Mendel qonunlari. Mendelning birinchi qonuni. 9 - sinf - Биология - Учебники (по школьные предметы)

Mendel qonunlari. Mendelning birinchi qonuni. 9 - sinf

Загружено в:

04.10.2019

Скачано:

0

Размер:

1064.5556640625 KB

 Irsiyat qonunlarini tahlil qilishni Mendel monoduragay chatishtirishdan — irsiy jihatdan bir juft belgisi bilan farq qiladigan ota ona organizmlarni chatishtirishdan boshladi.

 Doni sariq va yashil no‘xat o‘simliklari chatishtirilsa, shu chatishtirish natijasida olinadigan birinchi avlod duragaylarning hammasida doni sariq bo‘ladi. Qarama qarshi belgi (donlarning yashilligi) go‘yo yo‘qolib ketadi. Shuningdek, doni silliq va burishgan o‘simliklar o‘zaro chatishtirilganda birinchi avlod (F 1 ) silliq donli bo‘lgan, qizil va oq gulli no‘xatlarni o‘zaro chatishtirilganda F 1 (birinchi bo‘g‘in) qizil gulli bo‘lgan. Mendelning birinchi avlod duragaylarining bir xilligi mana shunday namoyon bo‘ladi. Donlarning sariq rangidan iborat belgi (yashil rang) yuzaga chiqishiga go‘yo yo‘l qo‘ymaydi va F 1 duragaylarning hammasi sariq (bir xil) bo‘lib qoladi. Belgining ustun turishi dominantlik, ustun turadigan belgi dominantbelgi deb ataladi. Mendelning birinchi qonuni —dominantlik qonuni yoki birinchi bo‘g‘inda bir xillilik qonuni deb ataladi.

 Ko‘zdan kechirilayotgan misollarda donning sariq silliq formalari, gulning qizil rangi, donning yashil, burishgan, gulning oq rangi ustidan domi nantlik qiladi. Qarama qarshi, F 1 da namoyon bo‘lmaydigan belgi retsessiv belgi deb ataladi. Dominant belgilar katta harflar bilan, misol uchun (A) retsessiv belgi esa kichik harf (a) bilan belgilanadi.

 Agar organizm genotipida ikkita bir xil genlar bo‘lsa, bunday organizm gomozigota organizm deyiladi. Gomozigota organizm dominant (AA yoki BB) yoki retsessiv (aa yoki bb) holatda bo‘ladi.

 Agar genlar bir biridan farq qilsa, ya’ni biri dominant, ikkinchisi retsess iv (Aa yoki Bb) bo‘lsa, bunday genotipli organizm geterozigota organizm deyiladi.

 Mendelning birinchi qonunini quyidagicha izohlash mumkin: agar bir juft belgisi bilan farq qiladigan gomozigota organizmlar o‘zaro chatishtirilsa, F 1 duragaylar ota ona organizmlarning bitta belgisiga ega bo‘lib, barchasi fenotip va genotip jihatdan bir xil bo‘ladi.

 No‘xat o‘simligining doni rangi (sariq va yashil) va donining shakli (silliq va burishgan) bo‘lgan navlarni o‘zaro chatishtirib, F 1 bo‘g‘inda olingan natijalarni ko‘ramiz.

 Chala dominantlik. Birinchi avlod duragaylari bir xil bo‘ladi degan qonun yuqorida ko‘rib chiqilgan misollarda shu bilan ifodalanadiki, duragaylarning hammasi sirtdan ona yoki otaga o‘xshash, ya’ni do mi nantlik namoyon bo‘lganda amalga oshadi. Bu hamisha ham ku za tilavermaydi. Geterozigota formalarda belgilar ko‘pincha oraliq xarakterga ega bo‘ladi, ya’ni dominantlik chala bo‘lishi mumkin. Quyida namozshomgul o‘simligi ikki irsiy formasini chatishtirish natijalari ko‘rsatilgan. Ulardan birining gullari qizil, ikkinchisiniki — oq. Birinchi avlod duragaylarining hammasi pushti gulli, ya’ni oraliq xarakterda bo‘ladi.

 Chala dominantlik keng tarqalgan hodisadir. Chala dominantlik, ya’ni oraliq irsiylanish qulupnay mevasining rangi, qushlar patining tuzilishi, andaluz tovuq patining rangi, odamdagi biokimyoviy belgilarda va boshqalarda kuzatiladi.

Похожие

Mendelning ikkinchi qonuni. 9 - sinf

Diduragay chatishtirish. Mendelning uchunchi qonuni. 9 - sinf

Irsiyatning umumiy qonuniyatlari. G. Mendelning irsiyat qonunlari va ularning mohiyati. 10 - sinf

Nasldan naslga o‘tishning sitologik asoslari. 9 - sinf

Yadro. 9 - sinf