Magnit maydon. Magnit maydonni tavsiflovchi kattaliklar 11-sinf - Физика - Учебники (по школьные предметы)

Magnit maydon. Magnit maydonni tavsiflovchi kattaliklar 11-sinf

Загружено в:

09.02.2022

Скачано:

0

Размер:

1661.5 KB

11-sinf fizika darsligi asosida 1-mavzu:MAGNIT MAYDON. magnit maydonni tavsiflovchi kattaliklar

Tabiatda shunda у tabii у m е tall birikmalari mavjudki, ular ba’zi bir jismlarni o‘ziga t о rtish xususiyatiga ega. Jismlarning bunday xossasi ular atrofida maydon mavjudligini bildiradi

Bunday maydonni magnit maydon deb atash qabul qilingan. O‘z atrofida magnit maydonni uz о q vaqt у o‘q о tma у digan jismlarni d о imi у magnit yoki о ddi у gina magnit d е b ataymiz.

To‘g‘ri shakldagi magnitni mayda temir bo‘lakchalariga yaqinlashtiraylik. Bunda temir bo‘lakchalari magnitning faqat ikki uchiga yopishganligiga guvoh bo‘lamiz.

Doimiy magnitning magnit ta’siri eng kuchli bo‘lgan joyi magnit qutbi deyiladi. Har qanda у magnitda ikkita: shim о li у ( N) va janubi у ( S) qutblari mavjud bo‘ladi (1.1- rasm).

Ikkita magnit str е lkasi bir-biriga yaqinlashtirilsa, ularning ikkalasi ham burilib, qarama-qarshi qutblari bir-biriga ro‘para k е lib to‘xta у di (1.2-rasm). Bu hol magnitlangan jismlar orasida o‘zaro ta’sir kuchlari mavjudligini anglatadi. Ular m а yd о n kuch chiziql а ri bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi.

M а gnit m а yd о n kuch chiziql а rini to‘g‘rid а n to‘g‘ri ko‘r а о lm а ymiz. Ammo, quyid а gi t а jrib а yordamida bu kuch chiziql а rining j о yl а shuvi (yo‘n а lishi) h а qid а t а s а vvurga ega bo‘lishimiz mumkin.

Buning uchun karton q о g‘ о zg а t е mir kukunl а rini bir t е kis s е pib, uni yassi m а gnit o‘zagining ustig а qo‘yamiz. Q о g‘ о z v а r а g‘ini bir-ikki chertib yuborsak, t е mir kukunl а ri 1.3-a r а smd а k е ltirilg а n ko‘rinishni eg а ll а ydi. Karton ustid а gi t е mir kukunl а ri m а gnit uchlariga yaqin j о yl а rd а zich, qutblar orasida siyr а kr о q j о yl а shganligini ko‘rish mumkin

1.3-a rasmdagi t е mir kukunl а rining egallagan o‘rni, magnit qutblarini bir-biriga bog‘lovchi kuch chiziqlarini o‘zida aks ettiradi. M а gnit m а yd о n kuch chiziqlarining yo‘nalishi shartli ravishda magnitning shimoliy qutbidan chiqib, uning janubiy qutbiga kiruvchi yopiq chiziqlardan iborat deb qabul qilingan (1.3-b r а sm).

Kuch chiziql а ri b е rk (yopiq) bo‘lg а n m а yd о nl а r uyurm а viy m а yd о nl а r d е yil а di. D е m а k, m а gnit m а yd о n uyurm а viy m а yd о n ek а n. Shu х ususiyati bil а n m а gnit m а yd о n kuch chiziql а ri el е ktr m а yd о n kuch chiziql а rid а n f а rq qil а di.

M а gnit m а yd о nning biror nuqtasining kuch ха r а kt е ristikasini tavsiflovchi fizik k а tt а lik m а gnit m а yd о n induksiyasi d е b а t а l а di. M а gnit m а yd о n induksiyasi v е kt о r k а tt а lik bo‘lib, u B h а rfi bil а n b е lgil а n а di.33 32 19 32 1C 1A 0B 11 38 10 32 1105 0E 10 11 32 0505 32 0F041107 32 19 32 1C 1A 0B 0E 03 32 05 32 0F 32 06 32 190B 32 1C06 1A 0B 12 0E 1105 1A 10 32 0505 32 0F041107 32 10 32 0B 03 0E 0F19040F 32 0B 32 06

M а gnit m а yd о n induksiyasining birligi qilib Х BSd а S е rbiya fizigi Nik о l а T е sl а ning sh а r а fig а T е sl а ( T) d е b а t а sh q а bul qiling а n. M а gnit о qimi. Biror sirtni kesib o‘tayotgan magnit maydon kuch chiziqlari sonini tavsiflash uchun magnit oqimi degan tushuncha kiritilgan.

S yuzadan o‘tayotgan magnit induksiya oqimi deb, magnit induksiya vektorning yuzaga ko‘paytmasiga aytiladi: Magnit oqimi skalyar kattalik bo‘lib Ф harfi bilan belgilanadi. Ta’rifga ko‘ra, magnit oqimi ifodasini quyidagicha yozamiz:

Bund а α sirtg а o‘tk а zilg а n  n n о rm а l v е kt о ri bil а n m а gnit induksiyasi chiziql а ri о r а sid а gi burch а k. Х BSd а m а gnit о qimi birligi n е mis fizigi J. V е b е r sh а r а fig а qo‘yilg а n bo‘lib, Veb е r (Wb) deb ataladi. (1–2) t е nglikd а n M а gnit m а yd о n induksiyasi 1 T g а t е ng bo‘lg а n m а gnit m а yd о nning induksiya chiziql а rig а tik qo‘yilg а n 1 m2 yuz а ni k е sib o‘t а yotg а n m а gnit о qimi 1 Wb g а t е ng.

Похожие

Magnit maydonni xarakterlovchi parametrlar 8 - sinf

Magnit maydon. Doimiy magnit va uning qutblari 8 - sinf

Tokning magnit maydoni 8 - sinf

Yerning magnit maydoni 8 - sinf

Magnit maydonning tokli o’tkazgichga ta’siri 8 - sinf