Dastgoh rangtasviri sohasidaijod qilgan O'zbekiston va jahonning mashhur rassomlarining hayoti va ijodiy faoliyati 6-sinf - Изобразительное искусство - Учебники (по школьные предметы)

Dastgoh rangtasviri sohasidaijod qilgan O'zbekiston va jahonning mashhur rassomlarining hayoti va ijodiy faoliyati 6-sinf

Загружено в:

13.09.2022

Скачано:

0

Размер:

827.5 KB

6-sinf tasviriy san’at darsligi asosida 14-mavzu:Dastgoh rangtasviri sohasidaijod qilgan O'zbekiston va jahonning mashhur rassomlarining hayoti va ijodiy faoliyati

O'zbekiston xalq rassomi O'rol Tansiqboyev Dastgoh rangtasviri sohasida samarali ijod qilgan manzarachi rassomlardan biri, O'zbekiston xalq rassomi O'.Tansiqboyev 1904- yilda Toshkent shahrida tug'ilgan. U tasviriy san'atdan dastlabki saboqni to'garakka qatnab I. Repinning shogirdi N. Rozanovdan oldi. Rassom ilk asari "Toshkenboyev portreti"ni 1927-yilda yaratdi. O'. Tansiqboyev Rossiyaning Penza shahridagi badiiy pedagogika bilim yurtiga o'qishga kirib, I. Repinning shogirdlari I. Goryushkin, Sorokopulov va N. Petrovlardan san'at sirlarini o'rgandi. Yosh rassom Penza muzeyida tasviriy san'at asarlaridan nusxalar ko'chirib, o'z malakasini oshirdi.

O'. Tansiqboyevning mustaqil ijodi O'zbekistonda 1940-yildan so'ng boshlandi. U Ikkinchi jahon urushi bo'lgan joylarga delegatsiya bilan borib, o'z taassurotlari natijasi sifatida "Ozod etilgan yerlarda", "Mal'unning yo'li", "Havo jangi" kabi asarlarini yaratdi. 1943-yil unga "O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan san'at arbobi" unvoni berildi. O'rol Tansiqboyev urushdan keyingi yillarda "Sholi hosilini yig'ib olish", "Bahor", "Paxtani sug'orish", "Jonajon o'lka", "Issiqko'l oqshomi", "Tog'da" kabi asarlarini yaratdi. Rassornning mashhur asarlaridan biri "O'zbekistonda mart" deb nomlanadi. Asarda quyosh taftidan bahra olayotgan maysazorlar, qiyg'os gullagan daraxtlar, to'lib oqayotgan daryo, daryoga boruvchi so'qmoq, daryoning narigi tomonidagi tepaliklar va qirg'oqning baland-pastliklari, qorli tog'lar, quyosh nurida jilolangan bulutlar insonga zavq bag'ishlaydi.

Rassom, shuningdek, "Tog'da bahor", "Qayroqqum GESi tongi", "Angren vodiysi" kabi asarlarini yaratdi. "Qayroqqum GESi tongi" asari rassomga muvaffaqiyat olib keldi. Asarda tasvirlangan narsalar -dengiz, osmon, kengliklar koloritining jozibasi insonni o'ziga tortadi. Manzarada cho'l, suv, tog', osmon yirik umumlashtirib tasvirlangan. Respublikamiz tog' bag'irlarida joylashgan go'zal bir qishloqning oqshomini ifoda etuvchi manzara asarini "Tog' oqshomi" deb atadi. Asarda ulkan moviy tog'lar, endigina yoqilgan xonadon chiroqlari, uylar yonidan oqib o'tgan zilol soy, shuningdek, manzaraga hayotiylik bag'ishlagan kattalar va bolalar tasviri ko'zga tashlanadi. Tog'da kech kirib, oqshom tushdi.

Nazarimizda go'yo soyning shovillashi, chigirtkalarning chirillashi, itlar ovozi eshitilayotgandek tuyiladi. O'. Tansiqboyev 1955-1960-yillarda "Sirdaryo", "Tog' yo'li", "Angren-Qo'qon yo'li", "Angren daryosi", "Tog'da", "Xumson oqshomi", "Chorvoq qurilishida" va o'zining mashhur "Kuz tonggi", "Mening qo'shig'im", "Chordaryo suv omborida" kabi manzara asarlarini yaratdi. 82-rasm. O'rol Tansiqboyev. "O'zbekistonda mart"

83-rasm. O'rol Tansiqboyev, "Mening qo'shig'im"O'. Tansiqboyev ijodining o'ziga xos tomoni ona-Vatanga muhabbat, uni ulug'lash, O'zbekistonning go'zal va betakror tabiatini manzara asarlarida kuylash edi. O'zbekiston xalq rassomi O'. Tansiqboyev bir necha bor xalqaro ko'rgazmalarda o'z asarlari bilan qatnashib, kumush medal bilan taqdirlandi. U vatanimiz san'atini rivojlantirishdagi xizmatlari uchun hukumatiniizning bir qator orden va medallari bilan mukofotlangan. Rassomning bir qator asarlari Moskvadagi Tretyakov galereyasi, Sharq xalqlari san'at muzeyi, Qozog'iston, Qirg'iziston, Tojikiston, Moldova, Latviya, O'zbekiston san'ati muzeylaridan o'rin olgan.

O'zbekiston xalq rassomi Malik Nabiyev M. Nabiyev 1916-yil Toshkent shahrida tavallud topgan. U tasviriy san'atdan ilk saboqni rassom Bahrom Hamdamiydan oldi. 1933-yilda rassomlik bilim yurtiga o'qishga kirib, 1937-yil uni tugatdi. Keyinchalik M. Nabiyev bilim yurtida o'qituvchilik faoliyatini olib bordi. 1962-yilda Nizomiy nomli Toshkent davlat pedagogika institutiriing badiiy grafika fakultetini tugatib, o'zining san'at borasidagi ijodiy faoliyatini boshladi. U tarixiy shaxslar portretlaririi va tarixiy voqealarni tasvirlab, asar yaratishga qiziqar edi. Tarixiy shaxslar portretini yaratish murakkab bo'lishiga qaramay, rassom tinimsiz mehnati, ijodiy izlanishlari tufayli buyuk siymolar portretlaririi yuksak darajada yarata oldi. Bobur siymosini yaratish jarayonida bir necha yillar ijodiy izlanishlar olib bordi. U Bobur yashagan Andijon, Samarqand shaharlarida, shuningdek, Afg'oniston, Hindiston kabi mamlakatlarda xizmat safarida bo'lib, Bobur haqida ishlangan miniatyura asarlarini chuqur o'rgandi.

Rassomning tinimsiz izlanishlari, mehnati natijasida 1962-yil Zahiriddin Muhammad Bobur portreti yaratildi. Keng jamoatchilik asarni olqishladi. 1973-yil Beruniy tavalludining 1000 yilligi munosabati bilan, Beruniy portretini yaratish bo'yicha tanlov o'tkazildi. Malik Nabiyev ishlagan Beruniy portreti tanlovda birinchi o'rinni oldi. Bu portret haqida YUNESKOning "Kurer" jurnali, shuningdek, xorijiy mamlakatlarning jurnal va gazetalarida maqola chop ettirdi. M. Nabiyev ijodidagi eng mashhur tarixiy shaxslar portretlaridan biri - 1993-yilda yaratilgan "Amir Temur" dastgohli rangtasvir portretidir. Rassom Amir Temurdek buyuk siymoning portretini yaratish uchun ellik yildan ortiq vaqt sarfladi. 1941-yil Amir Temur qabri ochilib, bosh suyagi olinadi. Rus haykaltaroshi M. Gerasimov Amir Temur bosh suyagi asosida uning haykalini ishlashga kirishadi. Shu davrlar M. Nabiyev tarix muzeyida SoMbqironning bosh suyagini o'z ko'zi bilan ko'radi. Rassom o'sha paytdan boshlab Amir Temurning portretini yaratishni o'z oldiga maqsad qilib qo'yadi.

M. Nabiyev ijodiy izlanish jarayonida Hindiston, Eron, Turkiya, Angliya, Fransiya, Ispaniya kabi davlatlarning muzey va kutubxonalarida saqlanayotgan Amir Temur shaxsiga oid miniatyura asarlari hamda adabiyotlarni diqqat bilan chuqur o'rganib chiqdi. 1993-yil Amir Temur siymosini yaratisli bo'yicha e'lon qilingan tanlovda M. Nabiyev o'zi yaratgan Amir Temur portretining xomaki varianti bilan ishtirok etdi. Tanlovda M. Nabiyev tomonidan yaratilgan Amir Temur siymosi g'olib deb topildi. Tanlov yakuni bo'yicha o'tkazilgan yig'ilishda O'zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I. Karimov ishtirok etib, asar haqida quyidagi fikrlarni bildirdi: "Men urnrining ko'p qismi harbiy yurish va safarlarda, el-yurt tashvishida o'tgan insonning qo'llari, barmoqlari, gavdasi qanday bo'lishi, yuz-ko'zlari qanday ma'no anglatishi zarurligi haqida o'z mulohaza va takliflarimni aytdim.

84-rasm. Malik Nabiev. "Amir Temur portreti" 85-rasm. Malik Nabiev. "Bobur portreti" Shundan so'ng O'zbekiston xalq rassomi Malik Nabiyev ana shu fikrlar asosida portretni qayta ishladi va butunlay boshqa siymo — bugungi kunda xalqimizga yaxshi ma'lum bo'lgan sohibqironning mumtoz qiyofasi pay do bo'ldi. Aynan shu siymo keyinchalik yurtimizda Amir Temur bobomizga atab barpo etilgan barcha haykallar uchun asos bo'lib xizmat qildi" (I. Karimov. "Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch". 2008-y. 151-152-betlar). Malik Nabiyev ozodlik uchun kurashni aks ettiruvchi "Spitamen qo'zg'aloni", "Jizzah qo'zg'aloni", "Samarqandda hunarmandlar qo'zg'aloni " kabi qator asarlarini ham yaratdi.

O'zbekiston xalq rassomi Abdulhaq Abdullayev A. Abdullayev 1918-yilda Qozog'istonning Turkiston shahrida tug'ilgan. U portret janrida samarali ijod qilib, butun umri davomida inson tashqi qiyofasi va ichki dunyosini o'rganishga, sir-u asrorlarini izlab, mohirona tasvirlashga intilib yashadi. Rangtasvirchi rassom Turkistondagi maktab internatda savod chiqardi. Uning maktabdagi ustozi yosh Abdulhaqdagi rasm chizishga bo'lgan iste'dodni sezib, unga maktabdan so'ng badiiy texnikumga kirib o'qishni tavsiya etdi. 1932-yil yosh talaba o'zining "Hovuz bo'yida" nomli ilk etyudini yaratdi. Bu asar Moskvadagi Sharq xalqlari davlat muzeyi tomonidan sotib olindi. A. Abdullayev texnikumda o'qigan davrida "Do'stim portreti", "Ukam" deb nomlangan asarlarini yaratib, san'at olamiga yangi iste'dod kirib kelayotganligini namoyon etdi. 1937-yilda rassomga "Sigir sog'ish" asari uchun Moskvaga sayohat yo'llanmasi berildi. A. Abdullayev o'z esdaliklarida I. Repinning Moskvadagi Tretyakov galereyasida saqlanayotgan portretlari uni rom etganligini to'lqinlanib yozgan.

Rassom Samarqanddagi rassomchilik texnikumini bitirib, 1938-1941- yillarda Moskva rassomchilik institutida ta'lim oldi. U "Abror Hidoyatovning Otello rolidagi portreti", "Mannon Uyg'ur portreti", "Usta Shirin Murodov portreti", "Oybek portreti"ni ishladi. "Otello" spektaklini tomosha qilgandan so'ng, rassom A. Hidoyatov timsolidagi Otelloning xarakterli qiyofasini yaratdi. Aktyor qiyofasida o'ziga ishonch, iroda, qaynoq ehtiros, shiddat, vajohat ko'rinib turadi. Obraz ta'sirini kuchaytirish uchun rassom aktyor qomatini surat tekisligining chegaralanga tarqalgan holda tasvirlagan. Asardagi to'q qizil, jigarrang, och- sarg'ish ranglar Otelloning mhiy holatini ochib berishga xizmat qilgan. Rassomning 1956-1960-yillarda Hindiston, Afrika, Indoneziyaga qilgan sayohati unga ijodiy ko'tarinkilik bag'ishladi. 1957-yil Safar taassurotlari asosida "Indira Gandi", 1964-yil "Hind ayoli", "Jaypurda", "Milliy libos kiygan sinx", "Indoneziya bosh kiyimidagi avtoportret"ni, 1966-yilda "Fransuz tili o'qituvchisi", "Senegallik yigit" kabi portret asarlarini yaratdi.

A. Abdullayev "Sobir Abdulla", "Buvi va nabira", "Malika" kabi portret asarlarini ishlashda ihq va to'q ranglardan foydalangan. 1973-yil yaratgan "Yer farzandi" asarida portret fonida manzaradan foydalangan. 1970-1980-yillarda rassom buyuk shoir Alisher Navoiy portretining bir necha variantlarini chizdi. 86-rasm. Abdulhaq Abdullayev. "Buvi va nabira" 87-rasm. Abdulhaq Abdullayev. "Abror Hidoyatovning Otello rolidagi portreti"

Rassomning asarlari to'g'risida ko'plab fikrlar aytish mumkin. Lekin uning mashhur portretlari haqida to'xtalib o'lmaslikning iloji yo'q. Bular Alisher Navoiy, Furqat, Abror Hidoyatov, Mannon Uyg'ur, Nazarali Niyozov, Mamatisoq ota Toshmatov, Oybek, Hamza, Abdulla Qahhor, Turob To'la, Habibiy, Ibrohim Rahim, Chingiz Ahmarov, Hamid Olimjon, Said Ahmad, Shayxzoda, Izzat Sulton, Qori Niyoziy, Mirtemir, Shuhrat, Usta Shirin Murodov, Sobir Abdulla, Shukrullo, Hamid G'ulom, Komil Yashin kabi mashhur fan va adabiyot, san'at arboblari, fidoiylar, allomalar siymolaridir. A. Abdullayevning asarlari jahonning nufuzli muzeylaridan joy olgan.

Rafael Santi 88-rasm. Rafael Santi. "Sikstin Madonnasi" Uyg'onish davrining buyuk rassomi Rafael Santi 1483-yilda Italiyaning Urbino shahrida tu-g'ilgan. 1520-yil Rimda vafot etgan. U rassomchilik ta'limini us-tozi mashhur rassom Perujinodan oldi. Rafael ijodining bosh g'o-yasi insonparvarlik, inson go'zal-ligi va mukammalligini tarannum etishdan iborat edi. Rassomning ilk asarlari "Ritsar uyqusi", "Mariyaning nikohi" deb nomlanib, unga shuhrat keltirdi. Rafael Santining portret janrida yaratgan madonna asarlaridan "Madonna Konestabels", "Madonna Gran-duka", "Bog'bon Madonna", "Ma donna Alba", "Madonna di Folino" kabilar diqqatga sazovor bo'ldi.

Bryullov Karl Pavlovich 89-rasm . Karl Bryull "Chavandoz ayol" Mashhur rus rassomi K. P. Bryullov 1799- yilda Peterburgda tug'ilgan. 1852-yilda vafot etgan. U Peterburg Badiiy akademiyasida ta'lim olgan. Germaniyaning Drezden, Myunxen tasviriy san'at galereyasida bo'lib, buyuk rassomlar ijodini o'rgangan. 1823—183 5-yillar davomida Ispaniyada yashab, Uyg'onish davri rassomlari va izdoshlari ijodi bilan tanishdi. Italiyadagi faoliyati davrida "Italiya tongi" (1923), "Italiyada tush payti" (1827), "Chavandoz ayol" (1832), "Samoylovaning D. Pachini va arab bolakay bilan portreti" (1832-1834), "Krilov por treti" (1839) kabi asarlari bilan shuhrat qozondi.

Shishkin Ivan Ivanovich Mashhur rus rassomi I. Shishkin 1832-yilda Tataristonning Ela-buga qishlog'ida tug'ilgan. 1898-yilda Peterburgda vafot etgan. U 1852-1856-yillarda Moskva rassomchilik, haykaltaroshlik va me'morlik bilim yurtida dastlabki ta'limni oldi. 1856-1860-yillarda Badiiy akademiyada o'qigan. Tasviriy san'atning manzara janrida ijod qilgan rassom Rossiya tabiatining go'zalligini, ulug'vorligini tarannum etgan. Uning 1878—1891-yillarda yaratgan "O'rmondagi tegirmon", "Emanzor", "Qarag'ayzor tongi", "Qayinzor", "Bug'doyzor", "Yowoyi shimolda", "Kemabop daraxtlar o'rmoni", "Qish" kabi asarlari diqqatga sazovordir. Shishkinning asarlari Kiyev, Moskva tasviriy san'at muzeyi va galereyasidan, shuningdek, O'zbekiston tasviriy san'at muzeyidan joy olgan. U Akademik unvoniga sazovor bo'lgan.

90-rasm. Ivan Shishkin. "Qarag'ayzor tongi'

Repin Ilya Yefimovich Mashhur rus rassomi L Repin 1844- yilda Ukrainaning Xarkov viloyati Chuguyev qishlog ' ida tug ' ilgan . 1938- yil Peterburg yaqinidagi Kuokkalada vafot etgan . I . Repin 1864—1871- yillarda Peterburg Badiiy akademiyasida o ' qigan . Rossiya va xorijiy davlatlar bo ' ylab qilgan sayohati asosida portret , maishiy va tarixiy janrlarda ko ' plab asarlar yaratdi . O ' z asarlarida kishilarning og ' ir turmushini , adolatsizliklarni , rus xalqi ijtimoiy hayotidagi qarama - qarshiliklarni realistik tarzda aks ettirgan . Bunday asarlarga 18701885-yillarda yaratilgan "Volga burlaklari", "Kurs guberniyasidagi salb yurishi", "Kutmagan edilar", "Tavbadan bosh tortish" kabi asarlarini kiritish mumkin.

92-rasm. Ilya Repin. "Zaporojeliklar turk sultoniga xat yozishmoqda" 93-rasm. Ilya Repin. "Mendeleyev portreti".

Похожие

Tasviriy san'atda dastgoh rangtasviri. Dastgoh rangtasviri asarlarini badiiy idrok etish 6-sinf

6-mavzu O'zbekiston naqsh ramzlari 7-sinf

Xitoy va yaponiya rassomlarining texnologik usuli. Nam qog'ozga kompozitsiya (manzara, daraxtning shoxi, gul va hokazo) ishlash 6-sinf

17-18-mavzu Rangtasvirda sujetli kartina eskizini ishlash 6-sinf

O'rta asrlar san'atida usul va yo'nalishlar 6-sinf