Shimoliy Amerika iqlimi va ichki suvlari - География - Образовательные программы

Shimoliy Amerika iqlimi va ichki suvlari

Загружено в:

22.07.2024

Скачано:

0

Размер:

11237.780273438 KB

.“ SHIMOLIY AMERIKA IQLIMI VA ICHKI SUVLARI”

DUNYONI O’RGANMOQ ISTASANGIZ GAR, VAQTU-MABLAG’ SARFLAB KEZISH SHART EMAS. XAYOLLARINGIZNI AYLAYDI RO’YO, GEOGRAFIYA KITOBIYU, XARITANI OLING BAS. 6-SINFLARDA GEOGRAFIYA FANI BO’YICHA OCHIQ DARS

“ GEOGRAFIY A- TABIIY FANLAR SULTONIDIR -”

GEOGRAFIYAM,MENING SUYUK GEOGRAFIYAM, SENGA OBYEKT ERUR ASLI BUTUN OLAM DUNYONI O’RGANMOQ ISTASANGIZ GAR, VAQTU-MABLAG’ SARFLAB KEZISH SHART EMAS. XAYOLLARINGIZNI AYLAYDI RO’YO, GEOGRAFIYA KITOBIYU, XARITANI OLING BAS. Bog’liq erur barcha fanlar bir-biriga, Birisini to’ldiradi ikkinchisi. Bizni o’rab turgan borliq sinoatin, Turli yoqdan talqin etar har birisi. Shunday fan bor-fanlar ichra u yagona, Butun olam sinoatin berar ochib. Bobo yerning ilk yoshidan, havogacha, Inson o’yu-xayollari, fazogacha. O’rganadi tuproq, o’rmon, nabototni, Dengiz, daryo, ko’lu-muzlik, hayvonotni. O’rganadi hatto butun borliqniyam, Meninig suyuk bo’lgan fanim-GEOGRAFIYAM. GEOGRAFIYAM,MENING SUYUK GEOGRAFIYAM, SENGA OBYEKT ERUR ASLI BUTUN OLAM

Darsning maqsadi: Umumiy maqsad: Turli qiziqarli o’yin va savol –javoblar orqali o’quvchilar tomonida darsning to’liq o’zlashtirilishiga erishish. a)Ta`limiy maqsad: O’quvchilarga Shimoliy Amerikaning ichki suvlari haqida yangi bilimlar berib, daryolar mavzusiga oid ko’nikma va malakalarini shakllantirish. b)Tarbiyaviy maqsad: Dunyo xaritasida aks etgan tabiiy ne’matlar haqida so’zlash asnosida Vatanparvarlik, suvdan oqilona foydalanish haqida tushuncha berish asnosida tejamkorlik va ekologik, bir-birini baholashga undash asnosida do’stga hurmat va sadoqat tuyg’ularini shakllantirib, ma’naviy tarbiya berish: c) Rivojlantiruvchi maqsad: tezkor savol-javob, turli o’yinlar o’tkazish asnosida o’quvchining fikrlash qobiliyatini, nutqi va dunyoqarashini rivojlantirish.

Ona Vatan jonajon, senga fido tanu jon!!!

Darsning shiori: “Geografiyam, mening suyuk geografiyam, senga obyekt erur asli butun olam!”. Darsning oltin qoidalari 1. O`zaro hamkorlik.  2. Do`stlik.  3. Topqirlik.  4. Tezkorlik.  5. Zukkolik  6. Hamjihatlik.

Guruhlar joylashuvi (bunda o’quvchilar bilan individual ishlashda ham qulaylik bo’ladi) 1-guruh 1-guruh 2-guruh 2-guruh 4-guruh4-guruh 3-guruh 3-guruh 5-guruh 5-guruh 6-guruh 6-guruh

Baholash mezonlari. “ Oltin globus “, “ Kumush globus “, “Bronza globus” so`zlari yozilgan sakkizburchak shakllar.

• Olmos qazib olishda, U birinchi materik. Yashar mitti odamlar, Hayvonlarichi yirik. Dunyodagi eng chuqur Ko’li bor-Tanganika. Eng issiq, katta cho’lli, Materikdir-_________ O’TILGANLARNI TAKRORLAYMIZ. Geografik she’riy topishmoqlar

• Uni tinchlik materigi deyishadi, • Unda ilmiy izlanishlar qilishadi. • Yer yuzasi qoplangandir muzlik bilan, • Kuchli shamol unga xosdir bilishadi. • Quyosh chiqib-botar ekan bir yilda bir, • O’simligu hayvonotga juda faqir. • Buni barcha bilishi shart-sovuq juda, • Nomin toping, bu materik-____________ O’TILGANLARNI TAKRORLAYMIZ. Geografik she’riy topishmoqlar

• Uni tinchlik materigi deyishadi, • Unda ilmiy izlanishlar qilishadi. • Yer yuzasi qoplangandir muzlik bilan, • Kuchli shamol unga xosdir bilishadi. • Quyosh chiqib-botar ekan bir yilda bir, • O’simligu hayvonotga juda faqir. • Buni barcha bilishi shart-sovuq juda, • Nomin toping, bu materik-____________ O’TILGANLARNI TAKRORLAYMIZ. Geografik she’riy topishmoqlar

• Lotinchada janubiy • Ma’nosini beradi. • Yagona davlati bor, • Eng mitti deyiladi. • Eng quruq materikdir, • Hayvonlari xaltali. • Edi Yangi Gollandiya • Hozirda u _____________ O’TILGANLARNI TAKRORLAYMIZ. Geografik she’riy topishmoqlar

• Dunyodagi eng katta oroli bor materik, • Eng katta arxipelag, chuqur darali ko’prik. • Eng uzun g’or muzlik ham shu hududda erur jam, • Sharsharasi maftunkor, go’zal, chiroyli biram. • Bu qaysi materik deb, so’rsam deysiz “Evrika” • Qirg’og’i parcha-parcha, • Bu-…………………………………………….. O’TILGANLARNI TAKRORLAYMIZ. Geografik she’riy topishmoqlar

Xotira uchun mashqlar Guruhlar tomonidan materiklar maydoniga ko’ra ketma-ketlikda yoziladi. 01 0C 100805080A0F06 0C 13 140218

Xotira uchun mashqla r 01020304 08090A 0C 05

O’TILGAN MAVZU YUZASIDAN TEZKOR SAVOLLAR  “ Shimoliy Amerika giografik o`rni, o`rganish tarixi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari.”  1. - Maydoni- km 2 .  2. Dengiz sathidan eng yuqori balandlik-  3. Dengiz sathidan eng past joyi-  4. Materikning eng chekka  5 .eng uzun daryosi-  6. Eng yirik ko`l-Yuqori ko`l-  7. Eng yirik orol-

O’TILGAN MAVZU YUZASIDAN TEZKOR SAVOLLAR JAVOBI  “ Shimoliy Amerika gеografik o`rni, o`rganish tarixi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari.”  1. - Maydoni-24200000 km 2 .  2. Dengiz sathidan eng yuqori balandlik-  Mak-Kinli ch, 6194 m.  3. Dengiz sathidan eng past joyi-Ajal vodiysi-86 m.  4. Materikning eng chekka shimoliy nuqtasi Merchison b,  eng chekka janubiy b –Maryato b,  eng chekka g`arbiy nuqtasi- Uels Shahzodasi b,  eng chekka sharqiy nuqtasi –Sent Charlz,  eng uzun daryosi- Missisispi 6019 km.  5. Eng yirik ko`l-Yuqori ko`l-82100 km 2 .  6. Eng yirik orol-Grelandiya –2175600 km 2 .

O’TILGAN MAVZU YUZASIDAN TEZKOR SAVOLLAR  8. 1609-1610-yillarda kim gudzon qoltig`ini va bo`g`ozini kashf etgan?-  9. 1741 yilda Bering va Chirikovlar qayerlarni o`rganishdi?-  10. Savdo –sotiq ishlarini yo`lga qo`yishda kimning xizmati katta?-  11. 1798-yil ruslar tomonidan monopoliyaga aylantirilgan hudud?-  12. Rossiya "Alyaskani” qachon AQShga sotib yubordi?-  13. Qaysi erada Simoliy Amerika Yevroosiyodan ajralgan?-  14. So`ngi 1mln yil davomida Yevroosiyo va Shimoliy Amerika bir- biridan qancha masofaga uzoqlashdi?-

O’TILGAN MAVZU YUZASIDAN TEZKOR SAVOLLAR JAVOBI  8. 1609-1610-yillarda kim gudzon qoltig`ini va bo`g`ozini kashf etgan?- G.Gudzon.  9. 1741 yilda Bering va Chirikovlar qayerlarni o`rganishdi?- Aleut orollari va Alyaska sohillariniva o`rgandi, xaritasini tuzdi.  10. Savdo –sotiq ishlarini yo`lga qo`yishda kimning xizmati katta?- G.Shelixov.  11. 1798-yil ruslar tomonidan monopoliyaga aylantirilgan hudud?- "Rus Amerikasi” ya`ni Alyaska ya. oroli.  12. Rossiya "Alyaskani” qachon AQShga sotib yubordi?- 1867 yil.  13. Qaysi erada Simoliy Amerika Yevroosiyodan ajralgan?-Mezazoy erasi boshida.  14. So`ngi 1mln yil davomida Yevroosiyo va Shimoliy Amerika bir-biridan qancha masofaga uzoqlashdi?- 40 km.

O’TILGAN MAVZU YUZASIDAN TEZKOR SAVOLLAR  15. Magmatik va metamorfik jinslardan tuzilgan tog` va yassi tog`liklardan qanday konlar bor?-  16. Apallachi tog`lari qanday qazilma boyliklarga boy?-  17. Apallachi tog`ining qaysi yonbag`rida Flint-Mamont g`ori joylashgan?-  18. Dunyodagi eng chuqur va tor dara nomi nima?-  19. Shimoliy Amerikaning eng tor joyi?-  20. Bering bo`g`ozini kengligi qancha?-  21. Qaysi tog`larning sharqiy yonbag`irlari toshko`mirga boy

O’TILGAN MAVZU YUZASIDAN TEZKOR SAVOLLAR  15. Magmatik va metamorfik jinslardan tuzilgan tog` va yassi tog`liklardan qanday konlar bor?- Temir, Uran, mis, nikel, oltin, kumush.  16. Apallachi tog`lari qanday qazilma boyliklarga boy?- Rudali qazilmalarga.  17. Apallachi tog`ining qaysi yonbag`rida Flint-Mamont g`ori joylashgan?- Janubiy-g`arbiy yonbag`rida.  18. Dunyodagi eng chuqur va tor dara nomi nima?- 320 km- Kalarado daryosidagi-Katta Kanyon (2km ga yaqin)  19. Shimoliy Amerikaning eng tor joyi?- Panama bo`yni 48 km.  20. Bering bo`g`ozini kengligi qancha?- 85 km.  21. Qaysi tog`larning sharqiy yonbag`irlari toshko`mirga boy?- Kordolyera tog`i.

Mavzu: SHIMOLIY AMERIKANING ICHKI SUVLARI

GURUHLARGA SAVOLLAR1 - g u r u h g a s a v o lla r Nima uchun Shimoliy Amerika iqlimi xilma-xil?- Qaysi oqimlar yog`inlarning ko`p yog`ishiga sabab bo`ladi?-

GURUHLARGA SAVOLLAR2 - g u r u h g a s a v o lla r Shimoliy Amerikada nechta iqlim mintaqalari mavjud?- Yil davomida havo harorati manfiy bo`lib, g`arbida 50- 100 mm, sharqida 300-400 mm gacha yog`in yog`adi, bu qaysi iqlim mintaqaga xos?

GURUHLARGA SAVOLLAR3 - g u r u h g a s a v o lla r Materikning eng janubiy tor qismida qanday iqlim mintaqa uchraydi Materikning eng yirik daryosi?-

GURUHLARGA SAVOLLAR4 - g u r u h g a s a v o lla r Missisipi daryosi qayerlardan boshlanadi?- Qaysi daryo "Loyqa daryo” deb nomlanadi?-

GURUHLARGA SAVOLLAR5 - g u r u h g a s a v o lla r Estuariy nima Qaysi daryo quyi oqimoda uzun va keng estuariy hosil qiladi?

GURUHLARGA SAVOLLAR6 - g u r u h g a s a v o lla r Niagara sharsharasi qaysi ko`llar oralig`ida joylashgan?- Shimoliy Amerikaning qaysi daryolari qor va muzlardan to`yinadi?-

Materikning shimoldan janubga uzoq masofaga cho‘zilganligi iqlimning xilma-xil bo‘lishiga sabab bo‘lgan. Iqlimning shakllanishida Tinch, Atlantika va Shimoliy Muz okeanlari tomondan esadigan shamollar, shuningdek, Kordilyera tog‘lari va tekisliklarning mavjudligi katta ta’sir etadi. Materikda 6 ta iqlim mintaqalari tarkib topgan. Shimolda arktika iqlim mintaqasi katta maydonlarni egallaydi. Deyarli yil davomida havo harorati manfiy bo‘ladi. Ayrim kunlari yozda harorat +5 °C gacha ko‘tariladi, xolos. G‘arbida 50 —100 mm, sharqida esa 300—400 mm gacha yog‘in yog‘adi.Umumiy ma’lumotlar

Subarktika iqlim mintaqasi hududi yozda mo‘tadil, qishda arktika havo massalari ta’sirida bo‘ladi. Yanvarning o‘rtacha harorati – 25 °C dan –30 °C gacha, iyulda +5 °C dan +7 °C gacha kuzatiladi. Namgarchilik sharqdan g‘arbga kamayib (300— 600 mm) boradi. Mo‘tadil iqlim mintaqasi katta maydonlarni egallaganligi uchun iqlimiy sharoiti turlicha, yog‘in miqdori sharqdan g‘arb tomonga kamayib boradi (1 500—1 000 mm). Bu mintaqaga ko‘proq dengiz iqlimi xos. Arktika sovuq havo massalarining ta’siri ham kuchli.Umumiy ma’lumotlar

Subtropik iqlim mintaqasi 40° sh. k. dan Meksika qo‘ltig‘i oralig‘idagi hududlarni egallaydi. Issiq, sernam yoz va iliq, sernam qish bu mintaqaning asosiy xususiyatidir. Tinch okean qirg‘oqlari O‘rta dengiz subtropik iqlim ti.iga xos bo‘lib, sovuq Kaliforniya oqimi ta’sir etadi. Qishi iliq (+6 °C dan +8 °C gacha), nam keladi, yozi esa quruq va iliq bo‘ladi. Tropik iqlim mintaqasi yil davomida issiq bo‘lib, Atlantika okeani havo massalarining hukmronligi sezilib turadi. Yozda namgarchilik ko‘p bo‘ladi. Faqat mintaqaning g‘arbida quruq, tumanli kunlarni kuzatish mumkin. Subekvatorial iqlim mintaqasi materikning eng janubiy tor qismida uchraydi. Bu yerda o‘rtacha yillik harorat yuqori (+25 °C)va namgarchilik ko‘p (1 500—2 000 mm). Umumiy ma’lumotlar

Yerusti suvlari uchta okean havzalariga va qisman berk havzaga bo‘linadi. Asosiy daryo va ko‘llari Atlantika, Shimoliy Muz okeani va Tinch okean havzasiga tegishli. Materikning eng yirik daryosi Missisi.i (hindular tilida „ katta daryo“)dir. Missisi.i daryosining o‘rta qismida o‘zidan uzun bo‘lgan Missuri („loyqa daryo“) irmog‘i kelib quyiladi. ICHKI SUVLARI haqida ma’lumotlar

Missisipi deltasi har yili Meksika qo‘ltig‘i tomon 100 m o‘sib boradi. Daryo qor-yomg‘ir suvidan to‘yinadi. Avliyo Lavrentiy daryosi quyi oqimida uzun va keng estuariy (lot. daryoning suv bosgan quyi qismi) hosil qiladi. Rio-Grande daryosi Kordilyera tog‘laridan boshlanib, Meksika qo‘ltig‘iga quyiladi. ICHKI SUVLARI haqida ma’lumotlar

Materik ko‘llari, asosan, qadimgi muz hosil qilgan chuqurliklarda paydo bo‘lgan. Beshta ko‘l, ya’ni Yuqori, Guron, Michigan, Eri, Ontario ko‘llari Buyuk ko‘llar deb ataladi. Ular kattaligiga ko‘ra, shu tartibda bir-biriga kaskad bo‘lib tutashgan. Faqat Eri va Ontario ko‘llari oralig‘ida millionlab sayyohlarni o‘ziga jalb qiladigan mashhur Niagara sharsharasi (balandligi 48 m) bor. Unga GES qurilgan. Shimoliy Muz okeaniga quyiladigan daryolardan eng yirigi Makkenzi daryosidir. Havzada eng yirik Katta Ayiq va Vinni.eg ko‘llari joylashgan. Tinch okean havzasidagi daryolarga Yukon, Kolorado, Freyzer, Kolumbiya kabi qisqa va sersuv, vodiylari tor va chuqur, suv oqimi shovqinli daryolar xos. Kolorado daryosining Katta Kanyon darasi dunyoga mashhurdir.

Shimoliy Amerikaning berk havzasiga Katta Havza tog‘ligi tegishli bo‘lib, unda Katta Sho‘r ko‘l bor. Uning maydoni iqlimiga bog‘liq holda yildan yilga o‘zgarib turadi. Grenlandiya, Kanada-Arktika arxi.elagi, Kordilyera tog‘laridagi muzlar egallagan maydon 2,2 mln kv km dan oshadi. Alyaskadagi Xabbort tog‘-vodiy muzligining uzunligi 145 km ga boradi. Bu Yer sharidagi eng uzun muzlikdir.

Eng chiroyli sharshara NIAGARA sharsharasi

Yangi mavzuni mustahkamlash (klaster) SHIMOLI Y AMERIK A daryolar iMISSISI PI

“ Ortiqchasini top” o’yini bunda Shimoliy Amerikaga xos bo’lmagan ko’l belgilanadi BUYUK KO’LLA R ERI ONTARIO MICHIGA N YUQORIGURON EYR

“ Ortiqchasini top” o’yini TEKSHIRAMIZ BUYUK KO’LLA R ERI ONTARIO MICHIGA N YUQORIGURON EYR

“ ORTIQCHASINI TOP” O’YINI SHIMOLIY AMERIKA IQLIM MINTAQALAR IARKTIKA MO’TADIL SUBTROPIK TROPIKSUBEKVATORIA LEKVATORIAL SUBARKTIKA

“ ORTIQCHASINI TOP” TEKSHIRAMIZ SHIMOLIY AMERIKA IQLIM MINTAQALAR IARKTIKA MO’TADIL SUBTROPIK TROPIKSUBEKVATORIA LEKVATORIAL SUBARKTIKA

Geografik she’riy topishmoqlar  Uzoq yillar daryo suvi,  O’yib oqib boravergan.  Natijada dunyodagi  Chuqur dara paydo bo’lgan.  Vaqt va suvning kuchin ko’ring,  Hatto toshni etar ado.  Eng chuqur deb tan olingan,  Ushbu kanyon-_______

Geografik she’riy topishmoqlar  Go’zal va maftunkor  ushbu sharshara,  O’n million sayyohni  jalb etar qara.

Geografik she’riy topishmoqlar  Oyning tortish kuchi ostida ba’zan,  Dengiz suvi keskin ko’tariladi.  Ta’sir kuchi qaytgach, suv tushar qalqib,  Bundan ham kimlardir foydalanadi.  Qalqish to’lqinining kuchun jilovlab,  Sanoatda ezgu qo’llaniladi.  Qalqishning eng baland kuzatilgani,  Materikning yirik qo’ltig’i-

Amaliy ish: bunda atlas yoki darslikning 153 -betida keltirilgan atlasdan foydalanib MISSISIPI, MAKKENZI daryolarining uzunligini o’lchaymiz  Bunda bizga ip va chizg’ich kerak bo’ladi

UYGA VAZIFA  SHIMOLIY AMERIKA ICHKI SUVLARI XARITASINI CHIZISH

TOPOGRAFIK DIKTANT O’YINIDAN ORTIQCHA VAQT JARAYONIDA FOYDALANILADI

Biz marshrutimiz jarayonida orqali o’tib dan so’ng ga yetib keldik.

So’nra dan ketdik. dan orqali o’tdik.

dan yurib, ga duch keldik. Uning yonida bor ekan.

Tushga yaqin yaqinlashdik dan yurishda davom etib ga yetib keldik.

Bilimimizni tekshiramiz 1. Maktab 2. Grunt yo’l 3. Temir yo’l 4. So’qmoq yo’l 5. Daryo 6. Yog’och ko’prik 7. O’tloq 8. Butazor 9. Ko’l, qamishzor 10. quduq 11. So’qmoq yo’l 12. Uy

Barchaga omad yor bo’lsin! E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT .

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR va internet resurslar : 1. Geografiya 6-sinf darsligi 2. Adilova S. Multimedia vositalari va uni ta’lim jarayonida qo’llash // Pedagogik ta’lim. 2001 yil 2-son 3. ” Maktabda geografiya”, jurnali 2009 yil 5-son, 2010 yil 2-3-sonlar 2012 yil 6-son 4. ZIYONET.uz 5. Geogrfaiya.uz 6. Uzedu.uz. Pedagoglarga 7. Online darslari

Похожие

Yevrosiyo materigining issiq iqlim mintaqalari

Yevrosiyoning geologik tuzulishi va foydali qazilmalari. Relyefi

O`rta Osiyoning geografik o‘rni, chegaralari va o‘ziga xos xususiyatlari

Jahon mamlakatlarining davlat tuzumi va boshqaruvi 9-sinf.

Okeaniya......