Galileyning nisbiylik prinsipi. Inersial va noinersial sanoq sistemalari10-sinf, 10-mavzu - Физика - Учебники (по школьные предметы)

Galileyning nisbiylik prinsipi. Inersial va noinersial sanoq sistemalari10-sinf, 10-mavzu

Загружено в:

03.11.2024

Скачано:

0

Размер:

1080.4912109375 KB

MAVZU: Galileyning nisbiylik prinsipi. Inersial va noinersial sanoq sistemalari Fizika

Inersial sanoq sistemalari Nisbiylik prinsipining ochilishiga asosiy sabablaridan biri, Yerning o‘z o‘qi atrofida aylanishi haqidagi gipoteza bo‘ldi. Birinchi bo‘lib bu hodisaga Galiley o‘z e’tiborini qaratdi. Tinch holatda turgan yoki nisbatan to‘g‘ri chiziqli tekis harakatlanayotgan sanoq sistemalari inersial sanoq sistemalari deyiladi.

Galileyning tezliklarni qo‘shish qoidasi Galileyning tezliklarni qo‘shish qoidasi quyidagicha ifodalanadi: •

Galileyning nisbiylik prinsipi Barcha inersial sanoq sistemalarida vaqt, massa, tezlanish va kuch bir xil (invariant) bo‘ladi. , = , bo‘lsa, Galileyning nisbiylik prinsipi quyidagicha ta‘riflanadi: Barcha inersial sanoq sistemalarida hamma mexanik jarayonlar bir xilda ko‘chadi. Har qanday tajriba yordamida sanoq sistemasining harakati haqidagi ma’lumotlarni olib bo‘lmaydi. •

Agar sanoq sistemalari egri chiziqli yoki tezlanish bilan harakatlansa, bunday sanoq sistemalari noinersial sanoq sistemalari deyiladi. Ammo u tezlanish bilan harakatlanmoqda!!! Noinersal sanoq sistemalardan inersial sanoq sistemasiga o‘tish uchun inersiya kuchi qo‘shiladi: )

1-masala Velosipedchining tezligi 36 km/soat, uning harakatiga qarshi esayotgan shamolning tezligi esa 4 m/s. Velosipedchiga bog‘langan sanoq sistemasida shamol tezligi qancha?

Berilgan: Formulasi: Topish kerak: Yechish: Javob: •

2-masala Qayiqning suvga nisbatan tezligi daryo oqimining tezligidan n marta katta. Ikki punkt orasidagi masofani qayiqda oqimga qarshi suzib o‘tish uchun oqim bo‘yicha o‘tishga qaraganda necha marta ko‘p vaqt ketadi?

Berilgan: Formulasi va yechimi: oqim bo‘yicha ; Topish kerak: oqimga qarshi ; Javob: •

3-masala Metro eskalatori harakatlanmay turgan yo‘lovchini 1 minut davomida yuqoriga olib chiqadi. Harakatlanmayotgan eskalatordan yo‘lovchi 3 minutda ko‘tariladi. Yo‘lovchi harakatlanayotgan eskalatorda yuqoriga yurib, qancha vaqtda ko‘tariladi?

Berilgan: Formulasi: Topish kerak: Yechish: Javob: •

Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar 1. Galileyning nisbiylik prinsipi qanday ta’riflanadi? 2. Qanday sistemalar inersial sanoq sistemalari deb ataladi? 3. Inersial sanoq sistemalarida qanday kattaliklar bir xil bo‘ladi? 4. Noinersial sanoq sistemalari deb qanday sistemalarga aytiladi? 5. Vertolyot shimol tomonga 20 m/s tezlik bilan uchdi. Agar g‘arb tomondan 10 m/s tezlik bilan shamol essa, vertolyot qanday tezlik bilan uchadi?

Похожие

Mexanik harakat turlari. Harakatlarning mustaqillik prinsipi 10-sinf, 2-mavzu

Masalalar yechish. 10-sinf,42-mavzu

Dinamika qonunlari 10-sinf, 9-mavzu

Garmonik tebranishlar. 10-sinf, 28-mavzu

Yarimo‘tkazgichli asboblar. 10-sinf, 55-mavzu