Yer osti kon ishlarida shamollatish ishlarini olib borish - Горное дело - Рефераты

Yer osti kon ishlarida shamollatish ishlarini olib borish

Загружено в:

10.10.2023

Скачано:

0

Размер:

383.3818359375 KB

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI Konchilik ishi va metallurgiya FAKULTETI MAVZU: Yer osti kon ishlarida shamollatish ishlarini olib borish Bajardi Qabul qildi MUSTAQIL ISH

MAVZU: Yer osti kon ishlarida shamollatish ishlarini olib borish Reja: 1. Shamollatish usullari va ularning qo’llanishi 2. Mahalliy shamollatish ventilatorlari yordamida shamollatish 3. Havo sarfini hisoblash va shamollatish uskunalarini tanlash

1.Shamollatish umumshaxta depressiyasi bo’yicha yoki mahalliy shamollatish ventilatorlari yordamida amalga oshirilishi mumkin. Umumshaxta depressiyasi bo’yicha shamollatish usulida kavjoylarni uzluksiz shamollatish ta ’minlanadi, bu esa ushbu usulning asosiy afzalligi hisoblanadi. Gazsiz shaxtalarda, agar boshi berk lahimlarning uzunligi 10 m gacha b o ‘lsa, ularni lahim yonidan o’tayotgan havo oqimi hosil qilayotgan diffuziya hisobiga shamollatish mumkin. Gazli shaxtalardan diffuziya yordamida shamollatish taqiqlanadi. Umumshaxta depressiyasi hisobiga shamollatish usulidakon-tayyorlov lahimlari kavjoyga kiradigan va undan chiqadigan ishlatilgan havo struyalarini ajratish ylama shamollatish quvuri (2) yordamida bajariladi (8.1-rasm). Bunda b o ‘ylama to ‘siq lahim o ‘qi yo’nalishi b o ‘yicha o ‘rnatiladi. Hozirgi vaqtda shaxtalarda bo’ylama to ‘siqdan ayrim hollardagina foydalaniladi. Uncha katta bo’lmagan ko’ndalang kesim yuzali parallel lahimlar (proseklar, pechlar, oraliq shtreklar) kavjoylarini shamollatishda, asosan, shamollatish quvuridan foydalaniladi. Shamollatiladigan lahimlar uzunligi 60 m gacha bo’lgan lahimlarni shamollatishda to ‘siq va quvurdan foydalanishmumkin. Bremsberg, uklon va sirpanmalarni o’tishda parallel lahimlardan keng foydalaniladi. Prosek yoki yo’lak kabi parallel lahimlar asosiy lahimdan 10—30 m masofada unga parallelo’tkaziladi va har bir 10—30 m da asosiy lahim bilan tutashtirma lahim orqali ulanadi.

Kavjoy surilib borishi mobaynida tutashtirmalar to’siq bilan yopib boriladi. Tutashtirma (sboyka)lar orasidagi masofa qisqargan sari kavjoyni shamollatish yaxshilanib boradi, biroq ular orqali sirqib chiqadigan havo miqdori ko’payadi. O’ta qiya kon yotqiziqlari bo’ylab ko’tarmalar o’tilganda ularning kavjoylarini shamollatish uchun

burg’ilash skvajinalari keng qo’llaniladi. Bunda qavatning yoki nimqavatning bor balandligi b o ‘yicha diametri 300—800 mm, uzunligi 50—150 m ga teng skvajinalar burg’ilanadi. Tashish va shamol latish shtreklarini tutashtiruvchi skvajina orqali sirpanma o’tiladi. Shunday qilib lahimlarni yelvizak shamollatishga erishiladi.

2.Mahalliy shamollatish ventilatorlari yordamida shamollatish Lahimlarni o’tishda toza havoni lahim kavjoyiga shamollatish quvuri orqali yetkazib beradigan mahalliy shamollatish ventilatorlari qo’llanadi. Lahimni o’tish va mustahkamlash pasportida alohida bo’lim tuzilgan bo’lib, unda quyidagilar ko’zda tutilgan bo’ladi: — shamollatish usuli va sxemasi; — lahimni shamollatishga zarur bo’lgan havo miqdorining hisobi; — quvur va ventilator tipi. Boshi berk lahimlarni shamollatish uch usulda amalga oshirilishi mumkin: havoni haydash, so’rish va aralash usullar. Shaxtalarda havonihaydashga asoslangan shamollatish usuli keng qo’llaniladi. Toza havoni haydash usulida quvurdan katta tezlikda chiqayotgan havo struyasi kavjoy oldi bo’shlig’idan chang va gazni jadallik bilan chiqarib yuboradi (8.2-rasm). Gazdor shaxtalarda lahimni ko’mirdan o’tilganda uning yon devorlaridan bor bo’yicha ajralib chiqadigan metan kavjoyga

kira olmaydi. iroq bu usulda lahim shamollatilganda gaz va changli havo struyasi lahim bo’ylab harakatlanadi. Havo tarkibidagi gaz va changlar konsentratsiyasini kamaytirish uchun kavjoy oldi zonasida forsunkalar yordamida tuman hosil qilish tavsiya etiladi va ular portlatishdan so’ng 5 daqiqa davomida ishlab turadi. Xavfsizlik qoidalari bo’yicha quvur oxiri bilan kavjoy o’rtasidagi masofa 1tr 8 m dan oshmasligi kerak, chunki 1tr masofa juda katta bo’lganda kavjoyga yaqin joyda havo harakatlanmaydigan zona hosil qiladi (8.3-rasm).

Ventilator shamollatiladigan lahim og’zidan 10 m masofada toza havo struyasi yo’nalishi bo’yicha o’rnatiladi. Bunda ventilatorlarningunumdorligi umumshaxta depressiyasi ta’si rida boshiochiq lahim bo’ylab harakatlanadigan havo miqdorining 70 % dan kam bo’lmasligi lozim.Unumdorligi juda katta bo’lgan ventilatorlar havo struyasidan gaz va chang bilan ifloslangan havoni ham so’rib olishi mumkin.So’rish usulida boshi berk lahimni shamollatishda, ya’ni ha voni quvur orqali kavjoydan so’rib olishda portlatish natijasida hosil bo’lgan gaz va changlar bevosita quvurga kirib, u orqali boshi ochiq lahimga chiqib ketadi.Biroq bu usulda shamollatishda quvur oxiridan 1—2 m kav joyga bo’lgan masofada havo harakati to ‘xtab qolishi mumkin. Shuning uchun quvur oxiridan kavjoygacha bo’lgan masofa minimal bo’lib, 8.1- shartni ta’minlashi kerak bo’ladi:

Gazdor qatlamlar orqali lahimlar o ‘tishda ularni so’rishusulida shamollatishga ruxsat etilmaydi, chunki bunda lahim yon devorlari bo’ylab ajralib chiqadigan metan toza havo bilan birga kavjoyga kirib keladi. Aralash shamollatish usulida bitta ventilator havoni haydab beradi, ikkinchisi esa uni so’rib oladi. Havo haydovchi ventilator kavjoydan 50—100 m masofada o ‘rnatiladi va har 50 m da yangi joyga surib turiladi. So’rish quvuri oxiri bilan havo haydovchi ventilator o’rtasidagi masofa 10—15 m ni tashkil qiladi. Aralash shamollatish usuli boshi berk lahimlarni tezlik bilanshamollatishni ta’minlaydi va, odatda, lahimlarni tezkor o’tishda qo’llaniladi. Gazdor shaxtalarda havo haydovchi ventilator kavjoyga tarkibida metan bo ‘lgan havoni haydashi tufayli boshi berk lahimlarni aralash usulda shamollatish tavsiya etilmaydi. Lahimni kombayn bilan ko’mir qatlami orqali o’tishda aralash shamollatish usulining 8.5-rasmda keltirilgan sxemasidan foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bu sxemada lahimga so’rish quvuri (2) orqali

o’tadigan changli havodagi changni tutadigan APU tipidagi changtutgich agregati (1) o’rnatiladi. Toza havo struyasi kavjoyga havoni o’tkazish klapaniga(4) ega bo’lgan quvur (3)orqali ventilator yordamida haydaladi.APU agregatining unumdorligi 250 m3/daqiqa b o ‘lib, ishlatilganda changlanish miqdori 3000 mg/m3 bo’lgan havoning changlanish miqdori 10 mg/m3 gacha kamaytirishni ta’minlaydi.Kon- tayyorlov lahimlarini shamollatishda bir bosqichli o’q yo’nalishli va markazdan qochirma prinsipda ishlaydigan mahalliy shamollatish ventilatorlaridan foydalaniladi Markazdan qochirma ventilatorlarning o’lchamlari katta va massasi og’ir b o ‘lganligi sababli ulardan katta uzunlikka (1000 m va undan ham uzun) va ko’ndalang kesim yuzaga ega bo’lgan lahimlarni shamollatishda foydalaniladi. Gaz va chang bo’yicha xavfli bo’lgan shaxtalarda o’q yo’nalishli ventilatorlar faqat havoni haydash asosida lahimni shamollatishda qo’llanadi Qazish va kon- tayyorlov lahimlarida faqat pnevmatik energiyadan foydalanishga ruxsat etilgan shaxtalarda boshi berk lahimlarni shamollatish uchun havo berishi 1,4 m3/sek, depressiyasi 1400 Pa bo’lgan ВМП-4М rusumli va havo berishi52 m3/sek, depressiyasi 2000 Pa, ВМП-6/1 rusumli mahalliy shamollatish ventilatorlari ishlab chiqarilmoqda.Gazdor shaxtalarda boshi berk lahimlarni shamollatishda rezina ventilatorlaridan foydalaniladi.Qiya va gorizontal lahimlarni o’tishda ventilator lahimning yuqori burchagi yoki zaminiga o’rnatiladi. Mahalliy shamollatishda, asosan, doirasimon kesim yuzali, usti plastmassa va p o ‘lat varaqlar bilan o ‘ralgan, maxsus matodan yasalgan shamollatish quvurlari qo’llaniladi. Lavsan, kapron yoki polimer bilan yopilgan paxta matodan diametri 400—1000 mm, asosiy qismining uzunligi 20 m, yordamchi qismi uzunligi 5—10 m bo’lgan, standartlashtirilgan quvurlar ishlab chiqarilmoqda. Quvurni lahim to ‘sini ostidan tortilgan sim arqoncha (tross)ga osib qo’yish uchun quvurning maxsus joylariga ilgak o’rnatilgan bo’ladi. Quvur shikastlanishi mumkin bo’lganligi uchun uni

lahim zaminiga o’rnatishga ruxsat etilmaydi.Mato quvurlar metall quvurlardan 10—15 marta yengil bo’lib, ulanish joylari esa 7—10 barobar kam bo’lganligi uchun havo sirqishi ham shuncha marta kam bo’ladi.Quyidagilar matodan yasalgan quvurlarning kamchiligi hisoblanadi: so’ruvchi shamollatish usulida qo’llash mumkin emas- ligi va mexanik shikastlanishga chidamliligining yuqori emasligi.Diametri 300:1000 mm gacha b o ‘lgan doirasimon kesim yuzaga ega metall shamollatish quvurlari qalinligi 2—3 mm po’lat taxtalardan yasaladi. Quvur liniya uzunligi 2—4 m bo’lgan alohida zvenolardan yig’iladi. Zvenolar bir-biriga flaneslar yordamida ulanadi. Gorizontal va qiya lahimlarda metall quvurlar mustahkamlagich to ‘siniga sim yordamida osib qo’yiladi. Kon-tayyorlov lahimlarni tezkor usulda o’tilganda quvur oxiri bilan kavjoy o’rtasidagi masofani doimiy ushlab turishni ta’minlash maqsadida shamollatish quvurini uzluksiz uzaytirib boradigan akkumula- tor quvuridan foydalaniladi. Masalan, akkumulator vazifasini 30 m quvur seksiyasini almashtirgan chig’ir bilan tortiladigan gofrirlangan quvur (1) bajaradi (8.6-rasm). Vertikal stvollarda quvur liniyasi po’lat simarqon (kanat)ga osib qo’yiladi. Portlatish ishlarida asosiy quvur shikastlanishining oldini olish uchun uning ketiga egiluvchan quvur ulanadi. Ventilator yer yuziga o’rnatiladi. Portlatish ishlarida hosil bo’ladigan gazlar bo’yicha havo sarfini hisoblash. Lahim kavjoyiga beriladigan havo hajmi 30 daqiqagacha bo’lgan vaqtda lahimdan chiqayotgan havo tarkibidagi zaharli gazlar konsentratsiyasini 0,008 % gacha kamaytirishni ta’minlay olsin. Havoni haydovchi shamollatish usuli qo’llanilganda havo sarfini suvdorlikni hisobga olgan holda V.N. Voronin ifodasi orqali hisoblanadi:

Xulosa Kon laximlarida shamollatishdan asosiy maqsad kon laximlarida ishlayotgan ishchilarga tozza xavo yetkazib berish shamollatish asosan quvirlar orqali yetkazib beriladi. Maxalliy shamollatishda esa ventilatorlardan foydalaniladi Boshi berk laximlarni uch usulda amalga oshirish mumkin havoni xaydash, sorish va aralash usullar.

Foydalanilgan Adabiyotlar 1. Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida. —T. «O’zbekiston» 1997. 2. Sagatov N.X., Melikulov A.J., Shamirzayev X.X. Foydali qazilma konlarni yerosti usulda qazib olish. O’quv qo’llanma. 1-qism. — T., 2004. 3. Ушаков K.3., Бурчаков A.C., Пучков Л . А ., Медведев И . И . Аэрология горных предприятий. — М.: «Недра», 1987. 4. Килячков А.П. Технология горного производства. — М. Недра, 1992. 5. Правила безопасности в угольных и сл a нцевых шахтах. — М.: «Недра», 1986. 6. Каледина Н. О. Вентиляция производственных объектов. — М.: МГГУ, 2001. 7. Пучков Л.А., Сластунов C . B ., Коликов К.С. Проблемы шахт ного метана. — М.: МГГУ, 2002. 8. Безопасность жизнедеятельности. Под редакцией Ушакова К.З. — М.: МГГУ, 2005. 9. Ушаков К.3., Каледина Н.О., Кирин Б.Ф. и др. Безопасность ведения горных работ и горноспасательное дело. — 2-е изд. — М.: МГГУ, 2002. 10. СубботинА.И Управление безопасностью труда — М.: МГГУ, 2004. 11. Малашкина B . A . Дегазационные установки. — М.: МГГУ, 2000.

12. http :// www . uz / rus / industries / cmi . htm — Угледобывающая

Похожие

Foydali qazilma konlarini yer osti usulida qazib olish imkoniyatlari

Foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olishda karyer hajmini va uning unumdorligini aniqlash

Geologiya qidiruv ishlari va rudalarni qazib olish

Konchilik sanoati tarixi

Gaz sarfining mavsumiy o‘zgarishlarini rostlash