Bank kreditlari 11 - sinf - Экономика - Учебники (по школьные предметы)

Bank kreditlari 11 - sinf

Загружено в:

01.02.2022

Скачано:

0

Размер:

6572.5 KB

11-sinf tadbirkorlik asoslari darsligi asosida 17-mavzu: BANK KREDITLARI

Shu maqsadda tijorat banklari va ularning joylardagi filiallari, o‘z imkoniyatlaridan kelib chiqib, tadbirkorlarga moliyaviy ko‘mak va madad berishni zimmasiga oladi. Lo‘nda qilib aytadigan bo‘lsak, banklar endi xalqimizni tadbirkorlikka, ishbilarmonlikka o‘rgatishi va shunga yetaklashi lozim bo‘ladi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev

KREDIT VA UNING TAMOYILLARI Har bir tadbirkor ham o‘z faoliyatini yuritish uchun yetarli moliyaviy mablag‘ga ega bo‘lmasligi mumkin. Yoki korxonani kengaytirish, biron-bir loyihani amalga oshirish uchun mablag‘i yetmay qolishi mumkin. Bunday hollarda qo‘shimcha mablag‘ topishning keng tarqalgan va samarali yo‘li – bank krediti olish hisoblanadi.

Bank krediti – banklar va maxsus kredit muassasalari tomonidan tadbirkorlar yoki boshqa shaxslarga beriluvchi pul shaklidagi qarz. Kredit berish bir qator tamoyillarga asoslanib, uning quyidagi chizma ko‘rinishida ifodalash mumkin

Bundan ko‘rinadiki, siz bankdan kredit olishda uni qay maqsadda olayotganingizni bildirishingiz lozim. Ushbu maqsaddan kelib chiqqan holda kredit muddatlari aniqlanadi va kredit to‘lovlari foizlari belgilanadi. Bunda siz olingan kredit va u bo‘yicha hisoblangan foizlarni o‘z vaqtida qaytarilishiga kafolat berishingiz kerak bo‘ladi. Ko‘pincha ushbu kafolat bank tomonidan berilayotgan kredit summasidan ko‘proq qiymatdagi garov ta’minoti orqali taqdim etiladi.

KREDIT TURLARI Bank krediti bilan bir qatorda siz kreditning boshqa turlari to‘g‘risida ma’lumotga ega bo‘lishingiz lozim. Agar xo‘jaliklararo kredit muayyan tovarlarning to‘lovini kechiktirish shaklida amalga oshirilsa, tijorat krediti deb ataladi. Ko‘chmas mulk (masalan, yer, bino)larni garovga qo‘yish hisobiga uzoq muddatli qarz shaklida beriluvchi kredit ipoteka krediti deb ataladi. Iste’mol krediti – xususiy shaxslarga, birinchi navbatda, uzoq muddat foydalanadigan iste’mol tovarlari (masalan, mebel, avtomobil, televizor va boshqalar)ni sotib olish uchun ma’lum muddatga beriladigan kredit.

FOIZ STAVKASI Sizni bank kreditidan foydalanish yoki foydalanmaslik to‘g‘risidagi qaroringizga ta’sir etuvchi asosiy omillardan biri – bu kredit bo‘yicha hisoblanuvchi foiz stavkasidir.

Foiz stavkasi – kredit oluvchi tomonidan to‘lanadigan to‘lov miqdorini kredit miqdoriga nisbatining foizdagi ifodasi. Foiz stavkasini quyidagi formula orqali ifodalash mumkin: bu yerda: rʹ – foiz stavkasi; r – kredit bo‘yicha to‘lov miqdori; K ssuda – kredit miqdori.

Agarda, siz bankdan 100 ming so‘m miqdoridagi kreditni yiliga 20 ming so‘m to‘lash sharti bilan olgan bo‘lsangiz, mazkur kredit foiz stavkasi 20% ni tashkil qiladi. Bundan ko‘rinadiki, foiz stavkasini turli, masalan, yil, chorak, oy va boshqa muddatlar uchun hisoblash mumkin.

AMALIYOTDA KREDIT FOIZINI HISOBLASH VA TO‘LASH Hozirgi kunda bank amaliyotida kredit foizini hisoblash va to‘lash asosiy qarzning kamayib borishi tamoyilida amalga oshiriladi. Bunda olingan kredit miqdori belgilangan muddat, ya’ni yillarni oylarga aylantirib, ular soniga bo‘linadi va shu yo‘sinda kredit foizi hisoblanib boriladi. Aytaylik, siz bankdan yillik 20% ko‘rinishida 1 yil muddatga 90 mln. so‘m kredit oldingiz. Ushbu holda siz kredit to‘lovlarini quyidagi tartibda amalga oshirasiz.

KREDIT TA’MINOTI Misol uchun, «Ipak yo‘li» AITBda garov ta’minoti sifatida quyidagilar qabul qilinishi mumkinligi belgilab berilgan: 1) mol-mulk (ko‘chadigan va ko‘chmas mulk) garovi. Garov shakli O‘zbekiston Respublikasi «Garov haqida» va «Ipoteka haqida»gi qonunlariga to‘g‘ri keladigan mulk, buyum va mulk huquqi (talabnomalar) shaklida bo‘lishi mumkin; 2) tijorat banklari yoki sug‘urta kompaniyalarining kafolati; 3) uchinchi shaxs kafilligi; 4) olingan kreditning qaytmasligi riskini bank foydasiga sug‘urtalash haqida sug‘urta polisi; 5) zargarlik buyumlari; 6) qonunda ko‘zda tutilgan boshqa ta’minotlar.Kredit ta’minoti – kredit bo‘yicha kelishuvning qarz oluvchi tomonidan uni belgilangan muddatda qaytarish imkoniyatini oshiruvchi qo‘shimcha sharti. Kredit ta’minoti sifatida garov tariqasidagi mol-mulklar, turli tashkilotlarning kafolatlari, uchinchi shaxs kafilligi va boshqalar xizmat qilishi mumkin.

MIJOZNING KREDIT OLISH LAYOQATINI BAHOLASH Siz kredit olish maqsadida tegishli hujjatlarni bankka taqdim etganingizdan so‘ng bank kredit olish layoqatingizni baholab ko‘radi. Chunki mijozga kredit berish mumkinligi va uning miqdorini to‘g‘ri aniqlash bank kreditining qaytarilishiga imkon yaratadi. Mijozning kredit olish layoqatini baholash har bir bank tomonidan mustaqil ravishda ishlab chiqilgan mezonlar va usullar asosida amalga oshiriladi.

Eng avvalo, bank sizning muayyan davrda barcha to‘lovlarni amalga oshirgandan keyingi qoladigan pulingizni quyidagi formula orqali aniqlaydi: SD = OD – DS bu yerda: SD – sof daromad; OD – olingan daromad; DS – doimiy sarflar.

Aytaylik, sizning daromad solig‘i va boshqa ushlanmalardan keyingi oylik daromadingiz 1 mln. so‘mni tashkil etadi. Doimiy sarflar (masalan, kommunal to‘lovlari, ijara haqi va boshqalar) miqdori 400 ming so‘m bo‘lsa, u holda sof daromadingiz 600 ming so‘mni tashkil etadi. Olinayotgan kredit bo‘yicha ma’lumotlar asosida sizning kredit olish layoqatingiz koeffitsiyentini quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:

Bu yerda: KLK – kredit olish layoqati koeffitsiyenti; SD – sof daromad; OT – har oylik to‘lovlar. Aytaylik, sizning kredit bo‘yicha har oylik to‘lovlaringiz 300 ming so‘m bo‘lsa, u holda kredit olish layoqatingiz koeffitsiyenti 2 ga teng bo‘ladi. Ya’ni, sizning sof daromadingiz kredit bo‘yicha har oylik to‘lovlaringizni 2 baravar qoplaydi. Bank ushbu koeffitsiyentni bu borada o‘zi belgilagan me’yorga taqqoslab ko‘radi va natija ijobiy bo‘lsa, baholashning keyingi bosqichlariga o‘tadi.