logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Tibbiyot
  4. ANTROPOZOONOZ INFEKSIYALAR

ANTROPOZOONOZ INFEKSIYALAR

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

66.5 KB
Ko'chirib olish
ANTROPOZOONOZ INFEKSIYALAR. REJA: 1.Kuydirgi. 2.Tulyaremiya. 3.Leptospiroz. 4.Brutsellyoz. 5.Qutirish. Kuydirgi. Teri va ichki a`zolarda (o`pka, ichak) qizil rangli qora qazg`oq bilan qoplangan yaralarning paydo bo`lishi, umumiy intoksikatsiya bilan kechadigan og`ir yuqumli kasallik. Sababi. Kasallikni kuydirgi tayoqchasi deb ataladigan mikrob qo`zg`atadi. Mikrob sog` odamga bemordan, sigir, qo`y, echki, quyon, ot, tuya kabi hayvonlardan yuqadi. Belgilari. Kuydirgining to`rta turi - teri, o`pka, ichak va septik turlari bo`ladi. Teri kuydirgisida terining mikrob kirgan joyida qizil dog` paydo bo`lib qichiydi, pufakchaga aylanadi, pufakcha y o r i l i b yiring aralash qon oqadi.Uning o`rniga qora rangli qazg`oq b i l a n qoplangan yara paydo bo`ladi.Yaraning atrofidagi to`qima qizil rangda, barmoq bilan bosilganda qattiq bo`ladi, og`rimaydi. Davolash tadbirlari o`z vaqtida boshlanilmasa yaraning atrofida mayda pufakchalar paydo bo`lib, ular yorilib qora qazg`oq bilan qoplangan yangi yaralar paydo bo`laveradi va jarohatning hajmi kengayaveradi. Shuning uchun kasallikning nomi kuydirgi deyiladi. Bemorning tana harorati 39-41 daraja va undan ham yuqori bo`lishi mumkin.Umumiy intoksikatsiya belgilari kuzatiladi: tanada og`riq, qaltirash, yurak-tomir faoliyatining kuchsizlanishi. O`pka kuydirgisida yaralar o`pka to`qimasida paydo bo`ladi. Bemor yo`taladi, qonli balg`am tuflaydi, nafas olish qiyinlashadi, lablar ko`karadi, tana harorati 40 daraja, bundan yuqori, umumiy ahvoli og`ir bo`ladi. Ichak kuydirgisida yaralar ichakda paydo bo`lib, qorin sohasida og`riq, qusish, qon va yiring aralash i c h ketish, tana harorati ko`tarilishi, bemorning ahvoli og`ir bo`ladi. Kuydirgining septik turi teri, o`pka, ichak kuydirgisini o`z vaqtida davolanmaslik natijasida mikroblarning qonga o`tib, tananing hamma to`qima - a`zolariga tarqalishi tufayli vujudga keladi.Bunda bemorning ahvoli juda og`ir, umumiy intoksikatsiya kuchli, tana harorati 40-42 darajagacha kutariladi. Lablar ko`kargan, qo`l-oyoqlar sovuq, nafas olish qiyinlashgan, yurak urishi kuchsiz va tez, qon bosimi pasaygan bo`ladi. Tibbiy yordam: 1.Kuydirgi kasalligiga gumon qilingan bemor tez yordam chaqirilib, zudlik bilan yuqumli kasalliklar shifoxonasiga yuborilishi kerak. 2.Bemor shifoxonaga yuborilgunicha quyidagi birinchi tibbiy yordam ko`rsatilishi mumkin: - analgin, demidrol, novokain muskul orasiga; - bemor badaniga spirt yoki aroq surtish; - yurak faoliyatini yaxshilash uchun kordiamin, kamfora, kofein (bittasi) -1-2 ml teri ostiga; - k uydirgi mikrobiga qarshi maxsus gammoglobullin – 1 ampula muskul orasiga; - b emorni parvarish qiluvchilar og`iz-burniga maska va maxsus himoya kiyimlarida bo`lishlari kerak. Tulyaremiya. Limfa tugunlari, o`pka, ichak to`qimasining yallig`lanishi, umumiy intoksikatsiyasi bilan kechadigan og`ir yuqumli kasallik. Sababi. Kasallikni tulyaremiya tayoqchasi deb ataluvchi mikrob qo`zg`atadi. Kemiruvchilar (kalamush, sichqon) infeksiya manbai hisoblanadi. Ularning chiqindisi bilan zararlangan suv manbalari, don mahsulotlari va boshqa oziq- ovqatlar orqali mikroblar odamga yuqadi.Kemiruvchilardan mikroblar chivin va kanalar orqali ham odamga yuqishi mumkin. Belgilari. Tulyaremiyaning to`rtta turi bo`ladi: bubonli, o`pka, ichak va septik. Tulyaremiyaning bubonli turi ko`proq uchraydi. Bunda chov, qo`ltiq osti, bo`yin sohasidagi limfa tugunlari yallig`lanadi, kattalashadi. Ba`zida bezning hajmi tuxum kattaligida bo`lishi mumkin.O`z vaqtida davolash choralari ko`rilmasa, yallig`langan limfa tugun yiringlaydi. Bemor yuzining qizarishi, tana haroratining 40 daraja va undan yuqori bo`lishi, umumiy intoksikatsiya kuzatiladi. Tulyaremiyaning o`pka turida o`pka darvozasi atrofidagi limfa bezlari yallig`lanadi va kattalashadi, ular yiringlashi mumkin.Bemorning tana harorati yuqori, nafas i qiyinlashadi, yo`taladi. Tulyaremiyaning ichak turida ichaklar atrofidagi charvining limfa bezlari yallig`lanadi, kattalashadi va yiringlaydi. Bemorning qornida og`riq bo`ladi, tana harorati ko`tariladi. Tulyaremiyaning septik turi bubon, ichak, o`pka turlarini o`z vaqtida davolamaslik natijasida, mikroblar qonga o`tishi va butun tanaga tarqalishi tufayli, barcha to`qima - a`zolarning zararlanishi bilan kechadi. Bemorning umumiy ahvoli juda og`ir, jigar, taloq kattalashadi, tana harorati 40-42 darajagacha ko`tariladi. Tibbiy yordam. 1.Tulyaremiya bilan kasallangan bemor tez yordam chaqirilib, zudlik bilan yuqumli kasalliklar shifoxonasiga yuborilishi kerak. 2. Tez yordam kelgunicha bemorni tana harorati yuqori bo`lsa, uni tushirish (umumiy qabul qilingan tartib bo`yicha); 3. Yurak-tomir ishini yaxshilash uchun kofein, kamfora, kordiamin (bittasi) - 1-2 ml teri ostiga; 4.Bemorni parvarish qiluvchilar maxsus himoya kiyimlaridan foydalanishlari lozim (ikki qavatli xalat, qo`lqop, og`iz-burunga 4 qavatli marlidan tayyorlangan bo`gich (maska)). Oldini olish. Shaxsiy gigiyena qoidalariga amal qilish, kemiruvchilarni yuqotish. Leptospiroz. Jigar, buyrak va boshqa a`zolarning yallig`lanishi, terining sarg`ayishi, teri orasiga qon quyilish nuqtalarining paydo bo`lishi, umumiy intoksikatsiya bilan kechadigan og`ir yuqumli kasallik. Sababi. Kasallikni leptospera deb ataluvchi mikrob qo`zg`atadi. U issiq sharoitda, ayniqsa yoz faslida ko`payadi. Kemiruvchilar mikrobning manbai hisoblanadi. Ular siydigi, ahlati bilan suv manbalarini, daladagi don mahsulotlarini va meva-sabzavotlarni zararlaydi. Belgilari. Kasallik tana haroratining to`satdan ko`tarilishi va varaja qilish bilan boshlanadi. Asosiy belgilaridan biri boldirning duksimon muskullarida kuchli og`riq paydo bo`lishidir. Bemorning ko`zlari qizaradi. Jigar yallig`lanishi tufayli teri sarg`ayadi, qizil toshmalar paydo bo`ladi. Burnidan qon oqadi, buyrakni yallig`lanishi tufayli siydikda qon bo`ladi.Jigar va taloq kattalashadi. Tibbiy yordam. Leptospiroz bilan kasallangan bemor tez yordam chaqirilib zudlik bilan yuqumli kasalliklar shifoxonaga yuborilishi kerak.Shifoxonaga yuborguncha tulyaremiyaga o`xshash birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi. Oldini olish. Shaxsiy gigiyena qoidalariga amal qilish, kemiruvchilarni yo`qotish. Brutsellyoz. Bo`g`imlarning yallig`lanib shishishi, jigar, taloq, buyrak kabi ichki a`zolarning yallig`lanishi va kattalashishi, tana haroratini ko`tarilishi bilan surunkali kechadigan yuqumli zoonoz kasallik. Sababi. Kasallikni brutsella mikrobi qo`zg`atadi. Bu mikrob qaysi hayvonlar tanasida ko`payishi va undan odamga yuqishiga ko`ra kasallikning quyidagi 3 ta turi bo`ladi: 1. Echki va qo`ylardan yuqadigan brutsellyoz; 1. Qora moldan yuqadigan brutsellyoz; 2. Itdan yuqadigan brutsellyoz, (bu juda kam uchraydi). Kasallik odamlarga asosan qo`y, echki, qora molning go`shti, suti, juni va terisidan yuqadi. Mikroblar kirgan joyning to`qimasidan limfa tomirlariga o`tib, limfa tugunlarini yallig`lantiradi. So`ngra qonga o`tib, jigar, taloq, suyaklarning ko`mik qismiga, bo`g`imlarga va boshqa to`qima - a`zolarga tarqaladi. Belgilari. Brutsellyoz 3 turda kechadi: 1. O`tkir brutsellyoz. 1. O`tkir qaytalovchi brutsellyoz; 3. Surunkali faol brutsellyoz; 1.O`tkir brutsellyoz. Mikrob yuqqanidan bir haftadan ikki oygacha yashirin davri o`tgach, tana haroratining 39-40 darajaga ko`tarilishi bilan boshlanadi. Harorat bir haftadan to`rt haftagacha davom etishi mumkin.Bu davrda bemor varaja qiladi, ko`p terlaydi. Sinchiklab tekshirilganda bo`yin, qo`ltiq osti, chov sohasidagi limfa tugunlarining hajmi bir sm gacha kattalashgani aniqlanadi. Davolash natijasida o`tkir brutsellyoz b i l a n kasallangan bemor to`lig`icha tuzalishi mumkin. Ammo, ayrim hollarda bemor to`lig`icha tuzalmaydi, ya`ni o`tkir brutsellyoz kasallikning o`tkir qaytalovchi turiga aylanishi mumkin. 2.O`tkir qaytalovchi brutsellyozda kasallik vaqti-vaqti bilan qo`zg`alib va paysal topib kechadi. Kasallik qo`zg`aganda tana harorati ko`tariladi, bo`g`im va muskullarida og`riq bo`ladi, 3-4 kundan keyin bemorning ahvoli yaxshilanadi, lekin 1-1,5 oy o`tgach shu holat yana takrorlanaveradi. O`tkir qaytalovchi brutsellyozning har 1-1,5 oyda qaytalanishi tufayli bemorda intoksikatsiya holati yuzaga keladi, ya`ni umumiy quvvatsizlik, kamqonlik, bosh og`rishi, uyquning buzilishi, muskul, suyak, mayda bo`g`imlarda og`riq bo`ladi. Shuningdek, bemorning mayda bo`g`imlarining yallig`lanishi, ayollarda endometrit (bachadon ichki shilliq qavatining y a l l i g ` l a n i s h i ) , miokardit, endokardit, perikardit, plevrit, gepatit, meningit va boshqa a`zolarning yallig`lanishi. 3.Surunkali faol brutsellyoz. O`tkir qaytalovchi brutsellyoz 6 oy davomida tuzalmasa, u surunkali faol brutsellyozga aylangan bo`ladi.Bunda asosan katta bo`g`imlar zararlanadi, ya`ni tirsak, son-chanoq, tizza bo`g`imlari. Shunungdek, bel dumg`aza umurtqalari ham yallig`lanishi mumkin (bel-dumg`aza radikuliti vujudga keladi). Zararlangan bo`gimlarda uzoq davom etadigan og`riq, harakatlanishning qiyinlashuvi kuzatiladi. Surunkali faol brutsellyozda nerv tizimining yallig`lanishi nevrit, radikulit, meningit, meningo-ensefalit, ko`rish va eshitish nervlarining yallig`lanishi kuzatiladi. Jinsiy a`zolarning yallig`lanishi erkaklarda jinsiy zaiflikni, ayollarda bepushtlikni yuzaga keltiradi. Tibbiy yordam.O`tkir va o`tkir qaytalovchi brutsellyoz yuqumli kasalliklar shifoxonasida davolanadi. Surunkali faol brutsellyoz qo`zg`olgan davrida bemor yuqumli kasalliklar shifoxonasida davolanishi kerak. Kasallikning qo`zg`olmagan davrida bemor vaqt- vaqti bilan shifoxona shifokori nazoratida, kasallikning qo`zg`olishiga qarshi, davolanish tadbirlarini qabul qilib turadi. O ` t k i r va o ` t k i r qaytalovchi brutsellyozda bemorga quyidagi antibiotiklar buyuriladi: tetratsiklin guruhi, rifampitsin, levometsitin va baktrim (biseptol) ikkalasi birgalikda. Yuqoridagi antibiotiklar navbat bilan 10-12 kundan, o`rtada 7- 10 kun tanaffus q i l i b , 2-3 kurs qabul qilinadi. Bo`g`imlar va muskullarning yallig`lanishiga qarshi butadion, indometatsin, voltarin. Fizioterapevtik muolajalar (diatermiya, sollyuks, UVCH, parafin kabilar). Oldini olish. l.Chorva mollarini veterenariya nazoratidan o`rkazib turish. Kasallangan mollarni davolash. 2.Go`sht-sut mahsulotlarini sanitariya nazoratidan o`tkazib, yaxshi pishirib iste`mol qilish. 3.Chorva mollarida brutsellyoz tarqalgan hududlarning chorvadorlarini bu kasalga qarshi emlash. Quturish (gidrofobiya). Bosh miya nerv to`qimasining zararlanishi bilan kechadigan va bemorning o`limi bilan tugaydigan o`ta xafli zoonoz infeksion kasallikdir. Sababi. Kasallikni nervatrop RNK saqlovchi viruslar qo`zg`atadi. Virus kasallangan hayvon tishlashi natijasida sog` odamga yuqadi.Hayvon tishlagan joy miyaga qancha yaqin bo`lsa, kasallanish xavfi shuncha ko`p bo`ladi. Tibbiy kuzatuvlarning aniqlashiga ko`ra odamning yuz sohasi tishlanganlarning uchtadan ikkitasi, oyoq sohasi tishlanganlarning to`rtadan bittasi kasallangan. Belgilari. Kasallik to`rt davrda kechadi: 1. Kasallikning yashirin davri - 1 oydan 3 oygacha, ayrim hollarda 10 kungacha qisqarishi yoki 1 yilgacha va undan ko`proq uzayishi mumkin. 2. Kasallikning boshlanish davri - 1-3 kun bo`lib, quyidagi belgilar bilan xarakterlanadi: tishlangan joyning yarasi bitib ketishiga qaramasdan, shu joyning terisi qaytadan yallig`lanadi, qichiydi, og`riydi, og`riq nerv tolasi bo`ylab tananing yuqori qismiga tarqaladi. Bemorning boshi og`riydi, bo`shashadi, ichi ketadi, og`zi quriydi, tana harorati ko`tariladi. Uyqusizlik, qo`rqinchli tushlar ko`rish, sababsiz qo`rqish, kayfiyatini tushishi, g`amginlik kuzatiladi. 3.Kasallikning avj olish davri - bemorda qo`zg`olish, notinchlik yuzaga keladi. Suv icholmaydi, hatto suvni ko`rganida halqum va hiqildoq muskullari tirishib, nafasi qisib qoladi. Bemorning tana harorati ko`tariladi, nafas va yurak- tomir ishi buziladi.Bu davr 2-5 kungacha davom etishi mumkin. 4. Terminal (paralich) davri - bemor tinchlanadi, qo`rqish yo`qoladi, suvni ko`rganda nafasi qisilmaydi. U ovqat va suv iste`mol qila boshlaydi, go`yo tuzalayotganga o`xshab ko`rinadi. Ammo, to`satdan yurak urishi kuchsizlanadi, arterial qon bosimi pasayadi, qo`l-oyoqlarda shol holati yuzaga keladi.Tana harorati 42° gacha ko`tariladi.Nafas va yurak markazining zararlanishi natijasida bemor hayotdan ko`z yumadi. Tibbiy yordam.1 . Bemor yuqumli kasalliklar shifoxonasida davolanadi.Xonada shovqin, o`ta yorug`lik bo`lmasligi kerak.Tibbiy yordam asosan bemorning ahvolini oz bo`lsada yengillashtirishga yo`naltiriladi, nafas olishni osonlashtirish, yurak-tomir quvvatini oshirish, tana haroratini pasaytirish, intoksikatsiyani kamaytirish kabilar. Oldini olish . 1.It, mushuk, kalamush, sichqon va boshqa hayvonlarning tishiashidan saqlanish chorasini ko`rish. Buni ayniqsa, bolalarga tushuntirish. 2.Yuqorida aytilgan hayvonlar tishlasa, tindalasa albatta Sanitariva- epidemiologiya markazining rabiolog shifokoriga murojaat qilish zarur. Uning ko`rsatmasi bo`yicha qorin sohasi terisiga vaksina yuboriladi (10 tadan 40 tagacha). Agar tishlagan hayvonni tutib, qamab quyib kuzatilganda, unda 10 kun davomida kasallanish belgilari ro`y bermasa - emlash to`xtatiladi.Agar hayvon kasallansa, yoki u qochib ketsa - emlash 40 tagacha davom ettiriladi. ASOSIY ADABIYOTLAR. 1. Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish. F.G`. Nazirov. Toshkent- 2003. 2. Odam anatomiyasi. E.Qodirov. Toshkent-2003. 3. Anatomiya. A.S.Gusev. Moskva-1970. 4. Hamshiralik ishi asoslari. Q.Inomov. Toshkent-2007. 5. Xirurgiya. A.J.Hamrayev. Toshkent-2002. 6. Xirurgiya va reanimatsiya asoslari. A.J. Hamrayev. Toshkent-2002. 7. Bolalar kasalliklari. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 8. Sog`lom va kasal bola parvarishi. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 9. Klinikagacha bo`lgan xirurgiya. R.M.Axmedov. Toshkent-2001. 10. Инфекционные болезни. К.В. Бунин. Москва-1980. 11. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. Э.Икрамов 44 Тошкент – 2003. 12. Курс гражданской защиты. В.Ф.Зубков Тошкент-2004

O'xshashlar

O`TA XAVFLI INFEKSIYALAR
Jarrohlik infeksiya
Buyrak tosh kasalligi
Ichak infeksiyalari
Nevropatologiya ta’rifi orqa miya