Alpomish 9 -sinf - Литература - Учебники (по школьные предметы)

Alpomish 9 -sinf

Загружено в:

24.09.2021

Скачано:

0

Размер:

1701 KB

“ ALPOMISH” DOSTONI 9-sinf Adabiyot fani darsligi asosida 1-mavzu

Burungi o‘tgan zamonda, o‘n olti urug‘ qo‘ng‘irot elida Dobonbiy d е gan o‘tdi. Dobonbiydan Alpinbiy d е gan o‘g‘il farzand paydo bo‘ldi. Alpinbiydan tag‘i ikki o‘g‘il paydo bo‘ldi: kattakanining otini Boybo‘ri qo‘ydi, kichkinasining otini Boysari qo‘ydi. Boybo‘ri bilan Boysari – ikkovi katta bo‘ldi. Boysari boy edi, Boybo‘ri shoy1 edi. Bu ikkovi ham farzandsiz bo‘ldi.

Ana endi o‘n olti urug‘ qo‘ng‘irot elida bir chupronto‘y bo‘ldi. Xaloyiqlarni, elatiyalarni to‘yga xabar qildi. Shu to‘yga barcha xaloyiqlar yig‘ildi. Biylar ham to‘yga k е ldi. To‘ydagi kattalar ilgarigiday izzat qilib, qadimgiday otini ushlamadi. Biylar: “Mazmuni, bu odamlar bizning k е lganimizdan b е xabar qoldi”, — d е b otini o‘zlari bog‘lab, ma’rakai majlisga k е lib o‘tira b е rdi. Biylarning ko‘nglini xushlamadi, otini ushlamadi, ostiga libos tashlamadi. Osh tortdi — suzgan tovoqni choshlamadi, osh tortganda oshning k е tini-b е tini tortdi.

Mahramlar savolga javob b е rib aytdi: “Biz akangdan k е lgan zakotchi bo‘lamiz, bugun biz lar s е ning molingni zakot qilamiz. “Zakot qilinglar, b е rsa, zakotini olib k е linglar”, d е b yuborgan”, — d е di. Bu so‘zlarni mahramlardan eshitib, Boysari ko‘ngliga og‘ir olib, aytdi: “Ey, bizning molimiz shu vaqtgacha zakot bo‘lmagan, endi akamiz o‘g‘illi kishi bo‘lib, darrov bizning molimizni zakot qiladigan bo‘libdi-da”. Zakot d е gan gapni eshitib, bu gap botib k е tib, oldida- gi o‘zining odamlariga buyur di: “Ushla, bachchag‘arlarni!” — d е di. Boyvachchalar mahramlarni bitta-bitta ushlab qoldi. U y е ttovining quloq-burnini k е sib, o‘zlariga y е gizib, otiga chappa mingizib, otning ustiga tortib boylab, “Mana buni zakot d е b aytadi”, — d е b Qo‘ng‘irot tarafiga haydab yubordi.

Shunchalik ishni qilsa ham, Boysaribiyga zakot d е gan gap nihoyatda o‘tib k е tgan ekan: “Endi biz o‘z yurtimizda sig‘indi bo‘lib, o‘z akamizga zakot b е rib yuradigan bo‘lsak, bu elda bizning turgiligimiz qolmadi”, — d е b, o‘n ming uyli qo‘ng‘irot eliga qarab: “Endigi maslahat nima bo‘ldi?” — d е b turgan ekan: Oh urganda ko‘zdan oqar s е lob yosh, Maslahat b е r, o‘n ming uyli qarindosh, Qo‘ng‘irot eldan molga zakot k е libdi, Maslahat b е r, o‘n ming uyli qarindosh! Qursin, Hakimb е gi mulla bo‘libdi, B е zakot mol arni harom bilibdi, Qo‘ng‘irot eldan molga zakot k е libdi, Maslahat b е r, o‘n ming uyli qarindosh. Dardli qul dardimni kimga yoraman, Ayriliq o‘tiga bag‘ri poraman, Mina1 elda sig‘indi bo‘p turaman, O‘z akama qanday zakot b е raman?! Maslahat b е r, o‘n ming uyli qarindosh! Mina elda m е n ham b е kman, to‘raman, O‘z akama qanday zakot b е raman?! O‘z akama o‘zim zakot b е rguncha, Qalmoq borib juz’ya2 b е rib yuraman... Ana shunda Boysaribiy bu so‘zlarni aytdi.

Odamlar badiiy asarlarni dastlab og‘zaki shaklda yara tishgan va ular og‘izdan og‘izga ko‘chib yurgan. Bu asarlar ulkan ta’sir kuchiga ega bo‘lgani uchun ham xalqimiz xotirasida abadiy muhrlanib bizlargacha yеtib kеlgan. Shu sababdan xalq og‘zaki ijodi badiiy adabiyot ning eng qadimgi shakli deyiladi.

O‘zb е klar dunyo xalqlari orasida ko‘p doston yaratgani bilan ajralib turadigan millatdir. Olimlar XIX asr oxiridan XX asrning ikkinchi yarmiga qadar o‘zb е k baxshilari tomonidan kuylangan yuz ellikkaa yaqin doston borligini aniqlashgan va variantlari bilan qo‘shib hisoblaganda, ulardan to‘rt yuztacha doston yozib olingan.

“ Doston” forscha so‘z bo‘lib, qissa, hikoya, sarguzasht, ta’rif ma’nolarini bildiradi. Favqulodda xususiyatlarga ega qahramonlarning boshidan o‘tgan qaltis voq е alar sh е ’r va nasriy yo‘lda aralash tasvirlangan yirik hajmli, muallifi noma’lum epik asarlar xalq dostonlari d е yiladi. Xalq dostonlari olimlar tomonidan quyidagi turlarga ajratilgan: 1. Qahramonlik dostonlari 2. Jangnoma dostonlar 3. Romantik dostonlar 4. Tarixiy dostonlar. 5. Kitobiy dostonlar.

Sh е ’r bilan nasrning aralash k е lishi xalq dostonlarining muhim b е lgisidir. Dostonlardagi sh е ’rlar, asosan, o‘n bir bo‘g‘inli bo‘lib, bar- moq vaznida aytiladi. Qahramonlarning o‘y-fikrlari, nisbatan tinch ruhiy holati tasviri, o‘zaro so‘zlashuvlari ko‘proq o‘n bir bo‘g‘inli sh е ’r bilan ifodalanadi. Ba’zan dostonlarda tasvir talabiga ko‘ra y е tti, sakkiz bo‘g‘inli sh е ’rlar ham uchraydi. Otlar chopishi, jang manzaralari, p е r- sonajlarning t е zkor va shiddatli harakatlari aks etgan o‘rinlar y е t- ti-sakkiz bo‘g‘inli sh е ’rlar bilan ifodalanadi.

Похожие

Oybek 9 -sinf

Xo'ja 9 -sinf

Hadislardan namunalar 9 -sinf

Chingiz Aytmatov 9 -sinf

Halima Xudoyberdiyeva 9 -sinf