Baliqlarning ichki tuzilishi. 7- sinf - Зоология - Учебники (по школьные предметы)

Baliqlarning ichki tuzilishi. 7- sinf

Загружено в:

08.10.2019

Скачано:

0

Размер:

1074.1416015625 KB

30-§. Baliqlarning ichki tuzilishi 7-sinf zoologiya darsligi asosida. 2017.

• Hazm qilish sistemasi. Baliqlarning hazm qilish organlari og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizilo‘ngach va ichakdan iborat (60- rasm). Ko‘pchilik baliqlarning jag‘larida bir necha qator tishlar joylashgan. Baliqlar tishlari yordamida o‘ljasini tutadi va ushlab turadi. Yutilgan oziq halqum va qizilo‘ngach orqali oshqozonga tushadi. Zog‘ora va ayrim boshqa baliqlarning tishlari bo‘lmaydi; oshqozoni yaxshi rivojlanmagan. Ular yutgan oziq bevosita ichakka tushadi. Zog‘o ra baliq mayda umurtqasizlar, tuban suv o‘tlari, yashil o‘simliklarning yosh novdalari va barglari bilan oziqlanadi.

• Oziq oshqozon devori bezlari ishlab chiqargan shira ta’sirida hazm bo‘la boshlaydi. Chala hazm bo‘lgan oziq ingichka ichakka tushadi. Bu yerda oziqqa oshqozonosti bezi shirasi va jigar ajratib chiqaradigan o‘t suyuqligi ta’sir qiladi. Hazm bo‘lgan oziq ichak devori orqali qonga so‘riladi. • Nafas olish sistemasi jabralardan iborat. Baliqlar suvda erigan kislorod bilan nafas oladi. Ular og‘zi orqali yutilgan suvni jabra teshiklari orqali chiqaradi. Jabralar jabra ravoqlari (yoylari)dan iborat.

• Har bir ravoqning keyingi tomonida och qizg‘ish tusli varaqlari, oldingi tomonida jabra qilchalari joylashgan. Jabra qilchalari suv bilan oqib keladigan oziqning tashqariga chiqib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi. Jabra varaqlari juda mayda kapillyar qon tomirlari bilan qoplangan. Jabralardan o‘tayotgan suv dan kislorod jabra varaqlari kapillyarlaridagi qonga shimiladi; karbonat angidrid esa qondan suv ga ajralib chiqadi. Qahraton qishda muz tagiga kislorod o‘tmasligi yoki issiq yozda iliq suvda kislorod kam erishi tufayli baliqlar halok bo‘ladi.

• Qon aylanish sistemasi yurak, qorin va orqa aortalari, arteriya, vena va kapillyardan iborat. Yuragi yurak qorinchasi va bo‘lmasidan iborat. Yurakdan chiqadigan qon tomirlari arteri yalar, yurakka keladigan qon tomirlari venalar deyiladi. Zog‘ora baliqning yuragi jabralardan keyinroqda joylashgan. • Baliqlarning yurak bo‘lmasi va qorinchasining galma-gal qisqarishi tufayli qon yurak bo‘lmasidan qorinchasiga, undan qorin aortasiga chiqariladi. Qon qorin aortasidan jabra arteriya lariga, ulardan kapillyarlarga o‘tadi. Kapillyarlardagi qon karbonat angidridni suvga chiqarib, kislorod bilan boyiydi. Kislorod bilan boyigan qon arteriya qoni deyiladi. Bunday qon qið-qizil bo‘ladi. Arteriya qoni jabralardan chiqib, umurtqa pog‘onasi ostidan butun tana bo‘ylab o‘tadigan orqa aortaga keladi.

• Orqa aorta organlar yaqinida arteriyalarga, tana organlarida esa mayda kapillyarlarga ajraladi. Kislorod va ichakdan so‘rilgan oziq moddalar kapillyarlar devori orqali to‘qimalarga, karbonat angidrid va moddalar almashinuvi mahsulotlari esa to‘qimalardan qonga o‘tadi. To‘qimalarda qon karbonat angidrid bilan to‘yinib to‘q qizil rangli vena qoniga aylanadi va vena qon tomirlariga to‘planib, yurak bo‘lmasiga quyiladi.

• Ayirish sistemasi. To‘qimalarda hosil bo‘ladigan moddalar almashinuvi mahsulotlari ikkita tasmasimon qo‘ng‘ir-qizg‘ish buyraklar yordamida qondan filtrlanib, siydikni hosil qiladi. Siydik ikkita siydik yo‘li orqali qovuqqa, undan anal teshigi orqasida joylashgan maxsus teshik orqali tashqariga chiqarib yuboriladi • Moddalar almashinuvi. Moddalar almashinuvi jarayonida tashqi muhitdan olingan oziq moddalardan organizm uchun zarur bo‘lgan moddalar hosil bo‘ladi. Bu moddalar organizm ning o‘sishi, nasl qoldirish va barcha hayotiy jarayonlarni ta’minlashga sarf bo‘ladi. Baliqlar sovuqqonli hayvonlar hisoblanadi. Ular tanasi harorati doimiy bo‘lmasdan, atrof-muhit harorati ta’sirida o‘zgarib turadi.

Savol va topshiriqlar • Baliqlarning hazm qilish sistemasi qanday tuzilgan? • Baliqlarning yegan ozig‘i qanday hazm bo‘ladi? • Baliqlar jabralari qanday tuzilgan? • Baliqlar qanday nafas oladi? • Baliqlarning qon aylanish sistemasi organlari qanday tuzilgan? • Qon qanday vazifani bajaradi? • Ayirish sistemasi qanday tuzilgan? • Moddalar almashinuvi qanday amalga oshadi?

Похожие

Itning ichki tuzilishi. 7- sinf

Baliqlarning tashqi tuzilishi, skeleti, suzgich pufagi. 7- sinf

Daryo qisqichbaqasining ichki tuzilishi. 7- sinf

Ko‘l baqasining ichki tuzilishi. 7- sinf

Yomg‘ir chuvalchangining ichki tuzilishi. 7- sinf