O'zbekiston xonliklarga bo'linishi sabab oqibatlari - Tarix - Slaydlar

O'zbekiston xonliklarga bo'linishi sabab oqibatlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

896 KB

Ko'chirib olish

Р Е Ж А: 1. Шайбонийлар ва Аштархонийлар даврида Ўрта Осиёдаги сиёсий ва иқтисодий муносабатлар. 2. Ўзбек давлатчилиги бирлашмасининг шаклланиши. 3. Хонликларнинг XVI-XIX асрнинг биринчи ярмидаги ижтимоий-иқтисодий ҳаёти. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Муҳаммад Шайбонийхон буюк давлат тузиш фаолиятини дастлаб лашкар тўплаш ва ёлланма қўшин лашкарбошиси сифатида темурийларга хизмат қилишдан бошлаган ;  1499 йилда Муҳаммад Шайбоний Самарқанд тахтини эгаллаб, Темурийлар салтанатига чек қўйди ;  1500-1508 йилларда Шайбонийхон тинимсиз урушлар олиб бориб, Фарғонани, Хоразмни, Хуросонни ишғол қилди, 1508 йилда Жом остоналарида Темурийларнинг охирги қўшини тор-мор қилингач, уларнинг Мовароуннаҳрдаги илдизи батамом тугатилди. Каспийдан Хитойгача, Сирдарё этагидан Марказий Афғонистонгача бўлган улкан мамлакат Шайбонийлар мулкига айланиб қолди.  1510 йилда Марв яқинида Эрон шоҳи Исмоил билан тўқнашувда Шайбонийхон енгилади ва ҳалок бўлади ;  1515 йилда уларнинг Ш айбонийларнинг Мовароуннаҳрда тўла ҳукмронлиги ўрнатилди ;  Шайбонийлар сулоласи Мовароуннаҳрда юз йил ҳукмронлик қилди. Лекин кўчманчи ўзбеклар Мовароуннаҳрнинг ўтроқ, ижтимоий-иқтисодий ва маданий тараққиётда анча илгарилаб кетган ҳаётига катта таъсир кўрсата олмади ;  Муҳаммад Шайбоний дан кейин тахтга унинг амакиси Кўчкинчихон (1510— 1530), унинг ўғли Аҳмад Саид (1530-1533), сўнг жияни Убайдуллахон (1533— 1539) ўтириб, меросхўр сифатида Мовароуннаҳрни бошқардилар ;  Шайбонийларнинг Мовароуннаҳрдаги юз йиллик ҳукмронлиги даврида ўтган 8 та хондан учтаси - Муҳаммад Шайбоний, Убайдуллахон ва Абдуллахон (1557- 1598) ларгина шижоатли ҳарбий ҳукмдорлар эдилар ;  Шайбонийлар сулоласи 1599 йилда барҳам топди. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Муҳаммад Шайбонийхон (1500-1510) Муҳаммад Шайбонийхон (1500-1510)  Кўкунчихон (1510-1530) Кўкунчихон (1510-1530)  Абу Саидхон (1531-1533) Абу Саидхон (1531-1533)  Убайдуллахон (1533-1539) Убайдуллахон (1533-1539)  Абдуллахон Абдуллахон II (1539-1540) (1539-1540)  Абдулазизхон (Бухорода) (1540-1550) Абдулазизхон (Бухорода) (1540-1550)  Абдулатифхон (Самарқандда) (1540-1551)Абдулатифхон (Самарқандда) (1540-1551)  Наврўз Аҳмадхон (Бароқхон) (1551-1556) Наврўз Аҳмадхон (Бароқхон) (1551-1556)  Пирмуҳаммадхон Пирмуҳаммадхон II (1557-1561) (1557-1561)  Искандархон (1561-1583) Искандархон (1561-1583)  Абдуллахон Абдуллахон IIII (1583-1598) (1583-1598)  Абдулмўминхон (1598-1599 - 6 ой) Абдулмўминхон (1598-1599 - 6 ой)  Пирмуҳаммадхон Пирмуҳаммадхон IIII (1599-1601) (1599-1601) Ш а й б о н и й л а р су л о л а си Ш а й б о н и й л а р су л о л а си (1 5 0 0 -1 6 0 1 ) (1 5 0 0 -1 6 0 1 ) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 ХVI аср охири ХVII асрнинг бошларида Мовароуннаҳр ҳудудида Шайбонийлар ўрнига янги ўзбек сулоласи - Аштархонийлар ҳокимият тепасига келади ;  ХV асрнинг 30-йилларида Волга бўйидаги ерларда Астархан хонлиги юзага келди. "Астархан" Аштархоннинг руслашганидир. «Аштархон» эса асли «Хожи Тархон» сўзидан келиб чиққан ;  1556 йилда Аштархон Россия томонидан босиб олинганидан сўнг, Аштархон Ёрмуҳаммадхон фарзандлари билан Шайбонийлар (Мовароуннаҳр) ҳузури га келган;  1599 йилда аштархоний Боқимуҳаммад тахтга ўтирди. Шу даврда Аштархонийлар олдида турган энг муҳим вазифалардан бири - марказий ҳокимиятни мустаҳкамлаш, мамлакат сиёсий яхлитлигини таъминлаш эди. Марв, Хоразм, Балх ерларида сиёсий парокандалик кучайган эди ;  У ўз ҳукмронлик йиллари Хоразм, Балх, Шибирғон, Маймана, Бағлон, Бадахшон, Ҳисор ерларига юришлар уюштиради ;  Валимуҳаммаднинг нўноқ сиёсати туфайли, Хуросонда Эрон сафавийларининг мавқеи ошиб боради. Бу эса йирик ўзбек амирларининг норозлигига сабаб бўлади. Ўзаро ички кураш, тарафкашлик Валимуҳаммадга қарши фитна уютиришга олиб келган ва бунинг натижасида Самарқанд ҳокими Имомқулихон (1611-1642) тахтни эгаллаган эди ;  Имомқулихон Ашта р хонийлар орасида энг нуфузли ҳукмдорлардан бири бўлган;  Имомқулихон Мовароуннаҳр чегараларига хавф солиб турган кўчманчи қалмиқ ва қозоқ хонларига қарши тинимсиз кураш олиб борди. 1613 йили Имомқулихон қозоқларни тор-мор қилди ва Тошкентни эгаллади;  Аштархонийлар сулоласи 1599-1753 йилларда ҳукм сурган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

АштархонийларАштархонийлар сулоласи (1601-1752) сулоласи (1601-1752) Б о қ и М у ҳ а м м а д (1 6 0 1 -1 6 0 5 ) Б о қ и М у ҳ а м м а д (1 6 0 1 -1 6 0 5 )  В а л и М у ҳ а м м а д (1 6 0 5 -1 6 1 1 ) В а л и М у ҳ а м м а д (1 6 0 5 -1 6 1 1 ) т а х т д а н ҳ а й д а л а д и т а х т д а н ҳ а й д а л а д и  И м о м қ у л и х о н (1 6 1 1 -1 6 4 2 ) И м о м қ у л и х о н (1 6 1 1 -1 6 4 2 )  Н о д и р М у ҳ а м м а д х о н (1 6 4 2 -1 6 4 5 ) Н о д и р М у ҳ а м м а д х о н (1 6 4 2 -1 6 4 5 ) та х тд а н ҳ а й д а л а д и та х тд а н ҳ а й д а л а д и  А б д у л а зи зх о н (1 6 4 5 -1 6 8 1 ) А б д у л а зи зх о н (1 6 4 5 -1 6 8 1 )  С у б ҳ о н қ у л и х о н (1 6 8 1 -1 7 0 2 ) С у б ҳ о н қ у л и х о н (1 6 8 1 -1 7 0 2 )  У б а й д у л л а х о н (1 7 0 2 -1 7 1 1 ) У б а й д у л л а х о н (1 7 0 2 -1 7 1 1 ) т а х т д а н о л д и р и л а д и т а х т д а н о л д и р и л а д и  А б у л ф а й зх о н (1 7 1 1 -1 7 4 7 ) А б у л ф а й зх о н (1 7 1 1 -1 7 4 7 ) т а х т д а н о л д и р и л а д и т а х т д а н о л д и р и л а д и  А б д у л м ў м и н (с о х т а х о н ) А б д у л м ў м и н (с о х т а х о н ) (1 7 4 7 -1 7 5 1 ) т а х т д а н о л д и р и л а д и (1 7 4 7 -1 7 5 1 ) т а х т д а н о л д и р и л а д и У б а й д у л л а с у л т о н (с о х т а х о н ) У б а й д у л л а с у л т о н (с о х т а х о н ) (1 7 5 1 -1 7 5 4 ) т а х т д а н о л д и р и л а д и (1 7 5 1 -1 7 5 4 ) т а х т д а н о л д и р и л а д и www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 М анғитлар сулоласи 1753 йилдан 1920 йилгача ҳукм сурган;  Шу вақтда Бухоро хонлиги Бухоро амирлиги деб юритила бошлаган;  Муҳаммад Раҳим ҳукмронлиги даврида (1753-1758) Бухоро амирлигига қарашли ерлар анча қисқарган эди. Унинг таркибига Бухоро, Самарқанд, Миёнкол, Кармана, Қарши, Ғузор, Карки, Чоржўй, Шаҳрисабз вилоятлари кириб, Тошкент ва Фарғона вилоятлари хонлик тасарруфидан чиқиб кетган эди.  Дониёлбий оталиқ ҳукмронлиги даврида (1758-1785) ҳам ўзаро урушлар давом этди. Кармана, Ўратепа, Нурота, Шеробод, Бойсун ва бошқа жойларда маҳаллий кучлар бош кўтариб, марказга бўйсунмай қўйдилар.  Амир Шоҳмурод ҳукмронлиги даврида (1785—1800) Дониёлбий жорий этган солиқлардан бир қанчаси бекор қилинди, иқтисодий ҳаёт бирмунча яхшиланди. Руҳонийларнинг мавқеи ошиб борди. Бу даврда Бухоро амирлари марказий ҳокимиятни мустаҳкамлашга қанчалик уринмасинлар, вилоят ҳокимларининг мустақилликка интилишлари тўхтамади.  Амир Ҳайдар даврида (1800-1826) ҳам ички ва ташқи урушлар давом этиб турди.  Шафқатсизлиги туфайли "қассоб амир" лақабини олган Насруллахон Шаҳрисабз беклигига 20 йил давомида 32 бор юриш қилди. Жанубда Марв учун Хива хонлари билан узоқ урушлар олиб борди. Амир Насрулло 1839, 1841 ва 1858 йилларда Қўқон хонлигига уч марта юриш қилади. Аҳоли қирғин қилиниб, бойликлар таланди. Ҳатто машҳур ўзбек шоираси Нодирабегим (Моҳларойим) ҳам амир буйруғи билан ўлдирилди ;  Амир Насрулло даврида Бухоро Россия билан Англия ўртасида Ўрта Осиёда бошланган рақобатчилик кураши майдонига айланиб қолди. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Чор минор XIX аср Минораи калон XVI асрБ ухоро ам ири А м ир О лим хон www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

М а н ғ и т л а р с у л о л а с и М а н ғ и т л а р с у л о л а с и (1 7 5 3 -1 9 2 0 ) (1 7 5 3 -1 9 2 0 ) Муҳаммад Раҳим (1756-1758)Муҳаммад Раҳим (1756-1758)  Дониёлбий (оталиқ) (1758-1785)Дониёлбий (оталиқ) (1758-1785)  Шоҳмурод (1785-1800)Шоҳмурод (1785-1800)  Ҳайдар (1800-1825)Ҳайдар (1800-1825)  Насрулло (1826-1860)Насрулло (1826-1860)  Музаффар (1860-1885)Музаффар (1860-1885)  Абдулаҳад (1885-1910)Абдулаҳад (1885-1910)  Олимхон (1910-1920)Олимхон (1910-1920) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 1511 йилда Хива хонлиги ташкил топган. Асосчиси Элбарсхон ;  Элбарсхон ХVI асрнинг 20-30 йилларида Хоразм ерларини Туркманистоннинг жануби, Эроннинг шимолий Сарахс тумани, Орол бўйлари ва Манғишлоққача кенгайтирд и;  Бухоро ҳукмдорларидан Хивани бўйсундириш учун 1536 йилда Убайдуллахон, 1575 йилда Абдуллахон ҳаракат қилди, лекин бўйсундира олмадилар. Абдуллахон вафотидан (1598) сўнг, Хива хонлиги узил-кесил мустақил бўлди ;  ХVII-ХVIII асрларда Хива хонлигида тарқоқлик ҳукм сурди;  1763 йилга келиб Хива хонлигида янги сулола - қўнғирот қабиласи вакилларининг ҳукмронлиги бошланди;  1804 йилда Хивада қўнғиротлар сулоласи амалда эмас, расмий равишда ҳукмрон бўлиб олди. Элтузархон (1804—1806) ва унинг укаси Му ҳаммад Раҳимхон I (1806-1825) ҳукмронлиги даврида Хива хонлигининг нуфузи ошди, унинг бирлашиш жараёни тугалланди. 1811 йилда Орол бўйлари, кўп ўтмай қорақалпоқлар, 1822 йилда Марв ва унинг атрофидаги туркманлар бўйсундирилди ;  Муҳаммад Раҳимхон I давлатни бошқариш учун девон (вазирлик) ташкил қилди, солиқ тизимини ислоҳ қилиб, божхона ва зарбхона ташкил этди, олтин ва кумуш тангалар чиқарди ;  Хива тахтида энг кўп ўтирган ҳукмдорлардан бири Муҳаммад Раҳимхон II (1864—1910) бўлиб, унинг даврида Хива хонлиги Россия империясига қарам бўлиб қолди ;www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Муҳаммад Амин Иноқ (1770-1790) Муҳаммад Амин Иноқ (1770-1790)  Авазхон (1790-1804) Авазхон (1790-1804)  Элтузархон (1804-1806) Элтузархон (1804-1806)  Муҳаммад Раҳимхон Муҳаммад Раҳимхон II (1806-1825) (1806-1825)  Оллоқулихон (1825-1842) Оллоқулихон (1825-1842)  Раҳимқулихон (1842-1845) Раҳимқулихон (1842-1845)  Муҳаммад Аминхон (1846-1855)Муҳаммад Аминхон (1846-1855)  Абдуллахон (1855-1856) Абдуллахон (1855-1856)  Сайид Муҳаммадхон (1856-1864) Сайид Муҳаммадхон (1856-1864)  Муҳаммад Раҳимхон Муҳаммад Раҳимхон IIII (1864-1910) (1864-1910)  Асфандиёрхон (1910-1918) Асфандиёрхон (1910-1918)  Сайид Абдуллахон (1918-1920) Сайид Абдуллахон (1918-1920) Қ ў н ғ и р о т л а р с у л о л а с и Қ ў н ғ и р о т л а р с у л о л а с и (1 7 7 0 -1 9 2 0 ) (1 7 7 0 -1 9 2 0 ) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Девонбеги Девонбеги ХонХон Хон мажлисиХон мажлиси ИноқИноқ ОталиқОталиқ бийбий Мехтар МиршаббошиМиршаббоши ТўпчибошиТўпчибоши ШайхисломШайхислом ҚозиҚози Мироббоши Мироббоши www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 1710 йилда минглар уруғидан бўлган Шоҳруҳбий Қўқон хонлигига асос солди. Х онлик ҳудудига Сирдарё ҳавзаси, Еттисувнинг бир қисми қўшиб олинди ;  Абдураҳимбий (1721-1733) 1732 йилда давлат пойтахтини Тепақўрғон қалъасидан ҳозирги Қўқон шаҳри ўрнига кўчирди. Абдураҳимбий даврида хонлик ерлари кенгайиб, Фарғонада кучли давлат вужудга келди ;  ХVIII асрнинг иккинчи ярмида Эрдонабий (1751-1762) ва Норбўтабий (1763-1798) ҳукмронлиги даврида Фарғонани бирлаштириш якунланди ;  Олимхон (1798—1809) даврида хонлик ерлари кенгайиб, унинг сиёсий ва иқтисодий мавқеи ўсди. Хонликда ҳарбий ислоҳот ўтказилди. Оҳангарон, Тошкент, Чимкент ва Туркистон вилоятлари хонликка қўшиб олинди ;  1805 йилдан Фарғона давлати расман Қўқон хонлиги деб эълон қилинди ва Олимбек ўзига хон унвонини олди ;  Умархон ҳукмронлиги даврида бўйсунмай қўйган Туркистон, Чимкент, Сайрам ва Авлиёота эгалланди ;  Жиззах, Ўратепа ва бошқа жойлар учун Қўқон хонлари Бухоро амирлиги билан бетўхтов урушлар олиб борди ;  Муҳаммад Алихон (1822-1842) Шарқий Туркистон билан иқтисодий ва сиёсий алоқаларни кучайтиришга ҳаракат қилди. Хонлик чегараларини кенгайтириб, Қоратегин, Кўлоб, Ҳисор, Бадахшон, Дарвоз ва Матчо вилоятларини босиб олди. Чегараларни мустаҳкамлаш мақсадида Пишпак, Тўқмоқ, Кушка, Авлиёота ва бошқа ҳарбий истеҳкомлар қурилди ;  Муҳаммад Алихон бошқарувининг сўнгги йилларида Қўқонда хон ҳокимиятига қарши Насруллохон 1839 ва 1841-1842 йилларда Қўқон хонлигига бостириб кириб, Тошкент, Хўжанд, Ўратепа ва бошқа жойларни эгаллаб олди ;  Худоёрхон ҳукмронлиги даврида тинимсиз ички низолар, Бухоро амирлиги билан олиб борилган урушлар, халқ ғалаёнлари Қўқон хонлигини инқирозга олиб келди;  1876 йилда Қўқон хонлиги тугатилди ва у Туркистон генерал губернаторлигига қўшиб олинди. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Қўқонда минглар сулоласи (1710-1875)Қўқонда минглар сулоласи (1710-1875) Ш о ҳ р у х б и й (1 7 1 0 -1 7 21 ) Ш о ҳ р у х б и й (1 7 1 0 -1 7 2 1 )  А б д у р а ҳ и м б и й (1 72 1 -1 7 3 3 ) А б д у р а ҳ и м б и й (1 7 2 1 -1 7 3 3 )  А б д у л к а р и м б и й (1 7 3 3-1 7 5 0 ) А б д у л к а р и м б и й (1 7 3 3 -1 7 5 0 )  А б ду р а ҳ м о н (1 7 5 0 - 9 о й ) А б д у р а ҳ м о н (1 7 5 0 - 9 о й )  Е р д о н а (1 7 5 1 -1 7 5 2 ) Е р д о н а (1 75 1 -1 7 5 2 )  Б об о б ек (1 7 5 2 -1 75 3 )  Е р д о н а (и к к и н ч и м а р та 1 7 5 3 -1 7 6 2 ) Е р д о н а (и к к и н ч и м а р та 1 75 3 -1 7 6 2 )  С у л а й м о н (1 7 6 2 -1 7 6 3 ) С у л а й м о н (1 7 62 -17 6 3 )  Н о р б ў та б и й (1 7 6 3 -1 7 9 8 ) Н о р б ў та б и й (17 6 3 -1 7 9 8 )  О л и м х о н (1 7 9 8 -1 8 1 0) О л и м х о н (1 7 9 8 -1 8 1 0 )  У м а р х о н (1 81 0 -1 8 2 2 ) У м а р х о н (1 8 1 0 -1 8 2 2 )  М у ҳ а м м а д А л и х о н (1 8 2 2 -1 8 4 1 ) М у ҳ а м м а д А л и х о н (1 8 2 2-1 8 4 1 )  Ш ер а л и х о н (1 8 4 2 -1 8 4 4 ) Ш ер а л и х о н (1 8 4 2 -18 4 4 )  М у р о д х о н (1 8 4 4 ) М у р о д х о н (1 8 4 4 )  Х у д о ёо р х о н (1 8 4 5 -1 8 5 8 ) Х у до ёо р х о н (1 8 45 -18 5 8 )  М а л л а х он (1 8 5 8 -1 8 6 2 ) М а л л а х о н (1 8 5 8 -1 8 6 2 )  Х у д о ёо р х о н (и к к и м а р та ) (1 8 6 2 -1 8 6 3 ) Х у д о ёо р х о н (и к к и м а р та ) (1 8 6 2 -1 8 63 )  С у л то н С а й и д х о н (1 8 6 3 -1 86 5 ) С у л то н С а й и д х о н (1 8 6 3 -1 8 6 5 )  Х у до ёр хо н (у ч м а р та) (1 8 65 -18 7 5 ) Х у д о ёр х о н (у ч м а р та ) (1 8 6 5 -1 8 7 5 ) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Хирож (ердан олинган ҳосилнинг бешдан бир қисми)Хирож (ердан олинган ҳосилнинг бешдан бир қисми)  Закот (чорвадор ва савдогарлар учун молнинг Закот (чорвадор ва савдогарлар учун молнинг қирқдан бир миқдорида)қирқдан бир миқдорида)  Тамға (ҳунармандлар ва дўконлар махсус солиқ Тамға (ҳунармандлар ва дўконлар махсус солиқ тўлаган)тўлаган)  Тахти жой – тагжой (ёз маҳсулотларини ижарага Тахти жой – тагжой (ёз маҳсулотларини ижарага олинган дўконда сотувчилар учун)олинган дўконда сотувчилар учун)  Жизъя (бошқа динга мансуб савдогарлар ўз Жизъя (бошқа динга мансуб савдогарлар ўз маҳсулотининг бешдан бир қисмини тўлаган)маҳсулотининг бешдан бир қисмини тўлаган)  Ихрожот (Сарой ҳаражатларини таъминлаш учун Ихрожот (Сарой ҳаражатларини таъминлаш учун йиғиладиган солиқ)йиғиладиган солиқ)  Қўналға (элчилар, амалдорлар, чопарларни текинга Қўналға (элчилар, амалдорлар, чопарларни текинга меҳмон қилиш)меҳмон қилиш)  Тарихий манбаларда қайд этилишича, хонликларда Тарихий манбаларда қайд этилишича, хонликларда 60 дан 90 гача турдаги солиқлар ундирилган60 дан 90 гача турдаги солиқлар ундирилганС о л и қ т у р л а р и С о л и қ т у р л а р и www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Хива хонлигидаги олий даражали сарой унвон ва мансаблари Ҳарбий- маъмурий амалдорлар Кенгаш (Девон) Иноқ Шайхулислом Девонбеги Ясовулбоши Диний унвон ва мансабларХОН Сарой унвон ва мансаблари Амир ул-умаро саркарда ясовулбоши (хон қўриқчилари бошлиғи) мингбоши юзбоши шиғовул(айғоқчилар бошлиғи) қўшбеги охун удайчи (худайчи) қутвол (қалъа бошлиғи) туғбеги иноқ оталиқ бий меҳтар бекларбеги девонбеги бек парвоначи дастурхончи эшикоғаси ошмеҳтар дарғалар Нақиб-нақибхожа шайхулислом қози ул-қуззот аъламқози муфтий раис мударрис www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ижтимоий- сиёсий соҳада И қтисодий соҳада М аданий соҳасида жиҳатдан Ютуғи Камчилиги Ютуғи Камчилиги Ютуғи Камчилиги Хулоса «Лойиҳа» технологиясиwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O'xshashlar

Turkistonning xonliklarga bo'linib ketishi, uning sabab va oqibatlari

Birinchi jahon urushining sabab va oqibatlari

O'zbekiston

O'zbekiston Respublikasida bozor infratuzilmasining shakllanishi

Qatag'onlik va jamoatlashtirish siyosati va uning fojeaviy oqibatlari