logo
  1. Главная страница
  2. Учебники (по школьные предметы)
  3. Экономика
  4. Marketing 9-sinf

Marketing 9-sinf

Загружено в:

15.02.2022

Скачано:

0

Размер:

3597 KB
Скачать
9-sinf Iqtisodiy bilim asoslari darsligi asosida 9-mavzu: Marketing so‘zi inglizcha “ market ” so‘zidan olingan bo‘lib, “ bozorga bog‘liq faoliyat ” degan ma’noni anglatadi. Iqtisodiyotda marketing deb bozor sharoitida iste’molchilar ehtiyojini o‘rganishdan tovar va xizmatlarni ularga yetkazishgacha bo‘lgan faoliyatga aytiladi. Firma uchun marketing faoliyatidan ko‘zlangan asosiy maqsad — iste’molchilar ehtiyojlarini aniqlab, uni to‘laroq qondirish evaziga ko‘proq foyda olishdan iborat deb aytish mumkin. Marketing faoliyati bilan shug‘ullanuvchilar marketologlar deb ataladi. Marketing – bozor sharoitida iste’molchilar ehtiyojini aniqlash va uni qondirishga yo‘naltirilgan faoliyat. Marketolog – marketing faoliyati bilan shug‘ullanuvchi, maxsus bilimga ega bo‘lgan mutaxassis. Firmaning butun ishlab chiqarish faoliyati marketing tadqiqotlariga tayangan holda tashkil qilinishi kerak. Marketing tadqiqotidan ko‘zlangan maqsad firma oldida turgan nima ishlab chiqarish, qancha ishlab chiqarish, qanday narxda sotish, kim uchun ishlab chiqarish, qaysi bozorga yetkazish va sotish lozim degan savollarga javob topishdir. Marketing tadqiqotlari, asosan, to‘rt: mahsulotni (bozorni) o‘rganish, narxlash, reklama qilish, bozorda o‘rnashish bosqichlariga bo‘linadi. Mahsulotni o‘rganish bosqichida iste’molchilarning qanday va qaysi tovarlarni sotib olishga xohishi borligi aniqlanadi, bozor o‘rganiladi, anketa so‘rovlari, og‘zaki savol-javoblar kabi tadqiqotlar o‘tkaziladi, iste’molchilar ehtiyojini qondiradigan tovarlarni ishlab chiqarish rejalashtiriladi va rivojlantiriladi. Narxlash bosqichida tovarning narxi belgilanadi. Tovarning narxi shunday belgilanishi kerakki, ya’ni iste’molchilarning uni sotib olishga qurbi yetsin. Shu bilan birga, tovarni ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchi firma ham ma’lum miqdorda foyda olsin. Reklama bosqichida firma va tovar haqidagi ma’lumotlarni axborot vositalari va turli tadbirlar orqali iste’molchilarga yetkazish amalga oshiriladi. To‘g‘ri berilgan reklama tadbiri tovarning sotuv hajmini keskin oshirishi mumkin. Firma, tovar va tadbirlar haqidagi rang-barang ma’lumotlar radio, televideniye, internet va boshqa aloqa tarmoqlari, gazeta va jurnallar, ko‘chalarda o‘rnatilgan ustun va bino devorlaridagi lavhalar, e’lonlar, plakatlar orqali iste’molchilar e’tiboriga havola etiladi. Tovarning nisbatan arzon narxi, bejirim qadoqlanganligi va tovar yorlig‘idagi yozuvlar ham o‘ziga xos reklama hisoblanadi. Tovarni reklama qilishdan ko‘zlangan asosiy maqsadlar: — iste’molchilarga sotuvga chiqarilgan tovar haqida xabar berish; — tovar iste’molchining qaysi ehtiyojlarini qondirishini yetkazish; — iste’molchilarni tovarni sotib olishga undash, moyilligini oshirish. Reklama – iste’molchilarga tovar haqida ma’lumot berish orqali ularning tovarga bo‘lgan talabini oshirishga qaratilgan tashviqot tadbiri. Bozorda o‘rnashish bosqichida tovarni sotish uchun ham sotuvchiga, ham xaridorga qulay bo‘lgan joy va vaqt tanlanadi. Shu bilan birga, bozorda firma o‘z o‘rnini topib, o‘rnashib olishiga qaratilgan uzoqni ko‘zlovchi tadbirlar amalga oshiriladi. Tovarni bozorga yetkazish, uni saqlash va sotish joylari aniqlanadi. Xaridorlarni jalb etish va ularning tovarni sotib olishga bo‘lgan moyilligini oshirish yoki saqlab turish maqsadida tovarni sotishdan oldingi va sotishdan keyingi servis xizmati turlari ko‘rsatiladi. Zamonaviy axborot texnologiyalarining, xususan, internet tarmog‘ining jadal sur’atlar bilan kengayib borishi marketing rivojiga katta turtki berdi. Endilikda, marketing faoliyati jadallashib, uning samaradorligi oshib bormoqda. Tovarni sotish bo‘yicha sotuvchi korxona, odatda, ikki xil strategiya – yo ‘lni qo ‘lla ydi. Ularning birinchisi - bu PUSH – strategiya (PUSH - inglizcha surish ma’nosini anglatadi). PUSH marketingda mahsulotning o‘zini bevosita iste’molchiga namoyish qilish va shu yo‘l bilan shu mahsulotni o‘tkazishga harakat qilinadi. PUSH marketingga eng sodda misol qilib do‘kon vitrinasida tovarlarni tizib qo‘yish, tovarlarga chegirmalar taqdim qilish kabi amallarni keltirish mumkin. Bu haqda o‘ylab ko‘ring! Televideniyedan berilayotgan reklamalarni tomosha qilasizmi? Ularning sifati haqida nima deya olasiz? Reklamalar yaqin o‘tgan kunlarda qaysi tovarni sotib olishingizga sababchi bo‘ldi? PUSH marketingda tovarni ishlab chiqaruvchidan xaridorga yetkazish ishi bilan vositachi savdo tashkilotlari ham shug‘ullanadi. Tovarni ishlab chiqaruvchidan sotib olib, katta- katta hajmda sotuvchilar ulgurji savdo tashkilotlari deb ataladi. Ular tovarni ulgurji narxda sotishadi. Tovarni donalab yoki kichik hajmlarda iste‘molchilarga sotuvchilar chakana savdo tashkilotlari deb ataladi. Savdo do‘konlari chakana savdo tashkilotlaridir. Ishlab chiqaruvchi mahsulotini bevosita iste’molchiga yoki ulgurji savdogarga sotganida u tovarning tannarxiga o‘z ustamasini qo‘shadi va ishlab chiqarish narxida sotadi. Ulgurji savdogar esa bu narxga o‘zining ustamasini qo‘shadi va uni ulgurji narxda sotadi. Chakana savdogar bu narxga yana o‘zining ustamasini qo‘shadi va chakana narxda sotadi. Shunday qilib narx oshib boraveradi. Odatda, tovarning chakana narxi ulgurji narxidan, ulgurji narxi esa ishlab chiqarish narxidan baland bo‘ladi. Sotuvni tashkil qilish bo‘yicha ikkinchi xil strategiya (yo‘l) - bu PULL - marketingdir (PULL - inglizcha tortish ma’nosini anglatadi). PULL - marketingning asosiy maqsadi iste’molchini sotuvchi oldiga kelishga undashdir. Siz televideniye orqali tovarlar maqtalib, ularning sifatlari tavsiflanganini ko‘p ko‘rgansiz. Masalan, bolalar tagliklari, parfyumeriya va kosmetika mahsulotlari. Bunday ma’lumotlarni o‘rgangan iste’molchida ushbu mahsulotni sotib olish istagi paydo bo‘ladi va u ushbu tovar sotiladigan joyga borishga oshiqadi. Iste’molchi bu tovardan foydalangandan va uning na fini his qilganidan keyin ushbu tovar markasiga - brendiga bog‘lana boshlaydi. Ya’ni u keyingi safar aynan shu tovar belgisi ostidagi mahsulotlarni sotib olishga intiladi. Marketingda blokcheyn texnologiyasini qo‘llash. Blokcheyn – bu turli ma’lumotlarning ulkan bazasi (ombori) bo‘lib, bu ma’lumotlar alohida “bloklar”da joylashtiriladi va umumiy zanjirga bog‘lanadi. Bularning barchasi kompyuterlar va internet tizimi orqali amalga oshiriladi. Blokcheynda kiritilgan ma’lumotning o‘chirib tashlanishi, o‘zgartirilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Bu texnologiya ma’lumot almashinishini, masalan, biror bir tovarning sotilishini, unga pul o‘tkazilishini tez, aniq va shaffof amalga oshirilishini ta’minlaydi. Shuning uchun ham zamonaviy marketingda blokcheyn texnologiyasini qo‘llash kengayib bormoqda. 2018- yil 2- oktabr kuni mamlakatimizda ilk bor “ Raqamli ishonch ” jamg‘armasi va Rossiyaning Blockchain Industrial Allianse kompaniyasi bilan hamkorlikda dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnika mahsulotlari bazasida blokcheyn texnologiyasi joriy qilindi. Bu ma’lumotlar bilan barcha mutaxassislar, shifokorlar, tovar yetkazib beruvchilar va bemorlar tanishishlari va foydalanishlari mumkin. Keyinchalik blokcheyn platformasida tovarning to‘liq hayot davri aks etishi nazarda tutilgan. Bu zamonaviy texnologiyaning muhimligini e’tiborga olib, mamlakatimizda mintaqadagi birinchi blokcheyn- akademiyasini tashkil qilish bo‘yicha Respublika oliy biznes maktabi va KOREA GROUP kompaniyasi o‘rtasida memorandum imzolandi.