Мактабгача тарбия муассасаси тарбиячиси - Tilshunoslik - Referatlar

Мактабгача тарбия муассасаси тарбиячиси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70.5 KB

Ko'chirib olish

Мактабгача тарбия муассасаси тарбиячиси Режа: 1. Тарбиячи ва унинг жамиятда тутган урни. 2. Тарбиячи шахсини шакллантириш. 3. Мактабгача тарбия ходимларини тайёрлаш системаси.

1. Тарбиячи ёш авлодни халқимизнинг муносиб фарзандлари қилиб тарбиялашдек муҳим, фахрли ва шу билан бирга масъулиятли вазифани бажаради. Тарбиячининг сиёсий етуклиги болаларни тарбиялаш сифати учун халқ ва жамият олдидаги уз масъулиятини англашга, таълим-тарбия вазифаларини ҳал этишга ижодий ендошишга, уз маҳоратини доимо такомиллаштириб бориш ва ишдаги уртоқларининг усишига кумаклашишда ёрдам беради. Тарбиячи узи яшаб турган улка ҳаётини билиши, табиат ва жамиятнинг ривожланиш қонуниятларини тушуниши, ижтимоий фаол булиши, умумий ва мактабгача тарбия педагогикасини, болалар руҳияти ва физиологиясини эгаллаши керак. Унинг педагогик ҳодисаларни таҳлил қилишга илмий нуқтаи назардан ёндошуви болани ҳар томонлама ривожлантиришни муваффақиятли амалга оширишга имкон беради. Республикамиз раҳбарияти уқитувчилар ва тарбиячилар фаолиятини юқори баҳоламоқда. Ёш авлодни баркамол инсон қилиб тарбиялашда эришган ютуқлари учун, уқитувчилик, тарбиячилик ишидаги ижодий меҳнатлари, илғор тажрибаларини умумлаштиришда эришган ютуқлари учун уқитувчи ва тарбиячилар Методист уқитувчи, Катта уқитувчи, Методист- тарбиячи ва бошқа шунга ухшаш унвонлар билан тақдирланадилар. Уларга республика миқёсидаги унвонлар берилади. Жамиятимиз ҳаётида амалга оширилаётган туб ислоҳатлар бугунги кунда боғчада, мактабда, урта махсус ва олий уқув юртларида шаклланаётган ёш авлод ижобий хулқ-атвор нормалари ва қоидаларини, илмий билим асосларини, касб, ҳунар, малака ва куникмаларни ҳар томонлама пухта эгаллаб боришини талаб қилади. Бунинг учун узликсиз тәлим стстемасининг муҳим буғини булган умумтәлим мактаблари олдига ҳар бир уғил ва қизни зарур даражадаги илмий билимлар билан қуроллантириш, жаҳон маданияти, миллий маданиятимизнинг дурдоналари билан таништириш, уларни жисмоний ва мәнавий жиҳатдан чиниқтириш вазифаси қуйилди.

Давлат аҳамиятига молик булган бу муҳим вазифани амалга оширишда умумтәлим мактаблари билан бир қаторда халқ тәлимининг бошланғич буғини булган болалар боғчалари муҳим рол уйнайди. Ишнинг муваффақияти куп жиҳатдан тарбиячига боғлиқ. Тарбия фангина булиб қолмай, балки санат ҳамдир, уни эгаллаш узоқ вақт давом этади. Узи уқийдиган, доимо билимини ошириб борадиган киши уқитувчидир деган қоида тарбиячига ҳам бевосита тааллуқлидир. Доимо узини тарбиялаш билан, тарбия илми ва санъатини эгаллаш билан шуғулланадиган тарбиячигина ҳақиқий тарбиячи була олади. Бу борада алломалардан бири Болани тарбиялаш тарбиячининг уз-узини такомиллаштиришидан бошқа нарса эмас, деган эди. Биз шуни эсдан чиқармаслигимиз керакки, тарбия обекти булган бола узликсиз усади, йилдан-йилга тарбия шароитлари узгаради, буларнинг ҳаммаси тарбия ишида мураккаб вазиятлар яратади, бу эса тарбиячидан ижодий ёндашишни талаб этади. Тарбиячининг узига талабчанлиги, узининг ҳар бир хатти-ҳаракатини назорат қилиб бора олиши давлатимиз мактабгача тарбия муассасалари олдига қуйган талабларни муваффақиятли амалга оширишнинг гаровидир. Бунга қуйидагилар киради. -боланинг соғлигини сақлаш ва мустаҳкамлаш, -ақлий қобилиятларини устириш, -жамиятимизнинг, миллий маданиятимизнинг ғоявий-ахлоқий принципларига мос келувчи эътиқод ва қарашларини таркиб топтириш, -она-ватанга муҳаббатни, ижтимоий фаолликни шакллантириш, масъулият, уртоқлик, дустлик ҳиссини, ҳалоллик, меҳнатсеварликни тарбиялаш. Албатта, юқорида келтирилган сифатларни таркиб топтириш усиб келаётган ёш авлодни тарбиялаш вазифасининг ҳамма томонларини қамраб ололмайди, аммо тарбиячи шуларга асосланиб болаларни келажакдаги

мустақил ҳаётга, меҳнатга тайёрлаш ишини мәлум мақсад билан самаралироқ амалга ошириши мумкин. Уқитувчилар, мактабгача тарбия муассасалари ходимларининг малакасини оширувчи илмий-методик марказлар кенгайтирилмоқда, уларнинг сиёсий тайёргарлигига талаб кучайтирилмоқда, ҳар 4-5 йилда қайта тайёрлашдан утишлари учун шарт-шароит яратилмоқда. Алломалардан Ризоуддин ибн Фахриддин айтади. -Ҳар бир олим ва ҳар бир элнинг саодатли булишига бош сабаб илмдир. Экинлар учун ёмғир, суғориш қандай керак булса, одам боласи учун ҳам илм шу даражада кераклидир. Болаларини илмли, одобли қилиб устириш ота-онанинг бурчидир. Муаллимлар ҳам бу муқаддас вазифадан четда эмаслар. Агар муаллим эсангиз, шогирдларингизнинг ҳар бир ҳаракатини куз олдингизда тутинг, уларни хушмуомалали булишга ургатинг, жамиятнинг фойдали әзолари қилишга эришинг. Болаларни ножуя суз, нлжуя хатти-ҳаракатдан тухтаб қолишга ургатиб, узи эса узини тухтата олмайдиган, болаларни дустлик, уртоқликка ургатиб, узи эса улар билан уртоқ, дуст сифатида эмас, балки катта раҳбар сифатида муомалада буладиган тарбиячи ёмон тарбиячидир. Киши шахсининг дастлабки асослари вужудга келтириладиган мактабгача тарбия ёшида катталарнинг болага таъсири айниқса катта булади. Бола ақлий ва ахлоқий жиҳатдан фақат катталарнинг туғридан-туғри таъсирида тарбияланади, камолга етади. Ҳеч қандай устав ҳамда машғулотлар инсон шахсининг таъсирини сунъий равишда алмаштириши мумкин эмас. Бола шахсининг шаклланишида тарбиячининг етакчи роль уйнаши унинг ҳар бир боланинг шахс сифатида шаклланишида жавобгар эканлигини тақозо этади. Тарбиячи болаларга кундалик ҳаётда, уйинларда, машғулотларда, биргаликдаги меҳнат фаолиятида ва улар билан буладиган муомалада таъсир курсатади. У ҳар бир болани диққат билан урганиши, унинг шахсий хусусиятларини, қобилиятларини билиши, педагоглик назокатини намоён

қилиши, болаларнинг ҳулқ-атворини, иш натижаларини ҳаққоний баҳолаши керак, уларга уз вақтида ёрдам курсата олиши, оиладаги аҳволи билан қизиқиши зарур. 2. Тарбиячининг педагоглик маҳорати куп қирралидир. Маҳорат касбий тайёргарликдан, назарий билим ва иш тажрибасини доимо ошириб боришдан, болаларга булган муҳаббатдан вужудга келади. Тарбиячи мактабгасҳа тарбия ёшидаги болаларга табиат, жамият ҳодисаларини, катталарнинг меҳнати ҳақида бошланғич билим ва тушунсҳалар беради, уларга маданий ахлоқ, уз тенгдошлари ва катталар билан маданиятли муносабатда булиш одатларини сингдиради, яхшилик, ҳақиқатгуйлик, адолат, жасурлик, камтаринлик, катталарга ҳурмат билан қараш, табиатга қизиқиш, кузатувчанлик, усимлик ва ҳайвонларга нисбатан ғамҳурлик билан қараш, меҳнатсеварлик, катталар меҳнати натижаларини асраб-авайлаш каби ахлоқий сифатларни тарбиялайди. Халқ саңатни билиш, саңатга муҳаббат тарбиячини маданиятли қилади, болалар билан олиб бориладиган ишида ёрдам беради. Педагог керакли билим, малака ва куникмаларини мәлум бир изчиллик билан эгаллаб борсагина болаларни тарбиялаш ва уларга тәлим бериш ишида яхши натижаларга эришади. Тарбиячи уз касбининг моҳир устаси булиши учун махсус тайёргарлик куриши керак. У қуйидаги шартларга амал қилиши лозим. 1. Педагог ёш авлодни тарбиялаш учун юқори мәлумотли, керакли билимларни эгаллаб, керакли адабиётларни танлай оладиган, илмий адабиётлар билан ишлай оладиган, илғор тажрибали педагогларнинг тажрибасини урганиб, уз ишига татбиқ эта оладиган киши булиши керак. 2. Педагог болаларни кузата оладиган, уларнинг хулқи, хатти-ҳаракати сабабларини туғри таҳлил қилиб, унга ижобий тәсир этувчи воситаларни топа оладиган булиши керак. 3. Ёш авлодни керакли билим, малака, куникмалардан хабардор қилиши учун педагогнинг нутқи равон, аниқ, мантиқий ихчам булиши лозим. Тәлим

беришда техникавий воситалардан самарали фойдалана олиши керак. Болалар билим, малака, куникмаларни яхши узлаштириб олишлари учун фаоллаштирувчи саволлардан фойдаланиши лозим. 4. Тарбиячи узига юкланган вазифани бажариши учун болаларда уша фаолиятга нисбатан қизиқиш уйғота олиши, уларнинг диққатини жалб қилиб, фаоллигини устириши, болаларнинг хулқини, хатти-ҳаракатини ҳаққоний баҳолай олиши керак. 5. Ҳар бир фаолият учун керакли материални олдиндан тайёрлаб қуйиши, янги билимни эгаллаган билимлари билан туғри боғлай олиши ва болалар эгаллаши лозим булган билим, малака, куникмалар уларнинг ёш имкониятларига мос булиши ва уларни секин-аста мураккаблаштириб бориши керак. 6. Кун тартибини туғри ташкил эта билиши, болалар жамоасига ундаги ҳар бир әзони этиборга олган ҳолда раҳбарлиқ қила билиши, уларнинг фаолияти мазмунли булиши учун керакли материаллар билан тәъминлаши зарур. 7. Болаларнинг руҳий ва жисмоний ҳолатини аниқлай билиши ва буни болалар билан амалга оширадиган тәлим-тарбиявий ишларида эътиборга олиши лозим. 8. Кун давомида олиб борган тәлим-тарбия ишини таҳлил қила билиши ва уни янада яхшилаш йулларини топа олиши керак. 9. Тарбиячи ота-оналарь билан мунтазам равишда суҳбатлар, учрашувлар утказиши, уларни болаларга тәлим-тарбия бериш буйича амалга оширадиган ишининг мазмуни, методлари билан таништириб бориши, оила тарбиясидаги ижобий намуналардан узининг тәлим-тарбиявий ишида фойдаланиши лозим. 10. Педагог болаларга нисбатан хайрихоҳ муносабатда булиши, ҳар бир бола учун қулай руҳий шароит яратиши, хафа булса овунтира олиши, айниқса кичик гуруҳ болаларига нисбатан мулойим, этиборли, қатьий, сабр-

тоқатли, юмшоқ, озгина ҳазилкаш, боланинг куч ва имкониятларига ишонч билан қарайдиган булиши керак. Тарбиячи болага меҳр-оқибат билан муносабатда булса, болалар билан унинг уртасида меҳрибонлик, ғамҳурлик муносабатлари юзага келади. Болалар тарбиячининг шахсий сифатларини, билими, малакаси, болаларга муносабати, талабчанлиги қуйидагича белгилайдилар., кичик гуруҳ болалари тарбиячининг уларга булган меҳр-муҳаббатига қараб (У мени қуёнчам деб чақиради, ухлашга ётганимда упиб қуяди), 4-5 ёшли болалар тарбиячининг болалар ҳаётини яхши ташкил эта олишига қараб (Лола опамиз бизга ҳикоялар уқиб берадилар, биз билан бирга уйнайдилар, шунинг учун мен уларни яхши кураман), катта гуруҳ болалари тарбиячининг ҳамма болаларга ҳаққонийлик билан яхши муносабатда булиши, яхши ишлашига қараб баҳо берадилар (У куп нарсани билади, машғулотларда ургатади). Энг муҳими- тарбиячи болага ишонч билан қараши уларнинг меҳнатсеварлиги, мустақиллиги, ташаббускорлигини туғри тақдирлаши ва мустақил фаолият қилишлари учун имконият яратиши керак. Буни болалар юқори баҳолайдилар. 3. Мактабгача тарбия муассасаларини малакали кадрлар билан тәминлаш учун бизда педагогика олий уқув юртлари тармоқлари ташкил этилган. Педагогика уқув юртларида амалга ошириладиган тәлим-тарбия ишлари булажак педагогларда жамият талабларига жавоб бера оладиган шахсий сифатларни шакллантиришга қаратилган. Педагогик уқув юртларида бериладиган тәлимнинг мазмуни уқувчиларда назарий. Амалий жиҳатдан, шунингдек ижтимоий фойдали меҳнатга тайёрлашни уз ичига олади. 1. Мактабгача тарбия ходимларини назарий билимлар билан қуроллантиришдан кузланган мақсад мактабгача тарбия ёшидаги болаларни мактабда билим асосларини эгаллашга тайёрлаш учун уларни ҳар томонлама ривожлантиришдир.

2. Педагогик практика булажак педагогни уз касбининг моҳир устаси қилиб тайёрлашда муҳим воситадир. Тарбиячилик санъатини эгаллаш ҳар қандай уқув фанини узлаштиришдан ҳам мураккаброқдир. Бу -педагоглик касбининг куп қирралилиги билан белгиланади. Шунинг учун булажак педагоглар практика вақтида шундай вазиятга тушудиларки, бу уларни тарбиячилик касбининг хилма-хил қирраларини эгаллаб олишга ундайди. Натижада практика вақтида педагогга хос булган сифатлар, яни ҳар бир боланинг шахсига ҳурмат билан қараш, чидамлилик, қатийлик, талабчанлик педагогик кузатувчанлик, уқитувчилик одоби каби шахсий сифатлар шакллана бошлайди. 3. Уқиш давридаги жамоатчилик ишлари фаол фуқарони, унинг ғоявий йуналишини ва педагогик малакаларини шакллантиришда ёрдам беради. Булажак педагоглар узи уқиётган уқув юртларининг ижтимоий-сиёсий ҳаётида, уз-узини бошқаришда, ташвиқот-тарғибот ишларида ҳамда оталиқ ишларини олиб боришда фаол қатнашадилар. Ёш педагогларнинг педагогик маҳоратини такомиллаштириш кейинчалик улар ишлаётган жамоада давом этади. Педагогик маҳорат тарбиячининг тәлим, тарбия ишларини амалга оширишда юқори натижаларга эришиш учун узига хос воситалар системасини қуллашини тақозо этади. Бундай маҳоратга эришиш айрим педагогларгагина тааллуқли булиб қолмасдан, ҳар қандай педагог ҳам уни эгаллаб олишга интилиши керак. Ёш педагогга у иш бошлаган жамоа әзолари хайрихоҳ, талабчан муносабатда булишлари, уни уз ҳамкасбларидан педагоглик маҳоратини фаллик билан урганиб олишга, керакли адаьиётларни уқишга, педагогик тажрибани урганишга ундашлари керак. Иш жараёнида ёш педагог болалар билан олиб бориладиган ишнинг мазмунини яхши билмаслигини сезади ва уз билим, малакасини тинмай ошириб бориш кераклигига зарурат сезади ва изчиллик билан касб маҳоратини эгаллаб боради.

Педагоглар жамоаси ёш педагогда яна қуйидаги сифатларни шакллантириши керак, педагогик маҳоратини эгаллашга сидқидилдан интилиш, уз иш натижалари учун жавобгарлик ҳиссини сезиш, уз ишига содиқлик, ижодий изланишга мустақил интилиш, манманлик, узибуларчилик кайфиятини йуқотиш, хайрихоҳлик, уз уртоқларига қулидан келган иши билан ёрдам бериш, шаҳар, раён миқёсидаги методик ишларда фаол қатнашиш. Шундай қилиб, умумий мақсад билан бирлашган педагоглар жамоаси ёш мутахассисда педагогик маҳоратни шакллантиради. Замонавий педагог кенг соҳали мутахассис ҳисобланади. У мактабгача тарбия муассасасининг методик ишларида фаол қатнашади, педагоглик фаолиятини такомиллаштиради, илғор педагогик тажрибани урганади, омма уртасида педагогик билимлар тарқатади. Шунинг учун замонавий тарбиячи олий уқув юртида фанлар буйича эгаллаган билимлари билан чегараланиб қолмайди, ҳар доим уз билимини бойитиб бориши керак, акс ҳолда унинг мутахассислик қобилияти-педагогик ижодкорлиги уз қимматини йуқотади. Болалар боғчалари тарбиячиларини тайёрлаш махсус уқув юртларида амалга оширилади. Педагогика олий уқув юртларининг мактабгача тарбия факултетида ёки педагогика ва психология факултетларида мактабгача тарбия муассасалари учун кадрлар тайёрланади. Бу факултетларида, шунингдек мактабгача тарбия педагогика билим юртларида махсус фанлардан дарс берувчи уқитувчилар ҳам тайёрланади. Уз мутахассислигини ишлаб чикаришдан ажралмаган ҳолда оширмоқчи булган уқувчилар билим юртлари ва педагогика олий билимгоҳларининг кечки ва сиртқи булимларида уқийдилар. Махсус уқув юртини битирган тарбиячилар шаҳар, вилоят, жамҳурият курсларида ҳар беш йилда малака ошириб борадилар. Бу курслар мактабгача тәлим-тарбия ишини яхшилаш буйича махсус ташкил этилган семинарларда тарбиячиларни педагогика назарияси ва амалиётидаги янгиликлар билан таништириб боради. Бундан ташқари, мактабгача тарбия муассасалари ходимлари уз мутахассисликлари буйича янги методик адабиётларни, мактабгача тарбия

муассасаларининг илғор тажрибаларини урганиб боришлари, халқ тәлими булимлари қошида ташкил этилган метод бирлашмаларида қатнашиб туришлари керак. Мактабгача тарбия соҳасида илмий ходимлар тайёрлаш педагогика олий уқув юртларида амалга оширилади. Фойдаланилган адабийотлар. 1. Узбекистон Республикасининг Конституцияси Т.Үзбекистон 2003 й. 2. Каримов И.А. Тинчлик ва хавфсизлик үз куч-қудратимиз, хамжихатлигимиз ва қатъий иродамизга боғлик. 1-2 жилд .Т. Үзбекистон 2004. 3. Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз-жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. Т. 2005. 4. Каримов И.А. Үзбек халқи ҳеч қачон, ҳеч кимга қарам бўлмайди. Т,Үзбекистон 2005. 5. Каримов И.А. Үзбекистон демократик тараққиетнинг янги босқичида Т.Үзбекистон 2005. 6 . Тәлим түғрисидаги Қонун. Т.- 1997 .u 7. Кадрлар таййорлаш миллий дастури Ғ Т.- 1997. 8.И.Каримов. Баркамол авлод орзуси.-Т. 1998. 9. П.Юсупова Мактабгача тарбия педагогикаси.- Т. 1993. 10. Үқувчи мәнавиятини шакллантириш Т. 1999. 11, www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Урта ва олий мактаб чет тил таълимида изчиллик муаммолари

Урта ва олий мактаб чет тил таълимида изчилликни таъминлаш технологияси

Педагогик фикр тарихи ва мактаб амалиётида укитувчи махорати масалалари

Укув режа ва укув дастурларида изчилликнинг таҳлили

Тилни урганилаётган мамлакатларда таълим тизими