Nosan’at obyektlar estetikasi - Философия - Презентации

Nosan’at obyektlar estetikasi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1362.515625 KB

Nosan’at obyektlar estetikasi 1. Tabiatning estetik xususiyatlari 2. Texnika estetikasi. 3. Mehnat estetikasi va uning shaxs va jamiyat hayotidagi ahamiyati. 4. Sport estetikasining zamonaviy ahamiyati. Reja:

Tabiatning estetik xususiyatlari Keyingi bir asr mobaynida inson tafakkurining qudrati, fan texnika taraqqiyoti jahonning deyarli barcha sivilizatsiyalashgan mamlakatlarida landshaftning (yer yuzi manzarasining) o’zgarishiga, buzilishiga olib keldi. Masalan, birgina suv omborlarini olib ko’raylik. Hozirgi paytda minglab kvadrat kilometr takrorlanmas landshaft suv ostida qolib ketdi. Estetika insonga tabiatni sevishni, uning go’zalligiga beg’araz munosabatda bo’lishni o’rgatadi, ya’ni tabiatni faqat odamlar uchun yaratilgan deb emas, uni jamiyatdan tashqaridagi umumolamiy mustaqil qadriyat sifatida idrok etishni taqozo qiladi.

San’atda aks etgan tabiat o’zining g’oyaviy-badiiyligi, abadiylikning o’chmas lahzasi takrorlanmas go‘zallik yoki ulug‘vorlik, ba’zan esa fojeaviylik sifatida bizni doimiy rom etishi bilan ajralib turadi. Nosan’at estetik obyekt sifatida esa tabiat faqat go‘zallik va ulug‘vorlikni ifodalaydi, g‘oyaviy-badiiy urg‘uga ega emas, hissiyotlarimizga san’atdagidek kuchli ta’sir ko‘rsatolmaydi, ammo san’atda landshaftning butun go‘zalligini aks ettirish imkoni yo‘q. San’atga aylangan estetik obyekt sifatida tabiat deyarli barcha san’at turlarida va janrlarida o‘z aksini topadi. Boshqacharoq aytganda, tabiatni “o‘rganish”, “tushunish” barcha san’at turlariga xos. Masalan, badiiy adabiyotda hikoyadan – romangacha, she’rdan – dostongacha tabiat manzarasi tasvirlanmaydigan biror janrni topish mumkin emas. O’rik daraxtining to’rt fasldagi holati, ko’klamdagi gullagan, yozda barg yozib, meva qilgan, kuzdagi oltin rangiga kirgan, qishda yalang’och, shoxlari nayzaga o‘xshagan ko’rinishlari badiiy adabiyotda ham, rassomlikda ham o’z ifodasini topgan.

Texnika estetikasi Ko’rib o’tganimiz – tabiat estetikasi bizni hozir avvalgiga qaraganda olisdan o‘rab turgan biologik muhitning hayotimizni go‘zallashtirishdagi, umuman, estetiklashtirishdagi ahamiyatini tadqiq etsa, uni insonni “tabiiylashtirish” vositasi sifatida olib qarasa, texnika estetikasi, aksincha, bugungi kunda bizga eng yaqin bo‘lgan noosferani – texnikaviy muhitni muntazam “insoniylashtirib” borish muammolarini o‘rganadi. Nima bo‘lganda ham, tafakkurning ravnaqqa qarab taraqqiy qilib borishi isbot talab qilmaydigan haqiqat. Ana shu ravnaqning sur’ati biz yaratgan texnika vositalarini tezkorlik bilan o‘zgarib, qulaylashib, go‘zallashib borishini ta’minlab kelmoqda. Bunda badiiy-texnik yoki estetik faoliyat hisoblanmish dizaynning roli katta.

Dizayn (inglizchada loyiha, chizma degani) XX asrning boshlarida “xunuk buyum yaxshi sotilmaydi” degan iqtisodiy talab asosida G’arbdagi sanoat ishlab chiqarishiga kirib keldi. Gap shundaki, inson bilan texnikaning eskicha shaklidagi o’zaro aloqasi endilikda yaxshi samara bermay qo’ygan edi. Unda inson texnologik rejimga moslashgan holda tezlik, aniqlik, mustahkamlik kabi texnologik mezonlar asosida ishlaydigan ishchi sifatida baholanardi.

Mehnat estetikasi va uning shaxs, jamiyat hayotidagi ahamiyati Mehnat – insonning aqliy yoki jismoniy kuchi bilan amalga oshiriladigan maqsad faoliyati. U odamzot hayotini farovonlashtirish hamda ma’naviy va moddiy qadriyatlarni yaratish vositasi. Mehnatda inson ayni paytda ham aqliy ham jismoniy tomondan tarbiyalanib, ma’naviy yuksalib boradi. Biroq mehnat og’ir majburiyatga aylangan joyda uning bu xususiyatlari yo’qoladi. Shu sababli mehnat har jihatdan yuksak samara berishi uchun erkin bo‘lishi, mehnat jarayoni ijodiy va qiziqarli kechishi lozim. Og’ir mehnatni yengillashtirish, erkinlashtirish maqsadida inson qadimdan uni badiiylashtirishga, estetiklashtirishga intilgan. Bunga halq og’zaki ijodidagi mehnat turlariga bag’ishlangan qo’shiqlar yaxshi misoldir. Ular mehnat jarayonining qiziqarli, “ichdan” bo’lmasa ham, unga “tashdan” go’zallik, musiqiylik, badiiylik ko’rishiga xizmat qilgan.

Mehnat estetikasida dizaynga bo’lgan talab ko’p yoqlamalik tabiatiga ega. Unda faqat texnikaviy go’zallik emas, butunligicha texnologik jarayon va ishlab chiqarish joyi – makon go’zalligi ham dizayn qonun- qoidalariga bo’ysunishi: inson – texnika – makon tizimining estetiklashishi ro’y beradi. Nafosat ham mehnatning mazmuniy jihatiga aloqador”. Bunga misol tariqasida u inson o‘z ruhiy-fiziologik quvvatining mehnat jarayonini boshqarish mahoratiga egaligidan ruhlanishini va butun vujudi bilan estetik quvonchni his etishini ta’kidlab o’tadi.

Sport estetikasining zamonaviy ahamiyati Sport estetikasi sport sohasidagi estetik qonuniyatlarni o’rganadi, sportning estetik mazmunini, uning jamiyat madaniyatidagi o’rnini, sport bilan san’atning o’zaro aloqadorligini tadqiq etadi, inson jismoniy kamolotining ma’naviy-estetik jihatlarini tahlildan o’tkazadi. Ma’lumki, sport va jismoniy tarbiya deyarli doimo yonma-yon tilga olinsada, ular bir-biridan jiddiy farq qiladi. Jismoniy tarbiya asosan inson salomatligini ta’minlashga qaratilgan jamiyatning turli yoshdagi barcha tabaqalari ixtiyoriy tarzda “o’zi uchun” shug’ullanadigan, ommaviylik tabiatiga ega mashqlar yoki mashq majmularidan iborat.22 22 0D 02 12 0A 02 12 0B1D 01051D0E 0B0E 09 0F 0A 12

 Hozirgi paytda sport jahon bo’ylab juda keng yoyilgan madaniy soha sifatida tan olinadi. Ayniqsa, buni O’zbekiston misolida yaqqol ko’rish mumkin. Bizda mustaqillik sharofati bilan sportga milliy madaniyatning uzviy qismi sifatida qarash shakllandi, uning hamma turi bo‘yicha musobaqalar o‘tkazish odat tusiga kirdi  Sport estetikasidagi eng muhim muammo, bu uning san’at bilan o’xshashligida. Shundan kelib chiqib, zamonaviy sportni (juda bo’lmaganda, uning ba’zi turlarini) o’ziga xos san’at sifatida talqin qilish keng yoyilgan. Rene Mehyu, Morin Kovich, Benjamin Lou singari g‘arb olimlari va ko’plab mashhur sportchilar sportni san’at sifatida qabul qilish mumkin degan fikrni o’rtaga tashlaydilar.  San’at bilan sportning yana bir o’xshash tomoni shundaki, har ikkalasi ham biror bir moddiy ehtiyojni qondirmaydi, bevosita maqsad emas, maqsadga muvofiqlik tarzida voqe bo’ladi, ularning asosiy xususiyati, mavjudligini oqlaydigan narsa, bu – odamlarga estetik zavq berish xususiyati. Ayni paytda san’atda ham sportda ham o’yin ijtimoiylik kasb etmasligi mumkin emas, sportchi san’atkor kabi g’oyaviy-mafkuraviy maylparastlik tabiatiga ega.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Abdullayeva N. Bosma yozuvning jurnal dizaynidagi o’rni. “O’zMU xabarlari” jurnali. –Toshkent, 2009, №4. 2. Bichkov V. Estetika. Uchebnik. –Moskva: Gardariki. 2004. 3. Baratova G. Osnovniye komponenti dizayna reklami. “O‘zMU xabarlari” jurnali. –Toshkent, 2009, №4. 4. Bezmozdin. V mire dizayna. –Moskva: Ekonomika, 1993. 5. Vernadskiy V.I. Nachalo i vechnost jizni. –Moskva: Sovetskaya Rossiya. 1989. 6. Ibragimova F. Milliy g’oya - turmush tarzi yangilanishining muhim ma’naviy omili. “FDU ilmiy xabarlari” jurnali. –

Похожие

Tafakkur

Философия Авиценны

Qadimgi sharq va antik dunyo falsafasi

Tasavvuf ta`limoti rivojining o`ziga xos xususiyatlari

Mantiq fanining predmeti va rivojlanishining asosiy bosqichlari