Davlat budjeti 9-sinf - Экономика - Учебники (по школьные предметы)

Davlat budjeti 9-sinf

Загружено в:

15.02.2022

Скачано:

0

Размер:

2651 KB

9-sinf iqtisodiy bilim asoslari darsligi asosida 12-mavzu:

Davlat budjeti davlatning bir yillik daromadlari va xarajatlari rejalashtirilgan asosiy moliyaviy hujjatdir. Davlat budjetini tuzishdan ko‘zlangan asosiy maqsad davlat oldida turgan iqtisodiy va ijtimoiy vazifalarni bajarish uchun moliyaviy asosni shakllantirish, mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishning istiqboldagi rejasini amalga oshirish, aholi daromadlarini qayta ko‘rib chiqishdir. Davlat budjeti daromad va xarajat qismlaridan tashkil topadi.

Davlat budjeti – davlatning bir yillik daromadlari va xarajatlari rejalashtirilgan asosiy moliyaviy hujjati. Davlat budjetining daromad manbalariga quyidagilar kiradi : — fuqarolar daromadidan olinadigan soliqlar; — korxonalar foydasidan olinadigan soliqlar; — davlat korxonalarining foydasi; — davlat qimmatli qog‘ozlarini sotishdan tushgan pul; — davlat mulkini sotishdan tushgan mablag‘lar; — davlat boji va boshqa tushumlar.

Boj — davlat muassasalari tomonidan ko‘rsatiladigan ba’zi bir xizmatlar uchun yoki davlat hududiga ayrim turdagi tovarlarni olib kirish uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri to‘lanadigan haq.

Aytib o‘tish lozimki, soliqlar davlat budjeti daromad qismining asosiy manbasi hisoblanadi. Shu manbalar asosida davlat o‘z pul mablag‘larining markazlashgan jamg‘armasi — davlat budjetining daromad qismini hosil qiladi va uni yil davomida xarajat qiladi.

Budjet mablag‘lari quyidagi sohalarga sarflanadi: — ta’lim va fan, madaniyat va san’at; — sport va sog‘liqni saqlash; — milliy xavfsizlik; — qarilik va nogironlik pensiyalari, nafaqalari hamda stipendiyalar;

 -ishsizlik nafaqalari va kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam;  -atrof-muhitni himoya qilish;  -jamoat tartibini saqlash;  -davlat korxonalari va boshqaruv organlarining moliyaviy ta’minoti;  -ba’zi bir davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan sohalarni moliyaviy qo‘llabquvvatlash va boshqalar.

Ko‘rib turganingizdek, davlat budjeti mablag‘lari, asosan, jamiyat uchun zarur tovar va xizmatlar sotib olishga, aholining turli qatlamlarini qo‘llab- quvvatlashga mo‘ljallangan transfert to‘lovlariga sarflanar ekan. Bilasizmi? O‘zbekiston Respublikasining davlat budjeti O‘zbekiston Respublikasining Oliy Majlisida muhokama qilinadi va tasdiqlanadi. Yil yakunlangandan so‘ng hukumat budjetning ijrosi bo‘yicha Oliy Majlisga hisobot beradi.

Transfert to‘lovlari — davla t budje tidan aholining moddiy jihatdan kam ta’minlangan qatlamlarini qo‘llab- quvvatlash uchun sarflanadigan mablag‘lar. Odatda, davlat budjetining daromad va xarajat qismlari o‘zaro teng bo‘lmaydi. Ko‘pincha, daromadga qaraganda xarajat ko‘proq bo‘ladi. Davlat budjetining xarajatlari va daromadlari o‘rtasidagi musbat farqni budjet kamomadi deb atashadi.

Yillar davomida jamlanib kelingan budjet kamomadining jami miqdori davlat qarzini tashkil qiladi. Davlat qarzi ichki va tashqi qarz ko‘rinishida bo‘lishi mumkin.

Ichki qarz davlatning o‘z fuqarolari, firma va tashkilotlari oldidagi majburiyatlari bo‘lsa, tashqi qarz chet el davlatlari, xalqaro banklar va moliyaviy muassasalar oldidagi qarzidir. Davlat budjetining daromadlari xarajatlaridan ortiq bo‘lgan holda davlat budjeti profitsiti yuzaga keladi.

Budjet kamomadi – davlat budjetining xarajatlari daromadidan ko‘p bo‘lgan holdagi xarajatlar va daromadlar orasidagi farq. Budjet profitsiti – davlat budjeti daromadlarining xarajatlaridan ko‘p bo‘lgan holdagidaromadlar va xarajatlar orasidagi farq. Davlat qarzi — yillar davomida yig‘ilib qolgan budjet kamomadining jami miqdori.