Qaror tushunchasi va maqsadi, vazifalari - Informatika va AT - Referatlar

Qaror tushunchasi va maqsadi, vazifalari

Yuklangan vaqt:

05.10.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

45.7451171875 KB

Ko'chirib olish

Qaror tushunchasi va maqsadi, vazifalari Reja: 1.Qaror tushunchasi va unga oid ilmi yondashuvlar. 2.Qarorning maqsad va vazifalari.

1. Qaror tushunchasi va unga oid ilmiy yondashuvlar. Qaror-faoliyatni amalga oshirish uchun shart bo’lgan vazifa (topshiriq)ning aniq bir tartibi (mezoni)ni belgilab berish uchun mutaxassis (rahbar) tomonidan bildirilgan xulosaviy munosabat hisoblanadi. Pedagogik faoliyat tizimida qaror, mazmuniy to’zulishiga karaganda milliy ta’lim-tarbiya mafaatini ximoyalashga, takomillashtirishga karatilgan bo’lishi lozim. Nazariy tahlillar va kiyosiy sharhlarning xulosalariga qaraganda qarorlarning maqbul (etalonli) variantlari mavjud emas. Bo’lishi xam mumkin emas. Negaki har qanday qarorda aniq maqsad, manfaat vaqt va makon jixatlari bo’yicha o’z aksini topgan bo’ladi. SHu sababli, nazariy jihatdan qarorni nazariy strukturaviy modelini keltirish mumkin (5-chizma). Pedagogik jarayonni boshqarish uchun qarorning makbul varianti, ya’ni ta’lim oluvchi, ta’lim beruvchi, ta’limli axborot, ta’limli vaziyat, ta’lim maqsadi, ta’lim muassasasining strategik vazifasi kabi xossaviy manfaatdorlik o’z aksini topgan bo’lishi lozim. Bu holat o’z navbatida, qaror qabul qilishga doir nazariyalarni keltirishni takozo etadi. Bu kunga kadar, qaror qabul qilishga doir ikki xil yondashuv ma’lum. Bular: - normativ yondashuv; - deskriptiv yondashuv. Normativ yondashuv tamoyillari aosida, qaror qabul qilish jarayonlarini sub’ektiv, psixologik omillardan abstraktlashgan xolda tadqiq etish talab etiladi. Deskriptiv yondashuv tamoyillari bo’yicha esa, aksincha, qaror qabul qilishda ushbu omillar asosiy hisoblanib, ularning ta’sir darajasi qarorning mazmunini belgilab beradi. Bizningcha, ta’lim-tarbiya tizimi uchun bu yondashuvlarning sintezlashgan variantlaridan foydalanish lozim. CHunki, qaror qabul qilishga tashkiliy, xukukiy, psixologik, resurli va vaziyatli kabi omillar bevosita ta’sir kursatadi. Faqatgina resursli omilning zamirida vaqt, bilim, axborot, mablag’, mutaxassisning tayyorgarligi kabilar ifodalanganligini inobatga olsak, ularni ta’sir darajasini aloxiada sharxlash shart emas.

Qaror qabul qilish: 2.1 chizma. Qarorni nazariy strukturaviy modeli. Qarorda uni bajarishi lozim bo’lgan xodimlarning vazifalari aniq belgilanadi hamda qarorni bajaruvchilarga topshiriklar beriladi Psixologik omilning zamirida esa hissiyot, manfaat, joriy funksional holat, munosabat, tasavvur kabi xossalar mujassamlashgan bo’ladi. Boshqaruvda, shu jumladan strategik boshqaruvni amalga oshirish borasida xavf, xatar va taxdidlar turli kurinishlarda “zamonaviylashuvi”, “intellektuallashuvi” natijasida yangicha yondashuvni talab etmokda. Bu, o’z navbatida, boshqaruv masalasi bilan bog’lik bo’lgan tashkiliy, uslubiy muammolarni aniq ta’limotlar asosida o’rganishni takozo etadi. “Boshqaruv deb, belgilab olingan anits matssadga muvofiq, u yoki bu natijaga erishishuchun institutsional tarzda tartibga keltirishga, barpo etishga, takomillashtirishga, kiskartirishga yoki ob’ekt tuzilishini o’zgartirishga karatilgan, sub’ektning ob’ektga turli kurinish va darajalarda ta’sir etish jarayoniga aytiladi ” 25 . SHu o’rinda ta’kidlash lozimki, boshqaruv nazariyasini turli jixatlari asosida tasniflash mumkin, amm o amaliyot manfaatidan kelib chikkan xolda uning mazmundorligini inobatga olib ikki darajaga ajratish maqsadga muvofiq: - boshqaruvning birinchi darajasi, jamiyat rivojlanishining turli davriy bosqichlarida institutlar faoliyat mexanizmini aniq tushuntira olishga kodir

bo’lgan falsafiy, pedagogik, siyosiy, iktisodiy va sotsiologik konsepsiyalarning majmuasidan tarkib topgan boshqaruv nazariyasi; - boshqaruvning ikkinchi darajasi, boshqaruvning turli ob’ektlarining yig’indisi, amaliy bilim va ko’nikmalarning birligi sifatida, aniqrok aytganda, jamiyat tarakkiyotini ta’minlash maqsadida, fundamental ilmiy nazariyalarni (matematika, mantiq, psixologiya, akseologiya) qamrab olgan amaliy fan. Boshqaruvning maqsadi, sohalari, yunaltirilganligi, kullaniladigan usul va texnikalarini inobatga olgan xolda uni umumiy, xususiy, tezkor, taktik va strategik kabilarga ajratish mumkin. Strategik boshsaruv deb, anits matssadni amalga oshirish uchun, institutlar faoliyatini tartibga soladigan umumiy, xususiy, tezkor, taktik boshqaruv turlaridan shaklan va mazmunan dolzarblik, muhimlik j щ atlari bilan ajralib turadigan jarayonning alouida turiga nisbatan aytiladi. Strategik boshqaruv, ijtimoiy, siyosiy, iktisodiy institutlarning hayotidagi birinchi ko’rinishdan ikkinchi ko’rinishga o’tish holati, ularning sifat nuqtai nazaridan yangi o’sish holatiga chikish jarayonini ta’minlash bilan bog’liq bo’lib, bu tushunchaning genezisiga e’tibor qaratsak, bevosita insonlar tomonidan dunyoning barpo etilishi va uning evolyusiyasini idrok etishning birinchi o’rinishlariga borib taqaladi. Bu o’z navbatida, jamiyat xayotining barcha sohalarini (ijtimoiy, iktisodiy, siyosiy, ma’rifiy) chuqur ilmiy o’rganib, aniqlangan muammolarni tahlil kilishda ilmiy asoslarga tayanish lozimligini taqozo etadi. Bundan ko’zlangan maqsad esa milliy manfaatlarni himoya etishdan iborat bo’lib, strategik boshqaruvni samarali amalga oshirish uchun mavjud resurlarning imkoniyatini aniqlab, foydalanish tartibini belgilab olishdan iborat. 2.Qarorning maqsad va vazifalari. Ishlab chikarish jarayonni boshqarishda tezkor qaror qabul qilish talab etiladi. Negaki vaziyat omili o’z ta’sir darajasiga egadir. SHu sababli qarorga ayrim talablar kuyiladi. Bular: • qaror ilmiy asoslangan bo’lishi lozim;

• tezislar bir-biri bilan alokador va yakdil bo’lishi kerak; • huquq va javobgarlik doirasida bo’lishi lozim; • aniq yo’nalishga ega bo’lishi kerak; • vaqt bo’yicha qisqa va aniq bo’lishi kerak; • tezkor bo’lishi kerak; • pedagogik faoliyat manfaatlarini ximoyalashga karatilgan bo’lishi kerak. • mavjud resurslarni inobatga olgan bo’lishi kerak. • o’quv, o’quv - uslubiy, ma’naviy - ma’rifiy va tashkiliy vazifalarni kamrab olgan bo’lishi kerak. Ishlab chikarish tizim doirasida qaror qabul qilish - bu faoliyatning markaziy nuktasi hisoblanadi. Unda tanlangan maqsad o’z aksini topgan bo’ladi. SHu sababli, qaror qabul qilish jarayoni fikrlash jarayoni bulib, u oldindan maqsadni va harakatlarni amalga oshirish uslubini anglashni, makon va vaqt, vaziyat va mas’uliyatni xis etishni takozo etadi. Nazariy jihatdan, jarayon tarzida qaror qabul qilishga nisbatan uchta yondashuvni ajratish mumkin: 1. Intuitiv yondashuv (bunda qaror his - tuyg’ular asosida qabul qilinadi, “tarafdorlar” va “qarshilar” tahlil kilinmaydi. Ma’lumki, odamning intuitsiyasi tajribani egallash bilan birgalikda rivojlanadi. Turli kishilarda bu sezgi turlicha darajada ifodalanadi. Ma’lumotlar dalolat berishicha, tug’ri qaror qabul qilishda bu yondashuvning imkoniyatlari katta emas. Qaror qabul qilishda odam o’z intuitsiyasini boshqa yondashuvlar bilan birgalikda mustaxkamlab borishi kerak); 2. Dalillarga asoslangan tarzda yondashish (bu bilimlarga va to’plangan tajribaga asoslangan qaror tanlovidir. Bunday qarorlar mantiqan olganda sust, lekin bu yondashuvning afzalligi uning tezligi va alternativalarni tanlashning kam sarfliligidadir. Bilim va tajribadan foydalanib, soglom fikrga asoslanib, odam oldin o’xshash vaziyatlarda ko’prok muvaffaqiyat keltirgan variantni tanlaydi. Agar odamning

oldingi tajribasida o’xshash vaziyat bo’lmagan bo’lsa, bu yondashuv odatda natija bermaydi); 3. Ratsionalli yondashish (u oldingi tajribaga bog’liq emas va tahliliy asoslangan qaror. Ma’lum bir muammoning ratsional echimini topish quyidagi bosqichlarni bosib o’tadi: - muammoning diagnostikasi; - qaror qabul qilish uchun cheklanganliklarni va mezonlarni ifodalash; - alternativalarni topish; - alternativalarni baholash; - oxirgi (yakuniy) tanlov). SHu bois, qaror qabul qilishda vaziyatni (holatni) diagnostikasini, prognozini amalga oshirish talab etiladi. Buning uchun aniq ulchov birligiga ega bo’lgan usulladan vosita sifatida foydalanish talab etiladi. Masalan, jamoaviy munosabatlarga talukli bo’lgan muammoni o’rganishda Sotsiometriya, guruhiy jipslikni dagnostikasi, faoliyatdan konikkanlik holatini baxolash tastlarini kullash mumkin. Tayanch iboralar: qaror, normativ, diskriptiv yondashuv, boshqaruv, konsensus, strategik qaror, umumiy, maxsus, stereotip, tashabbusli an’anaviy, tavsiyali, aniq, noaniq, tezkor(operativ), muntazam, shaxsiy, boshqaruvchi.

Nazorat savollari: 1. Ratsionallik yondashuvda ma’lum bir muammoning ratsional echimini topish qanday bosqichlarni bosib o’tadi? 2. Qaror qabul qilishda qanday yondashuvni ajratib ko’rsatish mumkin? 3. Tezkor qaror qabul qilishda qanday talablar ko’yiladi? 4. Qarorning nazariy strukturaviy modelini aytib bering. 5. Psixologik omillarga nimalar kiradi?

Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati 1. Managing with Systems Thinking, Michael Balle, McGraw-Hill, London, 1994 2. Каримова В.А., Зайнутдинова М.Б., Назирова Э.Ш., Садыкова Ш.Ш. Тизимли таҳлил асослари. Тошкент. – “Шарк” - 2014 3. Отамурадов С. Глобаллашув ва миллий – маънавий хавфсизлик. Т.» Ўзбекистон»2013 4. Перегудов Л.В.Саидов М.Х. Илмий ижод методологияси Т.Молия 2008. 5. О’Коннор Дж., Макдермотт И. Искусство системного мышления: необходимые знания о системах и творческом подходе к решению проблем. М., 2006. 6. Саркисян Р.Е. Системный анализ и принятие решений. Часть 1. Вопросы методологии. Детерминированные методы и модели линейного и нелинейного программирования. Учебное пособие для специальности 22.06.02 - «Управление инновациями». -М.: МИИТ, 2008. - 222 с. 7. Хоффер Дж.А., Джордж Ж.Ф., Валачич Ж.С. Современный системный анализ и проектирование. - США.: Пиарсон эдукатион, 2002

O'xshashlar

Qaror qabul qilish texnologiyasi

Qaror qabul qilishda jarayonida model va modellashtirish

Axborot komplekslarida qaror qabul qilish va ekspert tizimlari

Qaror qabul qilish murakkab intellektual faoliyat

Web sahifa tushunchasi va strukturasi