga qо‘- yiladi, chap qо‘l bilan gо‘shtni boldir suyagidan bir oz kо‘tarib о‘z chegarasi bо‘ylab tо‘sh, qovurg‘a usti gо‘shti kesiladi. Sо‘ngra bо‘yin umurtqasi bilan umurtqa suyagi birlashgan yeridan suyagi chopilib bо‘yin bо‘lagi gо‘shti bilan kesib ajratiladi. Yelka umurtqa suyagini bо‘ laklash uchun: umurtqa suyagi ustidagi gо‘shti va qovurg‘a suyagi ustidagi gо‘shti chegarasi bо‘ylab kesilib qovur g‘a suyagi kо‘ndalangiga chopiladi va katta taliq qismi ajratiladi. Tо‘sh kemirchak suyagi bilan qovurg‘a. suyak lari birlashgan izi bо‘yicha suyagi kesilib qovurg‘a va tо‘sh bо‘laklarga ajratiladi. Suyaklarni ajratish —bu gо‘shtni suyaklardan shilib olishdir. Bu jarayon diqqat bilan bajariladi. Suyaklarda gо‘sht qolmasligi, ajratib olingan gо‘sht bо‘laklarida chuqur kesilgan joylar bо‘lmasligi kerak. Pichoq gо‘shtga 10 millimetrdan ortiq botirilmasligi kerak. Gо‘shtlarni pay-paychoqlaridan tozalashda lahm gо‘sht ustidagi paylar, kemirchak suyaklar, osilib turuvchi gо‘sht bо‘laklari, gо‘sht ustidagi pardalari qattiq bо‘lsa shilib tashlanadi, ortiqcha yog‘lari ajratiladi. Agar chetlarida notekis burdalari bо‘lsa kesiladi. Tо‘qimalar orasidagi birlashtiruvchi yupsa pardalar va ustki pardalari tozalanmaydi. Gо‘sht shaklini о‘zgartirmasligi uchun (deformatsiyalanmasligi uchun) uning pardalari tozalanadi. Tozalangan gо‘shtdan porsiyalarga taqsimlangan yarim tayyor mahsulatlarni tayyorlash osonlashadi. Qо‘lni suyaklardan ajratish uchun stol ustiga tashqi tomoni bilan qо‘yilib, kurak suyagi ustidagi gо‘shti tozalanib, yelka suyagi va kurak suyagini birlashtiruv chi 13](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-13.png)
![1.3GO’SHT YARIM TAYYOR MAHSULOTLARINI TAYYORLASH Gо‘shtdan tayyorlanadigan yarim tayyor mahsulotlar tayyorlanish usuliga qarab sof, urvoqqa belangan va qiymalangan turlarga bо‘linadi. Yarim tayyor mahsulotlarni tayyorlash jarayonida kesish, tо‘qmoqchada urish, paychoqlarini bir oz kesish, urvoqqa belash, ichiga ziravorlar tiqib pishirishga tayyorlash, marinadlash kabi ishlov berish jarayonlaridan о‘tkaziladi.[17] Kesish — gо‘sht tо‘qimasi holatiga qarab tо‘g‘ri burchak yoki 40—45° burchak ostida kesiladi. Bunda porsiyalangan bо‘laklar yaxshi kо‘rinishga ega bо‘ladi va deformatsiyalanishi kam bо‘ladi. Tо‘qmoqchada urish. Bо‘laklarga bо‘lingan gо‘sht oldindan suvga bо‘ktirib qо‘yilgan tо‘qmoqcha bilan uriladi. Bunda gо‘shtdagi birlashtiruvchi tо‘qima g‘ovakligi oshadi, gо‘sht yuzasi tekislanadi, usti dazmollanganday tekislashib, bо‘lakka tegishlicha shakl beriladi. Unda bir xil issiqlik ta’s'ir etish imkoniyati yaratiladi. , Urvoqqa belash. Gо‘shtdagi sharbatning oqishini va namlikning bug‘lanishini kamaytirish maqsadida uni urvoqqa belanadi. Urvoqqa belangan mahsulot issiq ishlovda chiroyli va mahsulot mazasini yaxshilovchi qobiq hosil qiladi. Gо‘shtni urvoqqa belashdan avval lyezonga botiriladi. Bunda urvoq yarim tayyor mahsulotga yaxshi yopishadi. Shpiglash. Gо‘shtning ichiga ziravorlar tiqib pi shirishga tayyorlash shpiglash deyiladi. Shpiglash natijasida gо‘shtning sharbatdorligi, ta’mi va xushbо‘yligi oshadi. Marinadlash . Gо‘shtlar porsiyalangan yoki mayda kesilgan holda marinadlanadi. Natijada gо‘shtning birlashtiruvchi tо‘qimalari yumshaydi, uning ta’mi va xushbо‘yligi oshadi. Yarim tayyor mahsulot tayyorlashga tozalangan gо‘sht bо‘lagi ishlatiladi. Yarim tayyor mahsulotlar yirik bо‘lak, porsiyaga bо‘lingan bо‘lak, mayda kesilgan bо‘ - laklarga ajratiladi. 17](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-17.png)
![1 - j a d v a l Yarim tayyor mahsulot k о ‘rinishi Gо‘sht bо‘laklari yirik mаydа _ bо‘lаkli porsiyalаngаn Bо‘lаkli Pushtimag‘iz Qovurish Bifshteks, file, Befstrogа-, uchun lаnget nov, Mosk- Iо‘g‘on, in Qovurish Аntrekot, romsh- vаchа kа- gichka ta- uchun teks bob, Befs- liq qismi trogаnbv, qovurdoq Sonning ichki, Dimlаb pi- Romshteks, urib Befstrogа- yuqori qismi' shirish tаyyorlаngаn nov, qo- uchun zrаzi vurdoq. Sonning yon, Dimlаb pi- Duxovkаdа pishi- Аzu tashqi qismi shirish rishgа mо‘ljаl- uchun, lаngаn gо‘sht, shpiglаn- urib tаyyorlаn- gаn gо‘sht gаn zrаzi dan 20—30 grammli kubik shaklida kesiladi. 4—5 dona jaz porsiya hisobida ishlatiladi. 3- jadvalda umumiy ovqatlanish korxonalarida tayyorlanadigan yarim tayyor mahsulotlar turlari berilgan. 1.4. QO’Y GO‘SHTINI NIMTALASH VA SUYAKLARDAN AJRATISH Qo‘y go‘shti buyrak bilan kelgan bo‘lsa buyragi aj ratiladi va tos suyagi bilan bel umurtqasi birlashgan yeridan ko‘ndalangiga bo‘linib old va orqa bo‘laklarga ajratiladi (8- rasm).[17] Old qismini bo‘laklash va suyakdan ajratish. Qo‘yning old qismi: qo‘l, bo‘yin, to‘sh, biqin qismlarga aj ratib bo‘laklanadi. Avval qo‘li ajratiladi, so‘ng bo‘ yin umurtqa suyagi oxirgi bo‘g‘indan chopib, bo‘yin bo‘lagi ajratiladi. Qolgan qismini ajratish uchun umurtqa suyagining tepa turtib chiqqan yeri ikki tomonlama suyagiga taqalib, go‘shti uzunasiga kesiladi va qovurg‘a suyagi bilan umurtqa suyagi birlashgan yeridan ikki yoqlama chopilib, umurtqa suyagi ajratib olinadi. To‘sh qismi uzunasiga chopib ikkiga bo‘linadi va yakkita bo‘lak hosil qilinadi. Bir 20](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-20.png)
![Qo‘l — rulet shaklida o‘rab qovurish uchun, qaynatib pishirish uchun, porsiyalanib yoki mayda qesib dimlash uchun ishlatiladi. To‘sh— butun holda qiyma tiqib qovurish uchun qaynatib pishirish uchun, mayda kesib dimlash uchun ishlatiladi. Bo‘yin— qiyma tayyorlash va qiymali mahsulot tayyorlashga ishlatiladi. 1.5. GO’SHT QIYMASINI VA UNDAN YARIM TAYYOR MAHSULOTLARNI TAYYORLASH Go‘sht qiymasini tayyorlash uchun bo‘yin, peshnob, qovurg‘a go‘shtlari hamda go‘sht bo‘laklarini tozalash, yarim tayyor mahsulotlar tayyorlashda chiqadigan mayda go‘sht bo‘lakchalari ishlatiladi. Agar go‘sht qiymalagich II kategoriyali go‘shtdan tayyorlansa, uning yumshoqlik darajasi va ta’mini yaxshilash uchun dumba yog‘i qo‘shiladi. Paylardan tozalangan go‘sht bo‘laklarga bo‘linadi, dumba yog‘i bilan birga go‘sht qiymalagichdan o‘tkaziladi. Go‘sht qiymalovchi uskuna ikkita pichoqdan tashkil topgan bir marta, agar bittadan tashkil topgan bo‘lsa, ikki marta o‘tkazilishi kerak. O’tkazilgan qiymaga bir oz suv yoki tuz, murch qo‘shib aralashtiriladi, urib pishitiladi. Yog‘liq go‘shtga dumba aralashtirilmaydi uning hisobidan go‘sht miqdori oshiriladi. Bir kilogramm sof go‘sht qiymasini tay yorlash uchun 800 gramm go‘sht, 120 gramm dumba yog‘i, 70 gramm suv yoki sut ishlatiladi .[17] Sof qiyma massasidan quyidagi yarim tayyor mah sulotlar tayyorlanadi. Qiymali bifshteks . Dumba yog‘i mayda to‘rt burchak shaklida to‘g‘ralib, tayyorlangan mol go‘shti qiymasiga aralashtiriladi va ma’lum porsiyaga bo‘linib, qalinligi 2 santimetrdan qilib doyra shakli beriladi. Porsiyasiga 1 donadan ishlatiladi. Qiymali file . Mol go‘shti qiymasini porsiyaga bo‘linib silindr shakli beriladi. Porsiyasiga 1 donadan ishlatiladi. Qiymali langet. Mol go‘shti qiymasini porsiyalarga bo‘linib qalinligi 1—1,5 santimetrdan qi lib oval shakli beriladi. Porsiyasiga 2 donadan ishlatiladi. 22](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-22.png)
![qiymasi bilan aralashtirib, tuz, murch, qo‘shilgan holda yana go‘sht qiymalovchi mashinadan o‘tkaziladi. Quyuq suyuqligiga qarab sut yoki suv qo‘shib aralashtirib, urib pishitiladi. Bunda kotlet massasining mayinlik va g‘ovakli darajasi oshadi. Agar meyoridan ko‘proq urib pishitilsa tarkibidagi yog‘ miqdori kamayib o‘z sifatini pasaytirishi mumkin.[17] Bir kilogramm go‘sht uchun 250 gramm bug‘doy noni, 300 gramm suv yoki sut, 20 gramm tuz, 1 gramm murch ishlatiladi. Go‘sht kotlet massasidan quyidagi yarim tayyor mahsulotlar tayyorlanadi. Kotlet. Go‘sht kotlet massasidan 57 gramm miqdorida uzib olinib, qalinligi 2— 2,5 santimetr, uzunligi 10—12 santimetr, kyongligi 5 santimetrli uchi o‘tkirlangan cho‘ziq shakl berilib, urvoqqa belanadi. Porsiyasiga 1—2 donadan ishlatiladi. Bitochki . Go‘sht kotlet massasidan 57 gramm miq dorda uzilib, qalinligi 2—2,5 santimetr, diametri -6 santimetrli doyra shakli berilib, urvoqqa belana di. Porsiyasiga 2 donadan ishlatiladi. Kotlet va bitochki uchun qiyma tayyorlash jarayonida porsiyasiga 5—8 gramm piyoz yoki 0,5—0,8 gramm sarimsoqpiyoz qo‘shish mumkin. Bunda tayyorlangan yarim tay yor mahsulot shu zahoti issiq ishlovga jo‘natilishv lozim, aks holda go‘sht rangi o‘zgarishi va mahsulot sifati yomonlashishi mumkin. Shnitsel. Go‘sht kotlet massasida porsiyaga taqsimlanadi, urvoqqa belanadi, qalinligini 1 santimetrga keltirilib oval shakl beriladi. Porsiyasiga 1 donadan ishlatiladi. Zrazi. Go‘sht kotlet massasi kamroq non qo‘shib tayyorlanadi. Porsiyaga taqsimlanadi, qalinligi 1 cm da «obi non» shakli beriladi, o‘rtasiga qiyma solinib, chetlari birlashtiriladi, qirra yedirilgan g‘isht shakli berilib, urvoqqa belanadi. Porsiyasiga 1—2 do nadan ishlatiladi. Qiymaga chopilgan tuxum, jazlan-gan piyoz, ko‘kat, tuz, murch aralashtiriladi. Qiyma sifatida yana mayda kesilgan quymoq ishlatilishi ham. mumkin. Tefteli. Go‘sht kotlet massasi non miqdori kam roq qo‘shib tayyorlangandan so‘ng mayda chopilib, jazlangan piyoz bilan aralashtirilib, porsiyalanadi. So‘ng kattaroq yong‘oqcha shaklida yumaloqlanib unga belanadi. 24](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-24.png)
![Rulet . Go‘sht kotlet massasiga non. kamroq qo‘shib tayyorlanadi. Ho‘llangan sochiq yoki doka ustiga qalin ligi 1,5—2 santimetr qilib to‘g‘ri to‘rtburchak shakli - da yoyiladi, kotlet massasi o‘rtasiga bir oz cho‘ziq hol da.qiyma qo‘yiladi va chetlari sochiq yoki doka yordamida birlashtirilib, baton shaklini beriladi. Yog‘lanib urvoq sepilgan temir tovaga chokini pastga qilib so chiq yoki dokadan bo‘shatiladi ustiga lezon surtilib ustidan urvoq sepiladi va ust tomonidan bir necha yeridan teshiladi. Teshishga sabab issiq ishlovda yorilib ketishdan saqlash. Qiyma sifatida pishirib yog‘langan makaron yoki pishirib chopilgan tuxum, yoki jazlangan piyoz ishlatiladi. Yana jazlangan piyoz va pishirib chopilgan tuxum aralashmasini ham ishlatish mumkin. 1.7. SUYAKLARGA ISHLOV BERISH Go‘shtlarga ishlov berganda, ozuqali chiqitqilardan suyak va paylar ajratiladi. Bu chiqitqilarning miqdori go‘shtning turiga va semizlik darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Suyaklardan sho‘rvalar tayyorlashda foydala-niladi. Suyaklar issiq ishlovga jo‘natishdan avval chopib, maydalanishi lozim. Maydalangan suyakdagi ozuqa moddalari yaxshiroq chiqadi. Suyak to‘nkada bolta yor damida chopiladi. Ba’zi katta korxonalarda suyaklar arra yordamida yoki suyak bo‘luvchi asboblar yordamida bo‘laklarga bo‘linadi. Ilik suyaklari ikki cheti qalin qismlaridan arralanadi. Umurtqa suyaklari umurtqa bo‘g‘ini bo‘yicha bo‘linadi, so‘ngra uzunligi 5—7 santimetrdan katta bo‘lmagan holda qovurg‘a suyaklaridan ko‘ndalangiga chopib ajratiladi. Bo‘laklangan katta suyaklar hajmi 5—7 santimetrdan oshmasligi kerak. [17] Suyaklar maydalangandan keyin yuviladi, kurak, qovurg‘a suyaklari texnika mahsuloti uchun ishlatiladi. 1.8. Go’sht, kalla-poycha va ich maxsylotlardan tayyorlangan taomlar. Yuqorida aytilganidek, go‘shtning asosiy tarkibiy qismi o qsildan iborat. Oqsil organizmning tuzilishi va tiklanishi uchun zarur bo‘lgan azot manbaidir. 25](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-25.png)
![Go‘sht tarkibiga kiruvchi yog‘ energiya manbai bo‘lib xizmat qiladi. Turli xil hayvonlar go‘shtidagi yoyening erish temperaturasi turlicha. Cho‘chqa yog‘i inson tanasi temperaturasiga yaqin temperaturada eriidi. Shuning uchun u boshqa yog‘larga qaraganda oson hazm bo‘ladi.[16] Yetilgan go‘shtda uglevodlar deyarli bo‘lmaydi. Ovqat hazm qilish bezlari sekretsiyasini kuchaytirish, go‘shtdan tayyorlangan taomlarni uglevodlar, mineral tuzlar, vitaminlar bilan boyi tish uchun ularga sabzavot sardaklar qo‘shib beriladi. Go‘shtdagi xromoproteid - mioglobin go‘shtni qizil qiladi. Bu birikma xossasi va tuzilishi jihatidan qon gemoglobinini eslatadi. Mioglobin globin ogsilidan (94°/ o ) va buyoq mod dasi - gem (4,5 protsentga yaqin) dan iborat. Gemning asosi y tarkibini temir barparfin xosilalari tashkil etadi. Mioglobin qizdirilganda tabiiy xolatini yo‘qotadi va gem ni parchalaydi. Gem oksidlanib, o’ ziga xos qizil rangini yo‘qo tadi. Tuzlangan go‘shtlarda mioglobin nitritlar ta’sirida NO mioglobinga aylanadi. NO-mioglobin issiqa juda chidamli bo‘ladi, shuning uchun tuzlangan go‘sht pishirilganda rangi uncha o‘zgarmaydi. Mioglobin vodorod sulfidi bilan qo‘shilib qo’ng’ir-yashil birikma xosil qiladi. Shuning uchun kotlet go‘sht qiymasiga jazlanmagan xom piyoz qo‘shilganda ko‘karadi. Go‘shtni qaynatganda qaynatmasiga anchagina miqdorda azot li ekstraktiv moddalar va mineral tuzlar o’tadi. Shuning uchun pishirilgan go‘sht taomlariga shirin tamli masalliqlarga o‘tkir tam beruvchi sardaklar (xren sardagi yoki asosiy taomning kuchsiz mazasini bo’g‘maydigan nozik tamli sardaklar) tanlanadi. Go‘sht qovurilganda unda tam beruvchi yangi moddalar xosil bo‘ladi. Qovurilgan go‘shtli taomlarning mazasi shunchalik o‘tkir bo‘ladiki, ularga turli xil sardaklar qo‘shish mumkin. Qaynatilgan va dimlab pishirilgan go‘sht, kalla-pocha va ich maxsulotlari quyuq taom tayyorlaganda oziqa moddalari go‘shtda mumkin qadar ko‘proq qolib, qaynatmaga kamroq miqdorda o’tadigan qaynatish rejimini tanlash kerak. Shuning uchun go‘shtni qaynatganda unchalik ko‘p suv solinmaydi ( 1 kg go‘shtga 1- 1,5 l suv) va go‘sht issiq suvga solinadi 26](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-26.png)
![Go‘sht yirik porsiyali va ancha mayda bo‘laklarga ajratib qovuriladi. 1 . 9 .Y irik bo‘laklab qovurilgan go‘sht Mol go‘shti yirik bo‘laklab (pushti mag’iz, yelka qismy va umurtsa qismi) qovuriladi; qo’y, cho‘chqa, buzoq (son va suyaksiz tush), cho‘chqa bolasining go‘shti ham yirik bo‘laklab qovuriladi. Qovurishdan oldin hamma qismlar tozalanadi. [16] Yumshoq yelka go‘shtini rulet qilib o’rab, kanop bilan bog‘la nadi. Son go‘shti qatlami bo‘yicha ikki-uch bo‘lakka ajratiladi. Buzoqning tush go‘shtini qiymalab, qovurga suyagi bilan birga qovuriladi. Yirik go‘sht bo‘laklari qovurilganda ichi pishmasdan usti qizaradi. Shuning uchun yirik bo‘lakli go‘sht qovurish shkafida past temperaturada qovuriladi. Go‘sht protivenga bo‘laklari orasida 4- 5 sm joy qoladigan qilib qo’yiladi. Cho‘chqa bolasi yelkasini yuqori tomonga qilib qo’yib, smetana suriladi. Bun day qovurilganda u qizarib pishadi. Go‘shtni qizartirib pishirish uchun u avval ochiq idishda kam yog‘ solib, plitada 140 - 160° gacha qizdirib qovurila di. Shundan keyin mahsulot qovurish shkafida 175 - 200° tem peraturada yetiltirib qovuriladi. Qovurish uchun elektr yoki gazli qovurish shkaflaridan foydalangan ma’qul, chunki bunday ;qovurish shkafida temperaturani rostlab turish mumkin. Go‘sht govurilayotganda unga har 10 - 15 minutda yog‘ quyib turish kerak. Go‘shtning pishib yetilganligi uning qattiq-yumshoq ligi va ingichka pichoq urilganda otib chiqqan selining rangiga qarab aniqlanadi (go‘sht yetilib qovurilganda seli rangsiz bo‘ladi: go‘sht o‘rtacha pishib yetilganida yuqori qatlamidagi seli rangsiz, ichki qatlamida esa pushti rangda; sal-pal qovurilgan da selining rangi qo‘ng‘ir - to‘q pushti rangda bo‘ladi). Go‘shtning pishib yetilish vavti go‘sht bo‘laklarining katta-kichikligiga, go‘shtning turi va yetilish darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Mol go‘shtining yetilib pishish vaqti sal-pal qovurilgan file uchun 30 - 45 minutni, to’la qovurilgan yelka qismi uchun 1 soatu 40 minut. ni tashkil 28](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-28.png)
![go‘shti bo’lagini pardasi dan-tozalab, sixning bir tomoniga kirgiziladi. Sixning ikkinchi tomoniga esa uncha yirik bo‘lmagan pomidor bo‘laklari o‘tkazi ladi. Go‘sht k o’ mir alangasida pishirilgdi. Pishgan go‘sht ni sixdan tushirib olib, ko‘k piyoz yoki boshpiyoz, petrushka va bir bulok limon qo‘shib beriladi. Barbaris alohida beriladi. Bifshteks, qiymalangan file. Qiymalangan bifshteks naq go‘shtdan tayyorlangan bifshteks kabi beriladi. Filega esa qovurilgan kartoshka solib, asosiy qizil sardak, piyozli sardak yoki kornishon solingan piyozli sardak sepiladi. Otbivnoy (urib yumshatilgan) kotletlar. Kotlet bulok; cho‘chqa va kuy go‘shtidan tayyorlanadi. Tayyorlangan go‘sht urib yumsha tiladi, lezonga botiriladi, suxariga bulab, qovuriladi. Berayotganda ustiga yog‘ sepiladi. Qayla uchun yashil no‘xat, dimlab. qaynatilgan sabzavot, sut sardagida pishirilgan sabzavot, qovurilgan kartoshka va xokazolar qo‘shib beriladi. Odatda urib yumshatilgan kotletlar murakkab qayla bilan beriladi. Shnitsel. Shnitsel cho‘chqa va buzoq go‘shtidan tayyorlanadi (bir porsiyaga bir bo‘lakdan), lezon va suxariga bosib qovuriladi, ustiga yog‘ va urib yumshatilgan kotletga qo‘shib beriladigan qaylalar qo‘yib beriladi. Shnitselga kavar va limon sedrasi bilan tayyorlangan yog‘ qo‘yib, ustiga bir bulok limon qo‘yib berish mumkin Shnitsel urib yumshatilgan go‘shtdan kalinligi 0,6 - 1 sm keladigan qilib tuxumsimon shaklda yasaladi.[17] 1- Romshteks. Bulangan romshteksni faqat umurtqa qismidan emas, balki molning bashqa qismlaridan; ya’ni birinchi sort mol go‘shtidan (umurtqa qismi, sonning tashqi va ichki tomoni dan) tayyorlash mumkin. Urib yumshatilgan, lezonga botirilgan, suxariga bulangan masalliq qovurilib, qovurilgan kartoshka bilan birga qo‘shib beriladi. Qovurilgan kartoshkaga dimlan gan karam, pishirilgan gulkaram, dimlab qaynatilgan sabzavot, yashi l- no‘xat qo‘shib berish xam mumkin. Qovurilgan miya. Miya tuz solingan nordon suvda pishirilga n, quritiladi, «shashka» shaklida to‘g‘raladi, tuzlanadi, unga bulab tuxumga bosiladi va 35](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-35.png)
![1.10. Dimlama go‘sht va kalla-pocha hamda ich mahsulotlari Ancha qattiq va biriktiruvchi to‘qimalari dag‘al go’sht bo’la gini yumshatish kerak bo‘lgandagina go‘sht dimlanadi. Kislota kollagenning parchalanishi va uning glyutinga aylanishini tez lashtiradi. Shuning uchun dimlaganda nordon sardaklar tomat pyure, nordon vino, marinadlangan meva va sharvatli rezavorlar ishlatiladi. Go‘sht dimlaganda dorinorlar (lavr yaprog‘i, murch, ba’zan dolchin, qalampirmunchoq, koriandr, arpabodyon, mayoran, zira) va xushbo‘y sabzavotlar (boshpiyoz, sabzi, selderey, petrushka) ishlatiladi. Vino va dorivorlar dimlash tugallanishidan 10 - 15 minut oldin solinadi.[16] Go‘sht yirik bo‘lakli, porsiya bo’lakli yoki ancha mayda bo‘lak li qilib dimlanadi. Dimlash uchun sonning yon va tashqi tomonlari, mol go‘shtining kuragi, mayda tuyoqli mollarning esa asosan kuragi va to’shi ishlatiladi. Tayyorlangan go‘shtga tuz, murch sepiladi va qovuriladi. Sabzavot go‘sht bilan birga yoki alohida qovuriladi. Qovurilgan go‘sht va sabzavotlarni idishga solib, quruq sho‘rva qo’yiladi va dorivor solib yopiq idishda dimlanadi. Dimlangan go‘shtga qayla tayyorlash uchun kartoshka, sabzi, bryukva va boshqa dimlangan sabzavotlar hamda makaron ishla tiladi. Sabzavotlarni yirik «kubik» qilib to‘g‘rab qovuriladi va sardak bilan birga dimlanadi. Sabzavotlarni go‘sht bilan birga dimlash xam mumkin, lekin taomlarni ko‘plab tayyorla ganda qayla bilan go‘shtni porsiyalarga ajratish qiyinlashadi. Dimlangan go‘sht oddiy qayla bilan ham beriladi. 1. 11 . Yirik bo‘laklab dimlangan go‘sht Dimlama go‘sht. Yirik go‘sht bo‘laklari quruq sho‘rva, sabzi, boshpiyoz va petrushka bilan birga dimlanadi. Dimlangan go‘sht ni iste’molga berayotganda tolasini ko‘ndalangiga qilib, bir porsiyaga 1- 2 bo‘lakdan kesiladi va ustiga sardak sepib, yoniga. makaron, kartoshka, karto‘shka bo‘tqadan tayyorlangan qayla qo‘yiladi.[16] 37](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-37.png)
![Qaylaga qo‘shimcha qilib dolchin va qalampirmunchoq bilan pi shirilgan brusnika berish mumkin. 1.12. Porsiya bo‘laklab va mayda bo‘laklab dimlangan go‘sht hamda ich mahsulotlari Duxovkada dimlab pishirilgan mol va qo‘y go‘shti. Bu taom ikki usulda tayyorlanadi: B i r i n ch i u s u l : go‘shtni (orqa oyog‘i va kuragining yutori qismi) bir porsiyaga ikki bo‘lakdan tilib kesib quruq sho‘rva, jazlangan tomat-pyure qo‘shiladi va bir soatga yatin dimlanadi: qovurilgan sabzavot (kartoshka, sabzi, sholg‘om, pegrushka, piyoz) qo‘shib, xammasi birgalikda yana yarim soat dimlanadi. Go‘sht yetilishidan 10- 15 minut avval quruq sho‘rvada suyultirilgan jazlangan un, lavr yaprog‘i, murch qo‘shiladi. [ 16] I k k i n ch i u s u l. Go‘sht quruq sho‘rva qo‘shilgan sabzavot dan alohida dimlanadi, sabzavot esa jazlangan tomat-pyure, qu ruq sho‘rva, dorivor bilan birgalikda dimlanib, jazlama un qo‘shiladi. Birinchi usulda tayyorlangan go‘sht ikkinchi usulda tayyorlan gan go‘shtga nisbatan shirin bo‘ladi, lekin uni porsiyalarga aj ratish qiyin. Gulyash. Go‘shtni bir xil bo‘laklarga to‘g‘rab (20-30 g), tuz sepiladi va qovuriladi, keyin issiq quruq sho‘rva, jazlangai tomat-pyure solib yetilgunicha dimlanadi. Q u p u q sho‘rvani qo‘yib olib, unda sardak tayyorlanadi. Sardakka jazlangan piyoz, murch, lavr yaprog‘i va smetana qo‘shiladi. Ana shu sardakni go‘shtga solib, yana 15- 20 minut dimlandi. Gulyashni smetanasiz ham tayyorlash mumkin. Qayla uchun pishirilgan yoki govurilgan kar toshka, manniy krupadan tayyorlangan kletski, pishirilgan maka ron qo‘shib beriladi. Taomni iste’molga berayotganda ustiga ko‘katlar sepiladi. Karam qo‘shib dimlangan cho‘chqa go‘shti, dudlangan son tushti va kolbasa. Go‘sht mahsulotlari, sabzi va petrushkani somoncha yoki «kubik» qilib to‘g‘rab qovuriladi va dimlangan karamga (karam tomat bilan dimlanadi) qo‘shib dimlanadi. Dimlash oxiri da taomga quruq sho‘rvada suyultirilgan jazlama un va qand qo‘shiladi, agar karam yangi bo‘lsa, unga sirka solinadi. 38](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-38.png)
![porsiyali tovalarda va idishlarda qizarti ryb pishiriladigan bo‘lsa, o‘shaning o’zida beriladi.[17] Dulma, zapekanka, qiymalangan go‘sht, qovoqcha, baqlajon, murch va pomidor oddiy usulda tayyorlanadi (qizartirib pishi .rilgan sabzavotlarga qarang). Sholg‘om, kartoshka va pomidor dulmalari. O‘rtacha katta likdagi sholg‘omning po’stini archib, bosh tomoni kesib olina di, yuviladi, taxirini yuqotish uchun 3- 5 minut qaynoq suvga solinadi va tuz solingan qaynoq suvga solib, pishgunicha qaynatiladi. Shundan keyin sovitilib, o’ zagi qoshiqda uyib oli - nadi. To‘g‘ri shaklli yirik kartoshkaning po‘stini archib yuvi ladi va ikkiga kesiladi. Chuqurcha xosil qilish uchun o‘rtasi o‘yib olinadi va yetilguncha qaynatiladi. Katta pomidor bandi ning tagi chuqurcha qilib uyib olinadi va urug‘i xamda pardasi olib tashlanadi. Tayyorlangan sabzavotlarning go‘shtli qiymaga solib ustiga maydalangan pishloq qo‘shiladi. Moy sepib; qi zartirib pishiriladi. Piyozli sardakda qizartirib pishirilgan mol go‘shti, Porsiyali tovaga yoki idishga sardak solinadi va unga 1-2 bo‘lak pishirilgan yoki dimlangan mol go‘shti qo‘yib sardak solinadi, maydalangan pishloq va moy sepiladi. Atrofiga pishi rilgan kartoshka bo‘laklari yoki kartoshka massasi to’siq qilib qo‘yiladi. Taom qovurish shkafida 10 - 15 minut qizartirib pishiriladi. Sutli sardakda qizartirib pishirilgan qo‘y va buzoq go‘shti. Qo‘y va buzoq go‘shti piyozli sardakda pishirilgan mol go‘shti singari qizartirib nishiriladi. Lekin bunda go‘sht va kar toshkani oldindan qovurib olish kerak. Sut sardagi o‘rtacha quyuqlikda tayyorlanishi lozim. Forshmak. Birinchi sort mol go‘shti yoki buzoq go‘shtini bo‘lak-bo‘lak qilib to’g’rab qovuriladi. Kartoshkani archib; pi shirib quritiladi. Seld balig‘ini tozalab, filesi ajratib olinadi. Bosh piyoz mayda to‘g‘raladi va bir oz jazlanadi. Qovurilgan go‘sht, kartoshka, piyoz va seld balig‘ini qiymalagichdan o‘tkazib, yaxshilab aralashtiriladi. Tuxumning sarig‘i, qay moq, tuz va tuyilgan murch solib yaxshilab aralashtiriladi va tuxum oqini solib, ehtiyotlik bilan yana yuqoridan pastga qarab aralashtiriladi. Massa yumshog’ chiqishi uchun uni qo’shimcha ravishda jovonchada tuyub, elakdan o‘tkazsa ham bo’la di. Ko‘pincha yoki soteyniklarga 41](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-41.png)
![yog‘ suryb suxari sepiladi va forshmak uchun tayyorlangan massani solib, ustiga maydalangan pishlog’ sepib qizartirib pishiriladi. Forshmak aralashmasi ga vino (madera vinesi) va bir ozgina tuyulgan muskat yong‘ogi solish ham mumkin. Forshmakni nonning ichiga solib ham pishirish mumkin. Bu ning uchuv non mag’zini uyib olyb, chuqurchasiga qaymoq surti ladi va forshmak masasi solib, ustiga maydalangan pishloq, va yog‘ sepib, qizartirib pishiriladi. Forshmak ilvasin go‘shtidan ham shunday pishiriladi. 1. 14 . Go‘sht qiymasidan tayyorlangan ovqatlar K otlet, bitochka, shnitsel. Kotlet massasidan kotlet, bitochka, shnitsellar yasaladi; shnitsel tayyorlanadigan kotlet massasiga bug‘doy unidan yopilgan non kamroq solinadi. Maxsus bitochkalar tayyorlanadigan kotlet massasi cho‘chqa va mol go‘shtidan tayyorlanadi, unga boshpiyoz yoki sarimsoq, qo’shish ham mum - kin. Kotlet massasini suxariga bosib, bevosita iste’molga berishdan oldin qovuriladi, buning uchun maxsulot yog‘i 100 - 160 ° gacha qizdirilgan tovaga solinadi va ikki tomoni sovu tilgach, qovurish shkafiga 5- 7 minut qo‘yiladi. Kotlet va shnitsellar ustiga moy sepib, bitochka esa smetanali sardak, qizil sardak va piyozli sardak, gorchitsa yoki kornishon solingan piyozli sardak qo‘shib beriladi. Qayla uchui qovurilgan kartoshka, kartoshka-pyure, sut sardagida tayyor - langan sabzavotlar, yog‘da dimlab qaynatilgan sabzavotlar, gu runch va hokazolar ishlatiladi.[17] Zraza . Kotlet massasi shnitsel tayyorlangandek tayyorlana di. Lekin zrazaga bug‘doy noni kamrog’ solinadi. Qiyma jazlanma boshpiyoz, to‘g‘ralgan tuxum, suxari, petrushka ko‘kidan tayyorlaiadi: Zrazani tuxumsimon shaklda yasab, bulanadi va pshuriladi. Qovurilgan zrazaning ustiga eritilgan yog‘ sepib alohida tomat sardak, piyoz sardak berish mumkin. Zrazalar bir porsiyaga ikki donadan qilib sara bug‘doy yormasidan tayyorlangan bo‘tqa yoki murakkab qayla bilan beriladi. Tefteli va frikadelka . Bu mahsulot unga bulanadi va qovurilgach, tomat yoki sizil sardakka solib; 7- 10 minut dim lanadi. Tefteli porsiyasiga 3-4 donadan, 42](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-42.png)
![Otilgan buyumning otuvchiga qaytib kelishini ta’minlovchi o‘roqsimon otish quroliga bumerang deyiladi. Ta’limda bumerang metodining ma’nosi pedagog tomonidan tashlangan muammoli masala yoki mavzuning talaba-o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan holda o‘qituvchiga og‘zaki yoki yozma shaklda qaytishidan iborat. 1 .Darsda o‘rganiladigan mavzuning rejasida 4 ta mavzucha bo‘lsa, auditoriyadagi talabalar ham 4 guruhga ajratiladi : - o‘qituvchi barcha tinglovchilarni yana qaytadan avvalgi joylariga qaytishlarini so‘raydi, ya’ni talaba-o‘quvchilar yana mashg‘ulot boshlanishidagi guruhlariga qaytadilar. 8 – Bosqich. Rejadagi birinchi mavzucha o‘qituvchi tomonidan tayyorlangan javoblari bilan birinchi guruh talaba-o‘quvchilarining har biriga taqdim etiladi. Shu tariqa rejadagi boshqa mavzuchalar ham javoblari bilan birgalikda o‘ziga mos nomerdagi guruhlarning talaba-o‘quvchilariga tarqatiladi. Har bir guruhdagi talabalar o‘zlariga javoblari bilan taqdim etilgan bitta mavzuchani o‘qituvchi tomonidan belgilangan reglamentda o‘rganib chiqishadilar. [14] 2.Shundan keyin 4 guruh talaba-o‘quvchilari aralashtirilib, Yangi tarkibdagi 4 guruh tashkil etiladi. Bu yangi guruhlarning har birida dastlabki 4 guruhlarning barchasidan bir nechtadan talaba-o‘quvchilarning ishtirok etishiga erishiladi. Natijada butun o‘quv materialini yaxlit jamoa bo‘lib o‘rganish imkoniyati tug‘iladi. Muhimi, talaba-o‘quvchilarda o‘quv materialini mustaqil o‘rganish, hamkorlikda ishlash, bilganlarini boshqalarga tushuntira bilish ko‘nikma va malakalari shakllanadi. 3. O‘qituvchi tomonidan belgilangan reglamentda mavzuni jamoa bo‘lib o‘rganish yakunlangach, talaba-o‘quvchilar dastlabki guruhlariga qaytishadi va savol-javoblar boshlanadi. O‘qituvchining tashkilotchiligi asosida savollar boshqa guruhlar tomonidan bitta jamoaga beriladi. Jamoa ichidan o‘zlari tanlagan bir talaba-o‘quvchi sheriklarining to‘plagan ballarini yozib, jamlab, natijalarini o‘qituvchiga topshiradi. Barcha guruhlar shu tarzda savol-javobdan o‘tkaziladi. 44](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-44.png)
![Bumerang texnologiyasini o’tkazish bosqichlari. 1 – Bosqich. - Trening tinglovchilari 4–5 kishidan iborat kichik guruhlarga bo‘linadi; - o‘qituvchi har bir guruh va uning har bir a’zosiga mustaqil o‘rganish, fikrlash va yodda saqlab qolish uchun alohida–alohida aniq yozma tarqatma material beradi. Ularning soni guruhlar va tinglovchilar soniga bog‘liq. Agar 4 ta kichik guruh bo‘lsa, u holda umumiy mavzu 4 ta kichik matnlarga bo‘linib har bir guruhga beriladi; - faoliyat samarali bo‘lishi uchun har bir guruhga berilgan tekstdan har bir tinglovchiga beriladi. Shunday qilib, 4 ta guruh umumiy mavzu asosida 4 xil matnga, har bir tinglovchi esa o‘z guruhiga tushgan matnga ega bo‘ladi.[14] 2 – Bosqich . - guruhlarga berilgan matnni guruh a’zolari yakka tartibda alohida o‘rganishlari, tekstni eslab qolishlari, keyin esa kerak bo‘lsa boshqalarga yoki o‘qituvchiga gapirib berishlari , iloji boricha tekstni o‘zlashtirib olishlari kerakligini o‘qituvchi uqtiradi va tayyorgarlik uchun matnni katta yoki kichikligiga qarab 10-15 daqiqacha vaqt beradi. O‘zi esa guruh va tinglovchilarning ish faoliyatini kuzatadi. 3- Bosqich . -o‘qituvchi oldindan tayyorlab qo‘yilgan raqamlar yozilgan kichik qog‘ozlar bilan xar bir guruh yoniga kelib guruh a’zolaridan ushbu qog‘ozlardan bittadan raqam tortib olishlarini so‘raydi (qog‘ozlar soni guruhdagi tinglovchilar soniga bog‘liq ,masalan guruhda 5 kishi bo‘lsa, qog‘ozdagi raqamlar 1,2,3,4,5, etib tayyorlanadi, agar 4ta bo‘lsa 1dan 4gacha va hokazo.). Kichik guruhlardagi barcha tinglovchilar raqamlar yozilgan qog‘ozdan olishlari kerak . Nechta guruh bo‘lsa , shuncha guruh a’zolari soniga qarab raqamlar yozilgan qog‘ozlar tayyorlanadi . Trener raqamlar bo‘yicha tinglovchilardan yangi guruhlar tuzishlarini so‘raydi . Masalan , hammada 1-raqamini olganlar bitta yangi guruh , 2-raqamlilar ikkinchi , 3-raqamlilar uchinchi guruhni, 4- raqamlilar to‘rtinchi guruhni , 5- 46](/data/documents/99f26407-e4fb-4083-bc97-500e0a874d1f/page-46.png)
