Mahsulotni eksportga chiqarish 11 - sinf - Экономика - Учебники (по школьные предметы)

Mahsulotni eksportga chiqarish 11 - sinf

Загружено в:

02.02.2022

Скачано:

0

Размер:

5814 KB

11-sinf tadbirkorlik asoslari darsligi asosida 25-mavzu: MAHSULO TNI EKSPORTG A CHIQARIS H

Eksportni yanada rag‘batlantirish maqsadida texnik jihatdan tartibga solish tizimini xalqaro standartlarga uyg‘unlashtirish lozim. Asosiy maqsadlarimizdan biri – tashqi bozorga sifatli va sertifikatlangan mahsulotlarni « o‘zbek brendi » nomi bilan olib chiqishdan iborat. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev

KORXONA TASHQI IQTISODIY FAOLIYATI Ayrim tadbirkorlar o‘z mahsulotlarini tashqi bozorda sotishni maqsad qilib qo‘yadilar. Tashqi bozor – muayyan mamlakat uchun xorijdagi davlatlar bozori bo‘lib, u xalqaro kelishuvlar orqali tartibga solinadi.

Chunki tashqi bozordagi ishtirok tadbirkorlik faoliyatining yuqori darajada rivojlanganligi, uning chet ellik tadbirkorlar bilan raqobatlashishga tayyorligini anglatadi. Milliy tadbirkorlarning tashqi bozorlarga chiqishi davlat uchun ham manfaatli bo‘lib, u bunday tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlashga harakat qiladi. Bu borada tadbirkor o‘z faoliyatini tashkil etishda ikki jihatga e’tibor qaratishi maqsadga muvofiq. Birinchidan, u mamlakat ichida o‘z faoliyatini barqaror va samarali darajada yo‘lga qo‘yib olgandan keyin tashqi bozorga chiqishni rejalashtirishi mumkin.

Ikkinchidan, u o‘z ishini to‘g‘ridan to‘g‘ri tashqi bozorga mahsulot chiqarishdan boshlashi mumkin. Har ikkala holda ham korxonaning tashqi iqtisodiy faoliyatini chuqur bilish taqozo etiladi. Korxonaning tashqi iqtisodiy faoliyati – xalqaro ishlab chiqarish integratsiyasi va kooperatsiya, tovar va xizmatlarning eksporti va importi, tashqi bozorga chiqish bilan bog‘liq xo‘jalik faoliyati sohasi.

Korxona tashqi iqtisodiy faoliyatining xo‘jalik ichki faoliyatidan farqi shundaki, tashqi iqtisodiy faoliyat erkin konvertatsiyalanadigan (ayirboshlanadigan) qat’iy valutalar asosida amalga oshirilib, davlatning maxsus vositalari orqali tartibga solinadi. Tashqi iqtisodiy faoliyat deganda O‘zbekiston Respublikasi yuridik va jismoniy shaxslarining xorijiy davlatlarning yuridik va jismoniy shaxslari, shuningdek xalqaro tashkilotlar bilan o‘zaro foydali iqtisodiy aloqalarni o‘rnatish va rivojlantirishga qaratilgan faoliyati tushuniladi. O‘zbekiston Respublikasida ro‘yxatga olingan yuridik shaxslar, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasining hududida doimiy yashash joyiga ega bo‘lgan va yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro‘yxatga olingan jismoniy shaxslar tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug‘ullanishga haqlidir. O‘zbekiston Respublikasining 2000-yil 26-maydagi 77-II-sonli yangi tahrirdagi «Tashqi iqtisodiy faoliyat to‘g‘risida»gi qonuni, 3-modda

TASHQI SAVDO Tashqi iqtisodiy faoliyatning asosiy yo‘nalishlaridan biri – tashqi savdo hisoblanadi. Tashqi savdo ko‘pincha tashqi savdo shartnomalari bilan rasmiylashtiriluvchi tijorat bitimlari orqali amalga oshiriladi. Tashqi savdo – mamlakatlar o‘rtasidagi mahsulot va xizmatlarni olib chiqish (eksport) va olib kirish (import)dan iborat savdo.

Bundan ko‘rinadiki, tashqi savdo mahsulot va xizmatlar eksporti va importidan iborat. Eksport – mahsulot va xizmatlarni mamlakatdan tashqaridagi xaridorlarga sotish. Import – mahsulot va xizmatlarni mamlakatdan tashqaridagi sotuvchilardan sotib olish. Tashqi savdoda ishtirok etish, ayniqsa, tovarni eksportga sotish bir necha bosqichlardan iborat maxsus tayyorgarliklarni talab etadi.

EKSPORT QILINAYOTGAN MAHSULOTNING RAQOBATBARDOSHLIGINI BAHOLASH Siz xalqaro bozorga chiqmoqchi bo‘lsangiz bir qator amaliy vazifalarni bajarishingiz talab etiladi. Jumladan, dastlab asosiy raqobatchilarning mahsulotlari bilan tanishib chiqishingiz, ularning texnik ko‘rsatkichlarini tahlil qilishingiz zarur. Bu o‘z mahsulotingizning ustun va kamchilik tomonlarini aniqlashga yordam beradi.

Raqobatchilar mahsulotlari narxlarini tahlil qilish sizning o‘z mahsulotingiz uchun belgilangan narxning raqobatbardoshlik darajasini ko‘rsatib beradi. Raqobatchilar tomonidan eksport qilinayotgan mahsulot bo‘yicha taklif etilayotgan xizmatlar majmuyini o‘rganish sizning mahsulotingiz raqobatga qay darajada tayyorligini baholashga yordam beradi. Siz raqobatchilarning asosiy sotish bozorlarini tahlil qilish orqali o‘z mahsulotingiz uchun qaysi mamlakat bozori qulayligini aniqlashingiz mumkin. Bu bosqichdagi ishlarning natijasi yangi tashqi bozorlardagi korxona mahsulotlari istiqbolini oldindan tasavvur etish hisoblanadi.

MAHSULOTNI EKSPORTGA TAYYORLASH Mahsulotni eksportga chiqarish tashqi bozorga chiqish bilan bog‘liq qo‘shimcha sarf-xarajatlarni hisoblashni talab etadi. Jumladan, mahsulotni ishlab chiqarish va sotish bilan bog‘liq asosiy xarajatlardan tashqari reklama, ko‘rgazmalarda ishtirok etish, vakolatxonalar ochish kabi qo‘shimcha xarajatlar ham paydo bo‘lishi mumkin.

Shuningdek, korxona mahsulotlarini eksportga sotishga tayyorlash bu boradagi muloqotlarni tashkil etish, mahsulot to‘g‘risida axborot berish, mahsulot tashish uchun transport korxonalari bilan shartnomalar tuzish, hujjatlarning loyihalarini tayyorlash, tovar uchun haq to‘lash tartibi, hisobkitob shaklini aniqlash, mahsulotning pasporti, texnik tavsiflari, foydalanish bo‘yicha qo‘llanmalarini tayyorlash kabi ishlarni amalga oshirishni taqozo etadi.

EKSPORT MAHSULOT NARXINI BELGILASH Eksport narxini to‘g‘ri hisob-kitob qilish va shakllantirish muhim hisoblanadi. Chunki bunda eksport qilinadigan mahsulotning ishlab chiqarish xarajatlaridan tashqari quyidagi qo‘shimcha xarajatlari ham hisobga olinishi lozim:30 33

BOJXONA RO‘YXATIDAN O‘TKAZISH Tadbirkor o‘z tovarini eksport qilish uchun uni bojxona ro‘yxatidan o‘tkazishi talab qilinadi. Buning uchun quyidagi hujjatlar zarur bo‘ladi: – mahsulot eksporti bo‘yicha shartnoma (bitim, kelishuv); – yuk bojxona deklaratsiyasi; – transport va tovarni kuzatuvchi hujjatlar. TOVARLAR EKSPORTI VA IMPORTINI TAQIQLASH VA CHEKLASH Mamlakatimizda tovarlar eksporti va importini taqiqlash hamda cheklash belgilanishi mumkin. Bu quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi: – milliy xavfsizlikni ta’minlash; – aholi hayoti va sog‘lig‘ini muhofaza qilish, hayvonot va o‘simlik dunyosini hamda atrof-muhitni muhofaza qilish;

– ijtimoiy axloq-odobga va huquq-tartibotga rioya etish; – madaniy merosni saqlash; – mamlakatimiz to‘lov balansini saqlab turish; – mamlakatimizning xalqaro majburiyatlarini bajarish; – tiklab bo‘lmaydigan tabiiy resurslar tugatilishining oldini olish. Shunga ko‘ra, tovarlarning ayrim turlarini eksport va import qilish faqat tegishli ruxsatnoma (litsenziya) olinganidan keyin amalga oshiriladi. Litsenziyalar vakolatli organlar tomonidan beriladi. Ayrim tovarlar turlarini eksport va import qilishga nisbatan miqdoriy cheklovlar (kvotalar) belgilanishi mumkin. Kvotalarni taqsimlash, qoida tariqasida, tanlov yoki kimoshdi savdosi asosida amalga oshiriladi.