Yakka tartibdagi tadbirkorlik 11 - sinf - Экономика - Учебники (по школьные предметы)

Yakka tartibdagi tadbirkorlik 11 - sinf

Загружено в:

02.02.2022

Скачано:

0

Размер:

5468 KB

11-sinf tadbirkorlik asoslari darsligi asosida 3-mavzu: YAKKA TARTIBDAGI TADBIRKORLIK

YAKKA TARTIBDAGI TADBIRKORLIKNING MAZMUNI Siz tadbirkorlikni boshlashdan avval uni qanday shaklda amalga oshirishingizni aniqlab olishingiz lozim. Buning uchun dastlab eng oddiy shaklni tanlash maqsadga muvofiqdir. Bu esa yakka tartibdagi tadbirkorlik hisoblanadi. Yakka tartibdagi tadbirkorlik – yuridik shaxs tashkil etmasdan xususiy tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish shaklidir. Bunday faoliyatni amalga oshirish uchun « yakka tartibdagi tadbirkor » sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tish kifoya.

Yakka tartibdagi tadbirkorlik jismoniy shaxs (yakka tartibdagi tadbirkor) tomonidan tadbirkorlik faoliyatini yuridik shaxs tashkil etmagan holda amalga oshirishdir. O‘zbekiston Respublikasining 2012-yil 2- maydagi O‘RQ-328-sonli yangi tahrirdagi «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida»gi qonuni, 6-modda

JISMONIY VA YURIDIK SHAXS Yakka tartibdagi tadbirkorga berilgan ta’rifda jismoniy shaxs va yuridik shaxs tushunchalari uchraydi. Shunday ekan, mazkur tushunchalarning ma’nosini bilib olish tadbirkorlik shakllari to‘g‘risida kengroq tasavvur hosil qilish imkonini beradi. Yuridik shaxs Yuridik shaxs – fuqarolik huquq va majburiyatlarining subyektlari hisoblanuvchi korxona, muassasa, tashkilotlar. O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga ko‘ra, yuridik shaxs o‘z mulkida, xo‘jalik yuritishda yoki operativ boshqaruvda alohida mol- mulkka ega bo‘lgan hamda o‘z majburiyatlari yuzasidan ushbu mol- mulk bilan javob beradigan, o‘z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarga ega bo‘lib, ularni amalga oshira oladigan, majburiyatlarni bajara oladigan, sudda da’vogar va javobgar bo‘la oladigan tashkilotdir. Yuridik shaxslar mustaqil balans yoki smetaga ega bo‘lishlari kerak

Jismoniy shaxs – huquqiy munosabatlarning ishtirokchisi bo‘lgan alohida fuqaroni ifodalovchi tushuncha. U jamoaviy tuzilma bo‘lgan yuridik shaxsdan farq qiladi: jismoniy shaxs bevosita o‘z nomidan ish yuritadi – faoliyat yurgizishi uchun jamoaviy tuzilma – tegishli firma yoki korxonani qonunda belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazishi shart emas.

O‘zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat palatasi O‘zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat palatasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2004-yil 7-iyuldagi farmoniga muvofiq tashkil etilgan. Savdo-sanoat palatasining asosiy maqsadi xususiy tadbirkorlikni yanada rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratish hamda ishbilarmonlik muhitini takomillashtirish hisoblanadi.

Shunga ko‘ra, Palataning asosiy vazifalaridan biri – respublikada tadbirkorlik faoliyati, avvalo, kichik va xususiy biznesni rivojlantirish, real mulkdorlarning keng sinfini shakllantirish, mamlakatning iqtisodiy hayotida xususiy sektor roli va ahamiyatini oshirishga ko‘mak berishdan iborat. Palataga a’zo bo‘lgan tadbirkorlar uchun qator afzallik va imkoniyatlar yaratilgan. Jumladan, ular tadbirkorlarning huquqiy himoyasini ta’minlash, tovarlar va xizmatlar eksportini qo‘llab-quvvatlash, chet el investitsiyalari va minitexnologiyalarini jalb etish, kadrlarni o‘qitish va qayta tayyorlash hamda boshqa ko‘plab yo‘nalishlarda amaliy ko‘mak va xizmatlar olish imkoniga ega bo‘ladilar. Siz Savdo-sanoat palatasi to‘g‘risidagi boshqa ko‘plab foydali ma’lumotlar bilan tashkilotning http://www.chamber.uz elektron sahifasi orqali tanishib borishingiz mumkin.

O‘zbekiston Respublikasi xalq ustalari, hunarmandlari va musavvirlari uyushmasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1997-yil 31-martdagi «Xalq badiiy hunarmandchiliklari va amaliy san’atini rivojlantirishni davlat yo‘li bilan qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 1741-sonli Farmoni asosida tashkil etilgan. Uyushmaning maqsadi O‘zbekiston xalqining boy madaniy merosi va tarixiy an’analarini to‘liq saqlab qolish va ko‘paytirish, milliy hunarmandchilik, xalq badiiy va amaliy san’atini yanada rivojlantirish, hunarmandchilik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi fuqarolarni har tomonlama qo‘llabquvvatlash bo‘yicha maqsadli va kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish, shu asosda aholi, ayniqsa yoshlar, ayollar va kam ta’minlangan oilalar bandligini ta’minlashdan iborat.O‘zbekiston Respublikasi «Hunarmand» uyushmasi

Respublikaning barcha viloyat va tumanlarida uyushmaning boshqarma (13 ta) va bo‘limlari (159 ta) mavjud. Siz « Hunarmand » uyushmasi to‘g‘risidagi boshqa ko‘plab foydali ma’lumotlar bilan muassasaning http://handicraftman.uz elektron sahifasi orqali tanishib borishingiz mumkin.

O‘zbekiston « Tadbirkor ayolTadbirkor ayol » tadbirkor ayollar assotsiatsiyasi O‘zbekiston ishbilarmon ayollar assotsiatsiyasi 1991-yilda tashkil topgan bo‘lib, ayollarning iqtisodiy va ijtimoiy huquqlarini kengaytirish va himoya qilish bilan shug‘ullanadi. «Tadbirkor ayol» assotsiatsiyasining vazifasi ayollarning iqtisodiy, ijtimoiy huquqlari va imkoniyatlarini kengaytirish hamda himoyalash, ularning tadbirkorlik va jamoat tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash, moliyaviy, ta’lim axborot resurslaridan foydalanishini ta’minlashga ko‘maklashishdir. Siz «Tadbirkor ayol» assotsiatsiyasi to‘g‘risidagi boshqa ko‘plab foydali ma’lumotlar bilan muassasaning http://adju.uz elektron sahifasi orqali tanishib borishingiz mumkin.

YAKKA TARTIBDAGI TADBIRKORLIKNING ASOSIY XUSUSIYATLARI Yakka tartibdagi tadbirkorlar faoliyat turi va uni yuritish joyiga qarab eng kam ish haqiga karrali miqdorlarda qat’iy belgilangan soliq to‘lovlarini amalga oshiradilar. Eng kam ish haqi – davlat tomonidan mamlakatda muayyan vaqt davri (masalan, soat, kun, hafta, oy yoki yil) uchun mehnatga haq to‘lashning belgilangan eng kam miqdori. Misol uchun, qonun hujjatlariga asosan Toshkent shahridan ro‘yxatdan o‘tgan, oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlarini chakana sotish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi yakka tartibdagi tadbirkor eng kam ish haqining 7 barobari miqdorida qat’iy belgilangan soliq va eng kam ish haqining 1 barobari miqdorida sug‘urta badali summasini to‘lashi lozim.

2018-yil 1-yanvar holatiga ko‘ra, eng kam ish haqi 172 240 so‘mni tashkil etadi. Bu davr uchun yakka tartibdagi tadbirkor to‘lashi zarur bo‘lgan qat’iy belgilangan soliq summasi 1 205 680 so‘m (172240×7)ni, sug‘urta badali summasi esa 172 240 so‘m (172 240×1)ni tashkil etadi. Yakka tartibdagi tadbirkor O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda xodimlarni yollashga haqli. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015-yil 31-iyuldagi 219-sonli qarori bilan tasdiqlangan « Xususiy tadbirkorlar tomonidan xodimlarni yollagan holda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish tartibi to‘g‘risida »gi Nizom bunga asos bo‘lib xizmat qiladi.

Xodimlar yollangan taqdirda har bir xodim uchun yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan amalga oshiriladigan faoliyat bo‘yicha nazarda tutilgan stavkaning 30 foizi miqdorida qat’iy belgilangan soliq to‘lash majburiyati yuklatiladi. Hunarmandchilik faoliyatini amalga oshirayotgan yakka tartibdagi tadbirkorlar tovarlar tayyorlash (ishlar bajarish, xizmatlar ko‘rsatish) uchun ko‘pi bilan besh nafar shogirdni ularga tegishlicha haq to‘lagan holda jalb etishga haqlidir. O‘zbekiston Respublikasining 2012-yil 2-maydagi O‘RQ-328- sonli yangi tahrirdagi «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida»gi qonuni, 6-modda

Yakka tartibdagi tadbirkorlar bir vaqtda bir necha faoliyat turi bilan shug‘ullanishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 375-moddasiga muvofiq, faoliyatning bir necha turi bilan shug‘ullanuvchi soliq to‘lovchilar qat’iy belgilangan soliqni faoliyatning har bir turi uchun mazkur turdagi faoliyatga nisbatan belgilangan stavkalar bo‘yicha alohidaalohida to‘laydilar.