Huquqni sharhlash - Huquqshunoslik - Slaydlar

Huquqni sharhlash

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1600.5 KB

Ko'chirib olish

Huquqni sharhlashHuquqni sharhlash

Reja:Reja:  1. Huquqiy normalarini sharhlash 1. Huquqiy normalarini sharhlash tushunchasi va mohiyati.tushunchasi va mohiyati.  2. Huquq normalarini sharhlash usullari.2. Huquq normalarini sharhlash usullari.  3. Huquq normalarini sharhlashning turlari.3. Huquq normalarini sharhlashning turlari.

 О`zbekiston Respublikasi О`zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, iqtisodiy va mustaqillikka erishgach, iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda tub о`zgarishlar ijtimoiy sohalarda tub о`zgarishlar о`tkazish, huquqiy demokratik о`tkazish, huquqiy demokratik davlat qurish davriga kirdi. О`zgarib davlat qurish davriga kirdi. О`zgarib borayotgan shart-sharoitlarni borayotgan shart-sharoitlarni hisobga olib, О`zbekiston hisobga olib, О`zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi qabul Respublikasi Konstitusiyasi qabul qilindi va shu asosda huquq islohot qilindi va shu asosda huquq islohot о`tkazilib, kо`pgina yangi qonunlar о`tkazilib, kо`pgina yangi qonunlar qabul qiinmoqda. Bu haqda qabul qiinmoqda. Bu haqda respublika Prezidenti I.A.Karimov respublika Prezidenti I.A.Karimov shunday deydi: «qabul qilingan bu shunday deydi: «qabul qilingan bu muhim qonunlar milliy davlatchilikni muhim qonunlar milliy davlatchilikni barpo etishga, erkin bozor barpo etishga, erkin bozor iqtisodiyotini rivojlantirishga, jahon iqtisodiyotini rivojlantirishga, jahon hamjamiyatidagi mamlakatlar bilan hamjamiyatidagi mamlakatlar bilan faol hamkorlik qilishga qaratilgandirfaol hamkorlik qilishga qaratilgandir

Davlatning belgilari va Davlatning belgilari va funksiyalarifunksiyalari  Hozirgi kunga Hozirgi kunga kelib bizni kelib bizni davrimizda, davrimizda, davlat va shu davlat va shu darajada darajada rivojlanadiki, uni rivojlanadiki, uni mohoyatini mohoyatini tushinishda uch tushinishda uch asosiy nazariy asosiy nazariy yondashuv yondashuv mavjud:mavjud: 1) ijtimoiy 1) ijtimoiy 2) sinfiy 2) sinfiy 3) siyosiy-3) siyosiy- huquqiy huquqiy

 Huquqiy normalar hayotda tо`g`ri qо`llanilib, Huquqiy normalar hayotda tо`g`ri qо`llanilib, ular orqali davlat organlari, korxonalar, ular orqali davlat organlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar о`rtasidagi turli ijtimoiy va fuqarolar о`rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlar tartibga solinadi. Shuning uchun munosabatlar tartibga solinadi. Shuning uchun huquqiy normani hayotda tatbiq etishda shu huquqiy normani hayotda tatbiq etishda shu huquqiy norma bilan hal qilinadigan ishni har huquqiy norma bilan hal qilinadigan ishni har taraflama о`rganish va ishni tо`g`ri taraflama о`rganish va ishni tо`g`ri kvalifikatsiya qilish kerak. Sо`ngra, fuqarolar kvalifikatsiya qilish kerak. Sо`ngra, fuqarolar va yuridik shaxslar о`rtasidagi tegishli ijtimoiy va yuridik shaxslar о`rtasidagi tegishli ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladigan huquqiy munosabatlarni tartibga soladigan huquqiy normalarni sharhlash lozim.normalarni sharhlash lozim.

 Birinchidan, sharxlash huquqning ma`nosini Birinchidan, sharxlash huquqning ma`nosini aniqlab berishdir;aniqlab berishdir;  Ikkinchidan, sharxlash – huquqning ma`nosini Ikkinchidan, sharxlash – huquqning ma`nosini tushuntirib berishdir;tushuntirib berishdir;  Uchinchidan sharxlash – huquqning ma`nosini ham Uchinchidan sharxlash – huquqning ma`nosini ham aniqlab, ham tushuntirib berishdiraniqlab, ham tushuntirib berishdir  Fikrimizcha, sharxlash huquqning mazmunini ham Fikrimizcha, sharxlash huquqning mazmunini ham aniqlaydi, ham tushuntiradi degan fikr tо`g`ri. aniqlaydi, ham tushuntiradi degan fikr tо`g`ri. Dastlabki ikki fikr о`zining tо`liq emasligi, bir Dastlabki ikki fikr о`zining tо`liq emasligi, bir taraflama ekanligi va huquqiy normalarning taraflama ekanligi va huquqiy normalarning mazmunini ochuvchi kо`p qirrali faoliyatni о`z mazmunini ochuvchi kо`p qirrali faoliyatni о`z ichiga kiritmasligi bilan ajralib turadi.ichiga kiritmasligi bilan ajralib turadi.

Sharxlash Sharxlash  Sharxlash – huquqning mazmunini Sharxlash – huquqning mazmunini aniqlashdir, deb, xisoblash – huquqni aniqlashdir, deb, xisoblash – huquqni tushuntirib berish kabi maxsus tushuntirib berish kabi maxsus faoliyatni inkor etishdir. Shuningdek, faoliyatni inkor etishdir. Shuningdek, sharxlashni faqat huquqni mazmunini sharxlashni faqat huquqni mazmunini tushuntirib berish, deb xisoblash, har tushuntirib berish, deb xisoblash, har qanday tushuntirishga taaluqli bо`lgan qanday tushuntirishga taaluqli bо`lgan fikrlash va bilish jarayonini inkor fikrlash va bilish jarayonini inkor etishdir. Biror narsaning mazmunini etishdir. Biror narsaning mazmunini boshqalarga tushuntirib berishdan boshqalarga tushuntirib berishdan avval, uning о`zini yaxshilab tushunib avval, uning о`zini yaxshilab tushunib olmoq lozim. Shuning uchun aniqlash olmoq lozim. Shuning uchun aniqlash va tushuntirish huquqni sharxlash va tushuntirish huquqni sharxlash jarayonining о`zaro bog`liq ikki jarayonining о`zaro bog`liq ikki tomonidir.tomonidir.

Sharxlash iborasi lotincha Sharxlash iborasi lotincha interpratatsiya tushunchasiga tо`g`ri interpratatsiya tushunchasiga tо`g`ri keladi. Huquqni sharhlash bilan keladi. Huquqni sharhlash bilan shug`ullanuvchi shaxs esa shug`ullanuvchi shaxs esa sharxlovchi deb yuritiladi.sharxlovchi deb yuritiladi.

Sharxlashning birinchi belgisini aniqlash deyish mumkin. Shunday qilib, Sharxlashning birinchi belgisini aniqlash deyish mumkin. Shunday qilib, sharxlash normativ aktlarda berilgan ibora va atamalarni ahamiyati va sharxlash normativ aktlarda berilgan ibora va atamalarni ahamiyati va mazmunini aniqlash orqali huquq normalarining mazmunini aniqlab mazmunini aniqlash orqali huquq normalarining mazmunini aniqlab olishdir.olishdir.

 Sharxlash – aniqlash sharxchining ongidan Sharxlash – aniqlash sharxchining ongidan tashqariga chiqmaydigan bilish jarayonini tashqariga chiqmaydigan bilish jarayonini ifoda etadi. U sharxlashning bilish tabiatini ifoda etadi. U sharxlashning bilish tabiatini kо`rsatadi.kо`rsatadi.  Huquqni sharxlash – uning mazmuni, maqsadi, Huquqni sharxlash – uning mazmuni, maqsadi, ijtimoiy vazifasi, amaliy ahamiyatini aniqlash ijtimoiy vazifasi, amaliy ahamiyatini aniqlash va tushuntirib berishdir.va tushuntirib berishdir.

 Huquqni sharxlash – uning Huquqni sharxlash – uning mazmuni, maqsadi, ijtimoiy mazmuni, maqsadi, ijtimoiy vazifasi, amaliy ahamiyatini vazifasi, amaliy ahamiyatini aniqlash va tushuntirib berishdir.aniqlash va tushuntirib berishdir.

 Sharxlash huquqning mazmunini bilish Sharxlash huquqning mazmunini bilish va tushuntirib berish sifatida barcha va tushuntirib berish sifatida barcha huquqiy tizimlarning vujudga kelishi va huquqiy tizimlarning vujudga kelishi va rivojlanishini kuzatib boradi. U huquqning rivojlanishini kuzatib boradi. U huquqning mohiyati kabi, ma`lum darajada ijtimoiy-mohiyati kabi, ma`lum darajada ijtimoiy- siyosiy yо`nalishga ham ega. Demokratik siyosiy yо`nalishga ham ega. Demokratik jamiyatda huquqni sharxlash huquqiy jamiyatda huquqni sharxlash huquqiy normalarning tо`g`ri va aniq talqin normalarning tо`g`ri va aniq talqin qilinishini ta`minlashga xizmat qiladi.qilinishini ta`minlashga xizmat qiladi.

 Jinoyat huquqining vazifalari Jinoyat huquqining vazifalari davlatning jinoyatchilikka qarshi davlatning jinoyatchilikka qarshi kurash sohasidagi siyosati orqali kurash sohasidagi siyosati orqali amalga oshiriladi. Uning asosiy amalga oshiriladi. Uning asosiy mazmuni jinoyat qonunining amalda mazmuni jinoyat qonunining amalda qo‘llanilishi taktikasi va strategiyasini qo‘llanilishi taktikasi va strategiyasini belgilash hamda jinoyatchilikning belgilash hamda jinoyatchilikning oldini olish ijtimoiy-huquqiy choralarni oldini olish ijtimoiy-huquqiy choralarni ishlab chiqish va amalda qo‘llanishida ishlab chiqish va amalda qo‘llanishida ifodalanadi.ifodalanadi.

Huquqiy normalarni aniqlash Huquqiy normalarni aniqlash sharhlovchinig ijodkorligini va sharhlovchinig ijodkorligini va ma`naviy faolligini talab qiladi. ma`naviy faolligini talab qiladi. Sharhlashning muvaffaqiyatli hal Sharhlashning muvaffaqiyatli hal etilishi sharhlashni amalga oshirayo etilishi sharhlashni amalga oshirayo tgan subyektlarning huquqiy tgan subyektlarning huquqiy madaniyati darajasiga bog`liq. madaniyati darajasiga bog`liq. Huquqni bilish qanchalik tо`g`ri Huquqni bilish qanchalik tо`g`ri tо`liq va yuridik aniq bо`lsa tо`liq va yuridik aniq bо`lsa huquqni qо`llash shunchalik huquqni qо`llash shunchalik samarali bо`ladi.samarali bо`ladi.

Sharhlash qonunlarining Sharhlash qonunlarining noaniqligiga bog`liq: noaniqligiga bog`liq:  u noaniqlikdan paydo bо`ladi, noaniqlik qanchalik u noaniqlikdan paydo bо`ladi, noaniqlik qanchalik kuchli bо`lsa, qiyinchilik ham о`sib boradi.Faqat kuchli bо`lsa, qiyinchilik ham о`sib boradi.Faqat noaniq qonun emas, balki har qanday qonun noaniq qonun emas, balki har qanday qonun sharhlashga mansub.sharhlashga mansub.

 Zamonaviy yuridik Zamonaviy yuridik adabiyotlarda adabiyotlarda barcha normalar barcha normalar sharhlash-sharhlash- aniqlashga tegishli, aniqlashga tegishli, lekin ularni tushunib lekin ularni tushunib olish darajasi olish darajasi muayyan muayyan shaxslarning shaxslarning huquqiy ongiga huquqiy ongiga bog`liq, degan fikr bog`liq, degan fikr hukmronlik qiladi.hukmronlik qiladi.

 ““ Sharxlash - tushuntirish” о`rganilgan Sharxlash - tushuntirish” о`rganilgan huquq mazmunini bayon qilish va huquq mazmunini bayon qilish va boshqa shaxslarga ma`lum qilish boshqa shaxslarga ma`lum qilish faoliyatidir. Bu faoliyat sharxlovchi shaxs faoliyatidir. Bu faoliyat sharxlovchi shaxs “о`zi uchun” huquq mazmunini aniqlab “о`zi uchun” huquq mazmunini aniqlab olganidan sо`nggina amalga oshirilishi olganidan sо`nggina amalga oshirilishi mumkin. Tushuntirish, mumkin. Tushuntirish, birinchidanbirinchidan izoxlashning aqliy jarayoni sifatida, izoxlashning aqliy jarayoni sifatida, ikkinchidanikkinchidan , aktni (qaror, tushuntirish, , aktni (qaror, tushuntirish, yо`riqnoma va x.k.) sharxlash yо`riqnoma va x.k.) sharxlash kо`rinishida namoyon bо`ladi. U til kо`rinishida namoyon bо`ladi. U til elementlari bо`lmish mulohaza qilish, elementlari bо`lmish mulohaza qilish, tushuncha, xulosa chiqarish shakllaridan tushuncha, xulosa chiqarish shakllaridan kelib chiqqan faoliyatni yoritadi. kelib chiqqan faoliyatni yoritadi. Tushuntirish maqsadi – izoxlanayotgan Tushuntirish maqsadi – izoxlanayotgan normalarning mazmunini asoslab berish, normalarning mazmunini asoslab berish, huquqiy talablarini konkretlashtirish, huquqiy talablarini konkretlashtirish, qо`chimcha aniqliklar kiritish yо`li bilan qо`chimcha aniqliklar kiritish yо`li bilan ularning mazmunini og`zaki yoki yozma ularning mazmunini og`zaki yoki yozma ochib berishdan iborat.ochib berishdan iborat.

 Shunday qilib, Shunday qilib, huquqni sharxlashhuquqni sharxlash – – ularni tо`g`ri qо`llash ularni tо`g`ri qо`llash maqsadida huquq normalari maqsadida huquq normalari mazmunini aniqlash va mazmunini aniqlash va tushuntirishdan iborat aqliy tushuntirishdan iborat aqliy faoliyatdir.faoliyatdir.

 Huquqiy normalarni sharhlash masalasi Huquqiy normalarni sharhlash masalasi quyidagi uchta muhim masalani о`z ichiga quyidagi uchta muhim masalani о`z ichiga oladi: 1) tatbiq etiladigan huquqiy normalarni oladi: 1) tatbiq etiladigan huquqiy normalarni sharhlovchi subyektlarni aniqlash (bular-davlat sharhlovchi subyektlarni aniqlash (bular-davlat organlari-davlat hokimiyatining oliy va organlari-davlat hokimiyatining oliy va mahalliy vakillik organlari, ijro etuvchi mahalliy vakillik organlari, ijro etuvchi organlar-Prezident, Vazirlar Mahkamasi, organlar-Prezident, Vazirlar Mahkamasi, viloyatlar, tumanlar, shaharlar hokimlari, turli viloyatlar, tumanlar, shaharlar hokimlari, turli vazirliklar va davlat qо`mitalari, huquqni vazirliklar va davlat qо`mitalari, huquqni muhofaza qiluvchi organlar-sud, prokuratura, muhofaza qiluvchi organlar-sud, prokuratura, adliya, ichki ishlar idoralari va boshqalar, adliya, ichki ishlar idoralari va boshqalar, jamoat birlashmalari, mansabdor shaxslar va jamoat birlashmalari, mansabdor shaxslar va fuqarolar); 2) tatbiq qilinadigan normalarning fuqarolar); 2) tatbiq qilinadigan normalarning mazmunini aniqlash uchun mantiqiy, mazmunini aniqlash uchun mantiqiy, grammatik, tarixiy va sistematik usullar grammatik, tarixiy va sistematik usullar qо`llaniladi; 3) tatbiq etilayotgan normalarning qо`llaniladi; 3) tatbiq etilayotgan normalarning hamjmi bо`yicha va yuridik kuchiga qarab hamjmi bо`yicha va yuridik kuchiga qarab sharhlash.sharhlash.

Huquq normalarini sharhlash Huquq normalarini sharhlash usullari.usullari.  Huquqni sharxlashning usuli – Huquqni sharxlashning usuli – subyekt tomonidan huquqiy subyekt tomonidan huquqiy kо`rsatmalarga binoan kо`rsatmalarga binoan aniqlikka erishish maqsadida aniqlikka erishish maqsadida ongga yoki xissiyotga ongga yoki xissiyotga asoslangan ravishda huquq asoslangan ravishda huquq normalarining mazmuni normalarining mazmuni bilishning maxsus yо`llaridir. bilishning maxsus yо`llaridir. Davlat va huquq nazariyasida Davlat va huquq nazariyasida “sharxlashning usuli”, “sharxlashning usuli”, “sharxlashning yо`llari” “sharxlashning yо`llari” tushunchalari bir-biridan farq tushunchalari bir-biridan farq qiladi. Sharxlash usuli – qiladi. Sharxlash usuli – bilishning maxsus texnik bilishning maxsus texnik usullari va yо`llarini о`z ichiga usullari va yо`llarini о`z ichiga oluvchi kengroq tushunchadir.oluvchi kengroq tushunchadir.

O'xshashlar

Huquq normalarini sharhlash

Huquqni amalga oshirish

Huquqni amalga oshirish

Huquqni amalga oshirish

Huquqni amalga oshirish 2