G‘alla ekinlarining un shudring kasalligi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

G‘alla ekinlarining un shudring kasalligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

33 KB

G‘alla ekinlarining un shudring kasalligi Erysiphe graminis Ds. G‘allagulli ekinlarning bu kasalligi hamma joyda keng tarqalgan kasalliklardan biridir. Ammo Markaziy Osiyo, Qozog‘istonda keng tarqalgan va zararli kasallik hisoblanadi. Bu kasallik bilan bug‘doy, javdar, arpa, suli va boshqa g‘allagulli o‘tlar (ajriq, g‘umay, bug‘doyiq, oq so‘xta, qo‘ng‘irbosh, raygras va boshqalar) zararlanadi. Kasallikdan har yili 2-4 s/ga hosil nobud bo‘ladi. Bulardan tashqari kasallangan o‘simlik barg sathining assimilyatsion yuzasi kamayadi, xlorofill va boshqa pigmentlarning ishi buziladi, tuplanishi pasayadi, boshoq chiqarishi kechikadi, lekin o‘simlikni pishishini tezlashtiradi. Hosildorlik 10-15 % dan 30-35 % gacha kamayadi. Savelyeva va Polyakova ma’lumotlariga ko‘ra o‘rtacha 4 yilda 1000 urug‘ni og‘irligi kuzgi bug‘doy Bezostaya -1 navi kuchli kasallanganida 45 grammdan 39 grammga tushgan. Bir boshoqdagi don soni 22 donadan 19 donaga tushgan, o‘simlikni bo‘yi pasaygan va kraxmal to‘planishi kamaygan. Olinadigan 50 s/ga hosil 5-9 s/ga gacha tushgan. Azotli o‘g‘itlarni meyoridan ko‘p berilishi kasallikni kuchaytiradi, fosforli va kaliyli o‘g‘itlar esa kamaytiradi. Kasallikni qo‘zg‘atuvchi zamburug‘ning ma’lum o‘simliklarga yashashga moslashgan bir kancha xili bor, bular tubandagilardir: bug‘doyda f. tritici , arpada f. hordei, javdarda f. secalis , sulida f. avenae. Kasallik alomatlari poyada, bargda, barg qo‘ltig‘ida, hamda boshoqda oq g‘ubor hosil qiladi. Maysalarda esa barg qo‘ltig‘ida ko‘rinadi. G‘ubor asta - sekin tarqaladi qalinlashadi va bularda zamburug‘ning mevali tanasi kleytokarpiylari qora nuqta ko‘rinishida paydo bo‘ladi. Zamburug‘ tanasi sirtqi bo‘lib, gifalar uchida appressorlar (so‘rg‘ichlar) bo‘ladi, shularning kengaygan qismi bilan o‘simlikka yopishib oladi. Appressor sirtlaridagi gaustoriyalar ajralib chiqadi, ular o‘simlik hujayrasi ichiga kiradi. Gaustoriyalar yordamida o‘simlikdan oziqa moddalarini shimadi. Un shudring kasalligini qo‘zg‘atuvchi zamburug‘ ko‘plab konidiyaspora hosil qiladi hamda meva tana paydo qiladi. O‘simlikni o‘suv davrida zamburug‘ konidiyasporalar yordamida tarqaladi. O‘simlikni zararlash O°C dan 20°C darajali haroratda hamda havoning nisbiy namligi 50 % dan 100 % bo‘lganda o‘tadi. Harorat 30°S darajadan oshsa un shudringni rivojlanishi pasayadi, inkubatsion davri 3-11 kun davom etadi (o‘rtacha 4-5 kun).

Konidiyasporalari bir hujayrali rangsiz, bochkasimon, konidiyabandlarga joylashgan. Kleystotetsiyalari avvalo jigar rangda keyinchalik qorayadi, har bir mevali tana ichida bir necha xalta bor, har bir xaltada 4-6 ta rangsiz spora bo‘ladi. Xaltasporalar qishlab chiqqan meva tana ichida bo‘lib faqat (bahorga pishib yetiladi. Biroq zamburug‘ asosan, kuzgi ekinlarni zararlaydi. Ularda mitseliy hamda konidiya holida qishlaydi, keyin bahorgi ekinlariga o‘tadi.Bug‘doyning Ulug‘bek-600, Knyajna, Umanka, Makuz-7 va boshqa navlari ancha chidamli. Qarshi kurash : 1. Agrotexnika usuli: yerni shudgorlash, urug‘ni o‘z vaqtida ekish, yerga ishlov berish. 2. Chidamli navlar ekish. 3. Mineral o‘g‘itlardan foydalanish. » 4. Almashlab ekish. 5. Z.Vegetatsiya davrida folikur 22,5 % k.e, 0,5 l/ga, Tilt 0,5 l/ga purkash. Tosh (o‘roq) kuya (sporinya) kasalligi Clavicers purpurea Tub Bu kasallik hamma joyda tarqalgan, ko‘pincha javdar kasallanadi, bug‘doyda va arpada xam uchraydi, hamda ayrim begona o‘tlarni ham zararlaydi. Bu kasallikda boshoqdagi ayrim don o‘rnida gunafsha rangli yirik shoxchalar Clavicers purpurea Tub degan xaltali zamburug‘ning sklerotsiylari hosil bo‘ladi. Zamburug‘ning o‘zi esa shu kasallikni ko‘zg‘atuvchisidir. Bu sklerotsiyni kattaligi 4 sm ga yetadi. Hosilni yig‘ishtirish vaqtida sklerotsiylar to‘kiladi va tuproq betida qishlab chiqadi. Qishlab chiqqan sklerotsiylar bahorda unib, bandlarga o‘rnashgan gunafsha rangli boshchalar ko‘rinishidagi mevali tanalar chiqaradi. Boshchalar ichida ipsimon xaltasporali xaltalar yetiladi. Ular javdar pishishiga yaqin yetiladi va shamol orqali tarqaladi. Sporalar o‘simlik guliga tushib unadi va ayrim boshoqlarni zararlaydi. Zararlangan boshoqlarda zamburug‘ning shirin yopishqoq, suyuqlik tomchilari shaklidagi konidiyali stadiyasi hosil bo‘ladi. Ana shu suyuqlik "shirin suyuqlik" deb ataladi. Bu shudring o‘ziga ko‘plab hasharotlarni jalb etadi,

hasharotlar esa kasal o‘simliklardagi konidiyasporalarni sog‘lom o‘simliklarga tarqatadi. Konidiyasporalar shamol va yomg‘ir bilan ham tarqalishi mumkin. Kasallangan tuguncha o‘simlik gullashidan keyin qattiq shoxchaga aylanadi. Zamburug‘ sklerotsiylari urug‘lik donga ham tushadi. Bahorda harorat 10-14 °S darajaga yetganida sklerotsiylar unadi va 5 dan 30 donagacha qizg‘ish tusli stroma hosil qiladi, bular boshli bo‘ladi, har bir boshning ichida 200 dan 400 donagacha peritetsiylar hosil qiladi. Bularning har birini ichida 32 donagacha xalta hosil bo‘ladi, har bir xaltada 8 tadan spora bo‘ladi (1x5, 30x200, 400x32). Bu kasallikdan keladigan zarar: birinchidan, don o‘rnida qisman zamburug‘ sklerotsiylari hosil bo‘ladi, don kamayadi, yondosh boshoqchalar mevasiz bo‘lib qoladi, ularda tarkibida alkaloid modda (karnutin va ergotin) bor, hayvonlar zaharlanadi, bola tashlaydi. Tosh kuya sklerotsiysining kattaligi 1 sm dan 5 sm gacha yetadi. Bizda Nurotada, Nurobodda va G‘allaorolda uchraydi. Qarshi kurash : Ekinlarni to‘g‘ri almashlab ekish Urug‘ni tozalab ekish Urug‘ni ekishdan oldin dorilash Bahorgi g‘allani erta ekish Donlarni o‘z vaqtida yig‘ishtirish Tosh kuya bilan kasallangan maydonlardagi g‘allani alohida o‘rib yanchish Yerni yuza yumshatib chuqur haydash. Маккажўхорини чанг қоракуя касаллиги Sorosporium relianum Mc. Apl. f. zeae Makkajo‘xorining bu kasalligi Markaziy Osiyoda, Moldaviyada, Shimoliy Kavkazda, Ukrainada keng tarqalgan. Kasallik makkajo‘xorini sultonini va so‘tasini zararlaydi. Kasallangan sulton to‘liq yoki qisman changlanuvchi qora massaga aylanadi. So‘ta o‘rnida shish paydo bo‘ladi, bu shishlar ichida ko‘plab qora massali spora hosil bo‘ladi. So‘ta

pishish davriga borib yashil va zich so‘ta o‘ramlari sarg‘ayadi, quriydi va ochiladi. Sporalar sekin tarqaladi, chunki bularni so‘ta tolalari to‘sib turadi. Kasallangan o‘simlik o‘sishdan orqada qoladi, bargi kuchli rivojlanadi va rangi o‘zgaradi, hosildorlik 15-20 % kamayadi. Teliosporalar asosan makkajo‘xori iplari hosil bo‘lish paytida pishadi. Ular changib ma’lum bir qismi (asosan) tuproq betiga tushadi. Ma’lum qismi uruqqa tushadi asosan donni (so‘tani) yig‘ishtirish paytida. Patogen bilan zararlanish urug‘ni unish paytida urug‘ nishi yer betiga chiqqunigacha ro‘y beradi. Ayrim vaqtda o‘simlik 2-3 barg hosil qilganida ro‘y beradi. Teliosporalar o‘sib fragmabazidiyali bazidosporalar hosil qiladi. Sporalarni ko‘plab o‘sishi harorat 28-30 °C daraja va meyordagi namlikda yaxshi o‘tadi. Hamma teliosporalar shu yilning o‘zida unmaydi, ayrimlari 2 yil davomida unib chiqish qobiliyatini yo‘qotmaydi. Sorosporium relianum Mc. Apl. f. zeae faqat generativ organlarini yemirmasdan, balki vegetativ hujayralarini ham yemiradi. Qarshi kurash: Almashlab ekish, urug‘larni ekishdan oldin albatta dorilash, chidamli navlar ekish.

Похожие

Lavlagi kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

O‘simlik kasalliklarining qo‘zg‘atuvchilariga qarshi kurashda qo‘llaniladigan pestitsidlar

O‘simliklarni kimyoviy himoya qilish vositalari, fanning maqsadi, vazifasi va rivojlanish tarixi

Beda va dukkakli don ekinlari kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

O’simlik kasalliklarini hisobga olish uslublari