O‘zbekistonning tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklari 8-sinf - География - Учебники (по школьные предметы)

O‘zbekistonning tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklari 8-sinf

Загружено в:

27.02.2023

Скачано:

0

Размер:

1464.5 KB

8-sinf geografiya darsligi asosida 5-mavzu:O‘ZBEKISTONNING TABIIY BOYLIKLARI, AHOLISI VA MEHNAT RESURSLARI O‘zbekistonning tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklari

Tabiiy sharoit tabiiy boyliklardan nimasi bilan farq qiladi? O‘zbekiston yerusti tuzilishi betakrordir. Shunga monand tabiati ham, boyliklari ham xilma-xil. Qulay tabiiy sharoit ishlab chiqarish samaradorligining muhim tabiiy omilidir.

Tabiiy sharoit, ayniqsa, qishloq xo‘jaligi , foydali qazilmalar qazib chiqarish va transport harakatida yaqqol bilinadi. Tog‘ relyefi , sho‘rxoklar, cho‘llar, taqirlar, jarliklar hududni xo‘jalik jihatdan o‘zlashtirishni qiyinlashtiradi. Qurg‘oqchil yillarda daryo suvlari kamayib, ekinlarni suv bilan ta’minlash og‘ir kechadi.

Lekin fan-texnika taraqqiyoti tufayli ishlab chiqarishning tabiiy sharoitga bog‘liqligi yengib kelinmoqda. Ayni vaqtda insonning tabiatga ta’siri kuchayib, salbiy oqibatlarga ham olib kelmoqda.

Tabiiy boyliklar tabiiy sharoitdan farq qilib , ishlab chiqarishga bevosita aloqador , ya ’ ni uning xomashyo va energetika bazasini tashkil etadi . Eng muhim tabiiy boyliklardan biri - bu yerosti boyliklari (mineral resurslar) . Ulardan sanoatda, maishiy ehtiyojlarda keng miqyosda foydalaniladi (5-rasm).

O‘zbekiston katta yerosti boyliklariga ega bo‘lgan mamlakatdir. Ammo mamlakat iqtisodiyotining xomashyoga va yoqilg‘iga bo‘lgan ehtiyoji to‘xtovsiz ortib bormoqda.

Hozirda tabiiy boyliklarning yarmiga yaqinidan foydalanilmoqda. Shunday bo‘lsa-da, tabiiy boyliklar zaxirasidan tejab foydalanishimiz zarur. Chunki yerosti boyliklari tugaydigan va tiklanmaydigan boylikdir.

Tiklanmaydigan boyliklardan oqilona foydalanishning asosiy shartlari:  konlardan qazilmalarni to‘liq qazib olish;  atrof-muhitning buzilishiga yo‘l qo‘ymaslik;  barcha qimmatli moddalardan majmuali-mukammal foydalanish;  geologik qidiruv ishlarini tadrijiy davom ettirish;  mahsulot birligiga sarf bo‘ladigan xomashyo va yoqilg‘ini tejaydigan texnika va texnologiyani qo‘llash.

Tiklanmaydigan boyliklardan oqilona foydalanish kerak. Toki kelajak avlod ham bu boyliklardan bahramand bo‘lsin. Eng muhim tabiiy boyliklardan yana biri - suv .

Qishloq xo‘jaligida ko‘p miqdorda suv sarflanadi. Sanoat korxonalari uchun ham ko‘p suv talab qilinadi. Korxonalar eng katta shaharlar aholisi iste’mol qiladigan suvdan ko‘proq suvni « ichib » qo‘ymoqda. Suv - tiklanadigan tabiiy boylikdir.

Qishloq xo‘jaligida foydalaniladigan unumdor tuproq (yer), aholi ehtiyoji uchun zarur o‘simlik va hayvonot dunyosi (baliq, yovvoyi hayvonlar), inson hayoti uchun zarur bo‘lgan havo ham tugaydigan va tiklanadigan tabiiy boylikka mansubdir.

Toshkent, Farg‘ona, Navoiy kabi shaharlar, ayrim sanoat rayonlari hududida havo tarkibidagi kislorod aholi ehtiyojini qondira olmayapti. Holbuki, kislorod manbayi bo‘lgan o‘simliklar o‘nlab yillarda tiklanadi. Unumdor tuproq esa undan ham sekin tiklanadi.

O‘lkamiz hududi qishloq xo‘jalik mahsulotlarini yetishtirish uchun qulay iqlim sharoitiga ega. Bu agroiqlimiy boyligi tugamaydigan tabiiy boylikdir. Mamlakatimiz hududi bitmas-tuganmas quyosh energiyasi boyligiga ega. Quyosh energiyasi tugamaydigan tabiiy boylikdir. Quyoshdan kelayotgan issiqlikni elektr energiyasiga aylantirish istiqbollari juda kattadir.

Похожие

O‘zbekistonning tabiiy boyliklari va ularni muhofaza qilish 7-sinf

Tabiiy sharoit va tabiiy boyliklarning milliy iqtisodiyotdagi ahamiyati 8-sinf

O‘zbekistonning ichki suvlari va suv boyliklari 7-sinf

Yaponiya iqtisodiy-geografik tahlili. Tabiiy sharoiti va resurslari . 9 - sinf

Tabiat komplekslari tavsifi. O‘zbekistonning tabiiy geografik okruglari 7-sinf