Инвесторларнинг ўз маблаглари таркиби ва уларнинг тахлили

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

113.5 KB

Ko'chirib olish

Инвесторларнинг ўз маблағлари таркиби ва уларнинг тахлили Режа: 1. Корхоналарда молиявий тахлили вазифалари ва ахбороти манбалари 2. Корхона мол мулки т аркиби ва маблағлари манбаи тахлили 3. Маблағлар харакатчанлиги тахлили 4. Молиявий барқарорлик ва тўлов қобилияти тахлили

МУАММО: 1. Корхоналарда молиявий тахлил вазифалари ва ахборот манбалари Бозор иқтисодиёти шароитида давлат жамоа, қўшма, кичик, хиссадорлик, хусусий ва бошқа шакилдаги мулкка эга бўлган корхоналар молиявий ахволининг ўрганишнинг мазмуни шундан иборатки бунда ўз вақтида пул тушумларининг келиши, ҳисоблашиш интизомига риоя қилиш хусусий ва қарз маблағларнинг тўғри нисбатда бўлишининг таъминлаш, молиявий тартиб ва интизомга, барча ишлаб чиқариш бўғинларида иқтисод ва тежамкорликка риоя қилиш мухим аҳамият касб этади. Корхоналарнинг молиявий холати кўп жихатдан бахо кредит фойда ва уни иқтисодий тақсимлаш механизимига боғлиқдир. Барқарорлик бўлган жойда барча хўжалик муомилалари ва ҳисоб китоблар ўз вақтида бажарилди. Шу боис бозор шароитида хар қандай корхонанинг молиявий ахволини билиш ўрганишга эътибор кучаймокда. Секин сотилувчи активлар билан ўрта ва узоқ муддатли пассивларни солиштириш орқали ўрганилади. Бунда корхонанинг келгусида мўнжанланган хар хил тушумлари билан келажак тўловларини олдиндан ва молиявий тахлилнинг асосий мақсади қуйидагилардан иборат: ----Корхонанинг молиявий ахволини хар томонлама ўрганиб унинг холатига аниқ ва холисона бахо бериш Корхоналарда кейинги вактларда ўтказилган тахлиллар инвестиция фаолиятини молиялаштиришда ўз маблағлари ва пул ресу р сларини камайиб бораётганлигини кўрсатмоқда.

----Маблағ ва манбаларнинг жойланишини текшириш уларни тури йўналишда ишлатилганлигини аниқлаш ----Ҳисоблашиш ишларининг ўз муддатида бажарилганлиги дебитор ва кредиторлик қарзлари тартибини ўрганиш ----Корхонанинг ўзига қарашли маблағлари балан қарз маблағлари ўртасидаги нисбат ва айланма маблағларни манба билан таъминланганлигини текшириш. ---- Молиявий интизомга қанчалик амал қилиниши аниқлаш ва тўлов кобилятига бахо бериш ----Корхона мулкининг қадрлилиги ва тез пулга айлана даражасини ўрганиш Айлана маблағлардан фойдаланишга бахо бериш ва корхонанинг молиявий ахволини яхшилаш бўйича таклифлар баён этиш ва х.к. Тахлилнинг асосий мақсади молиявий фаолиятдаги ютуқ ва камчиликларни аниқлаб, маблағлардан янада тўғри фойдаланган ҳолда ҳисоб-китоб тартибини мустахкамлашга каратилади. Демак бу махсулот ишлаб чиқариш ва уни сотиш, харажатларини тежаш, пул молиявий алоқалари ва бошқа фаолиятларининг бир бирига боғлиқлигини кўрсатади. Молиявий тахлилни бажаришда зарур бўладиган манбаларга корхона баланси унга қилинган иловалар ва ҳисобот маълумотлари киради. Шунингдек бухгалтериянинг синтетик ва аналитик счётлари маълумотларидан ҳам кенг фойдаланиш лозим чунки қийинги йилларда тузиладиган ҳисоботларнинг ҳажми қисқариб тахлил имкониятларини чегаралашга олиб келмоқда. Айниқса махсулот ишлаб чиқариш ва уни сотиш махсулот ва мақсадли маблағлар захира жамғармаси фойда ва зарарлар турли хил ҳисоб китоблар қимматли қоғозлар ва вексиллар бўйича мълумотлардан кўпрок фойдаланилади. Булар хўжалик фаолиятининг тўғри бошқарилиши унинг молиявий барқарор бўлиши ва тўлов қобилиятининг яхшиланишига бевосита таъсир кўрсатади.

2. Корхона мол-мулки таркиби ва маблағлари манбаи тахлили. Бозор иқтисодиёти шаротида корхоналар мулкининг таркибини ўрганиш ва уни кўпайтириш йўлларини аниқлаш хўжалик фаолиятининг тахлилида мухим ўрин тутади. Айниқса балансга қараб корхона мол-мулки ва бойлигини таркибини кўзатиш, соф маблағ холатини аниқлаш, имконият меъёрини ўлчашга ёрдам беради. Одатда корхона маблағларига асосан воситалар ва оборотлардан ташқари активлар материал (меъёрлаштирилган) айланма пул маблағлари киради. Уларни миқдори хиссадорлик ҳамкорлик кичик ва бошқа корхоналарнинг катта кичиклигига ихтисослашуви ва бозор шароити рақобатларига бардошлигига боғлиқдир. Биринчи жадвалда корхона мулкининг ҳажми ва таркиби келтирилган. Уни тузишда баланс маълумотларидан фойдаланиб соф ишлатишга лойёкатли бойликлар холатини ўрганилади. Келтирилган маълумотлар баланснинг ҳажми суммасига тенг бўлади. Иммобилизатция қилинган асосий воситалар ва оборотдан ташқари активлар биринчи бўлимга айланма маблағлар эса иккинчи ва учунчи бўлимга тенг бўлади. Корхонанинг ўзига тегишли маблағлар манбалари қанчалик етарли бўлса шунчалик мол-муллка ўзи эгалик қилади. Мулкнинг таркиби ва унинг ўзгариши Кўрсаткичлар Йил бошида Йил охирида Фарқи(қ:-) Минг сум Фоиз Минг сум фоиз Минг сум Фоиз 1.Асосий воситалар ваЭслаб қолинг: Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналар мулкини таркибини ўрганишда ва уни кўпайтиришда хўжалик фаолияти тахлили мухим ўрин тутади.

оборотдан ташқари активлар (қолдиқ бахода) 2.Айланма маблағлар а)захиралар ва харажатлар б)пул маблағлар ҳисоблашишлар ва бошқа активлар 1780 2890 1480 1410 38,1 61,9 31,7 30,2 1690 2935 1345 1590 36,5 63,5 29,1 34,4 -90 қ45 -135 қ180 -1,6 қ1,6 -2,6 қ4,2 Жами мулк 4670 100 4625 100 -45 Жадвалдан кўринадики, корхона мулкининг йил охирида 36,5 фоизи асосий воситалар ва оборотдан ташқари активлар ташкил қилган. қолган 63,5 фози эса айланма маблағлар, шундан 29,1 фоизи захиралар ва харажатлар, 34,4 фоизи пул маблағларидан иборат. Лекин йил охирида кўрсаткичлар утган йилгпа нисбатан 45 минг сумга камайишини ижобий хол деб бўлмайди. Шунингдек асоси воситалар, захиралар ва харажатларнинг 90 ва 135 минг сўмга камайиши бир меъёрда иш юритишга салбий таъсир этиши мумкин. Пул маблағларининг 180 минг сўмга ёки 4,2 фоизга кўпайиши ва умумий корхона мулкининг учдан бир кимидан кўпро ғ ини ташкил қилиши тўлов қобилиятнинг яхшиланганлигини кусатади. Корхона мулкини ўрганиш учун асоси воситалар ва оборотдан тьашкари актлар 6 айланма маблағлар таркибини хар томонлама тахлил қилиш лозим. Асоси й воситалар ва обротдан ташқари активар йил бошида 1780 минг сўм бўлса йил охирига келиб 1690 минг сўмга тушди. Ёки 90 минг сўмга камайди. Шундан 790 минг сўмни қолдиқ баходаги асосий воситалар ташкил қилади. Номатериал активлар 150 минг сўм капитал сарф ва аванслар 300 минг сўм, узоқ муддатли капитал қўйилмалар 300 минг сўм ва бойликлар учун ҳисоблашишлар 150 минг сўмдан иборатдир. Юқорида кўрсатилганидек асосий воситалар 20 минг сўм, номатериал активлар 30 минг сўм ва капитал сарфлр 40 минг сўм камайди. Корхона маблағидан 600 минг сўм капитал сарфлар ва узоқ муддатга мўнжанланган қийматлар ташкил қилиш,

$маблағлар айланиши ва айниқса мулкнинг тез пул келтиришини секинлаштиради. Молиявий тахлилнинг мухим хусусиятларида бири корхона мулки, захиралар ва мулки хар томонлама ўрганишдир. Бундай маблағлар таркибига ишлаб чиқариш захиралари, яъни хом ашё ва материаллар сотиб олинган ярим фабрикантлар ва комплектлдовчи буюмлар конструкция ва деталлар иккиламчи материаллар ва ўрнатилган асбоб ускуналр эхтиёт қисимлар парвариш ва боқувдаги чорва моллари, уруғ ва ем хашак орзон баҳоли тез эскирувчи буюмлар ва булар киради. Улар корхонанинг бир меъёрда ишлаши ҳамда махсулот ишлаб чиқариши ва шартнома бўйича сотиш режасини таъминлашга етарли бўлиши лозим. Шунингдек захира ва харажатлар таркибига усимлк ва чорвачилик бўйича тугалланган ишлаб чиқариш келгуси давр чиқимлари тайёр махсулот ва булар ҳам киради. Тугалланган ишлаб чиқариш харажатларининг ҳам ўрганиш ва тахлил этиш лозим. Баланснинг пассив қисмида корхона маблағларнинг қоплаш манбалари кўрсатилади. Бозор и қтисодиёти ш ароитида маблағларни тўлдириш қуйидагилардан иборат. 1.Ўзига қарашли манбалар 2.Кредитл а р ва бошқа қарзларга олинган манбалар Ҳисобланишлар ва бошқа пассивлар бундан энг мухим ўрини корхоналар ўзига қарашли устав мақсадли молиялаштириш фондлари амортизатция ва тамирлаш фондлари ҳамда бошқа манбалар эгаллайди. Бўлинмас жамғарма фонд корхона ихтиёридаги доим беркитилган асосий ва айланма манбаларнинг ҳажмини кўрсатади, у турли хужжатлар хўжалик муомилалари таъсирида ўзгариб туради. Бунга фойданинг тақсимлаши сабабига тўлдирилиш хомийларининг аъзолик бадаллари асосий Эслаб қолинг: Баланс маълумотларига асосланиб корхона мабла\ларини тез пулга айланиш холати ўрганилади.$

воситаларнинг қайта бахоланиши ва бошқалар сабаб бўлиши мумкин маблағларни кўпайтириш манбаларнинг кўпайтириш таркибига фойда алохида ўрини эгаллайди, фойда ҳажмини кўпайтиришга энг аввало низом ҳажмини тўлдиришга ва бошқа эхтиёж жамғармаларини яратишга олиб келади. Амортизатция ва бошқа фондларнинг ташкил бўлиши ҳам бозор шароитида мазмунан ўзгармокда 1991 йилдан амортизатция ҳисоблашда тезлаштирилган меъёрлар (актив турдаги машиналар қурилмалар транспорт ва бошқа воситалар бўйича) қўлланиши ва турли тиклаш қисми бўйича амортизатция ҳисоблаш асосий воситаларнинг билан қийматинг махсулотлар ҳам нархига ўтказиб булгунга қадар бажариш каби янгиликлар жорий этилади. Кредит ва бошқа қарз маблағларга қисқа ўрта узоқ муддатга мўнжанланиб олинган кредитлар ўз муддатида узилмаган ссудалар ва бошқа қарз маблағлари киради. Шунингдек кредитлар билан ҳисоблашишларини ва бошқа пассивлар ҳам шу ерда инобатга олинади. Бунда кредиторлик қарзларидан ташқари бюджетлар суғўрта ва мехнат юзасидан корхоналарнинг қарзлари кўрсатади. Бозор иқтисодиётида қонуниятлари ва талабидан келиб чиққан ҳолда корхонада қарз ҳам бўлгани маъқул. 3-жадвалда корхона маблағларининг манбалрига кўрсатилган:

Корхонага қарашли ва қарзга олинган манбалар Кўрсаткичлар Йил боши йил охири Фарқи (қ -) Минг сум фоиз Минг сум фоиз Минг сум Фоиз 1.Ҳамма маблағлар шу жумладан: 2.Корхонанинг ўзига тегишли маблағлар манбалари а) ўзига шундан: қарашли айланма маблағлар манбаи (2170қ520-1780) йил бошида 910(2125қ650- 1690) йил охирида 1085 3 . қарз маблағлар шундан: а) узоқ муддатли қарз б) қисқа муддатли қарз в) кредиторлик қарзлар 4670 2170 910 2500 620 1130 750 100 46,5 19,5 53,5 13,3 24,2 16,0 625 2125 1085 2500 690 910 900 100 45,9 23,5 54,1 14,9 19,7 19,5 -45 -45 қ175 - қ70 -220 қ150 Х -0,6 қ4,0 қ0,6 қ1,6 -4,5 қ3,5 Жадвал маълумотлари шуни кўрсатадики йил бошида корхонадаги мулкнинг 46,5 фоизи ўзига қарашли маблағлар ташкил этган бўлса йил охирида бу ракам 45,9 фоиз бўлиб 0,6 фоиз камайиб 45 минг сумга камайди қарз маблағлари жами ўзгармаган бўлса ҳам умумий маблағлари таркибидаги улуши 0,6 фоиз ортди айниқса кредитор қарзларни 150 минг сўмга кўпайган корхонанинг молиявий барқарорлигига салбий таъсир кўрсатди. 3.Маблағларнинг харакатчан тахлиллиги

Баланс маблағларига асосланиб корхона маблағларнинг тез пулга айланиш холати ўрганилади бундай корхоналарнинг каттик молиявий чекланиш пайдо бўлиши ва олинган қарзларни қайтариш имкониятларни ўз вақтида ҳисоблаб бахо беришда кўринади. Айниқса тўлов мажбуриятларинг муддати корхона мулки фаолияти натижасида пулга айланиш муддатига мос келиши молиявий холатини яхшиланишига таъсир кўрсатади шу боис корхона активларинг харакатчанлигларини тахлил қилган ҳолда қарзларни қайтаришга етарли ёки етишмаслигини мунтазам ўрганиши лозим. Пул шаклига айланиш тезлиги қарийиб корхона активлари қуйидаги гурухларга ажралади. 1. Доими й харакатдаги активлар 2. Тез сотувчи активлар 3. Секин сотувчи активлар 4. қийин сотувчи активлар Доимий харакатдаги активлар гурухдаги активлар балансдаги барча пул маблағлари ва қисқа муддатли молиявий қўйилмалари яъни қимматли қоғозлар киради бундай активлар доимо қарз мажбуриятларини тўлаш учун тайёр турган маблағлар ҳисобланади ва пул маблағлари кўп бўлган корхоналар билан иқтисодий алоқаларни ўзаро ҳисоб китобларни келишган муддатда бажариш имконини беради. Тез сотувчи мулкларга балансларнинг 3-бўлими активдаги дебитор қарзлар ва бошқаларни кўрсатиш мумкин. Бу маблағлар ҳам зарур бўлган холларда тўлов воситаси бўлиб хизмат қилади. Секин сотилувчи активларга баланснинг 2-бўлими «Захиралар ва харажатлар» жами тушинилиб нақд пул маблағлари етишмаган холларда тўлов мажбуриятларни қоплашга сарфланиши мумкин қийин сотилувчи гурухларга эса «Асосий воситалар» ва бошқа оборотдан ташқари активлар киради. Бу мулк турли ишлаб чиқаришда узоқ муддат қатнашиб ўз қийматини аста секин яратилаётган махсулотларга ўтказиб беради. Шунинг учун ҳам асосий воситаларни пулга айлани тўлов воситаси ва мажбуриятларини ўзишга манба бўлиши кўп вақтни талаб этади.

4.Молиявий барқарорлик ва тўлов қобилияти тахлили Бозор шароитида молиявий барқарорлик ва тўловга қобилиятлилик корхонанинг мухим иқтисодий кўрсаткичи ҳисобланади. Молиявий барқарорлик балансдаги маълумотлар асосида ўрганилади. Ундаги кўрсаткичларни бир бири билан таккаслаб маблағлар ўртасидаги нисбат ва ўзаро боғланиш аниқланади. Корхонанинг молияий барқарорлигини белгиловчи энг мухим кўрсаткичлар қуйидагилардан иборатдир. 1. Жами маблағдаги корхонанинг ўзига қарашли маблағ улишини қанчалигини ҳисоблашдир ёки бу қуйидаги тартибда топилади. Корхонаниниг ўзига қарашли маблағ ____________________________________ жами маблағ (баланс жами) 2. Корхонадаги ўзига қарашли маблағ билан қарзга олинган маблағлар ўртасидаги нисбат ёки бу қуйидаги тартибда топилади. қарзга олинган маблағ __________________________________ ўзига қарашли маблағ 3. Узоқ муддатли қарзлардан фойдаланиш коэффиценти яъни узоқ муддатли қарзлардан фойдаланиш коэффиценти яъни узоқ муддатли қарз маблағларини корхонанинг ўзига қарашли ва қарз маблағлар суммасининг йиғиндисига бўлинади. Ёки бу қуйидаги тартибда топилади. Узоқ муддатга олинган қарз маблағ

------------------------------------------------------ корхонанинг ўзига узоқ муддатга олинган қарашли маблағ қарз маблағ 4. Корхонанинг ўзига қарашли маблағларнинг чаққон харакатчанлик коэффиценти ёки бу қуйидаги тартибда топилади: Ўзига қарашли айланма маблағ ----------------------------------------------------- Ўзига қарашли жами маблағ 5. Эскиришни жамланиш коэффиценти ёки бу қуйидаги тартибда топилади Асосий воситаларни эскириш суммаси ----------------------------------------------------- Асосий воситалар қ номатериал активлар 6. Корхона мулки таркибидаги асосий воситалани аниқ қиймати коэффиценти бу кўрсаткич балнс маълумотлари асосида ҳисобланади ва қуйидагича топилади. Асосий воситалар (қолдиқ бахода) ____________________________________- жами соф мулк 7.Корхонадаги жами мулкни харакатчанлиги (чаққонлик) коэффиценти уни ҳисоблаш қуйидагича бўлади. Айланма маблағлар (захира ва пул маблағлари) __________________________________________ жами мулк (баланс жами)

O'xshashlar

Тижорат банкларининг активлари, уларнинг таркиби ва сифати

Пул маблаглари хисоби аудити

Саноат ишлаб чикаришининг айланма фондлари ва маблаглари

Мелиорация ва сув хужалигининг асосий фондлари ва айланма маблаглари

Корхонанинг пул маблаглари ва хисоб-китобларни хисобга олиш