Халқаро ҳуқуқ асослари

Халқаро ҳуқуқ асослари

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

432.5 KB

Халқаро ҳуқуқХалқаро ҳуқуқ асослари.асослари. Хукукшунослик фанидан электрон дастур

Халқаро ҳуқуқ нормалари тушунчаси.Халқаро ҳуқуқ нормалари тушунчаси.  «Норма» «Норма» сўзи лотин тилида қоида, раҳбарий кўрсатма, сўзи лотин тилида қоида, раҳбарий кўрсатма, намуна маъносини англатади.намуна маъносини англатади.  Халқаро ҳуқуқ нормалариХалқаро ҳуқуқ нормалари — давлатлар ва халқаро — давлатлар ва халқаро ҳуқуқнинг бошқа субъектлари томонидан юридик мажбурий ҳуқуқнинг бошқа субъектлари томонидан юридик мажбурий деб тандеб тан олинадиган хулқ-атвор қоидаларидир.олинадиган хулқ-атвор қоидаларидир.  Халқаро ҳуқуқ нормалари мазмуниниХалқаро ҳуқуқ нормалари мазмунини давлатлар ва халқаро давлатлар ва халқаро ҳуқуқнинг бошқа субъектларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари ҳуқуқнинг бошқа субъектларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари ташкил қилади.ташкил қилади.  Барча халқаро-ҳуқуқий нормалар мажмуи ягона меъёрий Барча халқаро-ҳуқуқий нормалар мажмуи ягона меъёрий тизим — халқаро ҳуқуқни ташкил қилади.тизим — халқаро ҳуқуқни ташкил қилади.

Халқаро -ҳуқуқий муносабатлар.Халқаро -ҳуқуқий муносабатлар.  Халқаро-ҳуқуқий нормалар билан тартибга Халқаро-ҳуқуқий нормалар билан тартибга солинадиган халқаро муносабатлар халқаро-ҳуқуқий солинадиган халқаро муносабатлар халқаро-ҳуқуқий муносабатлар характерига эга бўлади.муносабатлар характерига эга бўлади.  Халқаро-ҳуқуқий институтХалқаро-ҳуқуқий институт — бир турдаги халқаро — бир турдаги халқаро муносабатларни тартибга солувчи, ушбу муносабатларни тартибга солувчи, ушбу муносабатларнинг умумий объекти билан ўзаро яқин муносабатларнинг умумий объекти билан ўзаро яқин алоқадор бўлган хуқуқий нормалар гуруҳидир.алоқадор бўлган хуқуқий нормалар гуруҳидир.  Ҳуқуқий нормалар ва институтлар халқаро ҳуқуқ Ҳуқуқий нормалар ва институтлар халқаро ҳуқуқ тармоғига бирлашади. тармоғига бирлашади.

Халқаро ҳуқуқ нормаларини таснифлаш Халқаро ҳуқуқ нормаларини таснифлаш (классификациялаш).(классификациялаш).  Халқаро ҳуқуқ нормалари ўртасидага муносабатларни Халқаро ҳуқуқ нормалари ўртасидага муносабатларни тартибга солувчи субъектлар турли хил бўлади. Улар тартибга солувчи субъектлар турли хил бўлади. Улар барча субъектларга ёки барча асосий субъекглар барча субъектларга ёки барча асосий субъекглар давлатларга қаратилган умумий (универсал)давлатларга қаратилган умумий (универсал) халқаро халқаро ҳуқуқ нормаларига ва икки ёки бир неча субъектлар ҳуқуқ нормаларига ва икки ёки бир неча субъектлар ўртасидаги келишув асосида белгиланган ва уларга ўртасидаги келишув асосида белгиланган ва уларга қаратилган локал (партикуляр)қаратилган локал (партикуляр) нормаларга бўлинади.нормаларга бўлинади.  Локал нормалар жумласига субъекгларнинг муайян бир Локал нормалар жумласига субъекгларнинг муайян бир ҳолатдаги хулқ-атворини белгиловчи индивидуал ҳолатдаги хулқ-атворини белгиловчи индивидуал нормаларни ҳам киритиш мумкин.нормаларни ҳам киритиш мумкин.

Халқаро ҳуқуқ нормаларини таснифлашХалқаро ҳуқуқ нормаларини таснифлаш (( давомидавоми -1-1 ))  Диспозитив нормаларда халқаро хуқуқ субъектлари ўз Диспозитив нормаларда халқаро хуқуқ субъектлари ўз хулқатворини, муайян ҳуқуқий муносабатлардаги хулқатворини, муайян ҳуқуқий муносабатлардаги ҳолатдан келиб чиқиб ўзаро ҳуқуқ ва мажбуриятларни ҳолатдан келиб чиқиб ўзаро ҳуқуқ ва мажбуриятларни ўзлари белгалаши мумкин.ўзлари белгалаши мумкин.  Императив нормаларИмператив нормалар маълум хатти-ҳаракатларнинг маълум хатти-ҳаракатларнинг аниқ ва муайян чегарасини белгилайди.аниқ ва муайян чегарасини белгилайди.  Императив нормаларнинг мавжудлиги халқаро-ҳуқуқий Императив нормаларнинг мавжудлиги халқаро-ҳуқуқий нормаларнинг иерархияси масаласини кун тартабига нормаларнинг иерархияси масаласини кун тартабига қўяди. Jus cogens нормаси олий юридик кучга эга ва қўяди. Jus cogens нормаси олий юридик кучга эга ва барча халқаро-ҳуқуқий нормалар уларга мувофиқ барча халқаро-ҳуқуқий нормалар уларга мувофиқ бўлиши шарт. бўлиши шарт.

Халқаро ҳуқуқ нормаларини таснифлашХалқаро ҳуқуқ нормаларини таснифлаш (( давомидавоми -2-2 ))  Халқаро ҳуқуқ нормалари ичида бирламчи деб ҳам Халқаро ҳуқуқ нормалари ичида бирламчи деб ҳам юритиладиган тартибга солувчи нормалар,юритиладиган тартибга солувчи нормалар, яъни яъни давлатлар ва халқаро ҳуқуқнинг бошқа субекгларининг давлатлар ва халқаро ҳуқуқнинг бошқа субекгларининг ўзаро муомала ва ҳамкорлиги жараёнидаги хатти-ўзаро муомала ва ҳамкорлиги жараёнидаги хатти- ҳаракатини тартибга солувчи нормалар.ҳаракатини тартибга солувчи нормалар.  иккиламчииккиламчи деб юритиладиган ҳуқуқни муҳофаза деб юритиладиган ҳуқуқни муҳофаза қилувчи нормаларга бўлинади.қилувчи нормаларга бўлинади.  Иккиламчилига шундаки, бундай нормалар фақат Иккиламчилига шундаки, бундай нормалар фақат субъектлар томонидан тартибга солинувчи бирламчи субъектлар томонидан тартибга солинувчи бирламчи нормалар бузилган тақдирда кучга киради ва улар учун нормалар бузилган тақдирда кучга киради ва улар учун салбий юридик оқибатларни келтириб чиқаради.салбий юридик оқибатларни келтириб чиқаради.

Халқаро ҳуқуқ нормаларини таснифлашХалқаро ҳуқуқ нормаларини таснифлаш (( давомидавоми -- 33 ))  биринчиданбиринчидан — халқаро ҳуқуқнинг асосий тамойиллари — халқаро ҳуқуқнинг асосий тамойиллари ва императив нормалар қоидаларига бошқа барча ва императив нормалар қоидаларига бошқа барча халқаро-ҳуқуқий нормалар мос бўлиши тўғрисидаги;халқаро-ҳуқуқий нормалар мос бўлиши тўғрисидаги;  иккинчиданиккинчидан — амалдаги халқаро-ҳуқуқий нормаларни, — амалдаги халқаро-ҳуқуқий нормаларни, жумладан умумий халқаро ҳуқуқ нормалари ва жумладан умумий халқаро ҳуқуқ нормалари ва маҳаллий(локал) нормаларнинг бир-бирига зид маҳаллий(локал) нормаларнинг бир-бирига зид бўлмаслиги тўғрисидаги;бўлмаслиги тўғрисидаги;  учинчиданучинчидан — нормаларни хақиқийлик шароити — нормаларни хақиқийлик шароити тўғрисидаги, уларни ретроактив эмаслиги тўғрисидаги;тўғрисидаги, уларни ретроактив эмаслиги тўғрисидаги;  тўртинчидантўртинчидан — сўнгги норма билан нормаларнинг — сўнгги норма билан нормаларнинг ўзгартирилиши ва бекор қилиниши тўғрисидаги;ўзгартирилиши ва бекор қилиниши тўғрисидаги;  бешинчиданбешинчидан — махсус нормаларни умумий характердаги — махсус нормаларни умумий характердаги нормаларга нисбатан устуворлиги тўғрисидаги нормаларга нисбатан устуворлиги тўғрисидаги қоидаларни белгилайди.қоидаларни белгилайди.

Халқаро ҳуқуқ манбалари тушунчаси.Халқаро ҳуқуқ манбалари тушунчаси.  «Ҳуқуқ манбалари» — давлат ва ҳуқуқ назарияси «Ҳуқуқ манбалари» — давлат ва ҳуқуқ назарияси томонидан ишлаб чиқилган ва умуман ҳуқуққа томонидан ишлаб чиқилган ва умуман ҳуқуққа тааллуқли бўлган, яъни миллий ҳуқуққа ҳам, халқаро тааллуқли бўлган, яъни миллий ҳуқуққа ҳам, халқаро ҳуқуққа ҳам тегишли бўлган тушунчадир.ҳуқуққа ҳам тегишли бўлган тушунчадир.  Халқаро ҳуқуқ манбалари — халқаро-ҳуқуқий Халқаро ҳуқуқ манбалари — халқаро-ҳуқуқий муносабат субъекгларининг хатги-ҳаракат муносабат субъекгларининг хатги-ҳаракат қоидаларини ифодаловчи ва мазкур қоидаларни қоидаларини ифодаловчи ва мазкур қоидаларни халқаро ҳуқуқ нормалари тусини берувчи шаклдир.халқаро ҳуқуқ нормалари тусини берувчи шаклдир.  Халқаро хуқуқнинг асосий манбаларини белгилашда Халқаро хуқуқнинг асосий манбаларини белгилашда БМТ Халқаро суди Статутининг 38-моддасига мурожаат БМТ Халқаро суди Статутининг 38-моддасига мурожаат қилинади. Мазкур моддада: «Суд ўзига берилган қилинади. Мазкур моддада: «Суд ўзига берилган низоларни халқаро ҳуқуқ асосида ҳал қилишга мажбур низоларни халқаро ҳуқуқ асосида ҳал қилишга мажбур ва қуйидагиларни қўллайди:ва қуйидагиларни қўллайди:

Халқаро ҳуқуқ манбалари тушунчаси Халқаро ҳуқуқ манбалари тушунчаси (( давомидавоми -1-1 )) ..  даъвогар давлатлар томонидан муайян тан олинган даъвогар давлатлар томонидан муайян тан олинган қоидаларни белгиловчи умумий хамда махсус халқаро қоидаларни белгиловчи умумий хамда махсус халқаро конвенцияларни;конвенцияларни;  маданиятли (цивилизациявий) миллатлар томонидан маданиятли (цивилизациявий) миллатлар томонидан тан олинган ҳукуқнинг умумий принципларини;тан олинган ҳукуқнинг умумий принципларини;  ҳуқуқий норма сифатида тан олинган, умумжаҳон ҳуқуқий норма сифатида тан олинган, умумжаҳон амалиётининг исботи сифатида халқаро одатларни;амалиётининг исботи сифатида халқаро одатларни;  ҳуқуқий нормаларни белгилаш учун қўшимча восита ҳуқуқий нормаларни белгилаш учун қўшимча восита сифатида 59-моддада кўрсатилган шартлар билан сифатида 59-моддада кўрсатилган шартлар билан турли миллатларнинг оммавий хуқуқ бўйича энг турли миллатларнинг оммавий хуқуқ бўйича энг малакали мутаҳасиссларининг назарияларини ва суд малакали мутаҳасиссларининг назарияларини ва суд қарорларини», деб ёзилган.қарорларини», деб ёзилган.

Халқаро ҳуқуқнинг асосий манбалари.Халқаро ҳуқуқнинг асосий манбалари.  Ҳозирги халқаро ҳуқуқнинг асосий манбаларига халқаро Ҳозирги халқаро ҳуқуқнинг асосий манбаларига халқаро шартнома, халқаро одатлар, давлатларнинг шартнома, халқаро одатлар, давлатларнинг мажбуриятлари бўйича ва халқаро ташкилотларнивг мажбуриятлари бўйича ва халқаро ташкилотларнивг аъзо давлатларига кўрсатма берувчи бир томонлама аъзо давлатларига кўрсатма берувчи бир томонлама юридик ҳужжатлар киради.юридик ҳужжатлар киради.  БиринчиБиринчи асосий манба халқаро ҳуқуқ томонидан асосий манба халқаро ҳуқуқ томонидан тартибга солинадиган, халқаро ҳуқуқ субъектлари тартибга солинадиган, халқаро ҳуқуқ субъектлари ўртасидаги ёзма битим сифатида тушуниладиган ўртасидаги ёзма битим сифатида тушуниладиган халқаро шартномадир.халқаро шартномадир.  Халқаро ҳуқуқнинг иккинчиХалқаро ҳуқуқнинг иккинчи мухим манбаи халқаро мухим манбаи халқаро одатлардир.одатлардир.  Халқаро ҳуқуқнинг учинчиХалқаро ҳуқуқнинг учинчи манбаларига давлатларнинг манбаларига давлатларнинг мажбуриятлари — бир пюмонлама юридик ҳужжатлармажбуриятлари — бир пюмонлама юридик ҳужжатлар киради.киради.

Халқаро ҳуқуқнинг асосий манбалари Халқаро ҳуқуқнинг асосий манбалари (( давомидавоми -1-1 )) ..  Халқаро хуқуқнинг тўртинчиХалқаро хуқуқнинг тўртинчи манбаи давлатларга — манбаи давлатларга — халқаро ташкилотлар ёки органлар уларнинг таъсис халқаро ташкилотлар ёки органлар уларнинг таъсис ҳужжатларига мувофиқ ёки мазкур ташкилот ёки ҳужжатларига мувофиқ ёки мазкур ташкилот ёки органларнинг аниқ амалиёти натижасида қарор топган органларнинг аниқ амалиёти натижасида қарор топган мажбурий харакгерга эга бўлган аъзоларига кўрсатма мажбурий харакгерга эга бўлган аъзоларига кўрсатма берувчи ҳужжатлар киради.берувчи ҳужжатлар киради.  БешинчиБешинчи халқаро хуқуқ манбаи унинг индивидуал халқаро хуқуқ манбаи унинг индивидуал нормаларига (қандайдир бир муайян ишга) тааллуқли нормаларига (қандайдир бир муайян ишга) тааллуқли бўлган унинг шаклланиши шароити бўйича ишда бўлган унинг шаклланиши шароити бўйича ишда кўрилаётган тарафлар учун юридик мажбурий бўлган кўрилаётган тарафлар учун юридик мажбурий бўлган халқаро арбитраж ёки суд қарорлари ҳисобланади.халқаро арбитраж ёки суд қарорлари ҳисобланади.  Замонавий халқаро ҳуқуқнинг олтинчиЗамонавий халқаро ҳуқуқнинг олтинчи манбаи халқаро манбаи халқаро ҳуқуқ бўйича юристаарнинг илмий асарлари, ҳуқуқ бўйича юристаарнинг илмий асарлари, доктриналаридир.доктриналаридир.

Халқаро ҳуқуқни тизимлаштириш ва кодификация Халқаро ҳуқуқни тизимлаштириш ва кодификация қилиш.қилиш.  Халқаро ҳуқуқ — конвенциявий ва оддий, умумий ва Халқаро ҳуқуқ — конвенциявий ва оддий, умумий ва ицдивидуал, универсал валокал халқаро-ҳуқуқий ицдивидуал, универсал валокал халқаро-ҳуқуқий нормалар тизимидир.нормалар тизимидир.  Халқаро ҳуқуқ нормаларини системалаштириш Халқаро ҳуқуқ нормаларини системалаштириш инкорпорация ва кодификация тартибида амалга инкорпорация ва кодификация тартибида амалга опшрилиши мумкин.опшрилиши мумкин.  Халқаро ҳуқуқни инкорпорация қилиш халқаро-хуқуқий Халқаро ҳуқуқни инкорпорация қилиш халқаро-хуқуқий нормаларни шундай қайта нормаларни шундай қайта ишиш лашки, унда уларнинг лашки, унда уларнинг моҳияти ўзгармаган ҳолда муайян тартибда моҳияти ўзгармаган ҳолда муайян тартибда жойлаштирилади.жойлаштирилади.  Халқаро ҳуқуқни кодификация қилиш халқаро-ҳуқуқий Халқаро ҳуқуқни кодификация қилиш халқаро-ҳуқуқий нормаларни халқаро ҳукуқ субъекглари томонидан нормаларни халқаро ҳукуқ субъекглари томонидан системалаштиришни англатади.системалаштиришни англатади.

Похожие

Халқаро зиддиятлар даврида халқаро ҳуқуқ

Маъмурий ҳуқуқ асослари

Халқаро хусусий ҳуқуқ бўйича меҳнат муносабатлари

Коррупцияга қарши курашнинг халқаро-ҳуқуқий асослари

Маъмурий ҳуқуқ