Метрик ва ритмик тузилишлар - To'qimachilik - Referatlar

Метрик ва ритмик тузилишлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

60.5 KB

Ko'chirib olish

КОСТЮМ ДИЗАЙНИНИГ ИЖОДИЙ АСОСЛАРИ Режа. 1. Дизайнда ижодий асосларини урни. 2. Дизайнда бадиий ижод босқичлари. 3. Дизайнда сиймолик. 4. Дизайнда ҳажмий шаклнинг ўрни.

Дизайнернинг ижодий фаолияти учун кўп билим соҳаларидан маълумотларгга эга бўлиши лозим, улар бир биридан узоқ бўлса ҳам. Ижобий натижага эришиш учун дизайнер санъат соҳасига ва фан йўналишига таълуқли билимларини ўзлаштириши лозим. Санъатни ҳар бир турида ғоявий-ижодий асоси – композициядир. Бошқача айтганда, композиция орқали дизайнер қизиқтирган ғояни ифодалайди. Бадиий асар – муайян ўзаро боғланишда бўлган бир турли элементлар (чизиқлар, рангли доғлар, ҳажм, нақш, колорит ва б.) мураккаб тизими. Бадиий асарда эстетик ва сиймо принципларини ўзаро нисбати истеъмолчида тасаввур ва фантазияни уйғотади, ассоциатив фикрлар ва хис тўйғулар мураккаб тизимини тасаввур этишга сабаб бўлади. Ассоциативлик – гўё бир бирига тўғри келмайдиганларни орасида боғланишни сезиш ва ўрнатиш қобилиятдир. Ўхшаш ёки контраст бўйича ассоциациялари буюмларни функционалликка оидлигини енгишга, уларни орасидаги қонуний боғлиқларни ва янги функционал мўлжални барпо этишга кумак беради. Санъатга оид умумий бадиий шакллантириш усуллар симметрик ва носимметрик, контраст ва нюанс, гротеск, метафора ва б.бўлиши мумкин. Бадиий шакл – маънонинг ички таркибини санъат қонунларига оид буюм сифатида барпо этиш. Шакл барча санъат турларига оид умумий тушунчасидир. Композицион шакллантириш бараварига икки соҳадан келиб чиқади – шаклни рамзидан ва формал алоқаларидан. Улардан қайсиниси дастлабки, қайсиниси иккиламчи эканлиги номаълум, чунки ижодий жараён ақлга бовар қилмайди. Аммо шуниси аёнки, ассоциациялар манбаси – муаллифни ижоди ўзига ҳослиги, унинг шахсий сиймолар дунёсидир. Формал – композицион алоқалар соҳаси эса одам шакллини тасаввур этиш объектив мавжуд қонунларидан келиб чиқади. Шунга қарамай бир-бирисиз ижод бўлмайди. Уларни орасидаги алоқа чуқур ва табиий. Ассоциацияларидан тўғиладиган мавзу тартибсиз, тарқатиб жойлантирилган морфологизацияланган элементлар тўплами сифатида кўриниши мумкин. Реаллик ва яхлитликни у фақат композиция орқали, барча элементларини узвий боғлиқ тартибига бинон эришилади. Дизайнер икки вазифани ечади: ижтимоий-коммуникатив ва эстетик маданийни. Дизайнга оид оммабоп коммуникация маълумотни эстетик эҳтиёжни уйғотиб, ривожлантириб ва мустаҳкамлаб, токи у иқтисодий кучга айланганча кўп одамларга “эстетик маълумотни” етқазишга имкон беради. Одамлар янги буюмларни фақат уларни янги утилитар хоссаларини, модали ва престижлиги учунгина талаб қилмайди, балки “тирикчилик учун энг зарур”, эстетик дидга биноан эстетик эҳтиёж оммабоп талабига айланади. Эстетик талабни қондириш учун буюмларнинг шакли доимий ўзгариши керак: шакллар услубий бир хил бўлган ҳолда индивидуал ҳар хил бўлиши лозим, шунга кўра дизайнер фақат стилист бўлмасдан, балки рассом, ижодий шахс бўлиши зарур.

Ижод – бу воқеликни қайта тушиниш ва ўзгартиришдир. Билим ва сезгисиз ижодий фантазия тўғилмайди. Бой ва тўғри тузилган билимлар мажмуи – ижоднинг асосидир. Қачонки яратувчи, ижодий фаолият пухта ва аниқ билимлар мантиқа асосида барпо этилса, таниш буюмлардан янгиларга ўтиши аён. Қачонки янги ғоя тасодифий, мантиқий ва онгли жараёндан холи пайдо бўлса, интуиция ва илҳом келади дейишади. Сўнги йилларда одамни фикрлаш фаолияти қонуниятларини тадқиқот этадиган фан туғилди, у ерда фаҳм, онгсизлик ва интуиция эвриситка элементлари мавжуд. Ушбу фан одамни интуиция ёрдамида ижод этиш, “газламани сезиш” билан шуғулланади. Дизайнер умумий ва мутахассисга оид билимларини тўплаши лозим. Ижодий фантазияни тарбиялаш профессионал қизиқувчанликсиз ва кузатувчанликсиз мумкин эмас. Дизайнда бадиий ижод босқичлари. Ижодий интуиция ва таҳлил, яъни ўз ижодини мантиқий англаш, бадиий ижоднинг босқичларидир. Фақат интуиция ва таҳлилни ўйғун бирлиги яхши компоновка қилинган ва якунланган асарни яратишга имкон беради. Сиймоли фикрлаш, интуиция, баҳолаш фаолият ва эмоционал кайфиятсиз ижодий жараён мавжуд бўлмайди. Ижодий фаолият билан ривожланадиган ва ортириладиган эстетик негизлар ва психолигик механизмлар барча ижод элементларида бор. Борлиқ ва санъатни эстетик тасаввур этилиши автоматик равишдаги одатий тасаввурни бартараф қилишни назарда тутади. Эстетик қайғу пайдо бўлиши учун аввал буюмга эътибор берилмаган томонларни кўриш керак, уни янги нуқтаи назардан кўздан кечиш лозим. Интуиция – бу фараз, зийраклик, сезарлик. Ўзаро қандайдир умумлиги бор уч атама мавжуд: интуиция, илҳом, инстикт – тасаввуф билим, тасаввф кўтаринкли, тасаввуф фаолият. Кўп амалий масалаларни ечишда, шу жумладан муҳитни лойиҳалашда, ижодий интуицияга асосланган усуллар (мияни ҳужум қилиш усули) кенг тарқала бошланди. Кўпинча бу масалалар ҳисоблаш ёрдамида эмас, балки интуиция асосида ечилади. Дизайнерни ишлаш жараёнида интуитив фараз ва мантиқий тузилишлар ўзаро боғлиқ бўлиб, навбатма-навбат алмашиб тўради ва мураккаб чатишиб тўради. Дизайнер интуитив фикрлаши самарали вужудга келиши учун ост онгига тааллуқли элементларни ажратиб олиши керак. Ижодий масалани ечган пайитда формал-мантиқий компонентни сусайтирадиган имкониятни яратиш лозим. Қуйидаги чеклашларни киритган ҳолда шундай шароитни яратиш мумкин: берилган вақт мабойнида қўйилган масалани ечиш; маслани ечиш учун жалб этилган ёрдамчи воситалар билан фойдаланиш; ғояни ифодлалайдиган воситалар билан фойдаланиш. Биринчи чеклаш масалани ҳал қилувчини формал-мантиқий тузилишларни ишлатмасликка мажбур қилади. Демак, фикрлаш интуитив

компоненти жалб этилган ҳолда, натижани спонтан равишда келиб чиқишига рағбатлантиради. Иккинчи чеклашда восита сифатида ёрдамчи маълумотлар, маҳсус адабиётлар, Интернет маълумотлари ва б. назарда тутилади. Бу ҳолда ташқаридан олинган конкрет маълумотга таяниш имконияти инкор этилади. Бу чеклаш муаммони ечиш учн ўз билимларига таянишга рағбатлантиради. Учинчи чеклаш воситалрга тааллуқли, улар ёрдамида дизайнер ўз ғоясини ифодалайди. Улардан асосийлари – график ва ҳажмий моделлашдир. Шаклни график усулида тасвири ва минимал воситалар ёрдамида уни ҳажмий тимсоли фақат шаклни эмас, балки мумммани кўришга ундайди. Юқорида кўрсатилган чеклашлар фақат қисқа муддатли топшириқларни бажариш учун қўлланиши мумкин. Сезги билан яратилганни тўғри баҳолашнишини билишдан таҳлил бошланади. Рассом фаолиятида бу муҳим пайт. Ижодий интуицияга қобилият – рассомнинг истеъдотлигини намоёнидир. Таҳлил этишга қобилиятни, яъни ўз ижодини мантиқий кўриб чиқиш, ўстириш ва етиштириш лозим. Мазмундан шаклга ўтганда барпо эилганни интуитив ўстириб, дизайнер нафақат муҳит ва персонажларни ўзаро муносабатини, композиция форматини, балки манбасини ва ҳаттоки бажариш воситаларини ҳам ўрнатади. Фақат интуиция бўйича яратилганни таҳлил этиб, дизайнер ижодий якунловчи босқичига йўллар ва воситаларни топиши мумкин. Ижодий жараённи схемаси қуйдагича бўлади: интуиция – таҳлил – интуиция, чунки санъат ҳам ҳис билан бошланади, ҳам якунланади, аммо таҳлил ёрдамида тушунтирилади. Дизайнда сиймолик. “ Сиймо ” атмаси замонавий истеъмолда бир неча маънода қўлланади. Ҳар хил тасвирларни – гул, прибор, тоғ манзараси расмини кенг маънода “сиймо” деб аташади, яъни буюмлар ва воқеаларни сезги-конкрет қайта тикланишини. Реал дунё буюмларни кўз билан идроқ этиш психологик маънода шу буюмларни “сиймоси” дейилади. Фалсафада эса “сиймо” атамаси фақат сезгига оидгина эмас, балки инсон психикаси буюм муҳитни интеллектуал акс этиши ҳам. Бадиий сиймо – бу психологик, семиотик ва бошқа кўп ахамиятли аспектларга эга сиймоликнинг маҳсус тури. Сиймо рассом тасаввурида тўғилади, етилади ва санъат асарида мужассамланиб, истеъмолчини тасаввурига ўтади. Сиймоли фикрлаш қобилияти ноёб – бу катта истеъдот ва хақиқий илҳомни тимсолидир. Бадиий сиймонинг хусусияти шундаки: типиклиги – ўзига хослигида, умумийлигиги – ягоналигида намоён этилади. Костюм композициясида бадиий сиймо – муайян муҳитда одам сиймоси ва костюмни ўйғун бирлигидир. Замонавий дизайнерлри “от кутюр” ва “прет-а-порте” коллекцияларида жуда кўп сиймо ечимларини намоиш этишади, истеъмолчини ҳамкорликка таклиф этиб. Улар кийим танлаганда барча жоиз ролларни тасввур этиб, мартабаси ва жамоатдаги ўрнига кўра моделни танлаб олади. Ўзига хос сиймолик бир неча воситалар комплекси билан эришилади - кийим, пойабзал, бош кийим, сумка, соч турмаги, макияж, безак,

аксессуарлар ва б. Сиймо яратишда энг муҳими – янгилик ва ифодалилик. Ифодали ва жиддий сиймо яратиш учун муаллиф дадил экспериментатор, новатор бўлиши лозим, рамзлар ва белгилар билан фойдаланишни билиши керак, чунки костюм - бу инсонларда сиймолик ассоциацияларни идроқ эттирадиган турли даража маъноли рамз ва белгилардир. Дж.Фоллини (белгилар ва рамзлар қомусини муаллифи) фикрига биноан “қонун ва сўз эмас, балки белгилар ва рамзлар дунёни бошқаради” . Белги - бу кенг истеъмол қилинадиган муайян маълумотга эга ҳар қандай график ифодадир. Рамз икки маънога эга – бу қандайдир буюмни номидан қилинган тасвир, у мутлақо бошқа шакл ёки абстракт тушунча бўлиши мумкин. Рамз атамани иккинчи маъноси – ёзма белги (ҳарф, ноталар, рақам, математк рамзлар ва б.). Рамз ва белгиларни энг муҳим функцияси – график тасвирлар ёрдамида инсонлар орасида алоқа барпо этиш. Дизайнда ҳ ажмий шаклни уйғунлаш. Маълумки одамнинг ҳаёти табиий ва сунъий ижтимоий ва буюм муҳитида ўтади. Буюм муҳити – бу одамни моддий ва маънавий эҳтиёжларини қондирадиган буюмлар комплексидир. Бу комплексни буюм ҳалақалар сифатида тасаввур этиш мумкин, улар одам учун муҳимлиги бўйича кетма-кет жойлантирилган. Одамга энг яқин буюм ҳалқаси – кийимдир. Пойабзал ва қўшимчалар кийим элементларига мос бўлиб, яхлит ансамблни барпо этиши зарур. Оёқ кийимда ҳам бир неча ҳалқаларни ажратиш мумкин – ички (пайпоқ, колготкалар ва б.) ва сиртқи (пойабзал, чанги, коньки ва б.). Иккинчи буюм ҳалқаси – полни қопламаси ва маиший анжомлар. Учинчиси – мебель ва туртинчиси – меъмордир. Шу тарзда костюм дизайни индустриал, ландшафт ва муҳит дизйни буюмлари билан чамбарчас боғлиқ. Қадимдан одамзод ўз ижодида ҳажмий шаклларнинг ўғунлик асосларини эътиборга олишга интилишган. Бу мутлақо оригинал ва фундаментал назарияси пропорциялар, формал элементларни идеалланишдан келиб чиқмасдан, шакллантириш билимга асосланади. Шакллантиришни ассоциатив-сиймоли томони муаллифни шахсий фантазиясига тааллуқли. Келажак дизайнерлар ўз ғояларини муҳимлигига ишониши зарур ва ўз фикрини, ҳаттоки онгсиз бўлса ҳам, рағбатлантириши керак. Бу ҳолда ижодий машқларни тез бажариш учун маҳсус усул– ўйин пайдо бўлади. Бу усулда энг муҳими – ўз услубига эга актив ижодий шаҳс сифатида муаллифнинг роли ҳар қандай график усулда истеъмолчига ўз ғоясини етқазишга уриниш. Шубхасиз, ўйин асосига олинган қийматларнинг ҳақиқий характери – ижод ва илҳом манбасидир. Масалан, топшириқлар қуйидагича бўлиши мумкин: муайян схемага биноан эскизлар сериясини яратиш: костюм - меъморчилик элементи; сумкалар – чемоданлар, автомобиллар; пойабзал – маиший анжомлар – механизмлар; бош кийимлар – мебель – компьютер; аксессуарлар – электр маиший техника; боғ паркдаги ҳайкал – пошналар – қўлқоплар. Бу ва бошқа амалий маслаларни ечиш учун “мияни ҳужум этиш ”усулини қўллаш мумкин. Дизайннинг асосий вазифаси – буюмларни янги

маданий намуналарини яратиш, ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчини орасида оммабоп коммуникацияни рўёбга чиқариш. Дизайнер буюмни маънавий ғоя билан таъминлайди, истеъмолчига эмоционал таъсир этиб, моддий ва маънавий маданиятни биргаликда бириктиради. Бу амалий масалаларни ечганда рассом дизайн объектнинг элементларини ифодали тузилиши учун воситалар танлашни назарда тутади. Вазн, ҳажм, ранг ва ёруғликни ритмик такрорланиши шакл ташкилни этиш учун воситаларидир. Турли буюмларни сиймо ечимини қидиришда булар барчаси қўлланиши мумкин. Бунинг учун дизайнер ўқиш жараёнида бадиий ритмнинг эстетик конуниятларини ўрганиши лозим. Биологик, муҳандис ва композицион ритмлар дизайнда муҳим роль ўйнайди. Бунга имконият тўғдирадиган машқлар серияси барпо этилиши мумкин: - товуш ва ранг орасидаги ўзаро таъсири (тасвирий-график композиция берилганда мусиқа маълумоти импульс сифатида қабул қилинади). Товуш сигналлар ёрдамида кўриш рецепторнинг функциялари кучаяди. Информацион импульс мусиқавий маълумотга субъектнинг реакциясини юзага келтиради, эмоционал-психологик хис-туйғуни намоён этади – сезги, тасаввур, тушунчани, улар композиция тузишда (колорит, шакл, чизиқ ва доғлар, уларни ўзаро жойланиши ва принципиал нисбатлари) бош асос сифатида иштироқ этади; - ранг ва сўз орасидаги ўзаро алоқа (адабий асарларни сиймо тасаввурларига биноан ишланган рангли график композициялар); сюжет - ритм, интонация, муаллиф ҳикоя қилган принциплар; - ранг, чизиқ ва борликни компонентларнинг орасидаги ўзаро боғлиқлиги (Коинот, Ер, табиат, инсон сиймоси таъсирида кунгилга тушган сиймоси). Замонавий дизайнда синтез санъати кенг тарқалмоқда: кўпфункцияли рангли мусиқа, фан ва техникани энг янги ютуқлари билан фойдаланиш. Синтезланган санъат таъсирида асарларни яратиш жараённи қуйдаги босқичларга бўлиш мумкин: - маълумот тўплаш; манбалар, импульслар ва х.к., уни таҳлил этиш: маълумотга импульснинг таъсири, уни сиймо ва сенсор тавсифи, яъни сезиш, тақдим этиш, тасаввур этиш, абстрактлаш; - олинган маълумотни тартибга солиш: оддийлик, узликсизлик, ҳар хиллик, ўйғунлик ва х.к.; - альтернатив вариантларни ишлаб чиқиш ва оптимал ечимини танлаш; - истиқболли ривожланиш назарий (концепция, гипотеза) ва масалани ечиш лойиҳа – тажриба принципларни тузиш (ишларни амалий ёки техникавий бажариш, яъни композицион-колористик, чизиқли-график, ҳажмий-текислик ва бошқа ҳажмий-режалаштирилган ечимларни бажариш).

ФОЙДАЛАНГАН АДАБИЁТЛАР ВА МАНБААЛАР РЎЙХАТИ. 1. Сомов Ю.С. Композиция в технике. – М.: Машиностроение, 1987. 2. Основ ы теории проектирования костюма. – М. : Легпромбытиздат, 1988 . 3. Козлова Т.В. Основы художественного оформления изделий из кожи – М.: Легпромбытиздат, 1987. 4. Композиция костюма – М.: Academia, 2003 . 5. Горина Г.С. Моделирование форм одежды – М.: Легкая и пищевая промышленность, 1981. 6. Художественное конструирование. Проектирование и моделирование промышленных изделий – М.: Высшая школа, 1986. 7. Борисоглебский Г.Б. Эстетика и стандарт – М.: Издательство стандартов , 1990. 8. Казаринова В.И. Красота, вкус и экономика – М.: Экономика, 1985. 9. Рытвинская Л.Б., Смородина И.Г. Проектирование и производство головных уборов – М.: Легпромбытиздат, 1987. 10. Художественное оформление текстильных изделий – М.: Легпромбытиздат, 1987. 11. Мода журналлари. 12. www-mode.ru 13. stile.asra.ru 14. kroyka.ru 15. www. glamurneko.ru 16. htt : // nasebya.ru/womtns-fashion 17. sarafan.ru 18. osinka. ru 19. htt : // modellar.fashiontime.ru/ 20. htt : // www. stylemania.ru/ 21. htt : // www.mode centrum.ru/

O'xshashlar

Композиция хусусиятлари

Композиция тушунчаларини аниклаш

Конструкторлик ишлари сифатини назорат килиш

Статиклик ва динамиклик

Кийим композицияси асослари