Valuta kursi 9-sinf - Экономика - Учебники (по школьные предметы)

Valuta kursi 9-sinf

Загружено в:

15.02.2022

Скачано:

0

Размер:

7187.5 KB

9-sinf iqtisodiy bilim asoslari darsligi asosida 28-mavzu:Valuta kursi

FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR Aytaylik, tadbirkor Yevropa davlatlari bo‘ylab xizmat safariga otlandi. Albatta, unga safar xarajatlari uchun xorijiy davlat valutasi — yevro kerak bo‘ladi. Tadbirkor O‘zbekiston so‘mini yevroga almashtirish uchun Milliy bankning valuta ayirboshlash shoxobchalaridan biriga bordi va devorga osig‘liq turgan, yuqorida tasvirlangan jadvalga ko‘zi tushdi. 1. Agar u yigirma million so‘mni: a) yevroga; b) AQSH dollariga; d) ingliz funt sterlingiga almashtirmoqchi bo‘lsa, unga qancha chet el valutasini berishadi? 2. Agar u safardan qaytib kelib, ortib qolgan 200 yevroni so‘mga almashtirmoqchi bo‘lsa, unga bankda qancha so‘m berishadi?

Har bir davlat ichki bozorida savdo-sotiqni amalga oshirish uchun muomalaga o‘z pul birligi — milliy valutasini chiqaradi. Davlat hududida milliy valutada savdo-sotiq qilinadi. O‘zbekistonga Germaniyadan asbob uskunalarni sotib olish uchun yevro kerak.

Germaniyaga O‘zbekistondan paxta tolasi sotib olish uchun esa o‘zbek so‘mi kerak bo‘ladi. Demak, xalqaro bozorda savdo-sotiqni turli xil davlatlarning valutalarida olib borishga to‘g‘ri keladi. Natijada bir davlat valutasini ikkinchi davlat valutasiga almashtirishga ehtiyoj tug‘iladi.

Bir davlat pul birligining boshqa davlat pul birligidagi narxi valutaning ayirboshlov kursi deb ataladi. O‘zbekistonda chet el valutasining ayirboshlov kursi — uning bir birligini sotib olish uchun to‘lash lozim bo‘lgan so‘m miqdoriga teng bo‘ladi.

Masalan, Xalq bankida 2019- yill 5-fevralda 1 AQSH dollarining sotib olish kursi 8380 so‘mni, yevroning kursi 8800 so‘mni tashkil qilgan. Odatda, bir davlat valutasining kursi ikkinchi davlat valutasining kursi bilan taqqoslanayotganda, bu valutalarning AQSH dollariga nisbatan kursidan ham foydalaniladi.

Ikki davlat bir-biri bilan import–eksport savdo-sotiq aloqalarini olib borar ekan, birinchi davlatning ikkinchi davlat valutasiga, ikkinchi davlatning birinchi davlat valutasiga ehtiyoji paydo bo‘ladi.

Bu esa har bir davlat valutasiga nisbatan, xuddi tovarlarga bo‘lganidek, talab va taklifini keltirib chiqaradi. Davlat valutasining kursi unga bo‘lgan talab va taklifga nisbatan shakllanadi. Davlatdan eksport qilinadigan tovarlar hajmiga qarab, davlat valutasiga bo‘lgan talab shakllanadi.

Davlatdan ko‘p tovar eksport qilinsa, davlatning valutasiga bo‘lgan talab ham oshadi. Davlat valutasining taklifi esa bu davlatning boshqa davlatdan sotib olmoqchi bo‘lgan import tovarlarining hajmidan kelib chiqib shakllanadi. Davlat uchun qancha ko‘p import tovarlari kerak bo‘lsa, davlat valutasining taklifi ham shuncha ko‘p bo‘ladi.

Valuta kursining o‘zgarishiga, odatda, unga bo‘lgan talab va taklifning o‘zgarishi sabab bo‘ladi. Agar Rossiyaning O‘zbekiston tovarlariga bo‘lgan talabi O‘zbekistonning Rossiya tovarlariga bo‘lgan talabidan kamaysa, Rossiya rublining O‘zbekiston so‘miga nisbatan kursi ko‘tariladi.

Ya’ni bir rubl oldin 100 so‘m turgan bo‘lsa, endi 102 so‘m bo‘ladi. Aksincha bo‘lsa, rublning kursi tushadi. Ba’zida davlat tashqi savdoni tartibga solish, mamlakat ichki bozorini himoya qilish maqsadida, valuta kurslarini rasmiy ravishda oshirishi yoki kamaytirishi ham mumkin. Bunga muomaladagi milliy valutani ko‘proq chiqarish yoki kamaytirish orqali ham erishish mumkin.

Masalan, muomalaga ko‘p miqdorda milliy valuta chiqarilsa, uning chet el valutasiga nisbatan hajmi ko‘payib, milliy valuta kursi tushadi. Chet el valutasining kursi esa ko‘tariladi. Ba’zida davlat milliy valuta kursini ko‘tarish maqsadida, markaziy bank zaxirasidagi chet el valutasini ko‘p miqdorda ichki bozorga chiqaradi. Bu holda, bozorda bir birlik milliy valutaga mos kelgan chet el valutasining miqdori oshadi, ya’ni chet el valutasining kursi tushadi.

Demak, xuddi tovarlar kabi bozorda chet el valutasi ko‘paysa, uning narxi, ya’ni kursi tushar ekan. Davlat milliy valutasining kursi, mamlakat iqtisodiyotining ko‘zgusi hisoblanadi. Uning bir tekis, asta-sekin o‘zgarishi mamlakat iqtisodiyotining sog‘lom rivojlanayotganligidan darak beradi.