logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Биология
  4. Xujayra

Xujayra

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1466.435546875 KB
Скачать
Xujayra www.arxiv.uz REJA: • Hujayra va hujayra nazariyasining yaratilishi. • Hujayraning tuzilishi va uning komponentlari. • Yadro va uning tuzilishi. • Yadro va hujayraning bo`linishi. www.arxiv.uz Hujayraning tuzilishi va uning faoliyati to`g`risidagi fan sitologiya deyiladi. Hujayra bu o`simlik tanasining mustaqil ko`payuvchi elementar strukturali va funksional birligi bo`lgan bir qismidir. Hujayrani dastlab ingliz olimi R. Guk 1665 yilda kashf etgan. U buzina o`simligining qoplovchi to`qimasi – probkani ko`rayotib, unda bo`shliqlarni kuzatdi va ularni “kletka” deb atadi. Probka, asosan o`lik hujayralardan tuzilganligi sababli dastlab hujayra po`sti va uning tirik qismi orasidagi bog`liqlik to`g`risida noto`g`ri tasavvur hosil bo`ldi. Faqat XIX asrga kelib olimlar hujayraning ichki qismini jiddiy o`rgana boshladilar. 1833 yil ingliz botanigi R. Broun unda yadro borligini, 1839 yil chex fiziologi Ya. Purkine esa sitoplazmani kashf etdi. Hujayra shirasi haqida to`plangan materiallar nemis botanigi M. Shleyden va zoologi T. Shvannlarga 1838-1839 yillarda hujayra nazariyasini yaratish imkonini berdi. Uning mohiyati shundan iboratki, barcha tirik organizmlar hujayralardan tuzilgan. Hujayra nazariyasi o`simlik va hayvonlar umumiy kelib chiqishga ega ekanligini isbotladi. F. Engels bu kashfiyotni XIX asrda yaratilgan 3 buyuk kashfiyotning (energiyaning saqlanish qonuni, Ch. Darvinning eqolyusiya nazariyasi) biri deb atadi. www.arxiv.uz www.arxiv.uz XIX asrning ikkinchi yarmiga kelib hujayra nazariyasini boyituvchi yangi ixtirolar qilindi. Aniq eksperimental tadqiqotlar yordamida hujayraning bo`linishi, hujayralar orasida esa sitoplazmatik bog`lanish mavjudligi isbotlandi. Shu asr oxiriga kelib sitologiya mustaqil fan sifatida shakllandi. Elektron mikroskopning kashf etilishi bilan esa hujayraning asosiy komponentlarini o`rganish imkoniyati tug`ildi. Joylashgan o`rni va bajaradigan vazifasiga qarab hujayraning shakli va o`lchamlari turlicha bo`ladi. Aksariyat hollarda u ko`p qirrali bo`ladi. Erkin holatda esa sharsimon, yulduzsimon, silindrsimon shakllarda bo`ladi. www.arxiv.uz www.arxiv.uz Hujayra, asosan 3 qismdan: tashqaridan o`rab turuvchi hujayra po`sti, markazida joylashgan vakuola va hujayra shirasi – protoplastdan iborat. Hujayra po`sti va vakuola uning o`lik qismi, protoplast esa tirik qismidir. Protoplast o`z navbatida sitoplazma va yadrodan tashkil topgan. Protoplastning faoliyati tufayli hujayra po`sti va hujayra shirasi ishlab chiqariladi. Hujayra shirasi turli organik va mineral moddalarning suvdagi eritmasidir. www.arxiv.uz www.arxiv.uz Elektron mikroskopda qaralganda, endoplazmatik to`r kanalchalarining tashqi yuzasida va bevosita sitoplazma qavatida yumaloq mayda tanachalarni ko`rish mumkin. Bular ribosomalar deb ataladi. Ular ribonuklein kislotaning (RNK) spiralsimon shaklli bir nechta molekulasidan tashkil topgan. RNK spirali o`rami orasida oqsil mulekulalari joylashadi va ular oqsil moddalarini sintezlab, muhim vazifani bajaradi. Oqsil sintezlanishi uchun ribosomalardagi RNK molekulalari hujayra yadrosidagi DNK molekulalaridan ajraladigan informasion RNK ning alohida molekulalari tomonidan aktivlashtirilishi kerak. www.arxiv.uz02 13 1E 1D 0B 0912 O`simliklar hujayrasining sitoplazmasida kalta tayoqchalar shaklidagi mitoxondriyalar bo`ladi. Ularning bo`yi 0,2-2,0 mkm gacha bo`lib, ko`pincha 0,6-0,8 mkm orasida o`zgarib turadi. Mitoxondriyalarning soni hujayrada juda ko`p bo`lib, o`rta hisobda 2-2,5 mingtani tashkil etadi. www.arxiv.uz22 09 0F 1202 0A Yadro bu irsiy belgilarni saqlaydngan va oqsil snntezini boshqaradigan markazdir. Hujayra yadrosiz yashay olmaydi, agarda uni hujayradan ajratib olinsa darhol nobud bo`ladi. Odatda hujayrada bitta, ayrim suv o`tlari va zamburug`lar ko`p yadroli hujayralar bo`ladi. Bakteriya va ko`k-yashil suv o`tlarida shakllangan yadro bo`lmasdan, uning tarkibiga kiruvchi moddalar sitoplazmada, ya`ni ularning yadrosi sochma yoki diffuziya holatida bo`ladi. www.arxiv.uz www.arxiv.uz NUKLEOPLAZMA bu kolloid qorishma bo`lib, unda xromosoma va yadrocha joylashgan. Nukleoplazma tarkibiga turli xil fermentlar, nuklein kislotasi kiradi. www.arxiv.uz3D 0F 330B 10 Xromosomalar ikki xil holatda bo`lishi mumkin. Ishchi holatida ingichka ipga o`xshash bo`lib, modda almashinuvi jarayonida faol qatnashadi. Ularni faqat elektron mikroskop yordamida ko`rish mumkin. YAdroning bo`linish davrida ular maksimal darajada yig`ilib qisqa va yo`g`on bo`ladi va yorug`lnk mikroskopida ham ko`rish mumkin bo`ladi. Ular genetik axborotlarni bo`lishtirish va tashish vazifasini bajaradilar va modda almashinuvi jarayonida qatnashmaydilar. Ximiyaviy tarkibi esa DNK va oqsildan iborat nukleoproteiddan tarkib topgan. DNK molekulalarining tarkibiy qismi – nukleotidlardir. Nukleotidlar 3 komponentdan: fosfat kislotasi, dizoksiriboza shakari va 4 ta azot birikmalari: adenin, guanin, timin, sitozinning biridan iborat. www.arxiv.uz2E060A0F 0A 1F 0F 13040F 16041A0E210409 2E0E0F0E0504 0F 210A09210412 120E0F0E0B www.arxiv.uz YADRO VA HUJAYRANING BO`LINISHI. Hujayra oddiy usulda, ya`ni bo`linib ko`payadi. Bunda bitta ona hujayradan 2 ta qnz hujayra hosil bo`ladi. Hujayralar uch xil: to`g`ri, ya`ni amitoz, noto`g`ri, ya`ni mitoz va reduksion, ya`ni meyoz yo`l bilan ko`payadi. www.arxiv.uz2C 01 2D 0A 15 2D 1302 13 01 12 0B0A 061F1002 050A www.arxiv.uz ADABIYOTLAR • Burigin I. A., Jongurazov F. X. Botanika. Toshkent, “O`qituvchi”, 1977. • Васильев А. И. и другие. Ботаника: морфология и анатомия растений. М., “Просвещение”, 1988. • Жуковский П. М. Ботаника. М., 1982. • Тихомиров Ф. К. Ботаника. М., 1968. • Хржановский И. Г., Пономаренко С. Ф. Ботаника. М., “Колос”, 1988. • Хржановский И. Г. Курс общей ботаники. ч. 1, М., 1982 • Hamdamov I. va boshq;- Botanika asoslari. Toshkent, “Mehnat”, 1990. www.arxiv.uz E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT! www.arxiv.uz

Похожие

Xujayra muhandisligining mohiyati va vazifalari
Mexanik to’qima
Organizmlar radiosezgirligi. Kritik sistemalar va radiatsion sindromlar
Biokimyo fani haqida slayd
Biotexnologiya obektlari E coli zamburug’larning umumiy xususiyatlari