O‘zgaruvchan tokning ishi va quvvati. Quvvat koeffitsiyenti 11-sinf - Физика - Учебники (по школьные предметы)

O‘zgaruvchan tokning ishi va quvvati. Quvvat koeffitsiyenti 11-sinf

Загружено в:

09.02.2022

Скачано:

0

Размер:

682.5 KB

11-sinf fizika darsligi asosida 20-mavzu:O‘zgaruvchan tokning ishi va quvvati. Quvvat koeffitsiyenti

8-sinfdan Sizga ma’lumki, o‘zgarmas tokning bajargan ishi kuchlanish, tok kuchi va tok o‘tib turgan vaqt ko‘paytmasi sifatida aniqlanadi:

O‘zgaruvchan tokning bajargan ishini aniqlash uchun juda kichik vaqt oralig‘ida uning qiymatini o‘zgarmas deb qaraymiz. U holda o‘zgaruvchan tok bajargan ishining oniy qiymati ham shu kabi formula yordamida aniqlanadi:

Agar zanjir uchlariga qo‘yilgan kuchlanish qonuniyat bo‘yicha o‘zgarayotgan bo‘lsa, undagi tok kuchi ham garmonik qonuniyat bo‘yicha faza jihatidan farq qilgan holda o‘zgaradi:

i=I m cos( ω t+ φ). U holda o‘zgaruvchan tok bajargan ishning oniy qiymati uchun quyidagini yozamiz:

Vaqt birligi ichida bajarilgan ishga quvvat deyiladi. Shunga ko‘ra o‘zgaruvchan tok quvvatining oniy qiymatini ifoda ko‘rinishda yozish mumkin.

Bunda quvvat vaqt o‘tishi bilan ham modul, ham ishora jihatidan o‘zgaradi. Davrning birinchi yarmida quvvat zanjirga berilsa (p > 0), ikkinchi yarmida quvvatning bir qismi qaytib tarmoqqa beriladi (p <0).

Odatda, barcha hollarda uzoq muddat davomida iste’mol qilinadigan o‘rtacha quvvatni bilish muhim ahamiyatga ega. Buning uchun bitta davrga to‘g‘ri keladigan quvvatni aniqlash yetarlidir. Bitta davrga to‘g‘ri kelgan quvvatni topish uchun dastlab (3–31) formulani vaqtga bog‘liq bo‘lmaydigan ko‘rinishga keltiramiz.

Buning uchun matematika kursidan ikkita kosinus ko‘paytmasi formulasidan foydalanamiz:

Biz ko‘rayotgan holda α = ω t va β = ω t + φ. Shunga ko‘ra, Bunda ifodaning ikkinchi qo‘shiluvchisining bir davr davomida o‘rtacha qiymati nolga teng. Demak, bir davrga to‘g‘ri kelgan o‘rtacha quvvatning vaqtga bog‘liq bo‘lmagan hadi

Tok va kuchlanishning effektiv qiymatlari ifodasi hisobga olinsa, ya’ni: Bu kattalik zanjirning bir qismidagi o‘zgaruvchan tokning quvvati deyiladi:

Shunga muvofiq o‘zgaruvchan tokning bajargan ishi quyidagi formuladan aniqlanadi: Shunday qilib, zanjirning bir qismidagi o‘zgaruvchan tokning quvvati va bajargan ishi tok kuchi va kuchlanishning effektiv qiymatlari bilan aniqlanadi. U, shuningdek, kuchlanish va tok kuchi orasidagi faza siljishiga ham bog‘liq bo‘ladi. (3–32) formuladagi cos φ ko‘paytma quvvat koeffitsiyenti deb ataladi. Agar zanjirda reaktiv qarshilik yo‘q bo‘lsa, unda φ = 0, cos φ = 1, P=U I bo‘ladi, ya’ni biz o‘zgarmas tok quvvatini olamiz. Zanjirda aktiv qarshilik yo‘q bo‘lsa va P=0 ga teng bo‘ladi.

Faqat reaktiv qarshilik bor zanjirdagina ajraladigan quvvat nolga teng bo‘lar ekan. Zanjirda tok mavjud bo‘lsa-da, qanday qilib o‘rtacha quvvat nolga teng bo‘lib qolishi mumkin? Uni 3.23- rasmda keltirilgan grafik yordamida tushuntirish mumkin. Grafikda kuchlanish, tok kuchi va quvvatning qiymatidagi oniy qiymatlari keltirilgan

Quvvatning oniy qiymatining vaqtga bog‘liqlik grafigini har bir momentga to‘g‘ri kelgan tok kuchi va kuchlanishni bir-biriga ko‘paytirilib topiladi. Grafikdan ko‘rinadiki, davrning to‘rtdan bir qismida quvvat musbat qiymatga ega va energiya zanjirning mazkur qismiga beriladi; lekin davrning keyingi choragida quvvat manfiy qiymatga ega va energiya zanjirning mazkur qismidan energiya olingan tarmoqqa qaytarib beriladi

Davrning to‘rtdan bir qismida zanjirga berilgan energiya tokning magnit maydonida to‘planadi, so‘ngra tarmoqqa qaytariladi. O‘zgaruvchan elektr zanjirlarini loyihalashda cos φ ning katta bo‘lishiga e’tibor qaratiladi. Aks holda, energiyaning anchagina qismi generatordan zanjirga va aks yo‘nalishda aylanib yuradi. Simlar aktiv qarshilikka ega bo‘lganligi sababli, energiya ularni qizdirishga sarflanadi. Sanoat va maishiy xizmat ko‘rsatish sohalarida elektr dvigatellari juda keng qo‘llaniladi. Ular katta induktiv qarshilikka va kichik aktiv qarshilikka ega bo‘ladi.

Shuning evaziga cos φ ning qiymati kamayib ketadi. Uni oshirish uchun korxonalarning tarmoqlariga maxsus kompensatsiya qiluvchi kondensatorlar ulanadi. Bunda elektrodvigatellarning salt yoki yetarli yuklamasiz ishlatilmasligiga e’tibor berish kerak. Odatda, cos φ

Похожие

Tokning magnit maydoni 8 - sinf

Elektr tokining quvvati 8 - sinf

Elektr toki ta'sirida o'tkazgichlarning qizishi 8 - sinf

Elektr tokining ishi 8 - sinf

Masalalar yechish 10-sinf, 11-mavzu