Штейнга эритиш жараёнининг асослари - Материаловедение - Рефераты

Штейнга эритиш жараёнининг асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

105.5 KB

Штейнга эритиш жараёнининг асослари Режа : 1. Штейнга эритиш жараёни қурилмалари . 2. Штейнга эритишда флюсни аҳамияти. 3. Штейнга эритишни асосий реакциялари.

Бир-биридан технологик хусусиятлари, шунингдек қурилмавий лойиҳаланиши билан фарқланадиган мис руда ва бойитмаларини штейнга эритишнинг кўплаб кўринишлари мавжуд. Мис ишлаб чиқариш саноатида ҳозиргача штейнга эритиш усулларидан фақат майда маҳсулотларни қайта ишлашга яроқли ҳисобланадиган яллиғ қайтарувчи печларда эритиш усули кенг тарқалган. Яллиғ қайтарувчи печларда эритишга ўхшаш усул электр печларида эритиш ҳисобланади. Ҳозирги вақтгача мис рудаларини қайта ишлашнинг қадимги усули – шахтали печларда эритиш ўзининг аҳамиятини сақлаб қолди. Мис бойитмаларини яллиғ қайтарувчи печларда штейнга ўтказиб эритиш XIX аср охирларида, металлургик қайта ишлашга камбағал рудалар жалб этилиши ва уларни дастлабки бойитиш усулларининг ривожланишига боғлиқ ҳолда қўлланила бошланди. Яллиғ қайтарувчи печлар фақат майда маҳсулотларни қайта ишлай олади ва ўз навбатида майда ўлчамли флотобойитмаларни штейнга ўтказиб эритиш учун қулай эритиш қурилмаси ҳисобланарди. Яллиғ қайтарувчи печларда эритишнинг асосий мақсади – мис бойитмаларини штейнга ўтказиб эритишнинг бошқа кўринишлари сингари, шихтани икки суюқ маҳсулот – штейн ва шлак олиш билан эритиш ҳисобланади. Бунда штейнга мис ва бошқа қимматли компонентларни тўлиқроқ ўтказиш, кераксиз жинсни эса шлаклаш вазифаси қўйилади. Яллиғ қайтарувчи эритишнинг моҳияти шундан иборатки, юкланган шихта печнинг горизонтал ишчи қисмида углеродли ёқилғининг ёниш иссиқлиги натижасида эрийди. Нам бойитмаларни эритганда юкланган шихта печнинг ён деворлари бўйлаб бурчак (откос) ҳосил қилади; куйиндини эритганда у шлак эритмасининг юзаси бўйлаб ёйилади. Яллиғ қайтарувчи печларда шихта ва эритма юзаси ёнувчи газларнинг ёнишидан ҳосил бўлган машъалнинг бевосита нур тарқатиши ва ички юқори қисмдан қайтган нурларнинг иссиқлиги ҳисобидан қизийди. Печ ички юқори қисмининг

иссиқлик нурларини акс эттириб қайтариб узатиши сабабли бундай печлар яллиғ қайтарувчи деб номланди. Шихта қатламлари орасида иссиқлик узатилиши фақат иссиқлик ўтказувчанлик ҳисобидан амалга оширилиши мумкин. Яллиғ қайтарувчи печлардаги эритма орасида масса алмашинув йўқлиги, эритманинг қўйи қатламларига иссиқлик узатиш фақат иссиқлик ўтказувчанлик ҳисобидан боришини кўрсатади. Бунда шуни назарда тутиш керакки, шихта ва шлакли эритманинг иссиқлик ўтказувчанлиги паст. Бурчак (откос) юзасидаги шихтанинг машъалдан нурланаётган иссиқлик ҳисобидан қизиши, маҳсулотнинг қуриши ва юқори сулфидлар ва бошқа барқарор бўлмаган бирикмаларни термик парчаланиши билан бирга кузатилади. Шихтали бурчак (откос) лар юзаси қизиб бориши билан шихтани ташкил этган осон эрувчан бирикмаларни эриши бошланади. Бу вақтда ҳосил бўлган бирламчи эритма бурчак (откос) юзаси бўйлаб оқиб, ўзида нисбатан қийин эрийдиган компонентларни эритади ва шихтали эритма қатламига келиб тушади. Шу пайтдан бошлаб, шлакли ва штейнли фазаларнинг ажралиши бошланади; оксидли фаза томчилари печда доим мавжуд бўлган шлакнинг умумий массасида эрийди, штейн томчилари эса шлак қатламидан ўтади ва ваннанинг пастки қисмида мустақил штейнли қатлам ҳосил қилади. Штейн томчилари чўкиш тезлиги, томчининг ўлчами қанча катта бўлса, шунча тез боради. Майда штейн томчилари яллиғ қайтарувчи эритиш шароитида печда эритма бўлиш вақти давомида (10-14 соат) тўлиқ чўкиб улгурмайди ва шлак билан чиқиб кетади. Яллиғ қайтарувчи печларда термик тайёрлаш жараёнларидан ўтказилган куйдирилган бойитмаларнинг эриш механизми бошқача бўлади. Куйинди бўлакчалари шлакли ванна юзаси бўйлаб оқиши вақтида у билан таъсирлашади, натижада бўлакча юзасидаги оксидли қатлам шлакда эрийди, сулфидли зарралар эса эритма тубига тушиб, штейн ҳосил қилади. Ишлов берилмаган бойитмаларни эритганда асосий кимёвий жараёнлар темирнинг

юқори сулфидлари печга қайтарилган конвертер шлаклари билан кириб келган магнетит билан қўйидаги реакция бўйича парчаланади: FeS + 3Fe 3 O 4 + 5SiO 2 = 5(2FeO• SiO 2 ) +SO 2 Умумий десульфиризация бундай ҳолларда 45-55 % ни ташкил этади. Куйиндининг эриши оксид ва сулфидларнинг ўзаро кимёвий таъсирланиши билан изоҳланади. Бу эритишда асосий реакциялар: Cu 2 O + FeS = Cu 2 S + FeO ; 10 Fe 2 O 3 + FeS = 7 Fe 3 O 4 + SO 2 шунингдек кремнезём иштирокида FeS ва Fe 3 O 4 ўзаро таъсири боради. Куйдирилган мис бойитмаларини эритишда десульфиризация 20-25 % дан ошмайди. Мис бойитмаларини эритишга мўлжалланган яллиғ қайтарувчи печ ишчи бўшлиғи (пространство) горизонтал жойлашган эритиш агрегати ҳисобланади. Замонавий яллиғ қайтарувчи печларнинг ўлчами қўйидагича: узунлиги 28-35м, кенглиги 6-10м, баландлиги 4-4,5м Бундай печларнинг пастки қисми юзаси 180-350м 3 . Конструкцион тузилишга кўра, яллиғ қайтарувчи печлар фундамент, девор, пастки қисм, юқори қисм, каркас, шихта юклаш ва эритиш маҳсулотлари чиқариш қурилмалари, ёқилғи ёқиш учун горелка (форсунка) лардан иборат. Фундамент қўйма шлак, бетон, ғиштдан тайёрланади. Печ деворлари хромомагнезитли, магнезитли ёки магнезитхромитли ғиштдан тайёрланиб, деворларнинг қалинлиги печнинг юқори қисмларида 0,5-0,6 м, пастки қисмда 0,75-1м ни ташкил этади. Қопламага механик мустаҳкамлик бағишлаш учун у бир қатор колонна ва тортиш устунларидан иборат металл каркас билан маҳкамланади. Яллиғ қайтарувчи печларнинг хизмат қилиш муддати шихта сифати ва унинг юкланиш усулига боғлиқ. Ишлов берилмаган шихта эритилганда,

печнинг ён деворлари бўйлаб, ҳимоя қатламини тез емирилишидан сақловчи шихтали бурчак (откос) ҳосил бўлади. Оловбардошли ғиштдан тайёрланган деворларнинг бардошлигини, асосан эриган ванна сатҳи баландлигида ташқи ёки ички кессонлар ўрнатиб ошириш мумкин. Яллиғ қайтарувчи печнинг муҳим элементи бўлиб, унинг ички юқори қисми ҳисобланади. Ясалишига кўра, печнинг юқори қисми арксимон, осилган бўлиши мумкин. Яллиғ қайтарувчи эритишнинг маҳсулотлари штейн, шлак, чанг ва газлар ҳисобланади. Уларни чиқариш ва олиб ташлаш махсус қурилмалар ёрдамида амалга оширилади. Яллиғ қайтарувчи печлар оловли ҳисобланади. Печда керакли ҳарорат ҳосил қилиш учун ёқилғи ёқилади. Газ ёки кўмир чангини горелкалар ёрдамида, мазут эса форсункалар ёрдамида ёқилади. Ҳозирги вақтда яллиғ қайтарувчи печлар учун кенг тарқалган ёқилғи табиий газ ҳисобланади. Газсимон ёқилғининг камчилиги сифатида кам нурланиш чиқарадиган нурсиз машъалнинг ҳосил қилишини айтиб ўтиш мумкин. Машъални нурлантириш учун таббий газ ёқиш билан бир вақтда горелкаларга мазут пуркалади. Яллиғ қайтарувчи эритиш юқори универсаллиги билан фарқланади; у турли таркибли флотацион бойитмаларни қайта ишлашга яроқли. Бироқ у қўйидаги камчиликларга ҳам эга:  эритиш жараёнлари орасида энг кам иш унумдорлигига эгалиги;  ўзи ҳам ёқилғи ҳисобланган сулфидли маҳсулотларни эритиш учун кўп миқдорда углеродли ёқилғининг сарфланиши;  иссиқликнинг Ф.И.К. пастлиги;  олинадиган штейн таркибини бошқариб бўлмаслиги;  атроф-муҳитни ифлосланишига олиб келадиган олтингугурти кам газлардан фойдаланишнинг қийинлиги;  хом ашёдан комплекс фойдаланишнинг паст даражаси;  қимматли ўтга чидамли ғиштларнинг кўп сарфланиши.

Сулфидли маҳсулотларни яллиғ қайтарувчи эритишга ўхшаш эритиш усули электр печларида эритиш ҳисобланади. Электр печларида эритиш яллиғ қайтарувчи эритишдан шуниси билан фарқ қиладики, унда шлакли эритма орқали электр токи ўтказилганда ҳосил бўладиган иссиқлик натижасида шихта эрийди. Яллиғ қайтарувчи эритишга нисбатан электр печларида эритиш юқори иш унумдорлигига эга эканлиги, чиқаётган газларнинг ҳажми камлиги ва ҳарорати пастлиги сабабли иссиқликнинг кам йўқолиши, иссиқликнинг Ф.И.К. юқорилиги, эритмаларнинг қаттиқ қизиши сабабли қийин эрийдиган шихтани қайта ишлаш мумкинлиги, шлаклар билан миснинг кам чиқиб кетиши билан ажралиб туради. Мисли рудаларни шахтали эритиш штейнга эритишнинг қадимги усулларидан бири ҳисобланади. Мисли руда ва бойитмаларни қайта ишлаш учун шахтали эритишнинг қўйидаги тўрт кўринишини ишлатиш мумкин: қайтарувчи, пиритли (оксидловчи), яримпиритли, ва такомиллаштирилган пиритли ёки мис-олтингугуртли. Замонавий мис металлургиясида рудали хом ашёни қайта ишлашда охирги иккитаси ўз аҳамиятини сақлаб қолди. Оксидланган ёки иккиламчи хом ашёни қайта ишлашга яроқли қайтариб эритиш жараёни учун зарур бўлган иссиқлик, сарфи қаттиқ шихта массасининг камида 15 % га тенг бўлган кокс ёқиш натижасида олинади. Пиритли эритиш сулфидли шихтанинг оксидланишидан ҳосил бўладиган иссиқлик ҳисобидан тўлиқ бориши мумкин. Таркибида камида 75% пирит бўлган, фақат юқори сулфидли рудаларни қайта ишлашга яроқли пиритли эритиш, деярли ўз аҳамиятини йўқотди. Шахтали эритишни автоген шароитда олиб бориш учун дастлабки шихтада сулфидлар етарли бўлмаганда, иссиқлик етишмовчилиги углеродли ёқилғи ёқиш билан қопланади. Керакли иссиқлик сулфидларни ва ёқилғини ёнишидан олинадиган шахтали эритишнинг бундай кўриниши, яримпиритли эритиш деб ном олди. Яримпиритли усул билан бой бўлакли руда ёки флотобойитмаларни агломерацияли куйдириш билан олинадиган агломератларни эритиш мумкин. Шахтали эритиш нисбатан арзон

технологик жараён ҳисобланади. Уни амалга ошириш учун кам ўтга чидамли ғиштлар талаб этилади; печнинг оддий ва арзон конструкциялари ишатилади. Эритишнинг бу кўриниши афзалликларига, кам масштабли ишлаб чиқариш учун жараённинг яроқлиги, чунки шахтали печлар истаган узунликда қурилиши мумкин ва солиштирма унумдорликнинг юқорилиги киради. Шахтали эритишнинг қўлланилишини чегараланганлиги эритишнинг бу тури учун рудали хом ашёнинг йўқлиги ва хом ашёдан комплекс фойдаланиш даражаси пастлиги билан изоҳланади. Шахтали эритиш ишчи бўшлиғи шахтага ўхшаб вертикал жойлашган эритиш қурилмасида олиб борилади (расм). 7-расм. Шахтали печ.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати: 1. Н.И.Уткин «Производство цветных металлов» М. «Интермет Инжиниринг» 2000 й. 2. Под редукцией В.И.Коротича «Начала металлургии» Екатеринбург УГТУ 2000 й. 3. Гудима Н.В. и др. «Технологические расчёты в металлургии тяжёлых цветных металлов». М.; Металлургия 1977 й. 4. Кучерский Н.И. «Золото Кызылкумов» Т. «Шарк»1998 й. 5. «Цветные металлы» журнали 1999- 2004 й. 6. «Ўзбекистон кончилик хабарномаси» журнали. 2000- 2004 й. 7. «Горный журнал» журнали 2000 - 2004 й. 8.Arxiv.uz

Похожие

Оксидлаб куйдириш асослари

Танлаб эритиш (синиллаш) Термодинамикаси

Автоген жараёнлари асослари

Металлургик жараёнларни таснифланиши

Нодир металларни синиллаб эритиш жараёни кинетикаси