logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)
  3. Tasviriy san'at
  4. Qalamda turli chiziq (shtrix)lar yordamida tasviriy obrazlar yaratish 5 - sinf

Qalamda turli chiziq (shtrix)lar yordamida tasviriy obrazlar yaratish 5 - sinf

Yuklangan vaqt:

20.05.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1458.5 KB
Ko'chirib olish
5-sinf tasviriy san’at darsligi asosida 2-3-mavzu:Qalamda turli chiziq (shtrix)lar yordamida tasviriy obrazlar yaratish www.homeppt.com LOGO Tasviriy san’at turlarining asosi qalamtasvir hisoblanadi. XVIII asrdan boshlab « Qalamtasvir » tushunchasi chiziqlar yordamida obraz yaratish sifatida tasvirni belgilovchi termin bo‘lib hisoblanadi va barcha tasviriy san’at turlaridagi narsa(buyum)ning shakli, o‘lchami, tuzilishi va xarakterini belgilab beruvchi muhim xususiyatlari bilan namoyon bo‘ladi. Qalamtasvir xususiyatlarini chuqurroq o‘rganish uchun tasvirlash shartli ravishda bir necha turlarga bo‘linadi. www.homeppt.com LOGO Tasviriy san’atda nuqta, chiziq va shtrix eng asosiy vazifani bajaradi. Ularsiz hech qanday rasmni tasvirlab bo‘lmaydi, shu sababli ularning amaliy bajarilishini alohida ko‘rib chiqamiz. Nuqta. Qog‘oz yuzida tasvirlanayotgan chiziq nuqtalardan iborat. Agarda bitta nuqta qora dog‘ sifatida qabul qilinsa, ikkita nuqta orasining tutashtirilishi natijasida chiziq yoki biron-bir buyumning qirrasi hosil bo‘ladi. www.homeppt.com LOGO Tekislikdagi bir necha nuqtalarni bir-biri bilan tutashtirsak, bironbir buyumning umumiy shakli paydo bo‘ladi. Tasviriy san’atda, ayniqsa, qalamtasvirda qo‘llaniladigan nuqtalar tayanch nuqta deyiladi. Shu tayanch nuqtalar orqali buyum shaklining konstruktiv tuzilishi hosil bo‘ladi. Masalan, tasvirdagi odam boshining tayanch nuqtalari konstruktiv qurilishida asosiy o‘rindaligi ko‘rsatilgan: engak (dahan) ko‘tarmasi, burun, qosh o‘rtasi va peshona nuqtalari umumiy boshning profil chizig‘ini tasvirlab, konstruksiyasini qurishda katta yordam beradi. www.homeppt.com LOGO Boshlanishida bunday tayanch nuqtalar ko‘plab ishlatiladi. Masalan, ikki yonoq suyagining tayanch nuqtalari bilan engak (dahan) ko‘tarmasining nuqtalari umumiy yuzning old tomoni tekisligini hosil qiladi. Tayanch nuqtalar, shu bilan bir qatorda, qoralama chizgilar tasvirlashda ham ko‘p qo‘llaniladi hamda chiziqli tasvirlashning boshlang‘ich asosi bo‘lib hisoblanadi. www.homeppt.com LOGO Chiziqli tasvir. Chiziq har bir buyumning shakl chegarasini belgilab, uning markaziy o‘qlari bilan yordamchi chiziqlarida ham bo‘ladi. Chiziqlardagi nuqta harakatsiz, nuqtadan chiziqlarga tutashtirilganda esa, chiroyli egiluvchan ma’lum bir mazmunli shakl hosil bo‘ladi. www.homeppt.com LOGO Chiziqlar ayrim joyda yo‘g‘on, ba’zida ingichka, hattoki ko‘rinar- ko‘rinmas ham bo‘ladi va yorqin plastik egiluvchan izlar hosil qiladi. Rasm chizishda tasvirlashning asosiy ikkita turi mavjud. Chiziqli tasvirlash. Har bir davrda chiziqli tasvirlashning mohir ustalari bo‘lgan. www.homeppt.com LOGO Masalan, Leonardo da Vinchi, Rafael Santi, Renato Guttuzo, Pablo Pikasso va boshqalar shular jumlasidandir. Ular chiziqli tasvirlash orqali insonlarning ichki dunyosini, falsafiy fikrini talqin qila olganlar. Buyuk rassom Pikassoning « Pero » asari chiziqli tasvirlashga misol bo‘la oladi. Rassom yuqori dina mik harakatni, plastik egiluvchanlik, odamlarning ichki ruhiy kayfi yatini mohirona ko‘rsata olgan. Tusli tasvirlash. Eng asosiysi chiziqli tasvirlash. Chunki tusli tasvirlash (shtrixlash yordamida bajariladi) chiziqli tasvirdan keyin bajariladi. Shtrix. Shtrix bilan chiziq orasida farq bor. www.homeppt.com LOGO Chiziq haqida yuqorida qayd qilinganidek, biron-bir buyumning chegarasini yaratsa, shtrix shu buyumning yorug‘ soya larining och- to‘qligini ko‘rsatib, uninghajmini yaqqol tasvirlaydi. Shtrix ko‘p qirrali umumiy chiziqlarning yig‘indisi bo‘lib, ularning yo‘naltirilib tasvirlanishi buyumning shakliga va katta-kichikligiga bog‘liq. Shu sababli shtrixlash buyum shakliga qarab qo‘llani ladi. Shtrixlarning bir necha turlari mavjud, ular quyidagilar: bir yo‘nalishdagi to‘g‘ri shtrixlar, yotiq shtrixlar, aylana shakldagi shtrixlar va boshqalar. Bulardan – yotiq shtrixlar ko‘proq qo‘llaniladi. www.homeppt.com LOGO Shtrixlarning kenglikni, chuqurlikni tasvirlashda ham o‘z o‘rni bor. Oldingi qatorda joylashgan shtrixlar aniq ifodalansa, olisdagi chiziqlar uzoqlashgan sari bir- biri bilan tutashib, fazoviy kenglikni tasvirlaydi. Bu holat ko‘proq tasvirlovchining tajribasi yoki mohirligiga bog‘liq. Shtrix chiziqlar oralig‘i bir-biriga yaqin joylashtiriladi. Kichik hajmdagi tasvirlar yoki tasvirlanayotgan buyumning mayda qismlari qisqacha shtrixlar bilan bajariladi. Masalan, rassom A. Abdullayev odam boshini tasvirlashda qisqacha shtrixlardan foydalangan. Uzunroq shtrixlar ko‘proq katta hajmli tasvirni, tekisliklarni, soyalarni yoki qoralama rasmlarni chizishda qo‘llaniladi. Tasvirda tus shtrixlar yig‘indisi bilan ko‘rsatiladi. Buyum tusi, uning fakturasi shtrixlar yordamida ko‘rsatilib, vazifani tugallash vaqtida asosiy o‘rinni egallaydi. www.homeppt.com LOGO Ayrim buyumlar sharpasi va tashqi ko‘rinishi orqali xarakterli. Shuning uchun bunday ko‘rinishlarni tasvirlashda ayrim holda tusli tasvirning oddiy turi tanlanadi, bu esa, siluet deb nomlanadi, ya’ni bir xil tekis tus bilan qoplanib, tashqi ko‘rinishi chiziq orqali bajariladi. Qalamda turli chiziq (shtrix)lar yordamida tasviriy obrazlar yaratish boshqa janrlar qatorida, naturmort ishlashda ham qo‘llaniladi. Geometrik shakllardan tuzilgan naturmortning bosqichli qalamtasvirini tasvirlashda kuzatish, borliqni o‘rganish, hajmli buyumlarni qog‘oz yuzasida tasvirlash jarayonida fazoviy holat haqidagi tushunchalar va tasavvurlar shakllantiriladi. www.homeppt.com LOGOTasvirlash jarayonini 4 bosqichga ajratish mumkin. 1-bosqich. Qo‘yilmaning tuzilishiga qarab qog‘oz varag‘i tik yoki yotiq holatda bo‘lishi aniqlab olinadi. Buyumning tashqi ko‘rinishi kuzatilib, qo‘shimcha chiziqlar yordamida geometrik shakllar tarzida belgilanadi hamda amalda qanday maqsadlarda ishlatilishi tahlil qilinadi. Buyum bo‘yining eniga nisbati aniqlanadi. Buyumning tashqi ko‘rinishida joylashgan umumiy belgilari – abrisi ko‘rsatiladi . 2-bosqich. Buyumning umumiy shakli va tasvirning nisbati, o‘lchami hisobga olinib, qog‘ozda uning joylanishi aniqlanadi. Buyumning asosiy nisbatlari, uning o‘lchami, konstruktiv qurilishi hamda perspektiv qisqarish qoidalariga rioya qilgan holda tasvirlanadi. www.homeppt.com LOGO3-bosqich. Narsaning asosiy qismi va mayda bo‘laklarining o‘zaro joylashuvi aniqlanadi. Tasvirlashda qo‘llanilgan yordamchi chiziqlar o‘chirib tashlanadi va qo‘yilmadagi narsalar bilan chizilgan rasm taqqoslab ko‘riladi. Rasmdagi narsalarn ing yorug‘-soyasining katta qismlari shtrixlanib, och-to‘qligi aniqlanadi. Tasvirlangan narsadagi yorug‘, yarim soyasi, shaxsiy soyasi, refl eks, shu’la qismlari oxiriga yetkaziladi. 4-bosqich. Shakllarning xarakteri, fakturasi ko‘rsatiladi va ish butun bir yaxlitlikka keltirilgan holda tugallanadi. www.homeppt.com LOGO SUVOSTI SALTANATI TASVIRINI CHIZISH Insoniyat qadimdan hayvonot olami va tabiat bilan chambarchas bog‘liq holda hayot kechirib keladi. Shuning uchun musavvirlar azaldan tabiat go‘zalliklarini, hayvonot olamini jonli bo‘yoqlarda tasvirlab, kishilarga ma’naviy ozuqa berishga harakat qilganlar. Shunday musavvirlar borki, ular ko‘proq hayvonot olamini o‘z asarlarida tasvirlaydilar. Bunga A.Matissning «Qizil baliqlar» asari va G‘. Abdurahmonovning «Baliqli naturmort» asarlari misol bo‘la oladi. Taniqli rassomlarimiz tomonidan yaratilgan ushbu asarlarni kuzatganimizda bevosita tabiatga bo‘lgan munosabat va unga bo‘lgan qiziqishlar o‘zgaradi. www.homeppt.com LOGOAlbatta, suvosti saltanatida turli xil baliqlar, suv toshbaqalari, suvosti o‘simlik va jonivorlari yashaydi. Berilgan rasm orqali tasviriy obraz kompozitsiyasini tasavvur qilib, qalamda yaratishga harakat qilamiz. Suvosti saltanati to‘g‘risida barchangiz yaxshi tasavvurga egasiz. Suvosti baliqlari rasmini ishlash nihoyatda zavqli. Biz baliq tasvirini bosqichma- bosqich chizish orqali amalga oshiramiz Birinchi bosqichda baliqning tasvirini qog‘ozga yordamchi chiziqlar orqali to‘g‘ri joylashtiramiz. Chiziqli tasvir tayyor bo‘lgandan so‘ng uni yana bir bor reproduksiyalardagi rasmlar bilan solishtirib ko‘riladi. Aniqlangan kamchiliklar tuzatiladi. www.homeppt.com LOGO Ikkinchi bosqichda esa, baliqning tangachalari, dumi, qanotlarini yengil chiziqlarda bajariladi. Uchinchi bosqichda esa, baliqning yorug‘-soya joylari aniqlashtirilib, shtrixlar beriladi. To‘rtinchi bosqichda, baliq tanasining hajmdorligi, xarakterli joylari, soya, yarim soyalar, ular orasidagi o‘zaro bog‘lanishlar nihoyasiga yetkaziladi. Baliqning bosh qismidagi soyaroq joylari to‘qlashtirib chiqiladi, pastki qismlari och tusda nafi s qilib ishlanadi. Mayda qismlar esa, qalamda qayta pardozlab chiqiladi. Suvosti saltanatiga bag‘ishlangan rasmlar ko‘rgazmasi tashkil etiladi va ular tahlil qilinadi.

O'xshashlar

17-mavzu Kitob illustratsiyasi 7-sinf
Tarixiy mavzuda portret ishlash 6-sinf
Tasviriy san’atning turlari va janrlari. 4- sinf
To‘g‘ri to‘rtburchak shaklida naqsh ishlash. 4- sinf
19-20-mavzu Tasviriy san'atda manzara janri 6-sinf