Funksiyaning uzluksizligi va uni umumlashtirishlari

Загружено в:

26.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1674.5 KB

Скачать

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI MATEMATIKA KAFEDRASI “Himoyaga tavsiya etilsin” Fizika-matematika fakulteti dekani _______ prof. A . Tashatov «____» __________ 201 5 yil Haydarova Nodira ning ”5130100 – Matematika” ta’lim yo`nalishi bo`yicha bakalavr darajasini olish uchun Funksiyaning uzluksizli gi va uni umumlas h tiris h lari mavzusida yozgan BITIRUV MALAKAVIY ISHI Talaba: _______________ N. Haydarova Ilmiy rahbar: _________ ___ dots. J. Toshev “_____” ____________ 201 5 yil “Himoya ga tavsiya etilsin” Matematika kafedrasi mudiri f.-m.f.n . E . Aliqulov “___” _________ 201 5 yil Qarshi 201 5

Mundarija Kirish..................................................................................................... I BOB. R DA UZLUKSIZ FUNKSIYALAR 1-§. Bir haqiqiy o‘zgaruvchining haqiqiy funksiyasining nuqtadagi uzluksizligi ………………………………………………… Nuqtadagi uzluksizlik ta’riflari …………………………………… Uzluksiz funksiyalarning elementar xossalari ................................. Elementar funksiyalarning uzluksizligi ………………………….. Bir tomonli uzluksizlik ................................................................... Uzilish nuqtalari …………………………………………………… 2-§. Segmentda uzluksiz funksiyalar xossalari ……………………….. II BOB. R N VA TOPOLOGOK FAZOLARDA UZLUKSIZ FUNKSIYALAR 3 -§. R n fazo va yordamchi ma’lumotlar ………………………………. R n c h i z i q l i f a z o … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . R n f a z o d a n o r m a … … … … … … … … … … … … … … … … … … … R n f a z o d a s k a l y a r k o ` p a y t m a … … … … … … … … … … … … … . . R n f a z o d a g i y a q i n l a s h i s h … … … … … … … … … … … … … … … . O c h i q v a y o p i q t o ` p l a m l a r … … … … … … … … … … … … … … . . 4 - § . Ko`p o`zgaruvchining vektor-funksiyalar uzluksizligi ……... Ko`p o`zgaruvchining vektor-funksiyasi t u s h u n c h a s i … … … … … . . F u n k s i y a l i m i t i … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . . F u n k s i y a u z l u k s i z l i g i … … … … … … … … … … … … … … … … … U z l u k s i z f u n k s i y a l a r x o s s a l a r i … … … … … … … … … … … … … 5- §. Topologik fazolarda uzluksizlik …………………………………. XULOSA ................................................................................................. Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.............................................................. 2

KIRISH Bitiruv malakaviy ishi uzluksizlik tus h unc h asi va uning umumlas h tiris h lari ni o`rganishga bag`ishlangan. Uzluksiz funksiyalar sinfi matematikada katta ahamiyatga ega. Bu sinf yaxshi o`rganilgan sinfdir. Turli fazolarda aniqlangan uzluksiz funksiyalarni o`rganish dolzarb masala. Bitiruv malakaviy ishida bir haqiqiy o`zgaruvchining haqiqiy uzluksiz funksiyalari va uzluksiz funksiyalarning turli umumlashishlari o`rganilgan. BMI ning maqsadi – haqiqiy o ` zgaruvchining haqiqiy funksiyasi uzluksizligi tus h unc h asi va u ning umumlas h tiris h lari ni o ` rganish . BMI ning maqsadidan kelib chqib, quyidagi mavzular o`rganildi: Bir haqiqiy o‘zgaruvchining haqiqiy funksiyasining nuqtadagi uzluksizligi Segmentda uzluksiz funksiyalar xossalari Ko`p o`zgaruvchining vektor-funksiyalar uzluksizligi Topologik fazolarda uzluksizlik Bitiruv malakaviy ishi kirish, ikkita bob, xulosa va adabiyotlar ro`yxatidan tashkil topgan. U betda yozilgan. I bob R da uzluksiz funksiyalarni o`rganishga bag`ishlangan bo`lib, u ikki paragrafga bo`lingan. 1-§ da bir haqiqiy o‘zgaruvchining haqiqiy funksiyasining nuqtadagi uzluksizligi, 2-§ da esa segmentda uzluksiz funksiyalar xossalari o`rganilgan. Barcha keltirilgan teoremalar to`la isbotlangan. II bob R N va topologok fazolarda uzluksiz funksiyalarni o`rganishga bag`ishlangan. U uch paragrafdan iborat. 3 -§ da R n fazo haqida ma’lumotlar keltirilgan. 4 - § ko`p o`zgaruvchining vektor-funksiyalari va ularning uzluksizligini o`rganishga bag`ishlangan. 5-§ da da topologik fazolarda uzluksiz funksiyalar o`rganiladi. 3

I BOB. R DA UZLUKSIZ FUNKSIYALAR 1-§. Bir haqiqiy o‘zgaruvchining haqiqiy funksiyasining nuqtadagi uzluksizligi Nuqtadagi uzluksizlik ta’riflari Dastlab a R nuqtaning ( R dagi)  atrofi tushunchasini eslaylik:     | | | ( 0) A a x R x a        .  X biror sonli to`plam, ya’ni R X  va R X f  : funksiya berilgan bo`lsin. Agar 1) X a 2)              bf af a A X x 0 0 (1) bo`lsa, qaralayotgan f funksiya a nuqtada uzluksiz deb ataladi. Bu ta’rif funksiya nuqtadagi uzluksizligining «  » tilidagi (yoki Koshi bo`yicha) ta’rifi deyiladi. Uzluksizlik ta’rifidagi 2) shartni quyidagicha ham ifodalash mumkin. 2 1 )               af A a A X f a A af A           0 0 (yoki so`zlar bilan:  af nuqtaning ixtiyoriy  atrofi     a f A uchun a nuqtaning shunday  atrofi  a A topiladiki, bu atrofning X dagi barcha nuqtalari     a f A ning nuqtalariga akslanadi). X a nuqta uchun quyidagi ikki holdan bittasi o`rinli:       X a A ,0 cheksiz to`plam (2)       X a A 0 ,0 0   bitta elementdan iborat (3) Haqiqatan ham, agar birinchi hol o`rinli bo`lmasa, a nuqtaning shunday  atrofida X ning chekli sondagisi (cheklita) nuqtalari mavjud bo`ladi. Bu turli nuqtalarni nx x x a ,..., , , 2 1 ( 1n ta nuqta) bilan belgilab, n i a xi i ,1 ,     deylik. Ravshanki, i lar musbat va agar i ni    1 0 min desak, 0 0  va  a X a A   0 bo`ladi, ya’ni (3) hol o`rinli. 4

Bizga ma’lumki, (2) holda a nuqta X ning ajralgan (yakkalangan) nuqtasi deyiladi. Ravshanki, agar a nuqta X ning ajralgan nuqtasi bo`lsa,  x f funksiya shu nuqtada uzluksizdir. Haqiqatan ham, a nuqta X ning ajralgan nuqtasi bo`lgani uchun (3) shart o`rinli. Shu yerdagi 0 0  soni uzluksizlik ta’rifidan  bo`lib xizmat qiladi. Chunki,  a X a A x    0 ekanligi a x ni anglatadi va     . 0      af af af xf X a nuqta X ning limit nuqtasi bo`lsin. U holda  x f funksiyaning a nuqtadagi uzluksizligining (1) sharti funksiya limitining «  » tilidagi ta’rifiga ko`ra  af xfa x  lim (4) ekanligini anglatadi. Shunday qilib, funksiyaning nuqtadagi uzluksizligi shu nuqta funksiya aniqlanish sohasining limit nuqtasi bo`lganda mazmunli ma’noga ega. Funksiyaning a nuqtadagi uzluksizligini ketma-ketliklar tilida (Geyne bo`yicha) ham ifodalash mumkin. Ravshanki, quyidagi teorema o`rinlidir. Teorema 1. R X f  : funksiyaning X a nuqtada uzluksiz bo`lishi uchun quyidagi shartning bajarilishi yetarli va zarurdir:     af xf X x a x n n n n n       lim , lim (5) Haqiqatan ham, a X ning limit nuqtasi bo`lsa, u holda (5) shart (4) ni ya’ni f ning a nuqtadagi uzluksizligini anglatadi. Agar a X ning ajratilgan nuqtasi bo`lsa, u holda bu nuqtada funksiya uzluksiz va a xn n  lim tenglik yetarli katta n larda nx ning o`zgarmas, ya’ni a xn ekanligini anglatadi. Bu holda yetarli katta n lar uchun   af xf n  va (5) shart bajariladi. 5

Agar f funksiyaning nuqtadagi uzluksizligini ta’rifidagi (2) shart o`rniga (5) shart talab qilinsa, u holda funksiyaning a nuqtadagi uzluksizligining ketma-ketliklar tilidagi (Geyne bo`yicha) ta’rifi hosil bo`ladi. Teorema 1 esa funksiya uzluksizligining «  » va ketma-ketliklar tilidagi («Koshi» va «Geyne» bo`yicha) ta’riflarining o`zaro ekvivalentligini ko`rsatadi. Agar  x f funksiya    f D E E  to‘plamning har qanday nuqtasida uzluksiz bo`lsa, u holda  x f funksiya E da uzluksiz deyiladi. Agar f funksiya E to`plamda uzluksiz bo`lsa, u holda buni quyidagicha belgilanadi:   f C E  Shunday qilib,   C E yozuv E da uzluksiz bo`lgan barcha haqiqiy funksiyalar to`plamini belgilaydi. Agar f funksiya a nuqtada uzluksiz bo`lmasa, u shu nuqtada uzilishga ega, a nuqta esa uning uzilish nuqtasi deyiladi. Bu yerda shuni ta’kidlash kerakki, funksiyaning berilgan nuqtadagi uzluksizligi uning shu nuqtaning yetarli kichik atrofidagi tabiati bilan aniqlanadi, ya’ni u lokal (mahalliy) tushunchadir. Misollar. 1.   3 f x x  funksiya        ; f D da aniqlangan va u ixtiyoriy      ; a nuqtada uzluksizdir. Haqiqatan ham, har bir a nuqta  f D uchun limit nuqta va     3 3 lim lim . x a x a f x x a f a      2. Keltirilgan birinchi misolni «  » tilida hal qilaylik. Biz ixtiyoriy 0 soniga ko`ra shunday 0 sonini ko`rsatishimiz kerakki,  a x tengsizlikni qanoatlantiruvchi barcha x lar uchun     3 3 f x f a x a      bo`lsin. Ta’minlanishi kerak bo`lgan oxirgi tengsizlikni 2 2 x a x xa a       ko`rinishda yozish mumkin. 6

$Agar qaralayotgan x lar uchun 1 a x desak, u holda a a a x a a x x         1 bo`ladi. Bunday x lar uchun, agar           2 2 2 2 2 2 21 1 3 3 1x a x xa a x a x x a a x a a a a a x a a a                      , 2 3 3 1x a a a     desak, u holda ta’minlanishi kerak bo`lgan tengsizlik bajariladi. Shunday qilib, agar 2min 1, 3 3 1 a a             desak, u holda       af xf a x . 3.  x x f 1  funksiya 0 x nuqtalarda aniqlangan, ya’ni   . 0\ R f D  Ravshanki, 0 x nuqtada funksiya uzilishga ega. f funksiya   0\ R f D x   da uzluksiz. Isbotni ketma-ketliklar tilida bajaramiz. ◄     0\ , lim R a a xn n    ekanligidan   af xf n n  lim ekanligini isbotlash talab qilinadi. Bu quyidagidan ravshan:    . 1 lim 1 1 lim lim af a x x xf n n n n n n        Endi keltirilgan tasdiqni «  » tilida isbotlaymiz. ► ◄ 0a bo`lsin. Ixtiyoriy 0 soniga ko`ra shunday 0 topishimiz kerakki,  a x ekanligidan        a x af xf 1 1 kelib chiqsin. Ravshanki,   . 1 1 0 ax a x xa a x a x x       7$

Bu tenglikning o`ng tomonini yuqoridan baholash maqsadida uning maxrajini quyidan baholashimiz kerak, shuning uchun 2 a a x   deb faraz qilamiz. U holda 2 2 a a a a x a a a x x          bo`ladi. Demak, qaralayotgan x lar uchun . 2 2 1 1 2a a x a a a x xa a x a x        Shuning uchun, agar , 2 2    a a x ya’ni 2 2   a a x desak, u holda qaralayotgan x lar uchun,     2 2 1 1 a a x a x bo`ladi. 2 a a x   va 2 2   a a x tengsizliklarni ta’minlash uchun         2,2 min 2aa ax def deyish kifoya. Shunday qilib, 0 soniga ko`ra ta’rifda unga mos keluvchi 0 ni ko`rsatdik. ► 4. Ushbu   sin , agar 0 bo`lsa, 1, agar 0 bo`lsa, x x f x x x        funksiya ixtiyoriy R x nuqtada aniqlangan; u R da uzluksizdir. f ning 0a nuqtada uzluksizligi nisbatining limiti limitlar nisbatiga teng ekanligidan kelib chiqadi. Uning 0a nuqtadagi uzluksizligi esa 1-ajoyib limitdan ravshan:   . 0 1 sin lim lim 0 0 f x x x f x x      5. Ushbu   1, agar ratsional son bo`lsa, 0, agar irratsional son bo`lsa, x D x x  Dirixle funksiyasi ixtiyoriy nuqtada uzilishga ega, chunki bu funksiyaning har qanday nuqtada limiti mavjud emas. 8

6.   x xD x f  funksiya (Bu yerda   x D Dirixle funksiyasi) faqat 0 x nuqtadagina uzluksiz, qolgan barcha nuqtalarda uzilishga ega. 0x nuqtada funksiyaning uzilishga ega ekanligi  x f aa x0 lim  limitning mavjud emasligidan kelib chiqadi. Uning 0 nuqtadagi uzluksizligi esa quyidagidan ravshan:   0 0 lim lim 0 0 f x xD xf x x      (   x D chegaralangan funksiya). Uzluksiz funksiyalarning elementar xossalari. Uzluksiz funksiyalarning quyidagi sodda xossalarini keltiraylik. Teorema 2. Agar f funksiya a nuqtada uzluksiz va   CafCaf   bo`lsa, u holda a nuqtaning biror kichik atrofidagi X x lar uchun ham   CafCaf   bo`ladi. ► Funksiya uzluksizligining (1) ta’rifiga ko`ra, 0 (biz uni keyinroq tanlaymiz) soni uchun unga mos shunday 0 topiladiki, barcha aA Xx   lar uchun    ,  af x f ya’ni       af xf af tengsizliklar o`rinli bo`ladi.  C af  bo`lishi uchun  C af  bo`lishi yetarli. Buning uchun esa af C   bo`lishi kerak. af C  bo`lgani uchun  0 2    af C soniga ko`ra mos 0 ni tanlab barcha aA Xx   lar uchun           2 2 2 C f a f a C C C f x f a f a C            bo`lishini topamiz. Shunday qilib,  C af  hol uchun teorema isbotlandi.  C af  holi shunga o`xshash isbotlanadi. ► Natija. Agar f funksiya a nuqtada uzluksiz bo`lib,    0 0   af af bo`lsa, u holda a nuqtaning yetarli kichik atrofidagi barcha X x lar uchun  0 xf (mos ravishda  0 xf ) bo`ladi, ya’ni nuqtada uzluksiz funksiya shu nuqtaning yetarli kichik atrofida o`z ishorasini saqlaydi. Teorema 3. Faraz qilaylik, f va g funksiyalar a nuqtada uzluksiz bo`lsin, u holda 1) ularning yig`indisi g f 9

2) ularning ko`paytmasi g f 3) Agar qo`shimcha tarzda   0 a g bo`lsa, ularning nisbati g f ham a nuqtada uzluksiz bo`ladi. Teorema ketma-ketliklar tilida osongina isbotlanadi. Teoremaning 3) qismida uzluksiz funksiyaning ishorasini saqlash xossasi kerak bo`ladi. Teorema 4. Faraz qilaylik R X f  : funksiya a nuqtada uzluksiz R Y g  : funksiya esa  af b nuqtada uzluksiz bo`lsin. U holda f g kompozitsiya a nuqtada uzluksiz bo`ladi. ◄ Isbotni «  » tilida bajaramiz. Ixtiyoriy 0 soni berilgan bo`lsin. g funksiya  af b nuqtada uzluksiz bo`lganligi uchun shunday 0 sonini topamizki,                   af g y g bg y g b A Y y (6) f funksiya a nuqtada uzluksiz bo`lgani uchun 0 soniga ko`ra shunday 0  topamizki,             b xf af xf b A X x (7) Demak, agar b A X x    bo`lsa, u holda (7) ga ko`ra  b A x f y    bo`ladi. Endi agar b A X x    larning ushbu   Y b A xf y     shartni qanoatlantiradiganlari bilan chegaralasak, u holda (6) ga ko`ra ana shu x lar uchun          af g xf g bo`ladi. Demak,    x f g funksiya a x nuqtada uzluksiz. ► Teorema 4 ning shartlarida, agar qo`shimcha tarzda  f D X a  ning limit nuqtasi  af b esa  g D Y  ning limit nuqtasi bo`lsa, u holda        x f g x f g a x a x    lim lim tenglik o`rinli bo`ladi. Bu tenglikdan murakkab funksiyalarning limitlarini hisoblashda foydalanish mumkin. Misollar. 10

1.  x xf  funksiya R da uzluksiz. Uzluksiz funksiyalarning ko`paytmasi sifatida  , , N n x x f n   funksiya R da uzluksiz. O`zgarmas funksiya uzluksiz bo`lgani uchun  , , , N n R a x a x f n n n    funksiya ham uzluksiz. Uzluksiz funksiyaning yig`indisi sifatida ixtiyoriy ko`pxadi  R a xa x a x P n n 0 1 ...     da uzluksizdir. 2. Ko`pxadlarning nisbati maxraj nolga aylanmagan nuqtalarda uzluksiz. 3.   x x f sin va   x x g cos funksiyalar R da uzluksiz bo`lgani uchun ularning kompozitsiyasi    x x f g sin cos  ham uzluksizdir. Elementar funksiyalarning uzluksizligi. Asosiy elementar funksiyalar quyidagilardan iborat : - o‘sgarmas funksiya ( ) , constf x c c   ; - darajali funksiya ( ) , ( const)f x x     ; - ko‘rsatkichli funksiya ( ) ( const, 0, 1) x f x a a a a     ; - logarifmik funksiya ( ) log ( const, 0, 1) af x x a a a     ; - trigonometrik funksiyalar: sin , cos , tg , ctg x x x x ; - teskari trigonometrik funksiyalar: arcsin , arccos , arctg , arcctg x x x x . Elementar funksiyalar deb asosiy elementar funksiyalar hamda ulardan chekli sondagi qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va kompozitsiya olish amallari orqali hosil qilingan funksiyalarga aytiladi. Ixtiyoriy asosiy elementar funksiya o`z aniqlanish sohasida uzluksiz bo`ladi. Bu matematik analiz kursida isbotlangan tasdiqdir. Bu tasdiq va teorema 3 hamda teorema 4 dan har qanday elementar funksiyaning o`z aniqlanish sohasida uzluksiz bo`lishi kelib chiqadi. Bir tomonli uzluksizlik.  R X R X f   : funksiya va a nuqtani qaraylik. Agar 1) X a 11

2)              af xf a a X x , 0 0 (8) shartlar o`rinli bo`lsa, u holda  x f funksiyaga a nuqtada o`ngdan uzluksiz deyiladi. Agar 1) X a 2)              af x f a a X x , 0 0 (9) shartlar o`rinli bo`lsa, u holda  x f funksiyaga a nuqtada chapdan uzluksiz deyiladi. Tushunarliki, nuqtadagi bir tomonli (o`ngdan yoki chapdan) uzluksizlik shu nuqta funksiya aniqlanish sohasining limit nuqtasi bo`lganda mazmunli ma’no kasb etadi. Misollar. 1.   1, agar 0 bo`lsa, 1, agar 0 bo`lsa x f x x        funksiya 0 x nuqtada o`ngdan uzluksiz lekin chapdan uzluksiz emas. Haqiqatan ham, 0 x bo`lganda    . 0 1 1 0      f x f Lekin 0x bo`lganda     2 1 1 0      f x f qiymatni 0x soni 0 ga qanchalik yaqin bo`lmasin odindan berilgan 2 0  sondan kichik qilib bo`lmaydi. 2.   1, agar 0 bo`lsa, 1, agar 0 bo`lsa x f x x        funksiya 0 nuqtada chapdan uzluksiz, o`ngdan uzluksiz emas. 3.        0 ,1 0 , 0 0 ,1 x xx x f funksiya 0 nuqtada chapdan ham, o`ngdan ham uzluksiz emas. Uchala misoldagi funksiya ham, ravshanki, 0 farqli ixtiyoriy nuqtada uzluksizdir. Teorema 5. f funksiya a nuqtada uzluksiz bo`lishi uchun uning shu nuqtada ham o`ngdan, ham chapdan uzluksiz bo`lishi yetarli va zarurdir. ◄ Agar f funksiya a nuqtada uzluksiz bo`lsa, uning shu nuqtada ham o`ngdan, ham chapdan uzluksiz bo`lishi ta’riflardan ravshan. 12

Teskarisini ko`rsataylik. f funksiya a nuqtada uzluksiz o`ngdan va chapdan uzluksiz bo`lsin. 0  sonini olaylik. Ta’rifga ko`ra:             af xf aa X x 1 1 , 0             af xf a a X x , 0 2 2 Endi agar   0 , min 2 1     desak, u holda ravshanki,           af xf a A X x ya’ni funksiya a nuqtada uzluksiz. ► Funksiyaning nuqtadagi o`ngdan va chapdan uzluksizligi ta’riflarini ketma-ketliklar tilida (Geyne bo`yicha) ham aytish mumkin. Biz a nuqtada o`ngdan uzluksizlikning ta’rifini keltiramiz. Chapdan uzluksizligining keltirishni va isbotlashni o`quvchiga havola qilamiz. Agar 1) X a 2) N n X x a x n n    , va a xn n  lim shartlarni qanoatlantiruvchi ixtiyoriy nx ketma-ketlik uchun   af xf n n  lim shart o`rinli bo`lsa, u holda f funksiya a nuqtada o`ngdan uzluksiz deyiladi. Teorema 6. Funksiyaning nuqtadagi o`ngdan (chapdan) uzluksizligining «  » va ketma-ketliklar tillaridagi ta’riflari o`zaro ekvivalentdir. Isboti ravshan. Uzilish nuqtalari. R X f  : funksiya berilgan bo`lsin. a nuqta uning uzilish nuqtasi bo`lsin. a nuqtada f ning uzilish nuqtasi bo`lgani uchun, albatta, u  f D ning limit nuqtasidir. Demak bu funksiyaning shu nuqtadagi limit tushunchasini qarash mumkin. Quyidagi xollar ro`y berishi mumkin. 13

$CHekli limit  x f ax  lim mavjud ( a uzilish nuqta bo`lgani uchun bu limiting qiymati yo  af ga teng emas yo  af aniqlanmagan). Bu holda funksiyaning a nuqtadagi qiymatini  x f ax  lim son bilan aniqlab (yoki qayta aniqlab) ushbu              a x x f a X x x f x f a x , lim \ , * funksiyani qarasak bu «tuzatilgan» x f* funksiya a nuqtada uzluksiz bo`ladi. Bu holda f funksiya a uzilish nuqtasiga tuzatiladigan uzilish nuqta deyiladi. Endi faraz qilaylik a nuqtadagi o`ng va chap chekli limitlari mavjud, lekin ular o`zaro tengmas bo`lsin:    x f x f a x a x      lim lim (agar a nuqtadagi o`ng va chap limitlari teng bo`lsa, u holda a nuqta f uchun tuzatiladigan uzilish nuqtasi bo`ladi). Bunday xususiyatli uzilish nuqtaga 1-tur uzilish nuqtasi deyiladi. Bu holdagi ushbu    x f x f axax   lim lim chekli songa funksiyaning a nuqtadagi sakrashi deb ataladi. Tuzatiladigan uzilish nuqta yoki 1-tur uzilish nuqtadan farqli uzilish nuqtaga 2-tur uzilish nuqtasi deyiladi. Bu holda a nuqtadagi o`ng yoki chap limitlarining kamida bittasi mavjud emas. Misollar. 1.   x x x f 1 sin  funksiya 0 x nuqtada aniqlanmagan, demak, u shu nuqtada uzilishga ega.   0 lim 0   x f x chekli limiti mavjud bo`lgani uchun bu nuqta tuzatiladigan uzilish nuqtadir. 2.  x x f  funksiya Z k x   nuqtada uzilishga ega.   .1 lim , lim        k x k x k x k x Demak, bu funksiya butun nuqtalarda I tur uzilishga ega. Uning ixtiyoriy uzilish nuqtasida sakrash 1 ga teng. 14$

3.   x x f 1  funksiya 0 x nuqtada uzilishga ega.           x x x x 1 lim 1 lim 0 0 bo`lgani uchun bu II tur uzilish nuqtasidir. 4.   x x f 1 sin  funksiya ham 0 x da II tur uzilishga ega, chunki uning bu nuqtada na chekli, na cheksiz limiti mavjud. 2-§. Segmentda uzluksiz funksiyalar xossalari Biz bu paragrafda ixtiyoriy tayin  b a, segmentda ) ( b a uzluksiz bo`lgan funksiyalarning xossalarini o`rganamiz. f funksiyaning   b a, segmentda uzluksiz ekanligi uning  b a, intervalda uzluksiz, a x nuqtada o`ngdan, b x da chapdan uzluksiz ekanligini anglatadi.  b a, segmentda uzluksiz funksiyalar to`plamini     b a С , bilan belgilanadi. Teorema 1. (Veyyershtrassning birinchi teoremasi). Segmentda uzluksiz funksiya shu segmentda chegaralangandir:         . , 0 , M x f b a x M b a С f        ◄ Teskarisini faraz qilaylik, ya’ni  b a C f ,  funksiya  b a, -segmentda chegaralanmagan bo`lsin. Demak,     M x f b a x M      , 0 Bu yerda N n M   ga ko`ra topiladigan mos  b a x ,  ni nx bilan belgilaylik, ya’ni    n xf ba x N n n      , (1) nx ketma-ketlik chegaralangan bo`lgani uchun Veyyershtrass teoremasiga ko`ra undan yaqinlashuvchi qismiy ketma-ketlik nkx ajratish mumkin.  b a c x b x a n n k n k , lim ,      Qaralayotgan f funksiya c nuqtada uzluksiz bo`lgan uchun 15

)( ) ( lim c f x f nk n   (2) bo`lishi kerak, lekin (1) ga ko`ra | ( ) | | ( ) | n n k n k n f x k f x        bu esa (2) ga ziddir. Farazimiz noto`g`ri va teorema isbot bo`ldi.► Keltirilgan teoremada segmentni interval bilan, hatto yarim segment bilan ham almashtirish mumkin emas. Haqiqatdan ham. Masalan: x b x f   1 ) ( funksiya   b a, da uzluksiz, lekin u shu yarim segmentda chegaralanmagan:  n x f ) ( Teorema 2 (Veyyershtrassning 2-teoremasi) Segmentda uzluksiz funksiya shu segmentda o`zining inf sup, lariga erishadi             ) ( inf ) ( , , ) ( sup ) ( , , , , x f x f b a x b a C f x f x f b a x b a C f bax bax                 yoki yana boshqacha qilib aytsak    )()()( , ,},{ ,          xfxfxfbaxbaxx baCf ◄  b a C f ,  bo`lgani uchun Veyyershtrassning 1-teoremasiga va sup (inf) printsipiga ko`ra   R x f M    ) ( sup ba, x va   R x f m    ) ( inf ba, x sonlar mavjud. Biz ularning mos ravishda biror  b a x ,  va  b a x ,  nuqtalarida funksiya tomonidan qabul qilinishini ko`rsatishimiz kerak. sup ning ta’rifiga ko`ra:   M xf ba x    )( , (2)   n M x f ba x N n n n 1 ) ( ,       (3) Bu yerdagi  b a xn ,  chegaralangan ketma-ketlikdan Veyyershtrass teoremasiga ko`ra yaqinlashuvchi nkx qismiy ketma-ketlik ajratamiz, uning limiti x bilan belgilaylik:    ba x x ba x n n k n k , lim , ,      16

va (3) ga ko`ra n M x f M nk 1 ) (    bu yerda n da limitga o`tsak f ning  b a x ,  nuqtada uzluksizligiga ko`ra M x f M   ) ( , ya’ni   ) ( sup ) ( , x f M x f bax    Demak, teorema sup uchun isbotlandi. Uning inf uchun isboti yuqoridagiga o`xshash. ► Misol.1. 2 ) ( x x f  funksiya [-1,2] segmentda uzluksizdir. U o ` zining shu segmentda sup va inf larini 2x va 0x nuqtalarda qabul qiladi :   2 1, 2 (0) 0 4 (2)x f x f       2. ] [ } { ) ( x x x x f    funksiya [0,1) yarim segmentda uzluksiz. Ravshanki 1 ) ( sup )1,0[   x f x . Lekin bu qiymat funksiya tomonidan qabul qilinmaydi, chunki [0;1) ( ) 1x f x   Bu misol Veyyershtrassning 2-teoremasida segmentni yarim segment bilan almashtirish mumkin emasligini anglatadi. Teorema 3 (Koshi) . Agar ] , [ b a segmentda uzluksiz funksiya f shu segmentning chetlarida turli ishorali qiymatlar qabul qilgan bo`lsa, u ) , ( b a intervalda kamida bir marta nolga aylanadi.   , ( ) ( ) 0 ( , ) ( ) 0 f C a b f a f b c a b f c       ◄ Teoremani kesmani teng ikkiga bo`lish metodidan foydalanib isbotlaylik b b a a   11 , deylik va 2 11 1 b a c   nuqta bilan  1 1,b a segmentni  1 1,c a va  1 1,b c segmentlarga ajrataylik. Agar 0 ) (1  c f bo`lsa teorema isbot bo`ldi.   0 1  c f deylik, bu holda segmentlarning kamida birortasining chetlarida berilgan funksiya turli ishorali qiymatlar qabul qiladi. Haqiqatdan ham, aks holda 0 ) ( ) ( 0 ) ( ) ( 0 ) ( ) ( 1 1 1 1 1 1      bf a f bf cf cf a f va bu berilganga zid. Bu  1 1,c a va  1 1,b c segmentning qaysi chetlarida funksiya turli ishorali qiymatlarni qabkl qilgan bo`lsa, bu segmentni  2 2,b a bilan belgilaymiz. 17

Agar funksiya bu segmentlarning ikkalasini ham chetlarida turli ishorali qiymatlar qabul qilgan bo`lsa, uholda ularning chapdagisini  2 2,b a bilan belgilaymiz. Shunday qilib biz  1 1,b a segmentda joylashgan va funksiya chetlarida turli ishorali qiymatlar qabul qilgan  2 2,b a segmentni topdik: uning uzunligi 2 1 1 2 2 a b a b    va     0 ) ( ) ( 0 ) ( ) ( , , , 2 2 1 1 2 2 1 1     b f a f b f a f b a b a Endi  2 2,b a segmentni ham yuqoridagiga o`xshash ikkiga bo`lamiz va hokazo. Natijada yo chekli qadamdan so`ng funksiya 0 ga aylanadigan nuqta uchraydi, yo ichma-ich joylashgan uzunliklari nolga intiluvchi va chetlarida turliishorali qiymatlar qabul qiluvchi segmentlar kema-ketligi hosil bo`ladi: ... ] , [ ... ] , [ ] , [ 2 2 1 1     n n b a b a b a (4) 0 ) ( ) ( 0 2 11 1        n n n n n n bf af a b a b (5) Ichma-ich joylashgan segmentlar haqidagi Kantor teoremasiga ko`ra: ] , [ lim lim b a c b a n n n n      (5) da  n da limitga o`tamiz. f funksiya c nuqtada uzluksiz bo`lgani uchun: 0 )( 0 )( 0 )( )(      c f c f cf cf (bu yerda c nuqta ] , [ b a segmentning cheti bo`la olmaydi, chunki, 0 ) ( ) (  b f a f ) ► Teorema 3 ning geometrik mazmuni quyidagicha: )) ( , ( a f a va )) ( , ( b f b nuqtalar 0y va 0y turli yarim tekisliklarda joylashgan. Uzluksiz funksiyaning grafigi bu nuqtalarni birlashtirish jarayonida albatta OX o`qini kesib o`tadi. b y x ( ) y f x  c a 18

Teoremaning isbotidan foydalanib, ( ) 0f x  tenglamaning yechimini taqribiy topish mumkin. Aytaylik,   , ( ) ( ) 0 f C a b f a f b   bo‘lsin. [ , ] a b segmentni teng ikkiga bo‘lib, ikkita segmentdan   1 1( ) 0f a f b  shartni qanoatlantiruvchisi 1 1[ , ] a b ni ajratamiz. Bu jarayonni davom ettiramiz va 1 1 2 2 [ , ] [ , ] [ , ] ... [ , ] ... n n a b a b a b a b      , bunda 1 1 1 0 , ( ) ( ) 0 2n n n n n nb a b a f a f b        , segmentlarni hosil qilamiz. Agar ( ) 0f x  tenglamaning ildizini 2n na b x   desak, qilingan absolyut xato 2 2n n n na b b a x     bo‘ladi. Kerakli  aniqlikka ereishsish uchun n ni 1 1 2 2n n nb a b a     shartdan tanlash kifoya. Teorema 4. (Oraliq qiymat haqidagi Koshi teoremasi ) Segmentda uzluksiz funksiya shu segmentda barcha oraliq qiymatlarini qabul qiladi, ya’ni ] , [ b a C f bo`lsa, u holda ) (a f va ) (b f qiymatlar orasidagi har qanday sonni f funksiya shu segmentda qabul qiladi. ◄ Aniqlik uchun, faraz qilaylik, ) ( ) ( b f a f  bo`lsin. Biz )) ( ), ( ( b f a f intervaldagi ixtiyoriy C uchun ushbu C x f ) ( tenglama ] , [ b a segmentdakamida bitta yechimga ega ekanligini isbotlashimiz kerak. ] , [ , ) ( ) ( b a x C x f x g    , funksiyani qaraylik. Ravshanki, ) , ( b a C g va 0 )( )( ,0 )( )(       C bf b g C af a g . Teorema 3 ga ko`ra ) , ( b a intervalda shunday c x nuqta borki, uning uchun C cf C cf cg       )( 0 )( 0 )( ► Yuqorida keltirilgan 1-4-teoremalardan quyidagi xulosa kelib chiqadi. Teorema 5. Aytaylik,    b a C f ,  va        x f B x f A ba x ba x , , sup , inf     bo`lsin. U holda berilgan funksiya  B A; segmentdagi ixtiyoriy qiymatni qabul qiladi, ya’ni    B A b a f , , :  akslantirish sur’yektivdir. 19

II BOB. R N VA TOPOLOGOK FAZOLARDA UZLUKSIZ FUNKSIYALAR 3 -§. R n fazo va yordamchi ma’lumotlar R n c h i z i q l i f a z o . n natural son tayinlangan bo`lsin. Haqiqiy sonlardan tuzilgan barcha ) , ..., , ( 2 1 nх х х tartiblangan n liklar to`plamini R n bilan belgilaymiz: . ,1 }, ) , ..., , {( 2 1 n i R x x x x R i n n    n n R x x x ) , ..., , ( 2 1 elementni x harfi bilan belgilaymiz: ) ,..., , ( 2 1 nx x x x ; bu yerdagi n i xi ,1 ,  , lar x ning komponentalari ( koordinatalari ) deyiladi. R n to`plamda ) ,..., , ( 2 1 nx x x x va ) ...,, , ( 2 1 ny y y y  elementlarning tengligi ularning mos komponentalarining tengligini anglatadi: ] ,..., , [ 2 2 1 1 n n def y x y x y x y x      . R n to`plamda elementlarni qo`shish va elementlarni songa ko`paytirish amali quyidagicha kiritiladi: n n R x x х x   ) ,..., , ( 2 1 va n n R y y y   ) ,..., ( 1 elementlarning yig`indisi deb n n n R y x y x y x      ) ,..., ( 1 1 elementga (mos komponentalar qo`shiladi), R  sonning n n R x x x   ) ,..., ( 1 elementga ko`paytmasi deb esa n n R x x x   ) ,..., ( 1    elementga (barcha komponentalar  soniga ko`payadi) aytiladi. Ana shu ikki amal bilan birgalikda R n chiziqli (vektorli) fazo tashkil etadi , ya’ni nR z y x }, , { va R } , {   lar uchun 1. x y y x    , 2. ) ( ) ( z y x z y x      , 20

3. n n R   )0 ,...,0,0( 0 та   uchun x x x     0 0 , 4.  nx x x , ...,1  ning qarama  qarshisi       0 : ,...,1           x x x x x x x n , 5.    x x     , 6. y x y x       ) ( , 7. y x x        ) ( , 8. x x 1 . Chiziqli fazo elementlari vektor lar deb yuritiladi. R n f a z o d a n o r m a . R n fazodagi ) , ,... ( 1 nx x x vektorning normasi ( vektorning uzunligi ) deb ushbu 2 22 21 ) ( ... ) ( ) ( | | nx x x x     nomanfiy songa aytiladi. Bu ta’rifdan ba’zi baholashlarda foydalaniladigan ushbu | | ... | | | | | | | | max 2 1 1 n i x x x x x ni       tengsizliklar ravshandir. Vektor normasining xossalari quyidagi teoremada keltirilgan. Teorema 1 . R R y x n   , } , { bo`lsin. Quyidagi tasdiqlar o`rinli: 1. )0, ...,0( 0 0 | | ;0 | |      x x x . 2. | || | | | x x     . 3. | || | 1 y x y x n i i i    ; bunda tenglik ishorasi x va y lar faqat chiziqli bog`liq holida to`g`ri bo`ladi (Koshi-Bunyakovskiy tengsizligi ). 4. | | | | y x у х    ; uchburchak tengsizligi . R n f a z o d a s k a l y a r k o ` p a y t m a . R n fazodagi x va y vektorlarning skalyar ko`paytmasi deb ushbu   n i i iy x y x 1 , songa aytiladi. Skalyar ko`paytmaning xossalari quyidagi teoremada keltirilgan. 21

Teorema 2 . Aytaylik, R R y y y x x x n   , } , , , , , { 2 1 2 1 bo`lsin. U holda quyidagilar o`rinli: 1. x y y x , ,  (simmetriklik xossasi );          y x y x y x x y x y x y y x y x y x y x , , , . 4 , , , . 3 , , , . 2 2 1 2 1 2 1 2 1    (bichiziqlilik xossasi ); 5. 0 ,  x x ; 6. 0 0 ,    x x x ; 7. x x x ,  ; 8. 4 , 2 2 y x y x y x     (polyar ayniyat) . R n f a z o d a y a q i n l a s h i s h . R n fazoning elementlaridan tuzilgan ...}, ...,, { } { 1 k k x x x  ketma-ketlikni qaraylik ) , ( N k R х n k   . Agar x k ketma- ketlikning hadlari uchun n k k R a a x     ,0 lim , bo`lsa, u holda bu ketma-ketlik a ga yaqinlashadi deyiladi va bu а хk yoki а xk k  lim shaklda yoziladi. Teorema 3 . , , ) ,..., ( 1 N k R х х х n nk k k    va n n R а а а   ) , ..., ( 1 bo`lsin. U holda n i a x a x i ik k k k ,1 , lim lim       bo`ladi. Bu teorema R n fazodagi yaqinlashishning koordinatalar bo`ylab yaqinlashish ekanligini ifodalaydi. Teoremaning isboti ushbu , , ,1 , ... 1 1 N k n i a x a x a x a x n nk k k i ik           tengsizliklardan bevosita kelib chiqadi . Agar n k R x } { ketma-ketlik uchun ixtiyoriy    soni berilganda ham shunday nomer  topilib, barcha k   va m   nomerlar uchun | x k – x m |<  tengsizlik bajarilsa , yoki simvolik ko`rinishda            m k x x v m v k v 0 shart o`rinli bo`lsa, u holda bu ketma-ketlik fundamental ketma - ketlik (yoki Koshi ketma - ketligi ) deyiladi. 22

Teorema 4 ( R n fazoning to`laligi haqidagi). R n fazoda ketma-ketlikning yaqinlashuvchi bo`lishi uchun uning fundamental bo`lishi zarur va yetarlidir. Bu teorema sonlar o`qi R ning to`lalik xossasi va R n fazodagi yaqinlashishning koordinatalar bo`ylab yaqinlashishga ekvivalentligidan kelib chiqadi. N N m  : , km k qat’iy o`suvchi funksiya bo`lsin, ya’ni . , ;... ... 1 2 1 N k N m m m m k k        Ravshanki, k mk va  kkm . } { kx ketma-ketlikning k m nomerli hadlaridan tuzilgan } { kmx ketma-ketlik } { kx ning qismiy ketma-  ketligi deyiladi. Tushunarliki, agar а хk k  lim bo`lsa, u holda { x k } ning ixtiyoriy qismiy ketma  ketligi } { kmx ham shu a ga intiladi: a x km k  lim . Agar { x k } ketma-ketlik va biror R С  soni uchun С x Ν k k   bo`lsa, u holda { x k } chegaralangan ketma-ketlik deb ataladi. Teorema 5 (Veyershtrass ). Har qanday chegaralangan n k R x } { ketma- ketlikdan yaqinlashuvchi qismiy ketma-ketlik ajratish mumkin. Isbot . Fazoning o`lchami n bo`yicha to`la induktsiya metodini qo`llaymiz. n =1, ya’ni R 1 = R holida chegaralangan sonli ketma–ketlikdan yaqinlashuvchi qismiy ketma–ketlik ajratish mumkinligi bizga ma’lum. Endi 1n R da teorema o`rinli deb faraz qilamiz va uning nR da ham o`rinli ekanligini isbotlaymiz. n k R x } { chegaralangan ketma-ketlik bo`lsin, ya’ni biror C > 0 son uchun Ν k  C х nk  . Bu yerda n k nk R x х   vektorning nR dagi normasini belgilaydi. ), , ~( nk k k х х х  , ) , ..., ( ~ 1 1 1     n nk k k R х х х R xnk , deylik. Ravshanki, 2 1 21 2 ~ nk nk nk x x x    . Shuning uchun 1 } ~{   n k R x va R xnk } { ketma-ketliklar chegaralangan: , ~ 1 C x nk   C xnk 1 N k , . 23

Farazimizga ko`ra 1 } ~{   n k R x ketma-ketlikdan yaqinlashuvchi qismiy ketma- ketlik } { kmx ajratishimiz mumkin. Chegaralangan } { nkx sonli ketma-ketlikning qismi bo`lmish } {nmkx dan yaqinlashuvchi } {nmklx qismiy ketma-ketlik ajratish mumkin. Tushunarliki, } ~{ } ~{ k kl m m x x  ham yaqinlashuvchi. Demak, } { kх dan yaqinlashuvchi qismiy ketma-ketlik } , ~{} { nm m m kl kl kl х x x  ajratildi.  O c h i q v a y o p i q t o ` p l a m l a r . nR a va 0 bo`lsin. a nuqtaning ε atrofi deb } | | { ) ( |       a x R x a B n (1) sharga aytiladi. a nuqta bu sharning markazi, ε soni esa uning radiusi deyiladi. nR E  bo`lsin. Agar E a nuqta o`zining biror ε atrofi bilan E da joylashsa, ya’ni E a B ) ( bo`lsa, u holda a nuqta E ning ichki nuqtasi deb ataladi. Har bir nuqtasi ichki bo`lgan to`plam ochiq to`plam deyiladi. Shunday qilib, ochiq to`plam faqat ichki nuqtalardan tarkib topgan. Bo`sh to`plam  ochiq to`plam hisoblanadi. Teorema 1 . Har qanday ) (a B shar ochiq to`plamdir. Isboti oson. Teorema 2 . Ochiq to`plamlar quyidagi xossalarga ega: 1.  va nR ochiq to`plamlardir. 2. Ochiq to`plamlarning ixtiyoriy birlashmasi ochiq to`plamdir. 3. CHekli sondagi ochiq to`plamlarning kesishmasi ochiq to`plamdir. Isbot . 1- tasdiq ravshan. 2- ni isbotlaylik. G lar (   A , A – indekslar to`plami) ixtiyoriy ochiq to`plamlar bo`lsin.  G to`plamning ochiqligini ko`rsatish kerak. Buning uchun  G х    nuqtaning shu  G uchun ichki nuqta ekanligini isbotlash kerak. 0 0     G х A G х      . 0G ochiq bo`lgani uchun biror ) (x B shar 0G da joylashadi: 0 ) (   G x B  . Demak, , ) (    G x B   ya’ni x nuqta  G ning ichki nuqtasi. Endi 3- tasdiqni isbotlaylik. G 1 , 24

G 2 , ..., G k ochiq to`plamlar bo`lsin. i k i G1 to`plamning ochiqligini ko`rsatish kerak. i k i G x 1   bo`lsin. Demak, x nuqta G i larning barchasiga tegishli: k i G x i ,1 ,   . G i lar ochiq bo`lganligi uchun )0 ( ,1 , ) (    i i k i G x B i   . CHekli sondagi musbat sonlarning eng kichigi musbatdir. 0 ) , ..., , min( 2 1   k def     deylik. Endi k i G x B i ,1 , ) (    , ya’ni i k i G x B 1 ) (     ekanligi ravshan. Shunday qilib, i k i G1 to`plamning ixtiyoriy nuqtasi uning ichki nuqtasidir.  Agar biror to`plamning ba’zi qismlaridan teoremaning 1-, 2- va 3- xossalariga ega bo`lgan sistema ajratilgan bo`lsa, u holda bu to`plamlar sistemasi topologiya ( ochiq to`plamlar oilasi ) deyiladi. Topologiya kiritilgan to`plam esa topologik fazo deyiladi. R n fazoda biz qarayotgan topologiya tabiiy topologiya deb ataladi. Misol sifatida ba’zi ochiq to`plamlarni quraylik. Ushbu } ),...,,({ 11 21 | 1 bxRxxxxE nn b   ( b 1  berilgan haqiqiy son) yarim fazo ochiq to`plamdir. Buni ko`rsatish uchun ixtiyoriy 1 0 bE x  nuqtaning 1bE uchun ichki nuqta ekanligini ko`rsatish kerak. Ravshanki, 1 10 0 10 0 1 ) ...,, ( b x E x x x b n     . Demak, 0 01  xbdef  . Endi 1 ) ( 0 bE x B   ekanligiga ishonch hosil qilaylik.           10 1 0 0) ( x x x x x B x , chunki 0 10 1 x x x x    . Demak, 1 10 10 1 10 1 10 1 b x x b x x x x            , ya’ni 1bE x . Yuqoridan ravshanki, } ),...,,...,({1 iinni b bxRxxxxEi   to`plam ham ochiq. Teorema 2 ning 3- qismiga ko`ra ushbu n i E ib ,1 ,  , ochiq to`plamlarning kesishmasi bo`lgan } ,..., ) ,..., ,..., ( { 1 1 1 n n n n i def b b x b x R x x x x E      to`plam ham ochiqdir, 25

$) ,..., ( 1 nb b b. Shunga o`xshash } ,..., | ) ,..., ( { 1 1 1 n n n n defa a x a x R x x x E      ham ochiq to`plamdir. Endi ixtiyoriy n n b a b a   ,...,1 1 sonlariga ko`ra qurilgan } ,..., ) ,..., ( { 1 1 1 1 , | n n n n n ba b x a b x a R x x x I         to`plam ham ochiqdir, chunki b a ba E E I   , . baI , ochiq parallelepiped deyiladi. Ravshanki, ) ; ( .... ) ; ( 1 1 , n n ba b a b a I     , ya’ni nR fazodagi ochiq parallelepiped n ta intervalning ( R dagi) to`g`ri ko`paytmasidan iborat. Tushunarliki, har qanday sharda biror ochiq parallelepiped joylashadi va aksincha, ya’ni har bir ochiq parallelepipedda biror shar joylashadi. Shuning uchun nuqtaning atrofi sifatida shu nuqtani o`z ichiga olgan biror ochiq parallelepipedni olish mumkin. Bunday atroflar orqali kiritilgan ochiq to`plamlar oilasi sharli atroflar orqali kiritilgan ochiq to`plamlar oilasi bilan bir xil bo`ladi. Agar nR F  to`plamning R n gacha to`ldiruvchisi F R F n C \  ochiq to`plamdan iborat bo`lsa, F to`plam yopiq to`plam deyiladi. Masalan, ushbu } | | { |    a x R x n to`plam yopiqdir, chunki uning to`ldiruvchisi ) (a B ochiq shardan iborat. Shuningdek, tushunarliki, yopiq shar } | | { ) (       a x R x а В n va yopiq parellelipiped ] , [ ... ] , [ 1 1 , n n ba b a b a I    yopiq to`plamlardir. Teorema 3 . Yopiq to`plamlar oilasi quyidagi xossalarga ega: 1.  va nR yopiq to`plamlardir. 2. Yopiq to`plamlarning ixtiyoriy kesishmasi yopiqdir. 3. CHekli sondagi yopiq to`plamlarning birlashmasi yopiqdir. L i m i t n u q t a . Agar nR x nuqtaning ixtiyoriy atrofida nR Е  to`plamning cheksiz ko`p nuqtalari joylashgan bo`lsa, u holda x nuqta E to`plamning limit nuqtasi deyiladi. Agar E x nuqta va biror δ >0 son uchun B δ ( x ) ∩ E = { x } , ya’ni x nuqtaning yetarli kichik B δ ( x ) atrofida E to`plamning faqat bittagina x nuqtasi bor bo`lsa, u holda x nuqta E ning ajratilgan nuqtasi deb ataladi. Teorema 7 . nR F  to`plamining yopiq bo`lishi uchun F ning barcha limit nuqtalari F ga tegishli bo`lishi yetarli va zarurdir. 26$

Limit nuqtani ketma-ketliklar tilida ham xarakterlash mumkin. Teorema 8 . nR a nuqta nR Ε  to`plamning limit nuqtasi bo`lishi uchun E da a ga yaqinlashuvchi har xil nuqtalardan tuzilgan ketma-ketlikning mavjud bo`lishi yetarli va zarurdir. K o m p a k t t o ` p l a m t a ’ r i f i v a x o s s a l a r i . nR E  bo`lsin. Agar G (   A , A – indekslar to`plami ) ochiq to`plamlar birlashmasi E to`plamni o`z ichiga olgan, ya’ni E G    bo`lsa, u holda } { G oila E uchun ochiq q оплам a deyiladi. Bu holda G lar E ni qoplaydi deb ham yuritiladi. Masalan, (  k , k ) , N k , intervallar R ning ochiq qoplamasidir, chunki R k k k    1 ) , ( . Agar E ning } { G ochiq qoplamasini tashkil etuvchi G larning biror chekli sondagisi ham E ni qoplasa, u holda } { G qoplamadan chekli qismiy qoplama ajratish mumkin deb yuritiladi. Masalan, R ning {(  k , k )} , N k , qoplamasidan chekli qismiy qoplama ajratish mumkin emas, chunki bu intervallarning hyech qanday chekli sondagisi R ni qoplay olmaydi. Agar K to`plamning ixtiyoriy ochiq qoplamasidan chekli qismiy qoplama ajratish mumkin bo`lsa, u holda K to`plam kompakt to`plam deyiladi. Dastlab sonlar o`qidagi segmentning kompaktligi xaqidagi Borel-  Lebeg teoremasini keltiraylik. Teorema 1 (Borel-  Lebeg ). R b a ] , [ segment kompaktdir. Teorema 2 . n RK  1 va mR K 2 kompaktlarning to`g`ri ko`paytmasi mnR K K    2 1 kompaktdir. Segmentlarning ushbu      n n b a b a b a I , ... , , 2 2 1 1     to`g`ri ko`paytmasi parallelepiped ( yopiq parallelepiped ) deb ataladi. Ravshanki, u R n fazodagi yopiq to`plamdir. Agar to`plamni biror shar (yoki parallelepiped) ichiga joylashtirish mumkin bo`lsa, bunday to`plam chegaralangan to`plam deyiladi. 27

Teorema 3 . Har qanday kompakt chegaralangan va yopiqdir . Teorema 4 . Kompaktning yopiq qismi kompaktdir. K o m p a k t l i k m e z o n l a r i . R n da to`plamning kompaktligini turli mezonlar orqali aniqlash mumkin. Teorema 5 . R n da to`plamning kompaktlig i uning yopiq va chegaralangan bo`lishiga teng kuchlidir. Kompaktni undagi ketma-ketliklarning xususiyatlari orqali ham xarakterlash mumkin. Teorema 6 . K  R n to`plamning kompakt bo`lishi uchun undagi har qanday ketma-ketlikdan limiti shu K da yotuvchi yaqinlashuvchi qismiy ketma-ketlik ajratish mumkinligi yetarli va zarurdir. 4 - § . Ko`p o`zgaruvchining vektor-funksiyalari uzluksizligi Ko`p o`zgaruvchining vektor-funksiyasi t u s h u n c h a s i . X  R n va Y  R m to`plamlar berilgan bo`lsin. Agar biror f qoidaga ko`ra har bir x  X nuqtaga (vektorga) bitta y = f ( x )  Y nuqta (vektor) mos qo`yilgan bo`lsa, u holda f : X  Y akslantirish yoki funksiya (aniqrog`i n o`zgaruvchili vektor – funksiya ) berilgan deb ataladi. Bu yerdagi X to`plam funksiyaning aniqlanish to`plami ( sohasi ) deyiladi. f ( x ) ga x nuqtaning f akslantirishdagi aksi ( obrazi ) deyiladi. f ( x ) ga f funksiyaning x nuqtadagi qiymati deb ham yuritiladi. X da aniqlangan f : X  Y funksiya X ning ixtiyoriy E  X qismida shu qoidaga ko`ra f ni E dagi torayishi deb ataluvchi ushbu f  E : E  Y , f  E ( x ) = f ( x ) , x  E , funksiyani aniqlaydi. Ko`pincha f  E o`rniga o`sha f harfi ishlatiladi. A  X to`plamining aksi deb } ) ( { ) ( | y x f A x Y y A f      to`plamga aytiladi. f ( A ) to`plam barcha x  A nuqtalarning akslaridan tuzilgan. B  Y to`plamining asli deb esa } ) ( { ) ( | 1 B x f X x B f     to`plamga aytiladi. 28

Agar Y X f  : akslantirish uchun f ( X ) = Y bo`lsa, u holda bu akslantirish syur’yektiv akslantirish ( syur’yeksiya ) deyiladi. Agar Y X f  : syur’yektiv bo`lsa, u holda f ( x ) = y tenglama har qanday y  Y uchun kamida bitta x  X yechimga ega bo`ladi va aksincha. Agar Y X f  : akslantirishda turli x  X larning akslari turli, ya’ni ) ( ) ( 2 1 2 1 x f x f x x    bo`lsa, u holda bu akslantirishga in’yektiv akslantirish ( in’yeksiya ) deyiladi. Agar Y X f  : in’yektiv bo`lsa, u holda har bir y  Y uchun f ( x ) = y tenglama ko`pi bilan bitta x  X yechimga ega bo`ladi va aksincha. Ham in’yektiv ham syur’yektiv akslantirish biyektiv akslantirish ( biyeksiya ) deyiladi. Agar Y X f  : biyektiv bo`lsa, u holda f ( x ) = y tenglama har qanday y  Y uchun yagona (bitta) x  X yechimga ega bo`ladi va aksincha. Har qanday Y X f  : biyektiv akslantirish teskarilanuvchidir. X Y f  :1 teskari akslantirishdagi y  Y ning aksi ) (1 y f sifatida shu y ning Y X f  : to`g`ri akslantirishdagi yagona asli bo`lmish x , f ( x ) = y , qabul qilinadi, ya’ni ) , ( ) ( ) (1 Y y X x x f y y f x       . Y X f  : va Z Y g  : ( Z  R p ) akslantirishlarning kompozitsiyasi ( ketma - ket qo`llanilishi ) g ◦ f : X  Z ushbu ))( ( ) () ( x f g x f g   tenglik bilan aniqlanadi. mR X f g  : , funksiyalari uchun ushbu mR X f g f g    : , funksiyalar tabiiy ravishda ( g  f ) ( x ) = g ( x )  f ( x ) , ( g  f ) ( x ) = g ( x )  f ( x ) tengliklar bilan aniqlanadi.   R uchun mR X f  :  funksiya ushbu (  f ) ( x ) =  f ( x ) formula bilan kiritiladi. Agar f va g funksiyalarning qiymatlari sonlardan iborat, ya’ni R X g f  : , bo`lsa, u holda ularning ko`paytmasi bo`lmish RXgf : funksiya ) ( ) ( ) )( ( x g x f x gf  formula bilan aniqlanadi, g funksiya nolga aylanmagan nuqtalarda ularning nisbati bo`lmish g f funksiya ushbu ) ( ) ( ) )( ( x g x f x g f  tenglik bilan kiritiladi. 29

$F u n k s i y a l i m i t i . X  R n bo`lsin. mR X f  : funksiya (vektor funksiya) m ta koordinata funksiyalari , : R X fi  m i ,1 , orqali )) ( , ...,) ( ,) ( ( ) ( 2 1 x f x f x f x f m  shaklda berilishi mumkin. n m R a R X f   , : nuqta X uchun limit nuqta va mR b bo`lsin. Bu yerda a  X bo`lishi shart emas. Agar ixtiyoriy   0 soni uchun shunday   0 soni topil c aki, barcha X a a B x  }) {\) ( (   nuqtalar uchun  b x f ) ( bo`lsa, u holda b ga f ( x ) funksiyaning x o`zgaruvchi a ga intilgandagi limiti deyiladi va bu b x fa x   ) ( lim shaklida yoziladi. Demak, ta’rifga ko`ra def a x b x f    ) ( lim             b x f X a a B x ) ( }) {\) ( ( 0 0  Teorema 1 . ) , ...., ( ,)) ( ),..., ( ), ( ( ) ( 1 2 1 m m b b b x f x f x f x f   bo`lsin. U holda quyidagi ekvalentlik o`rinli: b x fa x   ) ( lim  i i a x b x f   ) ( lim , m i ,1 . Bu teorema funksiya limitining ta’rifi va vektor normasi uchun ushbu ,,1,)()()( 1 mibxfbxfbxf jjm jii    tengsizliklardan osongina kelib chiqadi.  F u n k s i y a u z l u k s i z l i g i . X  R n va Y  R m ekanligini eslataylik. Y X f  : va a  X bo`lsin. Agar       > 0 X a B x ) (     ) ( ) ( a f x f bo`lsa, u holda f funksiya a nuqtada uzluksiz deyiladi  Agar f funksiya X E  to`plamning har bir nuqtasida uzluksiz bo`lsa, u holda f funksiya E da ( E to`plamda ) uzluksiz deyiladi. X da uzluksiz bo`lgan barcha Y X f  : funksiyalar, to`plamini C ( X ; Y ) bilan belgilaymiz. Shunday qilib, f  C ( X ; Y ) yozuv Y X f  : funksiyaning X da uzluksiz ekanligini anglatadi. Ravshanki, agar a nuqta X ning limit nuqtasi bo`lib, f funksiya shu nuqtada uzluksiz ham bo`lsa, u holda ) ( ) ( lim a f x fa x   bo`ladi. Har qanday funksiya o`z aniqlanish sohasining ajratilgan nuqtasida uzluksizdir, chunki yetarli kichik  > 0 30$

u c h u n X a B ) ( to`plam bitta a nuqtadan iborat va bu nuqtada      0 ) ( ) ( ) ( ) ( a f a f a f x f bo`ladi. Teorema 2 . ) ...,, ( 1 mf f f funksiyaning a nuqtada uzluksiz bo`lishi uchun barcha mf f ...,,1 koordinata funksiyalarining shu nuqtada uzluksiz bo`lishi yetarli va zarurdir. ◄ Bu teorema uzluzliksizlikning ta’rifi va     | | | | ) ( ) ( ) ( ) ( a f x f a f x f i i     m j j j m i a f x f 1 ,1 ,)( )( , tengsizliklardan ravshan. ► Teorema 3 . Y X f  : funksiyaning X da uzluksiz bo`lishi uchun quyidagi shartning bajarilishi yetarli va zarurdir: ixtiyoriy mR V  ochiq to`plam uchun shunday nR U  ochiq to`plam mavjudki, uning uchun X U Y V f     ) (1 tenglik o`rinlidir. ◄ Yetarliligi . Bizga ixtiyoriy ochiq mR V  to`plam uchun X U Y V f     ) (1 tenglikni qanoatlantiruvchi nR U  ochiq to`plamning mavjudligi berilgan. Biz f funksiyaning ixtiyoriy a  X nuqtada uzluksiz, ya’ni    0   > 0 Y a f B X a B f   )) ( ( ) ) ( (    ekanligini ko`rsatishimiz kerak. Ravshanki,   Y af B X a B f   )) ( ( ) ) ( (   ). )) ( ( ( ) ( 1 Y a f B f X a B       mR a f B  )) ( ( ochiq bo`lgani uchun berilganga ko`ra shunday ochiq to`plam nR U  topiladiki, uning uchun X U Y a f B f     )) ( ( (1  . Tushunarliki, U a va U ochiq bo`lgani sababli biror yetarli kichik  > 0 uchun ) (a B  U bo`ladi. Shu topilgan  uchun ) )) ( ( ( ) ( 1 Y a f B f X U X a B         . Zarurligi . f uzluksiz va mR V  ochiq to`plam bo`lsin. Agar ) (1 Y V f a    bo`lsa, u holda Y V a f  ) ( bo`ladi. V ochiq bo`lgani uchun biror 0 ) (   a   da V a f B  )) ( ( bo`ladi. f funksiya a nuqtada uzluksiz bo`lgani uchun shunday  =  ( a ) > 0 topamizki, X a B x ) (  bo`lganda   ) ( ) ( a f x f va, demak, 31

$Y V Y a f B X a B f      )) ( ( ) ) ( (   bo`ladi. Bu ) ( ) ( 1 Y V f X a B      ekanligini anglatadi. Endi har bir ) (1 Y V f a    nuqta uchun bu ishni bajarib, topilgan ) (a B larning birlashmasini U bilan belgilasak, u holda, ravshanki, U – ochiq va ) (1 Y V f X U     bo`ladi. ► Teorema 3 ni yopiq to`plamlar orqali ham ifodalash mumkin. Teorema 3  . Y X f  : funksiya X da uzluksiz bo`lishi uchun ixtiyoriy F  R m yopiq to`plamga ko`ra P  R n yopiq to`plam topilib, uning uchun X P Y F f     ) (1 bo`lishi yetarli va zarurdir. ◄ Yetarliligi . f  C ( X ; Y ) va F  R m yopiq to`plam bo`lsin. V = R m \ F ochiq bo`lgani uchun teorema 3 ga ko`ra shunday ochiq to`plam U  R n topamizki, uning uchun X U Y F R f m     ) ) \ ((1 bo`ladi. U R P n\  deylik. U holda P  R n yopiq to`plam va P R U n\  . Demak,    X P R Y F R f n m   ) \ ( ) ) \ ((1    ) (\ )) (\(1 XPXYFYf      ) (\ ) ( \ 1 X P X Y F f X   . ) (1 X P Y F f     Teoremaning zarurlik qismini isbotlash uchun keltirilgan fikr yuritishlarni teskari tartibda bajarish kerak. ► Izoh 1 . R n dagi G ochiq to`plamlarning X  R n to`plamdagi G X  izlari X dagi ( X ga nisbatan) ochiq to`plamlar oilasini tashkil etadi. Shunday qilib, X da ochiq to`plam R n dagi biror ochiq to`plamning shu X bilan kesishmasidan hosil bo`ladi. X da yopiq ( X ga nisbatan yopiq) to`plam esa R n dagi biror yopiq to`plamning X dagi izidan iborat bo`ladi. Endi teorema 3 va teorema 3  larni qo`yidagicha sodda ifodalash mumkin: f  C ( X ; Y ) bo`lishi uchun Y da ochik (yopiq) ixtiyoriy to`plamning asli X da ochiq (yopiq) bo`lishi yetarli va zarurdir. Izoh 2 . Biz kiritgan ta’rifga ko`ra K  R n to`plamning kompaktligi K ning R n dagi ixtiyoriy ochiq qoplamasidan chekli qismiy qoplama ajratish mumkinligini anglatadi. Agar bu yerda R n dagi ochiq qoplama o`rniga K dagi ochiq qoplama ishlatsak, ta’rif o`ziga ekvivalent ta’rifga aylanadi, ya’ni K  R n to`plamning 32$

kompakt bo`lishi uchun K ning K dagi ixtiyoriy ochiq qoplamasidan chekli qismiy qoplama ajratish mumkinligi yetarli va zarurdir. Bu tasdiq K da ochiq bo`lgan ixtiyoriy G~ to`plam R n dagi biror ochiq to`plam G ning K bilan kesishmasidan iborat, ya’ni K G G  ~ ekanligidan osongina kelib chiqadi. U z l u k s i z f u n k s i y a l a r x o s s a l a r i . Uzluksiz funksiyalarning ba’zi xossalarini keltiraylik. Teorema 4 . Kompaktning uzluksiz aksi kompaktdir, ya’ni, agar K  R n kompakt va mR K f  : uzluksiz bo`lsa, u holda f ( K ) ham kompaktdir. ◄ f ( K ) ning ixtiyoriy ochiq qoplamasi G ni qaraylik. Har qanday V  G uchun teorema 3 ga ko`ra shunday n V R U  topamizki K U V f V   ) (1 bo`ladi. ) (K f V V   va, demak, K V f V    ) (1  bo`lgani uchun K K U K U V f V f V V V V V V                 ) ( ) ( ) (1 1 ) (     bo`ladi. Demak, { } | VU V  G oila K ning ochiq qoplamasi. K kompakt bo`lgani uchun undan chekli qismiy qoplama SV V U U ,...,1 ajratamiz. Ravshanki, K K U V f iV s i i s i         ) ( ) ( 1 1 1 , ya’ni ) ( 1 K f Vi s i   . Shunday qilib, ) (K f ning ixtiyoriy G ochiq qoplamasidan chekli sondagi , 1, iV i s   G , qismiy qoplama ajratdik. Demak ta’rifga ko`ra ) (K f kompakt. ► Teorema 5 . K kompaktda uzluksiz bo`lgan haqiqiy funksiya R K f  : chegaralangan hamda u o`zining eng katta va eng kichik qiymatlarini shu kompaktda qabul ham qiladi. ◄ Teorema 4 ga ko`ra R K f ) ( kompakt. Demak, ) (K f chegaralangan. Shuning uchun funksiyaning qiymatlari biror m va M sonlari orasida yotadi: M x f m K x     )( . ) (K f yopiq bo`lgani uchun ) ( ) ( sup K f K f  va ) ( ) ( inf K f K f  , ya’ni shunday K x * va K x * nuqtalar mavjudki, ) ( ) ( ) ( * * x f x f x f K x     . Shunday qilib, f funksiya o`zining eng katta qiymatiga K x * nuqtada, eng kichik qiymatiga esa K x * nuqtada erishadi. ► 33

Agar Y X f  : akslantirish teskarilanuvchi (biyektiv) hamda f  C ( X ; Y ) va ) ; ( 1 X Y C f   bo`lsa, u holda f gomeomorf akslantirish (gomeomorfizm ), X va Y larga esa gomeomorf to`plamlar deyiladi. Qo`yidagi teorema akslantirishning gomeomorfizm ekanligini tekshirishni osonlashtiradi. Teorema 6 . K  R n kompakt to`plam, Y  R m va Y K f  : teskarilanuvchi (biyektiv) uzluksiz akslantirish bo`lsin. U holda f gomeomorf akslantirishdir. ◄ Biz teoremaning shartlarida KYf  :1 teskari akslantirishning uzluksizligini ko`rsatishimiz kerak. Buning uchun teorema 3  ga ko`ra K da yopiq ixtiyoriy P to`plamning K Y f  :1 akslantirishdagi asli, ya’ni ) ( ) ( ) ( 1 1 P f P f    to`plamning Y da yopiqligini ko`rsatish kerak. K kompaktning yopiq qismi P kompakt. Y K f  : va, demak, mR K f  : ham uzluksiz bo`lgani uchun f ( P ) kompakt va f ( P )  Y kompakt R m da yopiq bo`lgani uchun uning Y dagi izi bo`lmish ) ( ) ( P f Y P f   to`plam Y da yopiqdir. ► Kompaktda uzluksiz funksiya xossalarining yana bir tadbig`i sifatida R n fazoda ixtiyoriy ikkita normaning o`zaro ekvivalentligini ko`rsatamiz. L chiziqli fazoda norma deb quyidagi xossalarga ega bo`lgan R L : funksiyaga aytiladi: 0 0 ;0       x x x L x y x y x L y x      } , { x x L x R          . R n fazoda biz kiritgan ushbu ) ,..., , ( , ) ( ... ) ( ) ( 2 1 2 2 2 21 n n x x x x x x x x      , funksiya normadir. U Evklid normasi deb ataladi. L chiziqli fazo o`zidagi norma bilan birgalikda normalangan fazo deyiladi. Normalangan fazoda masofa y x y x  ) , ( formula bilan kiritilib, u metrik fazo sifatida qaraladi. Agar L chiziqli fazodagi 1  va 2  normalar uchun ushbu 1 2 1 x x x     tengsizliklar biror musbat  va  sonlar va barcha x  L lar uchun o`rinli bo`lsa, u holda bu normalar ekvivalent normalar deb yuritiladi. 34

Ekvivalent normalar orqali kiritilgan yaqinlashish, limit va uzluksizlik tushunchalari bir xil bo`ladi. Teorema 7 . R n fazoda ixtiyoriy ikki norma ekvivalentdir. ◄ R n dagi ixtiyoriy  normani  Evklid normasiga ekvavilentligini isbotlash kifoya. п п R х х х х    ) ,..., , ( 2 1 uchun norma xossalari va KoshiBunyakovskiy tengsizligiga ko`ra            i n i i n i ii n i ii e x ex eх х 1 1 1           n i i def n i i n i i e x e x 1 2 1 2 1 2 , ) (   . Shunday qilib , x x   . Endi teskari ma’noli tengsizlikni isbotlaylik. R n da ushbu x x f ) ( uzluksiz funksiyani qaraylik. Bu funksiyaning uzluksizligi normaning xossasidan ravshan: h h x h x      . Qaralayotgan funksiya }1 ) ( ... ) ( { 2 21 |      n n x x R x S birlik sferada ham uzluksiz. S chegaralangan va yopiq to`plam sifatida kompaktdir. Demak, x x f ) ( funksiya biror )0 ( 0 0    x S x nuqtada S dagi minimumiga erishadi: . 0x y S y    x 0  0 bo`lgani uchun 0 0   x def  .  x  0 vektor uchun S x x y   | | . Demak, | |x x , ya’ni x x  . Shunday qilib, x x x R x n       . ► 5- §. Topologik fazolarda uzluksizlik T o p o l o g i y a , o c h i q v a y o p i q t o ` p l a m l a r . X  ixtiyoriy to`plam bo`lsin. Agar X to`plamning (ba’zi) G  qismlaridan tuzilgan  ={ G  }   A ( A  indekslar to`plami) oila uchun ushbu 1.    , X   ; 2.  dagi G  larning ixtiyoriy birlashmasi ham  da yotadi:        G А В B ; 35

$3.  dagi chekli sondagi G  larning kesishmasi ham  da yotadi:    iG , i = k,1 ,      i Gk i1 ; shartlar bajarilsa, u holda  oila X to`plamdagi topologiya deyiladi. Bu topologiyani tashkil etuvchi G to`plamlar esa X dagi ( X uchun) ochiq to`plamlar deb ataladi. X to`plam o`zidagi  topologiya (ochiq to`plamlar oilasi) bilan birgalikda topologik fazo deyiladi va ( X ,  ) bilan belgilanadi. Qisqalik uchun ba’zan ( X ,  ) o`rniga X ham ishlatiladi. Misollar. 1. R n fazoda tabiiy metrika orqali kiritilgan ochiq to`plamlar oilasi unda topologiya tashkil etadi. ( 3 - § teorema 2 ) . 2. Ma’lumki, har qanday ( X ,  ) metrik fazodagi barcha ochiq to`plamlar oilasi yuqorida keltirilgan 1, 2 va 3 xossalarga ega. Demak, metrik fazoning barcha ochiq to`plamlari uning topologiyasini tashkil etadi. ( X ,  )  topologik fazo va Х Υ  bo`lsin. Ushbu } { |     G G Y Y  oila Y ning qismlaridan tuzilgan va u , ravshanki, topologiyaning 1, 2 va 3 shartlarini qanoatlantiradi. Demak, u Y da topologiya tashkil etadi. Bu  Y topologiya  ning Y dagi izi ( qismi ) deyiladi.  Y ga  dan induktsiyalangan topologiya deb ham yuritiladi. Misol sifatida R n fazoda } | | { ) , ( | 1        x a R x a S n n )0 , (    nR a to`plamni qaraylik. U a markazli  radiusli sfera deyiladi. Bu sfera R n fazodagi tabiiy topologiyadan induktsiyalangan topologiya bilan birgalikda topologik fazo tashkil etadi. F  X topologik fazoning qismi bo`lsin, ya’ni X F  . Agar F ning to`ldiruvchisi X \ F ochiq bo`lsa, u holda F ga yopiq to`plam deyiladi. Ixtiyoriy topologik fazodagi yopiq to`plamlar uchun - § dagi teorema 3 o`rinlidir. Y to`plam X topologik fazoning qismi bo`lsin. Y ning ichi deb Y da joylashgan eng katta ochiq to`plamga aytiladi va u int Y yoki Y bilan belgilanadi. Shunday qilib, 36$

Funksiyaning uzluksizligi va uni umumlashtirishlari

26.09.2019

0

1674.5 KB

Похожие