Ilmiy-ommabop uslubdagi matnlarni yaratishga o’rgatish - Pedagogika - Slaydlar

Ilmiy-ommabop uslubdagi matnlarni yaratishga o’rgatish

Yuklangan vaqt:

23.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

984.48046875 KB

Ko'chirib olish

Ilmiy-ommabop uslubdagi matnlarni yaratishga o’rgatish

Reja: 1. Boshlangich sinf oqish kitoblaridagi ilmiy-ommabop matn va maqolalar tasnifi hamda organish usuli 2. Boshlang`ich sinf o`qish kitoblaridagi ilmiy-ommabop maqolalarning ijtimoiy, ma’rifiy- tarbiyaviy ahamiyati

04/23/2024O`qish va ona tili darslari o`quvchini fikrlash darajasining o`sishida, bilim va ko`nikmani shakllantirishda, ilmiy tushunchalarini, nutqiy malakalarini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Boshlang`ich ta'limda ona tilining vazifasi bolaning nutqiy ko`nikmalarni me’yor asosida shakllantirishdan iboratdir. Buning uchun bolada fikrni ifodalash malakasini oshirish, lug`aviy birliklar zahirasini ko`paytirib borish, so`zlarni o`zaro biriktirish, gap tuzishga o`rgatish va shu bilan birga, o`z fikrini yozma shaklda to`g`ri yozishga o`rgatishdan iborat bo`ladi

04/23/2024Boshlang`ich sinf o`qish kitoblari esa o`z mohiyat e’tibori bilan o`quvchi ta’lim- tarbiyasiga xizmat qiladi. Jumladan, ilmiy-ommabop matn va maqolalar orqali ham nazariy ma’lumot, ilmiy mushohadalar bayon qilinadi, ham o`quvchida badiiy-estetik zavq uyg`otadi.

04/23/2024Bunday matnlardagi fikr bolaga tez ta’sir qiladi; muhim voqealar, hayotiy dalillar, yetuk tarixiy shaxslar to`g`risidagi fikrlar, rivoyat va hikmatlar yosh avlod tafakkurini shakllantirishga asos bo`ladi. Shu sababli O`rta Osiyo mutafakkirlaridan Forobiy, Abu Ali ibn Sinolar ham inson tarbiyasiga ta'sir etadigan omillar ahamiyatiga e'tibor bеrib kеlganlar. Forobiy inson kamolotida ta'lim-tarbiyaning muhimligini ta'kidlab: “Munosib inson bo`lish uchun odamda ikki imkoniyat– ta'lim va tarbiya imkoniyati bor.

04/23/2024Ta'lim olish orqali nazariy kamolotga erishiladi, tarbiya esa kishilar bilan muloqotda axloqiy qadr-qimmatni va amaliy faoliyatni yaratishga olib boradigan yo`ldir...”,– dеydi. Umuman, tarbiya ko`rinishlari, shakllari haqida turgli davrlarda jahonning barcha buyuk pedagoglari o`z munosabatlarini bildirishgan. Buyuk chex pedagogi Yan Amos Komеnskiyning (1592—1670) maktab tizimi va bolalarni o`qitishga oid ayrim fikrlari bugungi pedagogikamizda ham muhim.

04/23/2024Olim maktablarning to`rt xilini, chunonchi, “ona maktabi har bir oilada; ona tili xalq maktabi har bir jamoada, har bir qishloqda va aholi yashaydigan har bir joyda; gimnaziya har bir shaharda, akadеmiya esa har bir davlatda yoki kattaroq har bir viloyatda bo`lishi zarur”,- deydi.

04/23/2024Komеnskiy maktablarning to‘rt turini yilning to`rt fasliga o`xshatgan. «Ona maktabi» xushbo`y o`simliklarning g`uncha va gullariga burkangan ajoyib bahorni eslatadi. «Ona tili» maktabi ayrim ertangi mеvalar pishgan va yеtilgan yozga o`xshaydi. Gimnaziya dalalar, bog` va tеrakzorlardagi mo`l hosilni yig`ib, uni aql xazinasiga joylayotgan faslini eslatadi. Nihoyat, akadеmiya yig`ilgan hosilni umr bo`yi sarflashni mo`ljallab taqsimlayotgan qishdir.

04/23/2024Ayniqsa, Komenskiy ta’lim tizimidagi siyosiy va iqtisodiy ahvol haqida bolalar uyda va shaharda har kuni ularning ko`z oldida sodir bo`layotgan hodisalarni tushunish uchun zarur bo`ladigan darajada bilishlari lozim,-degan qarashlari bugungi darsliklar, jumladan, boshlang`ich sinf o`qish kitobidagi ilmiy- ommabop maqola va matnlar maqsadiga hamohangligidan dalolat beradi.

04/23/2024Yoki, kosmografiya asoslarini, osmonning yumaloq shaklda ekanligini, yеrning sharsimonligini, yеrning atrofini okеan o`rab turganligini, dеngiz va daryolarning egri- to`g`riligini, kattaroq qit’alarni, Ovrupoda joylashgan asosiy davlatlarni bilishlari, o`quvchilar ayniqsa o`z vatanlaridagi shaharlar, tog`lar, daryolar va boshqa barcha diqqatga sazovor narsalarni bilib, o`rganib chiqishlari zarur.bu ham aynan ilmiy matnlarda o`z ifodasini topishi va bugungi kunda alohida fanlardan tashqari, o`qish kitoblarida ham ommabop shaklga moslab berilishi ayon.

04/23/2024O`qish kitoblaridagi ilmiy- ommabop matn va maqolalar o`quvchida tafakkur hosil qilishning asosiy ifodasi hisoblanadi. Ilmiy ommabop matn va maqolalar haqida fikr yuritganda, avvalo, ularning ma’no mohiyatiga teranroq nazar tashlash lozim. Yosh avlodning jismoniy va ma'naviy kamolotini ta'minlash - kеlajagini o`ylovchi har bir jamiyat oldida turgan eng dolzarb masalalardan hisoblanadi. Ilmiy-ommabop adabiyot– xalq ommasini fan va texnika masalalari, yutuqlari hamda fan arboblari tarjimai hollari bilan tanishtirish uchun mo`ljallangan nashrlar (kitob, risola, jurnal va b.) hisoblanadi.

04/23/2024Bu nashrlar ilmiy masalaning mohiyatini to`la saqlagan holda uni keng omma uchun tushunarli uslubda bayon etadi, o`quvchining g`oyaviy-ilmiy saviyasini o`stirishga, dunyoqarashini kengaytirishga yordam beradi. Mantiqdan qaralsa, boshlang`ich sinf o`qish kitoblaridagi ilmiy-ommabop matnlar o`quvchilarning bilishi zargur hisoblangan ilmiy manbalar, tarixiy shaxslar faoliyati, ularning buyuk kashfiyotlari, yoxud, ko`pgina sohalarda erishilgan fan va texnika yutuqlari o`quvchilar tushunchasiga moslab bayon qilinadi. Demak, ilmiy-ommabop matn–ilmiy kashfiyotlar, ma’lumotlarni ommaga tushunarli qilib yetkazilishi hamda maqola janri uslubida bayon qilinishidir.

04/23/2024Shundan kelib chiqib, aytish mumkinki, boshlang`ich sinf o`qish kitoblaridagi ilmiy – ommabop matnlar har bir sinf o`quvchilarining yosh xususiyatiga qarab turli mavzu va ko`rinishda aks etadi. Bunday matnlar nazariy ma’lumotlar, aniq ilmiy manbalar asosida o`quvchilarga moslab hikoya qilinadi, tarixiy shaxs yoxud, voqelik haqida, ijtimoiy hayotdagi muhim hodisalar to`g`risida mushohada yuritiladi, mulohazaga to`yinadi, ibratomuz, ma’rifiy saboq vazifasini o`taydi.

04/23/2024Ilmiy-ommabop matnlarni o`qitishdan asosiy maqsad ham shu ma’noda bolalarga tabiat, kishilar mеhnati va ijtimoiy hayoti haqida muyyan bilim bеrish, bolalarni kitob bilan mustaqil ishlashga va undan aniq bilim olishga o’rgatishdan iborat. Tarixiy mavzudagi maqolalarni unga mos rasmlar bilan bog`lab o`qiltish kishilar ilgari baxtli hayot uchun, o`z hayotlarini yaxshilash uchun, ota-bobolarimiz dushmandan Vatanni saqlash uchun qanday kurashganliklarini tushunib yеtishga yordam bеradi; bolalar mеhnat hayotning asosi ekanini, kishilar hayoti mеhnat tufayli rivojlanib, farovonlashib borishini bilib oladilar.

04/23/2024Matn nutqiy hodisa bo`lib, u ikki va undan ortiq gapning mazmunan birikishidir. Masalan, “Bahor. Daraxtlar gulladi.” Shaklidagi uchtagina so`zning mazmunan birikishidan tortib, butun boshli badiiy romanlar, yirik trilogiyalar ham matn sanaladi. Har bir matn ma’lum bir narsa, voqea-hodisani tasvirlaydi, u haqda xabar beradi, so`zlovchining munosabatini ifodalaydi.

04/23/2024Matn o`z tuzilishiga ko`ra gap, murakkab sintaktik butunlik, xat boshi (abzats), bo`lim, qism, bob va paragraflardan tashkil topishi mumkin. O`quvchilaar tomonidan yaratilgan matnlar esa asosan gap, abzats va qismdan iborat bo`ladi. Bu birliklar, albatta, matn hosil qilishda ishtirok etadi va uni shakllantirishda muhim ahamiyatga ega bo`ladi. Boshlang`ich sinf ta’limida matnning tasvir, rivoya va muhokama kabi bayon usullaridan ko`proq foydalanadi

04/23/2024Aslida esa matn (arabcha–yelka) nutqning yozuvdagi ifodasini bildiradi. Yozuvda yoki bosma holda shakllantirilgan mualliflik asari yoki hujjat, bosma nashrning rasm, chizma va izohlarsiz asosiy qismiga nisbatan ushbu tushuncha qo`llanadi. Shunday ekan, avvalo, boshlang`ich sinf o`qish kitoblarida darj etilgan barcha turdagi ijod namunalari, adabiy-badiiy asarlar matn deb yuritilishi mumkinmi, degan fikr ham paydo bo`ladi. Ularning janri, uslubiga qarab tafovutlash mumkin bo`ladi. Aytaylik, uslubiga ko`ra– badiiy, ilmiy, publitsistik matn; janriga ko`ra hikoya, qissa, ertak matni kabi.

04/23/2024Publitsistik matn ko`proq matbuotga xos bo`lib, u xabar, maqola, taqriz, intervyu, reportaj kabilarda namoyon bo`ladi. Ona tili mashg`ulotlarida o`quvchilarni publitsistik matnlar yaratishga o`rgatish uchun avvalo ularning bu usulning til xususiyatlari ustida ishlashiga to`g`ri keladi. Publitsistik matnning tili pishiq, aniq, ifodali, ravon, ixcham, jonli bo`lib, u nutqning jangovarligi, ta’sirchanligi, o`qimishliligi va ommabopligini ta’minlaydi.

04/23/2024Ilmiy-ommabop matnlarda esa ayrim murakkab tushunchalarga aniqlik kiritiladi va ular ko`pchilikning tushunishiga moslashtirilgan holdanberiladi. Unda tasvir unsurlaridan ham foydalaniladi.

04/23/20241- sinf o`qish kitobidagi ijtimoiy mavzudagi, tarixiy shaxslar, mutafakkirlar hayotiga oid ixcham, 4-5 misradan 10-15 satrgacha bo`lgan ilmiy ma’lumotlarni ilmiy-ommabop matnlar tarzida; 2-3-4-sinf o`qish kitoblargidagi ijtimoiy- hayotiy masalalar, tarixiy shaxslar, hayotiy voqealar, buyuk mutafakkirlar haqidagi mulohazalarga to`yingan matnlarni ilmiy-ommabop maqola shaklida ishlatish mohiyatan o`rinli. Boshlang`ich sinf o`qish kitoblarida maqola so`zi deyarli ishlatilmaydi. Yuqorida qayd etilganidek, matn tarzida qo`llanib kelayotir .

E’TIBORINGIZ UCHUN R AHMAT! 04/23/2024

O'xshashlar

Badiiy uslubdagi matnlarni yaratishga o‘rgatish

Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish

Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish

Savod o’rgatish davrida boshlang’ich yozuvga o’rgatish

O’qish tехnikasini o’rgatish