Жаҳонда бир шарпа изгиб юрибди - Milliy istiqlol g'oyasi - Referatlar

Жаҳонда бир шарпа изгиб юрибди

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56 KB

Ko'chirib olish

Жаҳонда бир шарпа изгиб юрибди Парвардигор оламни мукаммал яратган, лекин барча нарсанинг зиддини ҳам берган: ок-кора, эзгулик-ёвузлик, қувонч-қайғу, бунёдкорлик- вайронкорлик. Шукрки, одамлар яхшидан ёмонни, ҳалолдан харомни ажрата билади. Лекин бугунги таҳликали дуиёда гуноҳни савоб деб, асоратни эркинлик деб, ёлгонни рост, дсб уктирадиганларнинг домига тушиб қолаётганлар хам йўқ эмас. Бунипг сабаби нимада? Жахоннинг геосиссий қиёфаси ўзгараётган XXI асрда дунёда юз бераётган ҳодисалар сирлилик гардиши билан копланди, манфаат-мақсадлар ниқобланиб, турли мамлакат- ларда юз бераётган жараёнларгатурлича қаричлар билан баҳо бериш урф бўлди. Янги геосиёсий шароитда «ёв - ғаним», «тахдид», «хавф-хатар»тушунчаларининг маъно-мохияти чи- галлашди. Сиёсий мақсадларга э ришиш мақсадида ракибнинг онги, ҳиссиётлари ва иродасига махсус усул ҳамда воситалар орқали таъсир кўрсатилиши оқибатида ялтирок нарсани ол- тин деб қабул қилиш ҳоллари учрамокда. Буюк давлатчилик тафаккури таъсири остида ёш мустақил давлатларда демократия танкислигини рўкач қилиб, бу мам-лакатлардаги демократлаштириш жараёнларига «устозлик» килишга даъво килаётган, уларни ўз йўриғига солишга ури- наёттан айрим кучларнинг ҳаракатлари инсониятни ташвишга солмаслиги мумкин эмас. Демократиядек эзгу ғояни дастак қилиб олиб, унинг моҳиятига мутлако зид сиёсат юритаётган, бошқа мамлакатларга «ўзи истаган демократияни» зўраки тикиштираётганларга нисбатан соғлом кучлар ҳамиша ҳушёр туриши зарур. Нега деганда, «демократияни ташқаридан, ҳар кайси давлат ва халққа хос бўлган замин ва хусу- сиятларни хисобга олмасдан ўрнатишга каратнлган харакатлар бир вақтлар коммунизм тизимини экспорт қилиш каби аянчли, хунук окибатларга олиб келиши муқаррар». Ахир, моҳиятан зулм негизига курилган комму- нистиқ мафкурани демократия ғояси билан осонгина

алмаш- тириб, эркинлик байроғи остида инсониятни бахт-саодат сари «мажбуран ҳайдаб бориш» ҳеч бир мантикка тўғри келмайди. Демократик жараёнларни сунъий жадаллаштириш ба-ҳонасида ўз таъсир доирасини кенгайтиришга уринаётган, худбин манфаатларини кондиришга иитиластган, дунс жиловини кўлга киритишга ҳаракат қиластган кучлар узоқ- ни кўзлаб тузилган аниқ режа асосида иш кўрмокда. «Демократияни олға силжитиш» деб номланастган бу технологияларнинг туб моҳиятидаги яширин хақиқатни Юртбошимиз ошкор этади: «Маълум бир мамлакатда, айтайлик, «демократия такчиллиги» мавжуд, ушбу мамлакат халқига ана шу тақчилликдан халос бўлишга ёрдам бериш керак, деб ҳисобл анади. Бунинг учуй катта маблағлар ажратилиб, тегишли кучлар йўналтирилади. Ва бундан кўзланган мақсад - тўнтариш уюштириш ва ана шундай «такчиллик»ни вужудга келтирган ва авж олдирган рахбариятни йўқотишдан иборат. Мана шундай холатларда «бахмал ўзгариш»лар технологиялари mm a тушади: аввалги хокимият нисбатан тинч йўл билаи, курбонларсиз кетиши, унинг ўрнини бошқа, мазкур технологиялар манфаатларига жавоб берадиган кучлар эгаллаши кўзда тутилади». Дунё саҳнасида «рангли инкилоб» деган умумий номда бир-бирини такрорловчи спектакллар кўйилгани ўз такдирига бепарво бўлмаган кишини муайян хулосалар чикаришга ун- дайди. Грузиядаги тўполонлар жозибадор қилиб «атиргуллар инкилоби» деб ном олган бўлса, Украинадаги талотўплар зарғалдоқ рангга «бўялди», Қирғизистондаги хомталашлар «лолалар инкилоби» дея жар солинди. Аслида, турли мам- лакатларда куч ишлатмасдан хокимиятни ағдариш техноло гиялари XX аернинг 80-йиллари охирида ишлаб чикилди ва Шаркий Европанинг бир неча мамлакатларида синовдан ўтказилди. Тинч йўл билаи амалга оширилишига ишора қилиниб, бу жараёнлар «бахмал инкилоб» дея номланди. XXI асрда бу технологиялар янада такомиллаштирилган ҳолда МДҲ давлатларининг айримларида кўлланиб, «рангли инкилоб»лар макомини олди ва «демократия экспорти»

стра- тегиясининг тактик боскичларидан бирига айлантирилди. Грузия, Украина ва Қирғизистонда рангли инкилобларнинг деярли бир сценарий асосида амалга оширилгани уларнинг томизгиси бир жойдан олинганидан далолат бўлди Олимлар ва жамоатчилик эътиборини тортган бу тах-ликали воқелик турлича изохланмокда. Кўпчилик мута- хассислар томонидан «рангли инкилоб»лар тинч йўл билан давлат ҳокимиятини ағдариш усули, дея таърифланмоқда. Айни пайтда, олимлар «рангли инқилоб»лар окибатида юз берган ўзгаришларни инкилобий деб хисоблаш мумкинми- йўкми, деган савол устида хам бош котирмокда. Аввало, «инкилоб» сўзининг мазмун-моҳиятини аниқ-лаштириб олиш талаб этилади. Давлат хокимиятиии ағда риш ва унинг тузилиши ҳамда вазифаларида чуқур ўзга ришлар ясаш «инкилоб» деб аталади. Бир вақтлар марк-систлар инкилобни синфлар курашининг олий шакли, давлат хокимиятининг бир синф кўлидан иккинчи синф қўлига ўтиши, дея таърифлаган эди. Бунда жамият хаётида туб ўзгаришлар содир этилиши, янги ижтимоий гузумнинг ўрнатилиши инқилобиинг асосий белгиси ҳисобланган. Марксизм асосчиларининг фикрича, коммунизм ва про- лстариатнинг фаолияти умумжахоний кўлам касб этиши зарур. («Нсмис идсологияси»,) Яъни, пролстар инкилобининг хусусиятларидаи бири - унинг умумжахон табиатига эга эканлигидир. Ленин ўзининг «Империализм капитализмнинг олий босқичи сифатида» номли асарида фақат жахон (!) пролстар инкилоби дунё халқларини каииталистиқ эксплуатациядан халос этишда мотор бўлиши мумкинлигини уктиради. Табиатан бир- бирига мутлако зид бўлган иролетар инкилоби билан дсмо-кратик инқилоб ўртасидаги ўхшашликни қаранг: иккиси хам умумжахон табиатига эга бўлгандагина самара бсриши мумкин экан. Ана эиди коммунистлар танлаб олган «Бутун дунё пролетарлари, бирлашингиз!» шиорининг моҳияти хам ойдинлашади. 2005 йилнинг февраль ойида АҚШ давлат котиби Конда- лиза Райе хоним ўзининг хорижий сафари чоғида Парижда нутк сўзлаб, ўз мамлакати

кўзлаётган мақсадларни қисман ошкор этган эди: «АҚШнинг асосий вазифаси дунёни де-мократлаштиришдан иборатдир. Ер юзида кудратли ва энг ахлоқий мамлакат бўлган Американинг зиммасига ана шу ниятларни амалга ошириш вазифаси юклатилган». Юқоридагилардан келиб чиқиб, «демократияни экспорт» килиш зарур, деб даъво қилаётганларни беихтиёр комму-низмни дунёга ёйишга интилган кучлар билан солиштира-сан киши. Украинадаги «рангли инкилоб» ташкилотчила-ридан бирининг: «Зарғалдоқ инкилоб» бутун дунё бўйича эркинлик эпидемиясига айланади» , деган фикрлари ҳам коммунистлар билан демократияни турфа рангларга бўяшга шайланган кучлар ўртасида катта ўхшашлик бор эканини кўрсатади. «Коммунистиқ манифест»нинг кириш қисмидан ўрин олган ибора бир оз таҳрир қилиниб, «Жаҳонда бир шарпа изгиб юрибди - бу бўялган демократия шарпасидир» дея ўзгартирилса, бугунги воқеликка нихоятда мос келиши кишини ҳайратга солади. Аслида, демократия бошқа мамлакат ҳудудига, унинг миллий манфаатлари ва хусусиятларини инобатга олмасдан туриб, экспорт қилиниши мумкин бўлган оддий бир буюм эмас. Агар демократияга хам экспорт предмети сифатида ёндашилса, у бир тарафнинг бошқа тараф устидан устунликка эришиш воситасига айланади. Ҳолбуки, бирон-бир халқаро ташкилот ёки давлатга ўзга мамлакатда зўравонлик билан демократия ўрнатиш ваколати ҳеч качон, ҳеч ким томонидан берилган эмас, берилмайди ҳам. Масаланинг муҳим жихати шундаки, айрим мутахассислар «бахмал инқилоблар» асосан хокимият тўнтаришига хизмат қилишини таъкидлаб, уларга инкилоб мақоми берилишини нотўғри, деб ҳисоблайди. Дарҳақикат, Украина, Грузия, Қирғизистонда жамият хаётида туб янгиланишлар амалга оширилмади, янги ижтимоий тузум ўрнатилмади, давлат хокимияти тузилиши ва вазифаларида туб ўзгаришлар содир бўлмади. Бирок дунёнинг

тузилишида ўзгаришлар юз берди, демократияни «импорт қилган» давлатлар экспортчиларнинг геосиёсий мақсадларига эришиш йўлидаги бир воситага айланиб колди. Демак, фанда қабул қилинган «инкилоб» тушунчасини «бахмал инқилоб»дан фарқлаш зарур. Зеро, «бахмал инқилоб»лар том маънодаги инқилоб бўлмай, уларни собик социалистиқ маконда элиталарни алмаштириш усули, ҳокимиятни ишғол этишнинг янги механизми сифатида талкин этиш ҳақиқатга якинроқ бўлар эди. Кейинги йилларда айрим ёш мустақил мамлакатлардаги демократлаштириш жараёнларини жадаллаштириш зарур-лиги ҳақида айюханнос солаётганларнинг хаётдан йирок мулохазалари ортида кандай геосиёсий, стратегик ва икти- содий мақсад-муддаолар турганини жахон аҳли теран англаб етмокда. Бугунги кунда мустақил давлатлар суверенитетини писанд килмай, уларнинг ички ишларига аралашаётган «демократия режиссёр»лари аслида демократия «улашиш» ниқоби остида дунёда гегемоилик килишга интилаётганлари сир эмас. Бундай харакатлар давлатларни, халқларни кучдан фойдаланмаган холда, тинч йўл билан тобе килишга каратилганлигини унутмаслик лозим. Ҳаётий тажриба шуни кўрсатмокдаки, «бахмал инкилоб»ларнинг синов майдонига айлантирилган давлатлар суверенитети заиф бўлади. Чунки бу мамлакатлардаги ҳукмрон доиралар, маълум сабабларга кўра, ўз хатти-харакатларини Ғарбдаи туриб айтилган кўр- сатмаларга мослаштириб бориши талаб этилади. Демак, «рангли инкилоб»лар янги кўринишдаги мустамлакачиликни ривожлантиришга хизмат килмоқда, деб хулоса чиқариш учун барча асослар бор. Тарихга назар ташлайдиган бўлсак, демократлашув жараёнлари эндигина «атак-чечак килаётган» XX аср бош- ларида лемократияга тахдидлар кўп бўлгани боис, уни ҳимоялаш вазифаси устуворлик қилганди. Орадан бир аср ўтиб, инсоният демократиянинг турли рангларга бўял- ганига, колипланганига, товарга айлантирилганига, экспорт қилинганига, зўрлаб тикиштирилганига гувох бўлди. Де мократия ғоясининг бу тарика бузиб талкин қилиниши ва ўзининг зиддига айлантирилиши туфайли башарият

бундай «демократия»дан химояланишга мажбур бўлмокда. Дунёдаги хавф- хатар ва тахдидларга қарши курашда нажоткор ва халоскор вазифасини бажариши керак бўлган демократия бирор рангга бўялгач, жиддий тахдид манбаига айланмокда. Чунки «жаҳонда изгиб юрган демократия шарнаси» нафақат сиёсатга, балки инсонларнинг турмуш тарзи, маданияти, қадриятлар тизими, анъаналари, уларнинг онгу кайфиятларига ҳам дахл килмоқда.

O'xshashlar

Ҳамнафас халқнинг мададкор бирлиги

Бахти уйғонган халқ

Дунё билан юзма юз

Глобаллашув тузоғи

Мустақиллик йилларида миллатлараро муносабатларни яхшилашга бўлган эътиборнинг ортиб бориши