Neft-gaz sistemasida ko’pikni barqarorlashtirish - Горное дело - Рефераты

Neft-gaz sistemasida ko’pikni barqarorlashtirish

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

616.5771484375 KB

Neft-gaz sistemasida ko’pikni barqarorlashtirish Reja: 1. Gazni tozalashda hosil bo’ladigan ko’pikni tadqiq qilish. 2. Ko’pikni tuzilishi va fizik-mexanik xossalari. 3. Neft-gaz tizimida ko’pikni barqarorlashtirish. 1

Gaz tarkibidagi vodorod sulfid va merkaptanlarni aniqlash tajriba qurilmasi. Tahlil uchun kerakli jihozlar: kolbalar, Dreksel sklyankasi, byuretka, pipetka, gaz o’lchagich, o’lchovchi tsilindr, manometr, tubusli sklyanka, termometr. Kerakli reaktivlar: CdCl 2 kadmiy xlorid, Cd(CH3COO) 2 kadmiy sirkasi, yod 0,1n li, kraxmal 0,5 % li eritma, 10n li natriy tiosulfati eritmasi. Qurilmani yig’ish va ishga tayyorlash: Naylar va quvurlar tizimida mavjud gazlarni siqib chiqarish va tahlilni aniqlik darajasini oshirish maqsadida tadqiq qilinishi lozim bo’lgan gaz quvuri 2-3 marta ochib – yopilpdi, so’ngra quyidagi ketma-ketlikda jixozlar ulanadi: Gaz tarkibidagi vodorod sulfid va merkaptanlarni aniqlash qurilmasi sxemasi. 1 – Dreksel sklyankasi; 2 – tubusli sklyanka; 3 – manometr; 4 – termometr; 5 – o’lchovchi tsilindr; 6,7 – shisha jo’mraklar. Tahlil uchun H 2 S va RSH olish: 1-3- Dreksel sklyankasiga kadmiy xloridning 30%li eritmasidan 50 ml. quyiladi. Kadmiy xloridga asosan H 2 S yuttiriladi. Oxirgi Dreksel sklyankasiga kadmiy sirkasining 0,3%li eritmasidan 50 ml. quyiladi va bu eritmadan RSHni yuttirish maqsadida foydalaniladi. Yuttirilish jarayoni to’q sariq rangga qadar amalga oshiriladi. Gaz ulchagich ko’rsatgich qayd qilib olinadi. 2

Titrlash jarayoni va tahlili: Oxirgi Dreksel sklyankasidagi kadmiy sirkasiga yutlgan RSH kolbaga olinadi va titrlashlash amalga oshiriladi. Titrlovchi reagent sifatida natriy tiosulfatning 10%li eritmasi qo’llaniladi. Byuretka natriy tiosulfat erimasi bilan to’ldiriladi. Kolbadagi kadmiy sirkasiga yutlgan RSH aralashmasiga 0,1n li yod eritmasidan 10 ml. quyiladi. Aralashma qo’ng’ir jigar tusga kiradi, so’ngra aralashma byuretka ostiga tomchi holatda natriy tiosulfat erimasi bilan och sariq (limon rangli) tusga kirgunga qadar titrlanadi, so’ngra aralashmaga kraxmalning 0,5 % li eritmasidan 6 ml. quyiladi. Aralashmaning rangi qo’ng’ir binafsha tusga kiradi. So’ngra aralashma och (shaffof) rangga kirgunga qadar titrlanadi. Byuretkadagi ko’rsatgich qayd qilib olinadi va ushbu titrlash jarayoni “ishchi aralashma” deb nomlanadi. So’ngra bu jarayonni “bo’sh aralashma” bilan davom ettiriladi. Buning uchun kolbaga kadmiy sirkasining 0,3%li eritmasidan 50 ml. quyiladi va titrlashlash amalga oshiriladi. Titrlovchi reagent sifatida natriy tiosulfatning 10%li eritmasi qo’llaniladi. Byuretka natriy tiosulfat erimasi bilan to’ldiriladi. Kolbadagi kadmiy sirkasiga usti ga 0,1n li yod eritmasidan 10 ml. quyiladi. Aralashma qo’ng’ir jigar tusga kiradi, so’ngra aralashma byuretka ostiga tomchi holatda natriy tiosulfat erimasi bilan och sariq (limon rangli) tusga kirgunga qadar titrlanadi, so’ngra aralashmaga kraxmalning 0,5 % li eritmasidan 6 ml. quyiladi. Aralashmaning rangi qo’ng’ir binafsha tusga kiradi. So’ngra aralashma och (shaffof) rangga kirgunga qadar titrlanadi. Byuretkadagi ko’rsatgich qayd qilib olinadi va ushbu titrlash jarayoni “bo’sh aralashma” deb nomlanadi. Hisoblash: Olingan qaydlarni quyidagi formulaga asoslanib hisoblash amalga oshiriladi: Bu yerda: Ia - byuretkadagi “ishchi aralashma” ko’rsatgichi, Ba - byuretkadagi “bo’sh aralashma” ko’rsatgichi, 0,1 - yodning normalliligi, 17 – kadmiy sirkasiga RSH ning yutinishi mumkin bo’lgan maksimum qiymati, V – gaz o’lchagichdagi qo’rsatgich. 3

Gaz tarkibidagi oltingugurt (IV) oksidini aniqlash tajriba qurilmasi Tahlil qilinayotgan gaz aralashmasi titrlangan yod eritmasi solingan yutuvchi qurilma orqali o’tkazsak sulfat kislota hosil bo’ladi. SO 2 + I 2 + 2N 2 O = N 2 SO 4 + 2HI Uchuvchan yodning yo’qolishini oldini olish uchun yutuvchi qurilmaga kraxmal eritmasi quyiladi. O’tkazilgan gaz hajmini va sarflangan yod eritmasi miqdorini bilgan holda S O 2 miqdorini hisoblab topish mumkin. Kerakli reaktivlar: 1. Yod, 0,1 n li titrlangan eritma; 2. Kraxmal, 0,5 % li eritma. Qurilmaning yozuvi va uni ishga tayyorlash: Tajriba quyidagi rasmda ko’rsatilgan qurilmada amalga oshiriladi. Qurilma 250 ml sig’imli yutuvchi Drektsil sklyankasi 1 va jo’mrak 7 dan tashqil toptan. Yutuvchi sklyanka bir tomondan gaz manbasiga ikkinmi tomondan yon tubusga ega bo’lgan sklyanka 2 ning yuqori tiqiniga monometr 3 va termometr 4 o’rnatilgan. Yonaki tubus tiqiniga esa jo’mrak 6 bilan jihozlangan quyilish nayi o’rnatilgan bo’lib ish mobaynida uning tagiga o’lchagich tsilindr 5 qo’yiladi. SO 2 ni aniqlash qurilmasi sxemasi. 1 – Dreksel sklyankasi; 2 – tubusli sklyanka; 3 – manometr; 4 – termometr; 5 – o’lchovchi tsilindr; 6,7 – shisha jo’mraklar. 4

Aniqlash usuli: Yutuvchi sklyanka 1 ga 5 ml kraxmal eritmasi va ochiq havo rang hosil bo’lgunicha bir necha tomchi yod quyiladi. SHundan keyin yutgichga (sklyanka) 10 ml 0,1 n yod eritmasi quyiladi. Bu paytda eritma rangi ko’k binafsha rangga kiradi. Qurilmaga gaz manbasi ulanadi va jo’mraklar 6,7 bir sekundda 2-4 pufakcha hosil qilish tezligi bilan o’tayotgan gazni rostlab turadi. Gaz eritma rangi ko’k binafshadan past havo rangga o’tgunga qadar yuboriladi. Bu vaqtda jo’mrak 7 berkitiladi va jo’mrak 6 orqali o’tayotgan suvning tsilidr 5 ga oqib tugashi kutiladi hamda bu jo’mrak ham berkitiladi. TSilindrga oqib tushgan suv hajmi o’lchanadi, temperatura belgilanadi, gaz bosimi va barometrik bosim ham aniqlanadi. O’tkazilgan gaz hajmi tarkibidan SO 2 miqdori quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi: X = 0,0032 • 10 = 0,032 g Bu yerda: 0,0032 – 1 ml 0,1 n li yod eritmasiga ekvivalent SO 2 miqdori, gr; 10 – 0,1 n yod eritmasi hajmi, ml; SO 2 ning hajmiy ulushdagi miqdori:y= X⋅21 ,89 ⋅1000 ⋅100 64 (V0+10 ,95 ) =34203 ,1⋅X (V0+10 ,95 ) haj, % Bu yerda: 21,89 – normal sharoitdagi 1 g SO 2 molekulasi hajmi, ml; 64 – SO 2 ning molekulyar o g’ irligi. V0 – normal sharoitga o’tkazilgan oqib o’tgan gaz hajmi, ml; 10,95 – 10 ml 0,1 n li yod eritmasi yutgan SO 2 hajmi. Merkaptanlarning fizik-kimyoviy xususiyatlari Olingugurt saqlovchi gaz va gazkondensati tarkibidagi merkaptanlar, asosan alkantiollar guruxiga mansubdir. Ularning xossalari jadvalda keltirilgan. Haroratga bog’liq holda merkaptan bug’larining bosimi Temperatura, °S 90,7 75,3 -67,5 -58,8 -49,2 -43,1 -34,8 Bosim, mm sim . ust 1 5 10 20 40 60 100 Temperatura, °S -51,28 -23,87 -9,47 -0,03 5,98 Bosim, mm sim . ust 41,13 201,46 399,30 599,40 760,64 Etilmerkaptan ning to’yingan bug’ bosimi 5

Temperatura, °S 0,405 5,236 10,111 15,017 19,954 24,933 29,94 4 Bosim, mm sim . ust 187,57 233,72 289,13 355,22 433,56 525,86 633,9 9 Temperatura, °S 40,092 45,221 50,390 55,604 60,838 66,115 Bosim, mm sim . ust 906,06 1074,6 1268,0 1489,1 1740,8 2026,0 0-66 °S temperatura oralig’ida etilmerkaptanning to’yingan bug’ bosimi (mm sim. ust) quyidagi tenglama orqali hisobyulanadi Etilmerkaptanning bug’lanish issiqligi (kal/molg’): 25 °S da 6526±2 35 °S da 6 401 -2 7-35 °S temperatura oralig’ida etilmerkaptanning bug’lanish issiqligi (mm sim. ust) quyidagi tenglama orqali hisobyulanadi Alkantiol larning fizik-kimyoviy xususiyatlari Modda Formula si M Elementar tarkibi % mass .ρ4 20 Tuzilishi Emperik C H S Metantiol C-S-H CH 4 S 48,109 24,97 8,38 66,65 0,8665* Etantiol C-C-SH C 2 H 6 S 62,136 38,66 9,73 51,61 0,8391 4 1,43105 Propantiol-1 C-C-C-SH C 3 H 8 S 76,163 47,31 10,59 42,10 0,8411 1,4380 Propantiol-2 C-C-(SH)-C C 3 H 8 S 76,163 47,61 10,59 42,10 0,81 431 1,42554 Butantiol-1 C-C-C-C-SH C 4 H 10 S 90,190 53,27 11,18 35,55 0,841 61 1,44298 2-metilpropan- tiol-1 C-C (S) -C-SH C 4 H 10 S 90, 1 90 53,27 11,18 35,55 0,8339 1,4387 Butantiol-2 C-C ( SH ) -C-C C 4 H 10 S 90, 1 90 53,27 11,18 35,55 0,82947 1,43663 2-metilpropan- tiol-2 C- ( C ) C ( SH ) -C C 4 H 10 S 90, 1 90 53,27 11,18 35,55 0,80020 1,42320 Pentantiol-1 C-C-C-C- S- SH C 5 H 12 S 104,217 57,62 11,61 30,77 0,84209 1,44692 2-metil- butantiol-1 C-C-C (S) -C-SH C 5 H 12 S 104,217 57,62 11,61 30,77 0,842 1,4445 6

3-metil- butantiol-1 C-C (S) -C-C-SH C 5 H 12 S 104,217 57,62 11,61 30,77 0,8350 1,4415 Pentantiol-2 C-C ( SH ) -C-C-C C 5 H 12 S 104,217 57,62 11,61 30,77 0,83268 1,4412 2-metil- butantiol-2 C- ( HS ) C (S) -C- C C 5 H 12 S 104,217 57,62 11,61 30,77 0,81 2 1,4379 3-metil- butantiol-2 C-C (S) -C ( SH ) - C C 5 H 12 S 104,217 57,62 11,61 30,77 0,8409 1,4446 Pentantiol-3 C-C-C ( SH ) -C-C C 5 H 12 S 104,217 57,62 11,61 30,77 0,841 0 1,4447 Geksantiol-1 C-C-C-C-C-C- SH C 6 H 14 S 118,244 60,95 11,93 27,12 0,8424 1,4496 7

Tiollarning 20—30 °S haroratda suvda va ishqorda eruvchanligi , g/l Modda Eruvchanligi , g/l suv 1 N NaOH Metantiol Etantiol Propantiol-1 Butantiol-1 Pentantiol-1 Geksantiol-1 Gentantiol-1 Oktantiol-1 Monantiol-1 23,3 6,76 1,96 0,57 0,164 0,047 0,0138 0,0040 0,00115 Yuqori Yuqori Yuqori Yuqori 328, 0 94, 0 27,6 8,0 2,3 Tiollarning uglevodorodlar bilan hosil qilgan azeotropi. Tiollar Uglevodorod lar Azeotrop Nomi T, qayn °S Modda T, qayn °S T, qayn °S Olingugurt miqdori RSH, % mas. Metantiol 660 izo-Butan -11,70 -13,0 14,9 Etantiol 35,04 izo-Pentan n-Pentan 2-Metil-2-Butan TSiklopentan Neogeksan 27,90 36,15 37,20 49,35 49,70 25,72 30,46 33,0 34,95 34,41 20,0 51,0 60,0 89,0 83,0 Propantiol-1 67,82 izo-Geksan n-Geksan Metiltsiklopentan TSiklogeksan 60,40 68,75 71,85 80,85 59,20 64,35 66,45 67,77 23,9 53,6 64,2 97,2 Propantiol-2 67,82 izo-Geksan n-Geksan Metiltsiklopentan 60,40 68,75 59,20 64,35 23,9 52,6 8

TSiklogeksan 71,85 80,85 66,45 67,77 64,2 97,6 Butantiol-1 98,58 2,3-Dimetilpentan izo-Geptan n-Geptan 89,90 90,10 98,40 89,50 89,74 95,45 15,1 15,4 49,4 9

Etanolaminlarning suvli eritmalarida merkaptanlarning eruvchanligi Tabiiy gaz tarkibida, 0,5 g/m 3 dan 1,5 g/m 3 gacha oraliqda mavjud metil-, etil- va izopropilmerkaptanlarning amin eritmalarida eruvchanligi Genri qonuni bo’ysunadi; bunda merkaptanlarning joylashuvi quyidagicha: CH 3 SH > C 2 H 5 SH > izo- C 3 H 7 SH, alkanolaminlarniki esa - MEA- DEA-TEA. 20 °S temperatur ada DEAning suvli eritmasidagi merkaptanlarning Genri bo’yicha egri kostantasi. X-o’qi byicha – DEA ning massa miqdori, % U-o’qi byicha - Genri kostantasi, MPa Bu turdagi joylashuv merkaptanlarning organik ishqorlar-aminlar bilan kislata-asosli mexanizm tahsirlashuvi kuzatiladi. Merkaptanlarning eruvchanligi aminlarning eritmadagi kontsentrtsiyasi ortib borishi bilan ortadi. Etilmerkaptanning C 2 H 5 SH MDEAning suvli eritmasidagi eruvchanlik izotermalari rasmda keltirilgan. Etilmerkaptanning C 2 H 5 SH 20 °S temperaturada MDEAning suvli eritmasidagi eruvchanlik izotermalari: egrilardagi sonlar- MDEAning suvli eritmasidagi kontsentratsiyasi, molg’/l gorizontal chiziq - etilmerkaptanning C 2 H 5 SH eritmadagi miqdori, molg’/l 10

Alkanaminlarda merkaptanlarning eruvchanligiga eritmada SO 2 ning mavjudligi sezilarli tahsir ko’rsatadi. Amin eritmasida SO 2 ning miqdori 2 g/l ni tashkal etganda etilmerkaptanning C 2 H 5 SH eruvchanligi 2,5 - 4 marotaba kamayadi. Eritmada SO 2 ning miqdori ortishi bilan etilmerkaptanning C 2 H 5 SH eruvchanligi uning suvda eruvchanlik darajasiga teng bo’ladi, bunda eruvchanlik o’zgarishi xarakteri eritmaning muxiti rN o’zgarishiga to’g’ri keladi. SHunday qilib, gazlarni H 2 S va SO 2 dan aminli tozalash sanoat qurilmalarida, bir vaqtning o’zida gaz tarkibidagi merkaptanlardan to’liq tozalash imkoni mavjud emas. 20 °S temperaturada, (gaz tarkibida RSH miqdori 5 g/m 3 ) Etilmerkaptan C 2 H 5 SH eruvchanligining, DEAning suvli eritmasidagi kotsentratsiyaga bog’liqligi X-o’qi byicha – DEA ning massa miqdori, % U-o’qi byicha – eritmadagi C 2 H 5 SH miqdori , mg oltingugurt/l Gazlarni oltingugurt saqlovchi moddalardan aminli tozalash sanoat qurilmalari tahlili shuni ko’rsatdiki, 25 % DEA bilan, absorbentning sug’orishga quyilishi 1 m 3 gaz uchun 1-1,5 l bo’lganda gaz tarkibida mavjud merkaptanlardan (500 mg/m 3 ) tozalanishi 10 % dan ortmaydi. Etilmerkaptanning C 2 H 5 SH alkanamin suvli eritmalarida eruvchanligi. (t = 20 o C, gaz tarkibidagi miqdori - 5 g/m 3 ) Aminning massa miqdori , % Eritmadagi RSH miqdori , mg/l MEA DEA TEA 20 30 40 95 288,1 291 123 180 202,4 230 80,4 85,8 92,9 11

Adabiyotlar 1. Manovyan A.K. Texnologiya pervichnoy pererabotki nefti i prirodnogo gaza. – M.: Ximiya, 1999. – 567 s. 2. Nikolayav V.V., Busigina N.V. Osnovnqe protsessq fizicheskoy i fiziko- ximicheskoy pererabotki gaza. – M.: Nedra, 1998. – 184 s. 3. Bekirov T.M. Pervichnaya pererabotka prirodnqx gazov. – M.: Ximiya, 1987. – 256 s. 4. Bekirov T.M., Lanchakov G.A. Texnologiya obrabotki gaza i kondensata. – M.: Nedra, 1999. – 595 s. 5. Adelg’son S.V., Vishnyakova T.P., Paushkin Ya.M. Texnologiya nefteximicheskogo sinteza. – M.: Ximiya, 1985. – 608 s. 6. V.I. Murin i dr. Texnologiya pererabotki prirodnogo gaza i kondensata Spravochnik: V 2 ch. - M.: OOO "Nedra-Biznestsentr", 2002.-517 s: il. 12

Похожие

Neft va gaz zahiralarini hisoblash

Neft va gaz konlarini qidirish

Neft va gaz uyumlarini ishlatish tizimlari

Neft va gaz uyumlarining energetik tavsifi

Neft va gaz uyumlarini ōrganish usullari