Ўзбекларнинг анъанавий машғулотлари ва хўжалик фаолиятлари. Ҳунармандчилик ва уй рўзғор касблари - Tarix - Referatlar

Ўзбекларнинг анъанавий машғулотлари ва хўжалик фаолиятлари. Ҳунармандчилик ва уй рўзғор касблари

Yuklangan vaqt:

25.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63.5 KB

Ko'chirib olish

Ўзбекларнинг анъанавий машғулотлари ва хўжалик фаолиятлари. Ҳунармандчилик ва уй рўзғор касблари Режа: 2. Деҳқончилик ва сув хўжалиги. 3. Зироатчилик хўжалиги ва анъанавий агрортехникаси. 4. Чорвачилик. 5. Қ ора кўлчилик. 6. Аравалар пиллачилик . 7. Ҳ унармандчилик ва унинг турлари. 8. Уй-рўзғор касблари. 9. Мисгарлик, туникасозлик. 10. Дурадгорлик. 11. Қ андолатчилик .

Инсоният пайдо бўлгандан бери узоқ тарихий давр мобайнида турли табиий - географик шароитга мослашиб келмоқда. Одамлар аъзалдан музлик Арктикада ва жазирама иссиқлик тропик чанг тоғликларида, тундра ва тайга ўрмонларида, Осиё Австралия ва Африканинг бепоён дашт-у хиёбонларида истиқомат қилмоқдалар. Улар иссиқ совуқ демасдан, сийраклашган ҳаво шароитида ва йиртқич ҳайвонлар хавфидан қўрқмасдан тирикчилик қилмоқдалар. Ибтидоий даврда одамзот табиатда мавжуд тайёр маҳсулотларни турли усул ва йўллари билан топиб истеъмол қилган. Масалан, Осиё қитъасида қадимдан ёввойи буғдойни, Марказий Американинг кўлларида шоли ўсган. Америкада турли емишли илдизлар ва мевали дарахтлар инсон яшаши учун зарур маҳсулотларни тайёр ҳолда етказиб берган. Жаҳонда тарқалган барча элат ва халқларнинг пайдо бўлиши ва уларнинг касб - ҳунарлари меҳнат фаолияти ҳазрати Одам ота - ҳаво момо даврларидан тарқаганлиги тарихий асарларда муқаддас китобларда халқ ижодини топган. ҳозиргача ўрта Осиё халқлари анъанавий машғулотларининг айрим соҳалари ўзларининг ҳомий турларига эга бўлиши нафақат қадимий турли касб-ҳунар тармоқларининг мавжудлигидан, балки уларнинг муайян диний эътиқодлар ва ибодатлар билан боғлиқ бўлганлигидан далолат беради. Деҳкончилик маданияти аслида ишлов бермоқ деган маънони билдириб кейинчалик бошқа соҳоларга ўтган ва айланган. Ерга ишлов бериш ва ўсимликларни, инсон табиатни парвариш қилиш маданияти туфайли инсон табиатнинг фарзанди унинг бунёдкорлик қобилиятини муносиб равишда давом эттириб келмоқда. Табиатда мавжуд юзлаб ўсимлик турлари инсон ўз қобилияти ва меҳнати туфайли сунъий равишда маданийлаштириб, қишлоқ хўжалик маҳсулотларига айлантирган. Оқибатда қадимий даврлардан инсон учун зарур бўлган дон экинларидан шоли билан тариқ Шарқий Осиёда буғдой, Оврўпа, Америка, Австралия, Африка, Маккада деярли бутун жаҳонда - арпа асосан Шарқий Оврўпада, жўхори Африкада ва қисман Fарбий Осиёда тарқалган.

Айрим ўсимликларнинг келиб чиқишини тасаввур қилсак маданий экинлар нақадар мураккаб шароитда пайдо бўлиб ер куррасига тарқалган. Масалан, гуруч Оврўпага дастлаб Италия ва Пириней ярим оролидаги, ҳинд ва Тинч океани бўйлаб саккиз минг йил мобайнида етиб борган. ўрта Осиёда нўхат, ясмик, сабзи, пахта, бодом, ўрик, зиғирпоя ва бошқа қадимий зироатчилик экинларини яратганлигини олимлар айниқса машҳур биолог Н.Н. Воклов ўз асарларида исботлаб берган. ўзбеклар кўп қиррали қишлоқ хўжалигига асрлар оша тўплаган анъанавий тажрибага таянган. ўзбеклар учта қишлоқ хўжалик зонасига бўлинади. Тоғли ва тоғ олди зонаси 20,5% суғорма ерли зонаси 18,2% ва қолган бепаён дашт яйлов ерларидан иборат. ўзбек ҳудудига зироатчилик суғориш хусусиятлари ва экин турлари билан ҳам фарқланган суғорма деҳкончилик маҳаллий аҳоли «сувли ер», «тирама», «ёки», «баҳорги», нави суғорилмайдиган ерларни «лалми» ёки «баҳорги» деб номланган. Суғорма деҳкончилик асосан қадимий воҳаларда Хоразм, Бухоро, Самарқанд, Тошкент, қашқадарё, Сурхондарё воҳаларида, Фарғона водийсида жойлашган. Зироатчиликда хўжаликнинг ривожи биринчи галда уни техникавий жиҳозлаш ва оргатехник бўлими даражасига боғлиқ. қишлоқ хўжалигининг барча соҳаларида, айниқса зироатчиликда энг муҳим меҳнат қуроллари омоч, кетмон, белкурак ва ўроқ ҳисобланган. Омочга қараб якка шоти узунлиги ҳар хил бўлган: 175-дан 2 м гача Фарғона водийсида 3 м гача, Самарқандда 2,14м дан 2,8 м гача, Хоразм кундаси бошқа омочлардан тишининг бир оз кенг ва қалпоқлилиги билан ажралиб турган. Дон экинлари ўзбек хўжаликларида асрнинг ўттизинчи йилларда асосий ўринни эгаллаган. Буғдой, жўхори, арпа, шоли кабилар экинлар экишдан олдин ерлар кузда ишлов бериб тайёрланган. Ўзбекистон Республикаси ҳозир ҳам ўзининг боғдорчилик узуми билан машҳурдир. 1924 йил мевали дарахтлар майдонлари 13,6 минг га эга, узумзорлар билан 25,3 мингтани эгаллаган бўлса 1986 йил мевали боғлар 208,3 жойлашган эди. Айрим вилоятлар мева етиштиришга ихтисослаштириш. Бу ерда Республикадаги

узумлар ярмидан кўпи етиштирилади. Етиштирилган майизнинг учдан бир қисмини шу ерда тайёрланади. Жанубда мева дарахтларидан анор, анжир, бодом, писта билан бирга цитурист экинлари хурмо етиштирилади. Тошкент вилоятининг боғларида70% олма нок билан банд. Яқин давргача Хоразм, Бухоро, ва Сурхондарё вилоятлари ўзининг ажойиб боғлари билан машҳур эди. Ўзбекистон қадимий даврдан чорвачилик билан шуғулланиб келишган. Аммо ўтроқ аҳоли бўлган ярми ўтроқ аҳоли ўртасидаги турли хилдаги чорва хўжалиги мавжуд бўлган. Дашту қипчоқдан келиб Шош кўчманчи ўзбекларининг ярми ўрта ҳолда яшаб чорвачилик билан шуғулланганлар.Айниқса қўнғирот , локай,карлук, турк каби йирик қабилаларнинг авлодлари чорвадорлар бўлиб ҳисобланганлар. ўзбек чорвачилигида айниқса қора кўлчиликка эътибор катта бўлган.қора кўлнинг думбали ҳисори насллари айниқса жанубий Ўзбекистон ва Тожикистонда кўпроқ бўлган. Улар кўпроқ тоғли яйловларда кузнинг ўрталаригача боқишган. Кўлчилик асосан сотишга мўлжалланган. Дашт вилоятларида қоракўлчилик ривожланган . қора кўл терларини илгари махсус савдогар ўз вакиллари орқали териб олганлар. Бара гўшти шаҳар-қишлоқ бозорларига чиқарилган. қўй жуни ҳам бозорга чиқарилган. Ундан айрим хўжаликлар кигиз, гилам,қоп,хўржин ишлаб чиқариш-ган.ўзбеклар эчки ҳам боққан. Деҳқончиликда йирик шоҳли мол-лардан энг зарур ишчи кучи сифатида ҳўкиздан алоҳида фойдаланган. Хоразмда асосан мол гўштини Фарғона ва Зарафшон водийси кўпроқ қўй гўшти истеъмол қилган. Парандачилик Ўзбекистонда кенг тарқалган кўп оилаларда улар гўшт ва тухум учун сақланган. Бухоро, Самарқанд, Сурхондарё ва Хоразмда қоракўлчилик анча ривожланган. Ўзбекистонда тери, пилла ҳам етиштириларди. Шундай қилиб, ўзбек деҳқончилиги узоқ тарихий тажрибага эга бўлиб, ўзининг анъанавий соҳаларини, сақлабгина қолмай балки янги замонавий агротехника ва фан ютуқларига таянган ҳолда юқори даражага кўтарилган.

Ўзбекистонда ўтказилган археологик тадқиқотлар бу ерда икки минг йил муқаддам кенг ривожланган ҳунармандчилик мавжуд эканлигини исботлади. Бу даврда синфий жамиятлар пайдо бўлиб, йирик меҳнат тақсимоти негизида ҳунармандчилик мустақил соҳа бўлиб, ажралиб чиққан . Оқибатда шаҳарларнинг ўсиши.Савдо-сотиқнинг ривожланишига имкон беради. Айниқса XI-XII асрларда ҳунармандчилик кенг миқёсда ривожланиб, ўрта Осиёнинг , шу жумладан ўзбек элининг ҳам чет эллар билан иқтисодий маданий алоқалари авж олади. Маҳаллий ҳунармандчилик халқ хўжалигига зарур маҳсулотлар ишлаб чиқариш техник ва бадий жиҳатдан юксак даражага кўтарилди. ўзбек хонликлари даврида пойтахтларда зодагонлар, бой-тўралар ва хокимлар эҳтиёжларини қондирадиган ҳашаматли бинолар, турли зебу-зийнатлар яратадиган касб - ҳунарлар анча ривожланди. Шаҳар ва қишлоқ аҳолисига зарур маҳсулотлар етказиб берадиган ҳар-хил ҳунармандчилик соҳалари пайдо бўлди. Одатда ҳунармандчиликнинг энг камида 3 хили мавжуд бўлган аҳоли яшайдиган жойга шаҳар деб ном берилган 1897йили биринчи аҳоли рўйхати вақтида катта шаҳарларда аҳолининг кўпчилик қисми ҳунармандлар ҳисобланган . Масалан, Наманган аҳолисининг -64%, қўқоннинг -52%, Чустнинг - 54%,Марғилоннинг -50%,Андижоннинг -45%, Тошкент ва Самарқанднинг - 29% аҳолиси мустақил касб - ҳунар эгаси ҳисобланган хўжаликлардан иборат бўлган. Шуни алоҳида қайд қилиш лозимки, ўтмишда ўзбеклар нафақат қўшни кўчманчи элатлар маҳсулотини харид қилувчилар, балки улар учун зарур ҳунармандчилик маҳсулотларини етказиб берувчи сифатида ҳам намоён бўлган. Шунинг учун маҳаллий усталар кўплаб тери ва жундан, ёғоч ва металдан, пахта ва ипакдан турли буюмлар, кийим-кечакларни ишлаб чиқиб бозорларда сотганлар. ўрта аср ҳунармандларининг яна бир хусусияти уларнинг муайян ижтимоий ташкилотларга эга бўлишида эди. Бу ўзига хос жамоатчилик анъаналарига таянган махсус уюшмаларга бирикиш эди. ўзбек ҳунармандчилигининг яна бир хусусияти унинг кўп соҳаларини бевосита уй-рўзгор хўжалиги билан боғлиқлиги эди. Кўп ҳунармандлар асосий касбидан

ташқари айниқса қишлоқ шароитида(баъзан,шаҳарлар ҳам) деҳқончилик, боғдорчилик ва сабзавотчилик билан ҳам шуғулланиб келганлар. Уларнинг кўпчилик қисми ўз маҳсулотларини яқин бозорга чиқарибгина қолмай ишлаб чиқарилган маҳсулотларга қараб, ҳақ олганлар. Бундай ҳолат қишлоқ жамоатчилик анъаналарига боғлиқ бўлиб, даставвал қишлоқ эҳтиёжларига бўйсинган. Уй ҳунармандчилигига ип йигириш, тўкиш, кигиз босиш каби касблар билан шуғулланилган. Тўқимачиликда гилам ва палос биринчи галда турар эди. Иш қуролларининг оддийлиги, техникавий жиҳатидан қолоқлигига қарамай ўзбек ҳунармандчилигининг кўп соҳалари ниҳоятда юксак санъат намуналарини яратган ажойиб амалий касб - ҳунар сифатида танилган. ҳунармандчиликнинг қадимий даврларидан энг кенг тарқалган соҳаси темирчилик ҳисобланган. Бу соҳанинг ривожи даставвал маҳаллий хом ашёга боғлик бўлган. Ўзбекистон ўзининг ер қазилма бойликлари, олтин, кумуш, мис, темир кабилар илгаридан машҳур. 1913 йилда маҳаллий ҳунармандлар 72% металл буюмлар ишлаб чиқарганлар. Металл ишлаб чиқариш 19 касбга бўлинган. Ривожланган соҳалардан бири металл қуйиш билан боғлик бўлган, у кўп жойларда дегризлик ёки қозончи, Хоразм ва Бухорада «Позачи» ёки «Позагар» деб номланганлар. Дегриз одатда ҳар хил ҳажмдаги қозон, поза(тиш), чой идиш, обдаста, аспак, шамдон, маколдон, кор чироқ, арава ғилдирикларига так чўян ёки халқа жувоз бошмоқи ва ҳоказолар ишлаб чиқарган. Баъзан буюртма елим идиш, қандил, келича, носсуки ва бошқа буюмларда қуйилган. Бухоро ва Самарқандда рехтагар - жиз билан чўяндан замбарак (тўп) ва ўқи, қурол-аслаҳа ва бошқа уй- рўзғор буюмларини ясаган. Айрим жойларда дегризлар чўяндан маҳсулотига қараб чўянлар деб ҳам номланган. Чўян қуйиш учун махсус лойдан қурилган босқинчи ўчоқ (Фарғона ва Тошкентда «Ён дўкон», Бухорода «кўра», Хоразмда «Дастгоҳ»)ларда эритилиб, қумдан ясалган асбоб идишларнинг ҳар хил қолипларда зарур маҳсулотлар қурилган. XIXаср ўрталаригача дегризлар хомашёни маҳаллий конлардан олганлар, кейинчалик рус мамлакатчилиги даврида Россиядан келтирилган темир-

терсаклардан фойдаланилган. Умуман металл буюмларни ишлаб чиқариш ҳунармандчилиги асосан тўртта йирик соҳага бўлинган: темирчилик, заргарлик, мисгарлик ва тункасозлик. Шулардан энг қадимий ва барча метал ишлаб чиқариш соҳаларига зарур қурол ва дастгоҳлар, халқ хўжалигига, айниқса дехқончилик қуроллари, уй-рўзғор буюмларини етказиб бериб турган соҳа темирчиликдир. XIX аср охирлари-XХ аср бошларида ўзбек темирчилиги шунчалик ривожланганки, унинг ичида меҳнат тақсимоти асосида мустақил соҳалар юзага келган. Масалан, уй-рўзғор буюм ва эркак сарпоси таркиби ҳисобланган ўзбек пичоғини махсус пичоқчалар, қулуф-калитни қулфчи ёки қулфгарлар, игна - бигизни игначи ёки иг носозлар, ҳар хил асбоб ва буюмларни чилангар, михгар, наълчи, тақачи каби темирчи усталар ясаган маҳаллий темирчи асбоблардан 40 га яқин турларини билганлар Бухорода 32 хилдаги темир маҳсулотлари ишлаб чиқарадиган соҳа маълум бўлган. Мисгарлик ҳам жуда кенг тарқалган. Масалан, асримиз бошларида Бухорода 400 га яқин, Хивада 200 дан ортиқ мисгар бўлган. Айрим усталар маҳорат билан бадиий буюмлар ясаганлар. Айниқса, Бухоро, Фарғона, Хива мисгарлари машҳур бўлганлар. Улар ҳар хил ичимликлар учун идишлар, овқат ва сут идишлар (мислаган, мис товоқ, мис баркаш, лаъли, мис кўза, хумча, қумғон, стойил, офтоба, обдаста, тос, лаган, солобча, чилобчин, кошкул) ҳар хил қутича ва сандиқча носвой идиш ва ҳоказолар ишлаб чиқарганлар. Кўп буюмларга бўрттирилган ёки ўйма нақшлар берилган. Россия хонликларни босиб олгандан сўнг маҳаллий мисгарлар ўзига хос самовар чиқара бошлаганлар. Мисгарлар хом ашёни асосан Россиядан келтирганлар, рух, қўрғошин, кислота, нашатир ҳам ташқаридан келтирилган. Барча манбаларда маҳаллий усталарнинг зўр маҳорат билан бадиий буюмлар ясаганлиги тўғрисида гапирилади. ўзбек заргарлиги ҳам қадимий даврлардан ўзининг ажойиб санъати билан танилган. Заргарлик ноёб бадиий асарларнинг намуналари кўпгина археологик қазилмалардан топилган. Заргарлик техник жиҳатдан умумий металл буюмларни ясаш услубларидан ташқари ўзига хос хусусиятларга ҳам эга бўлганлар. ҳатто олтин ва кумушни боғлаш, қиздириш, сайқаллаш, пардозлаш буюмга кўз босиш, тилла сув бериш каби ишларда ўзига хос нозик услуб талаб қилинган. Заргар

бойларнинг буюртмаси билан катта кичик қиммат баҳо безакларни жуда чиройли қилиб ясаганлар. ўрта Осиё, шу жумладан Россия мустамлакасига айланган Ўзбекистон заргарлик ва мисгарлик касблари аста - секин тушкунликка учрайди. Арзон баҳода завод, фабрикадан зебу-зийнат буюмларининг маҳаллий бозорларга кўплаб келтирилиши бу ерларга ҳунармандчиликнинг таноззулга тутишига сабаб бўлди. ҳозиргача кенг тарқалган қадимий касблардан бири ёғоч буюмларни ясаш ҳунармандчилигидир. Маҳаллий усталар ёғочдан ҳар хил ишлаб чиқариш қуроллари, уй-рўзгор буюмлари, транспорт воситалари, синч ва устунлар, ойна- эшиклар сандиқ ва бешиклар, элак ва чарх, эгар ва ҳоказолар ишлаб чиқарганлар. Бадиий аҳамиятга эга бўлган ўймакорлик, дурадгорликда алоҳида аҳамиятга эга энг оғир ва мураккаб меҳнат талаб қиладиган, бадиий амалий санъат соҳаси- мармар ўймакорлиги(санъат тарошлик)дир. ўзбек диёрида ҳам энг қадимий ва оммавий ҳунармандчилик кулолчилик касби ҳисобланади. ўзбек кулолчилигининг энг машҳур марказлари Фарғона водийсидаги Риштон қишлоғи, Бухородаги ¢иждувон, Хоразмдаги Мадр ва Боғотдадир. Бу ерларда олий сифатли ва нозик безакли сопол буюмлар яратилган. Кулолчилик ҳунари ниҳоятда ривожланган ва маҳсулотга қараб бир неча соҳаларга бўлинган. Кулолларнинг маҳсулотлари нафақат шакллари бошқа номлари билан ҳам фарқланган. Илгари ҳар бир ҳовлида ўрнатилган тандирни махсус усталар -тандирчилар ишлаб чиқарган. Тўқимачилик ва ипакчилик касби ҳам жуда кенг тарқалган. Асримиз бошларида йирик шаҳарларда тўқимачилик билан шу ғулланувчи манфактура типидаги йирик корхоналар бўлиб, уларнинг маҳусулотини узоқ яқин бозорларга чиқарилган. Тола ишлаб чиқарувчилари билан тўқимачилардан ташқари бир неча касб соҳалари –бўёқчилар, пардозчилар, тандирчилар, тўқув дўкони, тароги ва ремизини ишловчилар, читгарлар(гул босувчи) ва ҳоказолар бўлган. қадимдан ипакчилик ва ипак газлама тўқиши бутун Туркистонда тарқалган ва юксак даражага кўтарилган. қадимий касблардан пиллакашлик муҳим ўринни эгаллаган. Пиллани чувитиш

билан махсус ҳунармандлар - пиллакашлар ўз устахонаси (чорхона)да машғул бўлганлар. Ип газламаларига турли нақшлар берадиган уста (читгар)лар айниқса Хоразм, Самарқанд, Тошкент, Фарғона Бухоро ва Шаҳрисабзда кўп бўлган. Тўқувчилик билан нафақат айрим усталар шуғулланганлар. Чунки кўп оилаларда кийим - кечакни уйда аёлларнинг ўзлари қўлда тикганлар. XX аср бошларида Туркистон ўлкасида дастлабки тикув машиналари («Зингер» фирмаси маҳсулоти) пайдо бўлган. Оқибатда янги ҳунармандчилик касби машиначилик юзага келади, хатто машинада тикиладиган бадиий каштачилик соҳаси пайдо бўлади. ўзбекларда энг кенг тарқалган касблардан бири дўппи дўзликдир. ўзига хос шакли, кашта услуби, гул нақши билан Чуст, қўқон, Марғилон, Самарқанд, Хоразм, Шаҳрисабз, Сурхондарё, дўппиларидан фарқ қилган. Тери ишлаб чиқариш ва ундан турли буюмлар тикиш жуда машҳур бўлган. ўзбек усталарига мол териси дастлабки хом ашё сифатида кўнчилик ва чарм маҳсулотини етиштириб берган. Харид қилинадиган нонни махсус касб эгалари (новвойлар) ёпиб бозорларга чиқарганлар. Новвойлар тўй-маракалар учун айрим шахсларнинг истаги билан буюртма нонлар ҳам ёпганлар. Нонлар ҳар бир вилоятда ўзига хос шакли ва ёпиш услуби билан фарқланган. қадимий даврлардан ўзбек миллий ширинликлари машҳур бўлган. қандолат маҳсулотларини тайёрлайдиган косиблар, (қандолатчи, ширапаз, шакарпаз, холвагар) махсус устахона (шира хона) ларга ва бозор расталарида ўз дўконларига эга бўлганлар. Ширинликлардан пашмак, пичак, холва, новвот, нукул, қандолат байрамларда муроббо, нишолда кабилар тайёрланган. Бутун ўрта Осиёда бўлганидек ўзбеклар орасида узоқ даврлардан бангилик (гиёҳвандлик, нашавандлик,кўкнорилик) тарқалган. Энг кўп ишлатиладиган тамаки япроғидан кул аралаш махсус тайёрланадиган носвой ҳамма ерда харид қилинган. Кўкнори ва наша аралашмасидан ҳосил бўлган наркотик модда чойга солиб ичилган ёки чилимда чекилган. қассоблик ҳам ҳурматли касбларидан бири бўлиб, қассоблар ҳар бир шаҳарда ва қишлоқда, айрим маҳалаларда жойлашган. Уларнинг дўконлари ҳар бир қадамда

учраган. Кўпчилик қассоблар бой табақаларга яқин бўлиб. Бошқа ҳунармандлардан бироз ажралиб турганлар. Катта тўй-маракалар ўтказиш одати махсус ошпазлик касбини юзага келтирган. Ошпаз (баковул) лар катта ош ва бошқа тоамлар тайёрлашда зўр маҳорат намойиш қилганлар. Хоразмда махсус балиқчи дўконлар мавжуд бўлиб, балиқ қовуриш ҳам санъат ҳисобланган. Йирик шаҳар ва қишлоқларда уй касбларидан бири сабунчи (сабунгар) лик ҳам айрим маҳаллаларни эгаллаганлар. Уй-рўзғор буюмларидан чипта (буйра), сават тўқиш узоқ даврлардан кейин тарқалган. Хулоса, қилиб шуни айтиш мумкинки ҳунармандчилик ва уй- рўзғор касблари қадимдан то ҳозирги давргача бўлган вақт мобайнида ривожланиш, таназзулга юз тутиш каби жараёнларни бошдан кечирган. ҳунармандчилик ва уй-рўзғор касблари асосан аҳоли эҳтиёжини қондириш учун маҳсулот ишлаб чиқарганлар. Бу эса шаҳарларнинг ўсиши, савдо сотиқнинг ривожланишига олиб келди. Бутун минтақада йирик шаҳарлар нафақат иқтисодий ва ижтимоий балки сиёсий ва маданий марказларга айланишга олиб келган.

Фойданилган адабиётлар : 1. И. Жабборов «ўзбек халқ этнографияси» Т-1994-52-82-б. 2. Т. Хўжаев. К.Абдуллаев «Аждодлар қиёфаси» Туркистон газ. 92.26. IX . 3. М.Рустомов«Ўзбекистон этнографияси»Тош;1991 I - IV жилд. 4. Остраумов. Н.П. Сарту Т. 1908. 5. Толстов. С.П. «қадимий Хоразм мад. излаб»Т. Фан 1957. 6. И. Жабборов «ўзбек халқ этнографияси». Тош.199487-99 б. У. қаробоев «ўзбек байрамлари» Т. 1991.

O'xshashlar

Ўзбекларнинг моддий маданияти. Уй-жойлари ва уларнинг жиҳозланиши. Дўппининг тарихи

Этнологиянинг ижтимоий фанлар тизимида тутган ўрни. Унинг асосий тушунчалари ва ўзига хослиги

Этнос ва маданият

Бошқарув асосларининг шаклланиши ва давлатларнинг ташкил топиши

Дастлабки цивилизацияларнинг шаклланиши