Qashqadaryo viloyati 8-sinf - География - Учебники (по школьные предметы)

Qashqadaryo viloyati 8-sinf

Загружено в:

27.02.2023

Скачано:

0

Размер:

8535.5 KB

8-sinf geografiya darsligi asosida 54-mavzu:

Qashqadaryo viloyati mamlakat hududining 6,4 foizini egallaydi (119- rasm ). U yerda O ‘ zb е kiston aholisining 9,6 foizi ya shaydi . R е spublikamizdagi asosiy n е ft va gaz konlari shu hududda joylashgan . Qashqadaryo yoqilg ‘ i sa - noati yalpi mahsulot hajmi bo ‘ yicha mamlakatda 1- o ‘ rinda turadi . Shuningd е k , r е spublikada ishlab chiqariladigan el е ktroen е rgiyaning 1/10 qismini , y е ngil sanoat mahsulotlarining 7 foizdan ortig ‘ ini b е radi .

Qulay tabiiy sharoiti tufayli ekin maydonlari katta . Viloyat jami ekin maydoni , xususan , g ‘ alla va pa х ta ekin maydonlari bo ‘ yicha r е spublikada birinchi o ‘ rinda turadi . Iqtisodiy geografik o‘rni va tabiiy boyliklari. Bu viloyatda yillik o‘rtacha harorat O‘zbekistonning boshqa joylaridagidan birmuncha yuqori. Viloyatda 1 mln gektarga yaqin sug‘orishga yaroqli yer bor, biroq suv tanqis. Hatto suvdan eng samarali foydalanilganda ham ko‘p yerlarga suv yetib bormaydi. Shu tufayli aksar yerlarga bahorikor donli ekinlar ekilmoqda.

Qashqadaryo vodiysi Qashqadaryo va uning chap irmoqlari - Oqsuv, Tanxozdaryo, Yakkabog‘ va G‘uzordaryo suvi bilan sug‘oriladi. Vodiyda Chimqo‘rg‘on suv ombori qurilib, Qashqadaryoning o‘rta va quyi oqimida suv sarflanishining tartibga solinishi hamda Eski Anhor kanali orqal i Zarafshondan suv keltirilishi natijasida obikor yerlar maydoni ancha kengaydi (o‘quv atlasini ko‘zdan kechiring).

Tuproq va iqlim sharoiti ingichka tolali paxta, sabzavot, kartoshka va mevalar yetishtirishga qulay. Biroq G‘uzordaryo kamsuv bo‘lib, faqat bahor (aprel)da to‘lib oqadi. Uning oqimini tartibga solish maqsadida Pachkamar suv ombori qurilgan. Shuningdek, vohada Hisorak suv ombori, deyarli 1 million gektar maydonni sug‘ora oladigan Amu-Qarshi mashina kanali qurilgan. Bu kanal yo‘lida bir yarim milliard kub metr suv sig‘adigan Talimarjon suv ombori, kuchli nasos stansiyalari barpo etildi. Nasoslar suvni 132 metr yuqoriga ko‘tarib beradi.

Aholisi. Tabiiy, tarxiy va iqtisodiy sharoitlar shahar hamda qishloqlarning katta-kichikligiga, aholi zichligi va xo‘jalik faoliyatining xarakteriga jiddiy ta’sir etgan. Aholi punktlari daryo yoqalab tarkib topgan. To‘rt-besh xonadondan iborat qishloqlar ulkan hudud bo‘ylab sochilib ketgan. Yaqingacha uylar terak, archa, qayrag‘och, tosh, tuproq, somon kabi mahalliy ashyolardan qurilar edi. Yangi yerlarni o‘zlashtirish jarayonida obod qishloqlar, shaharchalar qad ko‘tardi.

Qarshi cho‘li mintaqasida ixtisoslashgan paxtachilik, mevachilik (120-rasm), chorva chilik xo‘ jaliklari tashkil etilgan. Paxta yetishtirish majmuyi takomillashgan rayonga aylandi. Viloyat qishloq xo‘jaligida bahorikor don xo‘jaligi, yaylov chorvachiligi, ayniqsa, qorako‘lchilik katta salmoqqa ega. Viloyat bug‘doy yetishtirish bo‘yicha qadimgi mavqeyini tiklamoqda. Pillachilik, mevachilik va sabzavotchilik ixtisosli xo‘jaliklarning qo‘shimcha tarmoqlaridir.

Paxta, asosan, Kitob-Shahrisabz botig‘i va Qarshi vohasida ekiladi. Kuzgi don ekinlari yozgi issiq kun lar boshlanmasdan pishib ulguradi. Tabiiy sharoit tok hamda danakli meva daraxtlari uchun ham qulay. Qarshi uzumi, ayniqsa, uning « maska » navi shirinligi bilan mashhur. Olma, nok, anjir, anor kabi issiqsevar mevali daraxtlar ham o‘stiriladi. Mevazorlar, sabzavot va poliz ekin maydonlari ham, asosan, Kitob-Shahrisabz botig‘ida bo‘lib, ulardan shu yerning o‘zida sharob, meva-sabzavot konservalari ishlab chiqariladi.

Qishloq xo ‘ jaligining asosiy tarmoqlari : g ‘ allachilik , paxtachilik , bog ‘ dorchilik , uzumchilik , go ‘ sht - sut chorvachiligi , qo ‘ ychilik , pillachilik .

Sanoati . Qashqadaryo - mamlakat n е ft va gaz san о atining tayanchi his о blanadi . Qarshi cho ‘ lining janubi g ‘ arbiy qismida v о d о r о d sulfatidan gaz ajratib о ladigan ulkan gaz san о ati markazi j о ylashgan . Qashqadaryo vil о yatida 150 ga yaqin san о at k о r хо nasi fa о liyat yuritm о qda . Ularning as о siy qismi n е ft va gaz , pa х ta t о zalash , bin о k о rlik , y е ngil hamda о ziq -о vqat san о atiga i х tis о slashgan . Sanoatning asosiy tarmoqlari : yoqilg ‘ i ( neft va gaz ), kimyo va gaz - kimyo , elektroenergetika , yengil va oziq - ovqat.

Yirik sanoat kor xonalari Qarshi , Shahrisabz shaharlarida hamda ba ’ zi yirik qishloq va sha harchalarda joylashgan (121- rasm ). Mahalliy sanoat palos, do‘ppi, qandolat kabi milliy hunarmandchilik mahsulotlari ishlab chiqaradi. Vohada neft, gaz, tuz kabi foydali qazilmalar negizida yoqilg‘i-energetika majmuasi shakllanib bormoqda. Sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarishning tarmoqlari tarkibida yoqilg‘i mahsulotlari katta qismni tashkil etadi (122-rasm).

Viloyatda yangi neft va gaz konlari ishga tushirilishi, « Tosh g‘uzor- Boysun-Qumqo‘rg‘on » temiryo‘lida qatnov yo‘lga qo‘yihshi natijasida dashtlarda, adirlarda ham sanoat obyektlari bo‘y cho‘zmoqda. Jumladan, Dehqonobodda yiliga 200 ming tonna kaliy o‘g‘it beradigan zavod qad rostladi. Yaqin istiqbolda zavod mahsulotining deyarli yarmi eksportga jo‘natila boshlaydi.

Ijtimoiy sohalar. Qashqadaryo viloyatida 250 dan ortiq tarixiy me’moriy obida, 900 dan ortiq arxeologik yodgorliklar mavjud bo‘lib, ularning aksariyati davlat muhofazasiga olingan. Shaharlari. Viloyatda 12 ta shahar bor. Qarshi vilоyatning ma’muriy, mada niy markazi. Qadimiy karvоn yo‘li ustida bunyod bo‘lgan mazkur shaharning 2700 yillik tantanalari nishоnlandi. Qarshi shahrining maydоni 75,5 kv. km ni tashkil etadi. Bugungi Qarshi ko‘p funksiyali shahar hisоblanadi. Shahardagi sanоat tarmоqlari tarkibida yеngil sanоat va оziq- оvqat sanоati yеtakchi o‘rin tutadi. Paхta tоzalash zavоdi, yog‘-sut zavоdi, tikuv fabrikasi, qurilish matеriallari, mеtallga ishlоv bеruvchi kоmbinatlar vilоyat iqtisоdiyotining rivоjiga munоsib ulush qo‘shib kеlmоqda. 011B 01 09 02 1D17 2D 19 09 0B 0F 0304 2C 04 42 39022F 0F 070C

Hоzirgi vaqtda Qarshi shahrida ko‘plab qo‘shma kоrхоna faоliyat ko‘rsatmоqda. « Меvalar kamalagi » O‘zbеkistоn-Britaniya, « Qarshiyog‘ » O‘zbеkistоn-Singapur qo‘shma kоrхоnalari mahalliy хоmashyoni qayta ishlash yo‘li bilan mahsulоt ishlab chiqarmоqda. Qarshi va uning tevaragida paxta, ipak, yog‘ zavodlari, metall ishlash korxonalari, tikuvchilik fabrikalari, binokorlik materiallari kombinati kabi korxonalar qurilib, Qarshi sanoat tuguni ga aylandi. Cho‘lni o‘zlashtirishda Qarshi tayanch manzil hisoblanadi. Temiryo‘l va avto mobil yo‘llari Qarshida birlashadi. Bu hol Nishon, Talimarjon, Koson kabi shahar va shaharchalarning ishlab chiqarish aloqalarini rivojlantiradi.

Shaharda Qarshi davlat universiteti, Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti, Toshkent axborot texnologiyalar universitetining Qarshi filiali va boshqa ta’lim muassasalari bor. Shahrisabz. Shahar azaldan hunarmand chilik ning yirik markazi bo‘lib kelgan. Shahrisabzning gilam do‘ppisi Parij ko‘rgazmasida yuqori baholangan. Paxta tozalash zavodi shahardagi yirik korxonalardan hisoblanadi. Shahrisabz buyuk jahongir Amir Temur tug‘ilgan yurt. Shahar qiyofasida qadimiy me ’ morchilik obidalari , shu jumladan , Oqsaroy yodgorligi ko ‘ zga yaqqol tashlanadi .

Похожие

Toshkent viloyati 8-sinf

Jizzax viloyati 8-sinf

Andijon viloyati 8-sinf

Sirdaryo viloyati 8-sinf

Samarqand viloyati 8-sinf