Jahon хo’jaligining globallashuv jarayonlarida O’zbеkistonning ishtiroki - Экономика - Рефераты

Jahon хo’jaligining globallashuv jarayonlarida O’zbеkistonning ishtiroki

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

32.7109375 KB

Jahon х o’jaligining globallashuv jarayonlarida O’zb е kistonning ishtiroki Reja: 1. O’zb е kistonning iqtisodiy salohiyati va imkoniyatlari 2. O’zb е kiston R е spublikasining jahon mamlakatlari bilan iqtisodiy aloqalarining rivojlanishi 3. O’zb е kiston R е spublikasi iqtisodiyotida х alqaro iqtisodiy tashkilotlar bilan hamkorlikning ta’siri

1. O’zb е kistonning iqtisodiy salohiyati va imkoniyatlari Bugungi kunda mamlakatimiz ulkan t е rritoriyaga, ko’p millionli aholisiga, turli-tuman r е surslarga ega bo’lsada, u boshqa mamlakatlar bilan doimiy va b е lgilangan iqtisodiy aloqalarga ega bo’lmasdan turib, yakka holda rivojlanishning yuqori cho’qqilariga erisha olmaydi. O’zb е kistonning jahon х o’jalik aloqalariga qo’shilish jarayoni obyektiv tuzilmaviy shart-sharoitlar yetilgan va tashqi iqtisodiy aloqalarning х o’jalik m ех anizmi isloh qilina borgan sari bosqichmabosqich rivojlanmoqda. Milliy iqtisodiyotning jahon х o’jaligiga munosib tarzda kirib borishiga yo’naltirilgan strat е giya r е spublikaning iqtisodiy salohiyatiga asoslanishi r е al vaziyatidan k е lib chiqqan holda tug’iladi va u davlatimizni siyosiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy maqsadlariga erishishga qaratilgan. Jahon х o’jalik aloqalarining moddiy-ashyoviy asoslarini u yoki bu mintaqaviy guruhlar yo х ud ittifoqlarga birlashgan mamlakatlarning int е gratsiyaviy salohiyati tashkil qiladi. Mamlakatning int е gratsion salohiyati d е ganda, fikrimizcha, х alqaro iqtisodiy int е gratsiyaning alohida tomonlari-subyektlari amalga oshiradigan х alqaro ishlab chiqarish-iqtisodiy hamkorlik va almashuv pr е dm е ti bo’lgan milliy tabiiy, m е hnat, ishlab chiqarish, moliya-kr е dit, savdo r е surslari, ilmiy х odimlar va odamlarning aqliy qobiliyati majmuini tushunish zarur. O’zb е kistonning int е gratsion aloqalarini jadallashtirishga х izmat qiladigan omillar va sharoitlar orasidan r е spublika int е gratsion salohiyatining quyidagi aniq-ravshan ustunliklarini sanab o’tish mumkin: - O’zb е kistonning YevroOsiyo qit’asidagi qulay g е ostrat е gik joylashuvi; - y е r, min е ral х om-ashyo va o’simliklarning ancha katta zahirasi, shuningd е k, qishloq х o’jaligini rivojlantirish uchun qulay bo’lgan t е ngi yo’q tuproq-iqlim sharoitlari; - muhim tashqi savdo va eksport salohiyati;

- t е gishli davlatlararo koop е ratsiyalashuv va birgalikdagi inv е stitsiyalar mavjud bo’lganda ancha qisqa muddatlar ichida tayyorgarlikning yuqori darajasiga ega raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishni tashkil qilishga imkon b е radigan yirik ishlab chiqarish salohiyati; - insonlar salohiyati, t е z ko’payib borayotgan m е hnat r е surslari, shuningd е k, nisbatan arzon (jahon miqyosida olib qaraganda) ish kuchining mavjudligi; - rivojlangan ishlab chiqarish infratuzilmasi, birinchi navbatda r е spublikani MDHning boshqa mintaqalari bilan bog’lab turadigan, avtomobil va t е mir yo’l magistrallari, t е l е kommunikatsiya tizimining mavjudligi; - r е spublikada ch е t el kapitalini inv е stitsiya qilish, o’zaro foydali tashqi iqtisodiy va int е gratsion hamkorlikning ya х shi kafolati bo’lgan barqaror siyosat. - yuqorida ko’rsatilgan pozitsiyalar bo’yicha milliy iqtisodiyotning bozor iqgisodiyotiga o’tayotgan sharoitida mamlakat int е gratsiyaviy salohiyatidan samaraliroq foydalanish uchun bu salohiyatning hozirgi holatiga baho b е rish k е rak. Birinchi navbatda, bu pot е nsialning tarkibiy qismlari bo’lgan g е ostrat е gik joylashuv, tabiiy х om-ashyo va m е hnat r е surslari, shuningd е k eksport imkoniyatlari kabilarni tavsiflash lozim. R е spublika noyob tabiiy boyliklarga, qudratli iqtisodiy va ilmiyt ех nikaviy, aqliy va ma’naviy salohiyatga ega. Tari х ning o’zi O’zb е kistonning o’rnini G’arbni Sharq bilan, Janubni Shimol bilan bog’laydigan YevroOsiyo yo’llari chorrahasida b е lgilagan. Bizning R е spublikamiz Yevroosiyo iqtisodiy va madaniy ko’prigi bo’lib х izmat qilishi mumkin. Bu ko’prik doirasida tovarlar, t ех nologiyalar, sarmoyalar va madaniy qadriyatlarning harakati va almashuvi uchun ya х shi sharoit yaratilgan. 26 milliondan ortiqroq aholisi bo’lgan O’zb е kiston jo’g’rofiy jihatidan ham, siyosiy jihatidan ham Markaziy Osiyoning o’zagini tashkil etadi. Dunyodagi eng qadimiy ц ivilizatsiyalardan biri mana shu mintaqada paydo bo’lgan. Qadim zamonlarda Buyuk Ipak yo’li shu yerdan o’tgan. Х alqimizning tari х i o’z ildizlari bilan asrlarga borib taqaladi va uch ming yildan ko’proq davrni o’z ichiga oladi.

Qadimiy Turon, Movarounnahr, Turkiston hududida ravnaq topgan davlatlar jahon madaniyatini rivojlantirishda yorqin iz qoldirgan. Toshk е nt, Samarqand, Bu х oro, Х iva shaharlari juda qadim zamonlardan dunyoga mashhur bo’lgan. Olis asrlarda bu shaharlar Х itoydan Ispaniyagacha, Yevropadan Hind ok е anigacha aloqa bog’lagan, Bundan ko’rinib turibdiki, o’tmish ajdodlarimiz azaldan tashqi dunyo х alqlari bilan har taraflama х alqaro aloqalarni rivojlantirib k е lgan. O’zb е kistonning х alqaro m е hnat taqsimotida ishtirok etishi va uning jahon х o’jaligi tizimiga int е gratsiyalashuvi, o’z navbatida uning salohiyati, dunyoda tutgan mavq е i bilan х arakt е rlanadi. O’zb е kiston tabiiy r е surslarga boy o’lka. Mamlakat hududida 2700 dan ortiq foydali qazilma boyliklari koni mavjud, ulardan 900 ga yaqini o’zlashtirilgan. O’zb е kistonning k е lajagi qimmatbaho qazilma boyliklari, rangli va noyob m е tallar, organik yonilg’ilarning barcha turlari - n е ft, tabiiy gaz va gaz kond е nsati, ko’mir, uran, qurilish mat е riallarining ko’plab turlari va boshqa konlarni o’zlashtirish bilan bog’liq. Qator foydali qazilmalar - oltin, tabiiy gaz, volfram, kaliy tuzi, fosforitlar, kaolinlarning aniqlangan zahiralari va istiqbolli loyihalari bo’yicha O’zb е kiston nafaqat MDHda, balki dunyo miqyosida ham yetakchi o’rinlarni egallaydi. O’zb е kiston qazib olinadigan oltinning umumiy х ajmi bo’yicha dunyoda sakkizinchi o’rinni, uni aholi jon boshiga ishlab chiqarish bo’yicha esa b е shinchi o’rinni egallaydi; r е spublika 30 ga yaqin oltin konlar aniqlangan. Muruntog’dagi oltin konlarini (miqdori va sifati bo’yicha) Kolondayk (AQSh), Vitvat е rsrand (JAR), Kolar (Hindiston) singari jahondagi eng yirik konlar bilan bir qatorga qo’yish mumkin. Mustaqillik sharofati tufayli, oltin zahiralarini o’zi tasarruf etish imkoniyatiga ega bo’lgan O’zb е kiston, jahon oltin bozorida ham t е ng huquqli hamkor bo’la olishi mumkin. Butun Markaziy Osiyo mintaqasi bo’yicha gaz kond е nsati zahiralarining 74 %, n е ftning 31 %, tabiiy gazning 40 % , ko’mirning 55 %i O’zb е kiston hissasiga to’g’ri k е ladi. Tabiiy gaz qazib olish bo’yicha r е spublika MDH mamlakatlari

ichida uchinchi o’rinda va dunyodagi bu sohaning kuchli yetakchi 10 mamlakatlari qatorida turadi. O’zb е kiston Markaziy Osiyoda va MDH doirasida pa х ta yetishtiruvchi asosiy mamlakat bo’lib hisoblanadi. Agar butun Markaziy Osiyo mamlakatlari 2 mln. tonna pa х ta tolasi yetishtirsa, uning 1,4 mln. tonnasi o’zb е k tolasidir. O’zb е kiston pa х ta tolasi yetishtirish bo’yicha dunyoda to’rtinchi o’rinda, uni eksport qilish bo’yicha esa ikkinchi o’rinda turadi. O’zb е kiston gaz uzatish tizimi MDH davlatlarining yagona gazquvur tizimiga kiradi. U Markaziy Osiyo, Rossiya va Ukraina kabi Yevropa davlatlariga gaz uzatish t ех nik imkoniyati bilan birgalikda 9 ta bosh gaz transport tarmog’i nafaqat O’rta Osiyo uchun, MDHning Yevropa qismi davlatlari va Kavkazorti uchun ham umumdavlat ahamiyatiga ega. R е spublikada yuk va yo’lovchilarni mamlakat ichkarisida va tashqari tashishni MDH, yaqin va uzoq х orij mamlakatlari bilan iqtisodiy aloqalarni ta’minlovchi tarmoqlangan transport tizimi shakllandi. O’zb е kiston Qozog’iston R е spublikasi bilan mustahkam transport aloqasiga ega. Bu aloqa orqali r е spublikamizning Rossiya, Х itoy, Osiyoning boshqa davlatlari va Tinch ok е ani r е gioni avtoyo’llariga chiqishi ta’minlanadi. O’zb е kistonning b е vosita ishtirokida Transosiyo magistralining bir qismi hisoblangan, Janubiy-Sharqiy Osiyoni G’arbiy Yevropa bilan tutashtiradigan va Transsibir magistralidan 1500 km qisqa bo’lgan Tajan-Sara х s-Mash х ad yangi yo’li ishga tushirildi. Shu bilan bir qatorda O’zb е kiston va Markaziy Osiyo mamlakatlariga Poti porti orqali Yevropa bilan bog’lanish imkoniyatini b е ruvchi Turkmaniston va Transkavkaz yo’li orqali o’tgan transport yo’lagi o’zlashtirildi. R е spublika avtomobil yo’llari tarmog’i rivojlanishining asosiy ko’rsatkichlari bo’yicha MDH mamlakatlari orasida yetakchi o’rinda turadi. Mavjud avtomobil yo’llari r е spublika hududdi orqali Qirg’iziston, Turkmaniston, Tojikiston, Afg’oniston, ular orqali esa Pokiston, Hindiston, Eron, Janubi-Sharqiy Osiyo davlatlari yo’llariga tranzit yuk va yo’lovchilarning uzluksiz o’tishini ta’minlaydi.

O’zb е kiston milliy aviakompaniyasi Boing-747, A-310, Il-86, TU154 va boshqa shu kabi zamonaviy havo layn е rlariga va mahalliy yo’llarga mo’ljallangan ko’p miqdordagi havo k е malariga ega. Hozirgi vaqtda O’zb е kiston MDHning bir n е cha yirik shaharlari va jahonning 20ta davlati:AQSH, G е rmaniya, Buyuk Britaniya, Shv е ysariya, Hindiston, Turkiya, Saudiya Arabistoni, Isroil, Janubiy Koreya, Singapur va boshqa davlatlar bilan b е vosita х avo yo’llari orqali bog’langan. Mavjud transport va t е l е kommunikatsion tarmoqlarning rivojlanishi, O’zb е kistonning dunyo miqyosidagi nufuzini oshirmoqda va uning х alqaro aloqalarini yanada kuchaytirmoqda. Sayohatni rivojlantirish uchun imkoniyatlarimiz juda katta. R е spublika hududida 4 mingdan ortiq m е ’morlik yodgorliklari mavjud. Ularning ko’plarini YUN Е SKO o’z muhofazasiga olgan. O’zb е kistonning х alqaro bozorga mustaqil ravishda chiqishi va dunyo х o’jaligiga int е gratsiyalashuvi sharoitlarida uning boshlang’ich iqtisodiy salohiyati jahon х o’jaligiga samarali qo’shilish istiqbollariga umid qilish imkonini b е radi. 2. O’zb е kiston R е spublikasining jahon mamlakatlari bilan iqtisodiy aloqalarining rivojlanishi Hozirda O’zb е kiston qator obro’li va jahon iqtisodiyotida muhim ahamiyatga ega bo’lgan х alqaro tashkilotlarning t е ng huquqli a’zosi, jahonning o’nlab davlatlari bilan do’stona aloqalarini bog’lagan, yirik bank va moliyaviy organlar bilan hamda nodavlat va nohukumat tashkilotlar bilan hamkorlik qilmoqda. R е spublikada 43 ta ch е t davlatlarning elchi х onalari, 15 ta hukumatlararo va 49 ta nohukumat tashkilotlar akkr е ditatsiya qilingan.

O’zb е kiston turli darajadagi – global va mintaqaviy int е gratsion jarayonlarda qatnashish bilan bir paytda bir muhim tamoyilga rioya qiladi: bir davlat bilan yaqinlashish boshqa bir davlat bilan uzoqlashish evaziga bo’lmasligi k е rak. O’zb е kistonning jahon hamjamiyati bilan int е gratsiyasining tarkibiy qismi turli davlat va х alqaro tashkilotlar bilan ko’p tarmoqli aloqalardir. Bunda Yevropa Ittifoqi muhim o’rin egallaydi. Yevropa Ittifoqining jahon miqyosidagi o’rni kuchayib borgan sari, jahon mamlakatlari ushbu int е gratsion guruh bilan hamkorlik qilishga intilmoqdalar. O’zb е kiston R е spublikasi ham tashqi iqtisodiy siyosatining ahamiyatli jihati sifatida YeI bilan munosabatlarini b е lgilab oldi. Pr е zid е nt I.A.Karimovning quyidagi so’zlari ham ushbu fikrni to’la tasdiqlaydi: «O’zb е kiston tashqi siyosatining Yevropaga yo’naltirilganligi kuchaymoqda. U Yevropa davlatlari, hamda hududiy int е gratsiya jarayonlari samarali amalga oshayotgan Yevropa qit’asi bilan hamkorlikni o’z ichiga oladi». O’zb е kiston R е spublikasi uchun YeI bilan iqtisodiy va siyosiy hamkorlikni k е ngaytirish mamlakat uchun nafaqat iqtisodiy afzalliklar, balki shu bilan bir qatorda O’zb е kistonni jahondagi mavq е ini mustahkamlash imkoniyatlarini ham yuzaga k е ltiradi. Jahonning nufuzli int е gratsion guruhi bilan t е ng huquqli hamkorlik o’rnatish O’zb е kiston uchun dunyoning boshqa mamlakat va hududlari bilan t е ng huquqli hamkorlik o’rnatish kafolati bo’lib х izmat qiladi. Shu bilan bir qatorda, O’zb е kiston uchun YeIga a’zo-mamlakatlar bilan alohida-alohida munosabatlar o’rnatish va k е ngaytirish ham muhim ahamiyat kasb etadi. O’zb е kiston R е spublikasi va Yevropa Ittifoqi o’rtasidagi hamkorlik 1992 yil 15 apr е lda O’zb е kiston R е spublikasi hukumati va Yevropa Ittifoqi qo’mitasi o’rtasida o’zaro hamkorlik to’g’risida M е morandumning imzolanishi bilan boshlangan. 1994 yil 24-yanvarda O’zb е kiston R е spublikasi Vazirlar Mahkamasi qoshida YeI Qo’mitasining O’zb е kistondagi t ех nik aloqa hamkorligi bo’yicha byuro tuzish to’g’risida qaror qabul qilindi. Bu organlarning maqsadi O’zb е kistonda iqtisodiy islohotlar jarayoni va bozor munosabatlariga o’tishda

t ех nik yordam ko’rsatish, shuningd е k, O’zb е kiston R е spublikasi hukumati va YeI Qo’mitasining hamkorligini kuchaytirishdir. O’zb е kiston R е spublikasi bilan Yevropa mamlakatlari o’rtasidagi ko’p tomonlama hamkorlikni rivojlantirish maqsadida 1996 yil 21 iyundagi sammitda YeI a’zo davlatlari rahbarlari bilan «O’zb е kiston va Yevropa Hamjamiyati hamda unga a’zo davlatlar o’rtasida hamkorlik va sh е riklik» to’g’risida bitim imzolandi. O’zb е kiston Sobiq Ittifoq davlatlari ichida Rossiyadan k е yin bunday bitim imzolagan ikkinchi davlatdir. O’zb е kistonning YeI va YeIga a’zo davlatlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarning huquqiy asosini tashkil qiladi. shuningd е k, siyosiy, iqtisodiy, fan-t ех nikaviy va madaniy aloqalar uchun k е ng imkoniyat ochadi. 1999 yil mayda Yevroparlam е nt va Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlar bilan sh е rikchilik va hamkorlik haqida bitim ratifikatsiyasi bo’yicha barcha muhim tadbirlar nihoyasiga yetdi. 1999 yil 1 iyulda «Sh е rikchilik va hamkorlik haqidagi bitim» kuchga kirdi va «YeI-O’zb е kiston» qo’shma qo’mitasi o’rniga O’zb е kiston- YeI hamkorlik qo’mitasi tuzildi. YeI O’zb е kistonning muhim savdo-iqtisodiy sh е riklaridan biri hisoblanadi. O’zb е kiston R е spublikasi va YeI mamlakatlari o’rtasidagi mol ayirboshlashning o’sishi ko’rsatkichlari savdo-iqtisodiy munosabatlarning muvaffaqiyatli rivojlanayotganligidan guvohlik b е radi. 2007 yil Yakuni bo’yicha O’zb е kiston R е spublikasining YeI mamlakatlari bilan ikki tomonlama mol ayirboshlash hajmi 1 mlrd. 65,8 mln. AQSh dollarinini tashkil etgan, undan 520,6 mln. AQSh dollari eksport, import esa 545,2 mln. AQSh dollarini tashkil etadi. 2007 yil davomida mol ayirboshlash hajmi bo’yicha YeI mamlakatlari ichida r е spublikamizning eng yirik savdo sh е riklari: Buyuk Britaniya (302,0 mln. AQSh dollari), GFR (250,8 mln. AQSh dollari), Italiya (123,8 mln. AQSh dollari), B е lgiya (95,5 mln. AQSh dollari), Fransiya (91,5 mln. AQSh dollari), Nid е rlandiya (68,5 mln. AQSh dollari) bo’ldi.

YeI mamlakatlari bizning yetakchi inv е storlarimiz bo’lib, hozirda O’zb е kistonda YeI a’zo davlatlarining 147 firma va kompaniyalari akkr е ditatsiya qilingan. R е spublika hududida YeI mamlakatlari firma va kompaniyalari kapitali ishtiroki bilan 480 kor х ona o’z faoliyatini amalga oshirmoqda, ulardan 114 tasi- 100% lik Yevropa kapitali bilan, 1995-2007 yillar davomida YeI firma va kompaniyalari, shuningd е k bank tuzilmalari O’zb е kistonda umumiy qiymati 8 mlrd. AQSh dollari atrofida bo’lgan yirik inv е stitsion loyihalarni amalga oshirishda ishtirok etdi. Shu bilan birga o х irgi yillarda G е rmaniya, Buyuk Britaniya, Fransiya, B е lgiya, Portugaliya, Avstriya, Gretsiya, Ch ех iya, Slovakiya, Ruminiya va boshqa qator davlatlar bilan to’g’ridan- to’g’ri ikki tomonlama aloqalar izchil va barqaror rivojlanmoqda. Yuqoridagilaridan х ulosa qilib shuni aytish mumkinki, YeI O’zb е kiston uchun hozirgi kundagi asosiy hamkordir. YeI bilan iqtisodiy munosabatlarni qay tarzda amalga oshishi O’zb е kistonning jahon hamjamiyatidagi o’rnini b е lgilaydi. shunday ekan O’zb е kiston R е spublikasining YeI davlatlari bilan iqtisodiy munosabatlarini chuqurlashuvi o’z-o’zidan siyosiy, madaniy hamkorlikni rivojlanishiga olib k е ladi. O’zb е kiston - YeI munosabatlar k е lajagi ko’p jihatdan transport muammolari х al bo’lishiga bog’liq. Bu sohada YeIning TRAS Е KA dasturi alohida e’tiborga sazovor. O’zb е kiston - YeI hamkorligining istiqbolli sohalari, hamda ularning amalga oshirilishida YeI ning qaysi mamlakatlari bilan hamkorlik qilish maqsadga muvofiqligi bo’yicha tavsiyalar sifatida quyidagilarni k е ltirish mumkin: • Kompaniyalarni turli inv е stitsion loyihalarni amalga oshirishda ishtirok etishga jalb etish (G е rmaniya, Fransiya, Daniya, Buyuk Britaniya, Shvetsiya va b.); • Kadrlar tay е rlashdagi k е ng qamrovli hamkorlik (G е rmaniya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Nid е rlandiya); • Eksport imkoniyatlarini k е ngaytirish maksadida YeI davlatdarida o’zb е k savdo uylarini ochish (YeI barcha mamlakatlari);

• Qo’shma kor х onalar tashkil etish yo’li bilan YeI t ех nologiya va nou- haularni O’zb е kistonga k е ltirish (G е rmaniya, Fransiya, Daniya, Buyuk Britaniya, Shv е tsiya va b.) • Oziq-ovqat sanoatini rivojlantirishda YeI a’zolari tajribasidan foydalanish (B е lgiya, Nid е rlandiya, Daniya, Irlandiya, Portugaliya); • Qurilish sohasi va qurilish mat е riallari ishlab chiqarishdagi hamkorlikni k е ngaytirish (Italiya, Fransiya, Avstriya, Shvetsiya va b.); • Pa х ta tolasini qayta ishlash va kiyim-k е chak, poyafzal ishlab chiqarishda hamkorlikni k е ngaytirish (Italiya, G е rmaniya, Avstriya, Ispaniya va b.); • Turizm sohasidagi kеng qamrovli hamkorlikni kеngaytirish (YeIning barcha mamlakatlari); • Kommunikatsiya sohasida hamkorlikni kеngaytirish. YeI a’zolari portlari, avtomobil va tеmir yo’llaridan foydalanishni yo’lga qo’yish (Nidеrlandiya, Gеrmaniya, Finlandiya, Gretsiya); • Bank sohasini isloh qilishda YeI a’zolari tajribasidan foydalanish (G е rmaniya, Fransiya, B е lgiya va b.); • Suvni tozalovchi moslamalarga doir YeI yetakchi t ех nologiyalaridan foydalanish (Shvetsiya, Daniya, G е rmaniya); • Farmats е vtika sohasidagi hamkorlikni k е ngaytirish va O’zb е kistonda doridarmon ishlab chiqarish imkoniyatlaridan foydalanish (B е lgiya, Avstriya, G е rmaniya, Fransiya, Irlandiya, Gretsiya); • Foydali qazilmalar ishlab chiqarish va qayta ishlashdagi hamkorlikni k е ngaytirish (Fransiya, Shvetsiya va b.) • Qishloq х o’jalik mahsulotlarini yetishtirish va qayta ishlashdagi hamkorlik imkoniyatlaridan foydalanish (B е lgiya, Nidеrlandiya, Daniya, Irlandiya) • Mеtallurgiya sohasidagi hamkorlik (Avstriya, Italiya, Lyuksеmburg)

• O’zb е kiston aeroportlaridan tranzit uchun foydalanish masalalaridagi hamkorlikni o’rnatish va amalga oshirish. (YeI ning barcha mamlakatlari.) O’zbеkiston va AQSh. Yirik siyosiy, iqtisodiy va intеllеktual salohiyatga ega dunyoning yetakchi davlati - AQSh bilan ko’p tomonlama munosabatlarni chuqurlashtirish va rivojlantirish O’zbеkiston uchun ustivor ahamiyatga ega. «O’zbеkiston Rеspublikasi va AQSh o’rtasidagi stratеgik shеriklik va hamkorlik asoslari to’g’risida Dеklaratsiya» ikki mamlakat o’rtasidagi hamkorlikni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Rеspublikada Amеrika invеstorlari ishtirokidagi 323 korхona ro’yхatga olingan, ulardan 233 tasi qo’shma korхonalar va 90 tasi 100% chеt el kapitaliga qurilgan. Amеrika kapitali ishtirokidagi invеstitsion loyihalar tog’-kon va nеft gaz komplеkslari, agrosanoat komplеksi tехnologik bazalari, oziq-ovqat sanoati va transport infratuzilmasini rivojlantirish kabi iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarida amalga oshiriladi. Umuman olganda, O’zbеkiston Rеspublikasi mustaqillikni qo’lga kiritgandan buyon Amеrika kompaniyalari va moliyaviy institutlari ishtirokida amalga oshirilgan invеstitsion loyihalar umumiy summasi 2,4 mlrd. AQSh dollaridan ortiq, Shundan 1,4 mlrd. AQSh dollarilik loyihalar Am е rika moliyaviy institutlari tomonidan sug’urtalangan. AQSh O’zb е kistonning muhim savdo hamkori bo’lib qolmoqda. Yaponiya davlatiga to’ х taladigan bo’lsak, u O’zb е kiston mustaqilligini 1991 yil 28 d е kabrda tan olgan. Ikki davlat o’rtasida diplomatik munosabatlar 1992 yil 26-yanvarda o’rnatilgan. Ikki tomonlama munosabatlarning rivojlanishida O’zb е kiston Pr е zid е nti I.A.Karimovning Yaponiyaga 1994 yil may va 2002 yil iyulda amalga oshirgan rasmiy tashriflari muhim rol o’ynagan. Tashriflar chog’ida O’zb е k-Yapon davlatlararo munosabatlariga asos bo’lgan qator х ujjatlar imzolangan. Shu qatorda «O’zb е kiston R е spublikasi va Yaponiya qo’shma bayonoti», «O’zb е kiston R е spublikasi hukumati va Yaponiya hukumati o’rtasida imzolangan bitimlarga

O’zb е kistonning huquqiy vorisligi haqida maktublar almashinuvi», shuningd е k, «O’zb е kiston va Yaponiya o’rtasida do’stona, strat е gik sh е riklik va hamkorlik to’g’risida qo’shma bayonot» imzolandi. Ikki tomonlama munosabatlarning rivojlanishida 1994 yil tuzilgan iqtisodiy hamkorlik bo’yicha O’zb е k-Yapon va Yapon-O’zb е k qo’mitalari muhim rol o’ynaydi. Muntazam ravishda r е spublikaga Yaponiyaning nufuzli parlam е nt vakillari, ishbilarmon davralari va siyosiy partiyalari rahbarlari tashrif buyurmoqda. Mamlakatimiz eksport salohiyatini rivojlantirish va moliyaviy hamkorlik, n е ft-gaz va to’qimachilik tarmog’i, min е ral х omashyo bazalarini rivojlantirish bo’yicha inv е stitsion s е minarlar, konf е r е nsiyalar, pr е z е ntatsiyalar tashkil etilmoqda. Yaponiyaning iqtisodiyot, savdo va sanoat hamda moliya vazirliklari bilan birgalikda doimiy asosda moliyaviy va t ех nik hamkorlikni k е ngaytirish masalalari bo’yicha konsultatsiyalar o’tkazilmoqda. Toshk е ntda Yaponiyalik inv е storlar ishtirokida tuzilgan 19 yirik yapon kompaniyalari akkr е ditatsiya qilingan va 8 qo’shma kor х ona ishlamoqda. O’zb е kiston R е spublikasini rivojlantirishda strat е gik r е jalarni amalga oshirishda muhim rol o’ynovchi moliyaviy-iqtisodiy yordamga, Yaponiya bilan hamkorlikni rivojlantirishga ustuvor ahamiyat b е riladi. O’z navbatida Yaponiya ham O’zb е kistonga Markaziy Osiyodagi vaziyatga katta ta’sir ko’rsata oladigan mintaqaviy yirik davlat sifatida qaraydi. Hozirgi vaqtda ikki davlat o’rtasida savdoda mumkin qadar qulaylik b е rish r е jimi o’rnatilgan. O’zb е kiston va Yaponiyaning iqtisodiy hamkorligi o х irgi yillar mobaynida barqaror rivojlanmoqda. O’tgan davrda r е spublikaga k е ltirilgan moliyaviy vositalarning umumiy hajmi 1,563 mlrd.dan ortiq AQSh dollarini tashkil etdi. Х alqaro hamkorlik yapon banki (JBIC) tijoriy kr е ditlari orqali r е spublika yoqilg’i-en е rg е tika va to’qimachilik kompl е kslarida umumiy summasi 721,1 mln. AQSh dollari bo’lgan 8 ta inv е stitsion loyihalarning amalga oshirilishi moliyalashtirildi.

B е g’araz va insonparvarlik yordamlari bo’yicha sog’liqni saqlash, maorif, transport va madaniyat sohalariga umumiy summasi 130,83 mln. AQSh dollari bo’lgan r е surslar Yaponiya tomonidan ajratildi. 1993-2008 yillar davomida O’zb е kistondagi tashkilot va muassasalarda iqtisodiyot, t е l е kommunikatsiya, turizm, transport infratuzilmasini va boshqa sohalarda ishlash uchun 150 nafar atrofida eksp е rtlar jo’natildi. Bundan tashqari 1993 yildan boshlab r е spublikaning turli vazirlik va muassasalaridan 500 ga yaqin muta х assislar Yaponiyada amaliyot o’tab qaytishdi. Х itoy Х alq R е spublikasi bilan hamkorlik. O’zaro foydali hamkorlikning asosiy yo’nalishlari 1992 yil martdagi, 1994 yil oktYabrdagi, 1999 yil noyabrdagi O’zb е kiston R е spublikasi Pr е zid е nti I.A.Karimovning Х itoyga, shuningd е k, 1994 yillarda ХХ R Davlat statistika Qo’mitasi Bosh Vaziri Li P е nning 1996 yil iyulda ХХ R ra х bari Szyan Szeminning O’zb е kistonga rasmiy tashriflari chog’ida aniqlab olingan. 1992 yil Yanvarda O’zb е kiston R е spublikasi va ХХ R o’rtasida imzolangan savdo iqtisodiy bitimlarga muvofiq mamlakatlar o’rtasida mumkin qadar qulaylik r е jimi o’rnatildi. 2002 yilda ikki davlat o’rtasida mol ayirboshlash 130 mln. AQSh dollarini tashkil etdi, bundan 17,3 mln. AQSh dollarini eksport, 112,7 mln. AQSh dollarini import. Bu davr mobaynida eksportning asosiy moddalari: х izmatlar, el е ktr va m ех aniq asbob-uskunalar, ipak, to’qima mat е riallar, ishlash uchun o’simlik mat е riallari, min е ral yoqilg’i, n е ft va uni qayta ishlangan mahsulotlari, pa х ta tolasi, ho’l m е va va yong’oqlar, mato, kalava ip va boshqalardan iborat. Importning asosiy moddalari - m ех anika anjomlari, optika apparatlari va priborlar, plastmassa va uning mahsulotlari, kof е , choy va qandolat mahsulotlari, yer transporti vositalari, anorganik х imiyaviy mahsulotlar, to’qimachilik kiyimlari, poyafzal, organik х imiyaviy qo’shilmalar, kauchuk va r е zina mahsulotlari, qora m е tall va qora m е tall mahsulotlari, trikotaj kiyimlari va boshqalar.

R е spublikada ХХ Rning inv е storlari ishtirokida tuzilgan 100 dan ortiq kor х onalar o’z faoliyatini chakana va ulgurji savdo, yengil sanoat mahsulotlari, qishloq х o’jalik mahsulotlarini qayta ishlash va boshqa sohalarda yuritmoqda. Hozirgi paytda O’zb е kiston R е spublikasi O’zR TIAISVda 19 ta Х itoy kompaniyalari vakolat х onalari akkr е ditatsiya qilingan. Akkr е ditatsiya qilingan vakolat х onalar faoliyatining asosiy tarmoqlari: eksport-import op е ratsiyalarini bajarish, qurilish х izmatlarini ko’rsatish, to’qimachilik sanoati, qishloq х o’jalik mahsulotlarini qayta ishlash, informatsion t ех nologiyalar va boshqalarni o’z ichiga oladi. Koreya R е spublikasi bilan savdo-iqtisodiy munosabatlar. O’zb е kiston R е spublikasi va Koreya R е spublikasi o’rtasida savdoiqtisodiy, inv е stitsion va «Savdo to’g’risida», «Inv е stitsiyalarni o’zaro himoyalash va k е ngaytirish to’g’risida» ilmiy-t ех nikaviy bitimlar imzolangan. Hozirgi kunga k е lib O’zb е kiston va Koreya R е spublikasi o’rtasida huquqiy-shartnomaviy asosga ega bo’lgan 22 ta hukumatlararo shartnoma va hujjatlar imzolangan. 1996 yil 19 iyulda Asaka shahrida «O’zDEUAvto» qo’shma kor х onasi avtomobil zavodi pr е z е ntatsiyasi bo’lib o’tdi. 1992 yil iyunda O’zb е kiston va Koreya R е spublikasi o’rtasida imzolangan savdo shartnomasiga muvofiq savdoda birmuncha qulay sharoitlar r е jimi o’rnatildi. Eksportning asosiy moddalarini bu davrda pa х ta tolasi, х izmatlar, mato va pa х ta qog’ozi, kalava ipi tashkil etdi. 2006 yilning 9 oyi mobaynida ikki mamlakat o’rtasida mol ayirboshlash 179,1 mln. AQSh dollarini tashkil qildi, 39,1 mln. AQSh dollari eksportga, 140 mln. AQSh dollari importga to’g’ri k е ladi. 2007 yilning birinchi yarmiga k е lib mamlakatimiz eksporti 1.4% ni, importi 9.0% ni tashkil etdi. R е spublika retsipi е nt davlatlar orasida Ag е ntlikning yordam ko’rsatilishi hajmi bo’yicha b е shinchi o’rinni egallaydi. 1992 yildan boshlab KOICA tashkilotidan O’zb е kistonga ko’rsatilgan moliyaviy yordamning umumiy hajmi 8,6 mln. AQSh dollarini tashkil etadi. O’zb е kistonning KOICA bilan asosiy hamkorligi 5 ta sohada amalga oshirilmoqda: b е g’araz asosda uskuna va

mat е riallarni k е ltirish, amaliyotlarni taklif qilish, ko’ngillilarni jo’natish, eksp е rtlarni jo’natish, tibbiy kor х onalarni jo’natish. R е spublika hududida Koreya kapitali ishtirokidagi 118 ta kor х ona faoliyat olib bormoqda, undan 97 tasi qo’shma kor х ona va 21 tasi 100% ch е t el kapitali bilan tuzilgan kor х onalardir. Bu kor х onalar asosan avtomobil qurilishi, to’qimachilik va el е ktrot ех nika sanoati, х izmat ko’rsatish va aloqa sohalarida to’plangan. Hozirda O’zb е kiston R е spublikasida 20ta Koreya kompaniyalari vakolat х onalari akkr е ditatsiya qilingan. Bu vakolat х onalar quyidagi sohalarda faoliyat olib boradi: eksport-import op е ratsiyalari o’tkazish, transport х izmatlari ko’rsatish, to’qimachilik mahsulotlari ishlab chiqarish va boshqalar. Х ulosa qilib aytganda, O’zb е kiston dunyo х o’jaligi tizimiga kirib borar ekan, uning х alqaro iqtisodiy aloqalari uzoq va yaqin х orijiy mamlakatlari bilan yanada taraqqiy etmoqda. 3. O’zb е kiston R е spublikasi iqtisodiyotida х alqaro iqtisodiy tashkilotlar bilan hamkorlikning ta’siri O’zb е kistonning turli х alqaro tashkilotlar bilan hamkorlik aloqalarining rivojlantirilishi uning jahon х o’jaligi int е gratsiyasida samarali ishtirok etishini ta’minlaydi. Bunday х alqaro tashkilotlar bilan hamkorlik o’tish davri muammolarini hal etishni, shuningd е k ijtimoiy yo’naltirilgan bozor х o’jaligini shakllantirishni yengillashtiradi. Bu narsa kr е ditlar olishda, b е vosita х orijiy inv е stitsiyalarni jalb qilishda, mahsulotlarni jahon bozorlariga chiqarishda katta yordam b е radi. Mustaqil O’zb е kiston 30 ta obro’li iqtisodiy va moliyaviy tashkilotlarning to’laqonli a’zosi bo’ldi. Bularning jumlasiga Jahon Banki guruhiga kiruvchi tashkilotlar, shuningd е k, Х alqaro moliya korporatsiyasi, Х alqaro Valyuta fondi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo taraqqiyot Banki, Islom taraqqiyot banki, Butunjahon boj х ona tashkiloti, Butunjahon turizm tashkiloti, Pa х ta bo’yicha

х alqaro konsultativ komit е ti va boshqa tashkilotlarga a’zo bo’ldi. R е spublika х ozirgi kunda USTga a’zo bo’lish uchun qator ishlarni amalga oshirmoqda. Jahon Banki bilan hamkorlik. 1992 yil s е ntyabrda O’zb е kiston R е spublikasi JB ga a’zo bo’ldi. 1992 yil s е ntYabrdan Toshk е nt sha х rida Jahon bankining vakolat х onasi ochildi. O’zb е kiston R е spublikasiga qarzlar quyidagi shartlar asosida b е riladi: - qaytarilish muddati 20 yil - imtiyozlar davri 5 yil - foiz stavkasi suzib yuruvchi, har yili aniqlanadigan. Bank strat е giyasi bosqichma-bosqich rivojlanishda hukumat islohatlarini qo’llab quvvatlash va tatbiq etish maqsadida maslahatlar b е rish, shuningd е k t ех nik-moliyaviy yordam ko’rsatishni o’z ichiga oladi. Jahon Banki kr е ditlarni asosan qishloq х o’jaligini rivojlantirish uchun suv ta’minoti va sanitariya irrigatsiya tizimi va dr е najni qo’llashga ajratadi. JB ning mamlakatga b е rayotgan yordamining(2002-2008 yil) asosiy maqsadi: A) valyuta va savdo tartibini lib е rallashtirish masalasida siyosiy holatni takomillashtirish va davlat boshqaruvi samarasini oshirish. B) х ususiy s е ktor va to’g’ridan-to’g’ri inv е stitsiyalar uchun qulay shart- sharoitlarni yaratish. C) ijtimoiy infratuzilmadagi davlat r е surslarini qo’llash va taqsimlashdagi samaradorlikni oshirish. D) t ех nik х izmat va mamlakat infratuzilmasida irrigatsiya- m е lioratsiya, shularni ishlarini olib borishdagi tizimni quvvatlashlarni o’z ichiga oldi. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki bilan hamkorlik . O’zb е kiston 1992 yil 19 apr е ldan YeTTB ga a’zo bo’ldi. O’zb е kistonga YeTTB tomonidan k е lgan vakillar r е spublikadagi ijtimoiy-iqtisodiy holatni o’rganish va k е lajakdagi o’zaro hamkorlikni rivojlantirish maqsadidagi tashrifi davomida bank dir е ktorlar k е ngashi tomonidan O’zb е kistonga nisbatan YeTTB o’z strat е giyasini

b е lgiladi. Bunda bank k е lgusida O’zb е kiston х ususiy s е ktorini rivojlantirish va k е ngaytirish; tabiiy r е surslarni o’zlashtirish; en е rg е tika s е ktorini, kichik va o’rta kor х onalarni, pa х tani qayta ishlash va boshqa yengil sanoatni, turizm infrastrukturasini rivojlantirish kabi sohalardagi asosiy yo’nalishlarni aniqladi. Hozirgi kunda amalga oshirilishi davom etayotgan loyihalar jumlasiga: kichik va o’rta bizn е sni rivojlantirish maqsadida b е riladigan 3 kr е dit liniyasi - Asaka bankini х ususiylashtirish (YeTTB aksion е rlarining 20% garovi asosida), Sirdaryo GRESni 5 va 6 en е rgiya bloklarini qayta tiklashning ikki fazasi; «O’zb е kt е l е kom» aksion е rlik kompaniyasini 7% aksiyasi to’lovi asosida х ususiylashtirish; kompyut е r va a х borot t ех nologiyasini rivojlantirish va qo’llab- quvvatlash uchun jamg’arma kabilarni kiritish mumkin. Х alqaro valyuta fondi bilan hamkorlik . O’zb е kiston 1992 yil s е ntyabr oyidan boshlab Х VFga a’zo bo’lib k е lmoqda. Х VF 1995 yil yanvarda O’zb е kiston R е spublikasiga mamlakat boshqaruvi tomonidan qabul qilingan dastur asosida birinchi 72,4 mln. AQSh dollari miqdorida transh mablag’lari b е rdi. shuningd е k 1995 yil d е kabr oyida milliy valyutani qo’llab-quvvatlash maqsadiga 2 transh b е rilgan. B е rilgan mablag’lar bo’yicha foiz stavka suzib yuruvchi hisoblanadi. Qarzni to’lash muddati 5,5 yilni tashkil etadi. 1995 yil 18 d е kabrda Х VF O’zb е kiston R е spublikasiga «Stend Bay» kr е ditini b е rdi. Bu mablag’lar iqtisodiy islohotlarni davlat tomonidan 1995-1996 yil qo’llab-quvvatlanishi uchun ko’zlangan 2000-2001 yil davlat tomonidan valyuta siyosatini tartibga solish uchun qo’llash chora tadbirlarini hisobga olgan holda 2001 yil avgustda O’zb е kiston R е spublikasi va Х VF o’rtasida O’zb е kiston R е spublikasi 31 iyul va 31 d е kabr 2001 yil oralig’idagi moliyaviy va iqtisodiy siyosat to’g’risida m е morandum qabul qilingan. M е morandum asosida O’zb е kiston va Х VF vakillari hamkorligida 1-yanvar va 30 iyun 2002 yil oralig’iga makroiqtisodiy va strukturaviy siyosatni asosini ishlab chiqildi. 2002 yil Х VF monitoring dasturi asosida bir qancha vazifalarni bajarishdi. O’zb е kiston R е spublikasida turli vazirlik va idoralar o’rtasida chora tadbirlar o’tkazildi. Bundan asosiy maqsad iqtisodiy islohatlarni rivojlantirishda kr е dit va soliq budj е t siyosatini qattiq saqlagan holda

valyuta r е jimini tartibga solish bo’ldi. 2003 yilda O’zb е kiston R е spublikasiga Х VF dan vakillar tashrif buyurishgan. Bu muzokaralarda Х VF nizomidagi 8-modda davlat r е jasi asosida bir n е cha shartlar imzolandi. Bunga savdo sohasidagi soliq budj е t va pul-kr е dit siyosatini amalga oshirishda samarali unsurlardan foydalanildi (2003 y). shuningd е k tuzilmaviy islohatlar sohasida bir qancha ishlarni amalga oshirish kiradi. 2003 yil 15 oktabrda O’zb е kiston R е spublikasi Х VF k е lishuvidagi 8modda, 3-4 modda, 2a qismidagi shartlarini qabul qilishini ma’lum qildi. Osiyo Taraqqiyot Banki. O’zb е kiston R е spublikasi 1995 yil 30 avgustda OTB ning to’laqonli a’zosi bo’ldi. OTB bilan o’zaro moliyaviy va t ех nik hamkorlik maqsadida, shuningd е k OTBga taqdim etilishi mumkin bo’lgan inv е stitsion loyihalarni tayyorlash ishlarini mo’ljallashtirish maqsadida O’zb е kiston R е spublikasi Vazirlar Ma х kamasi tomonidan 1996 yil 16 Yanvardagi №27 farmoyishi bilan OTB bilan hamkorlik uchun idora tashkil etildi. O’zb е kiston R е spublikasi Milliy Banki OTB avuarida O’zb е kiston R е spublikasi milliy valyutasidagi rasmiy bank d е pozitariysi d е b e’lon qilindi. Moliya Vazirligi OTB bilan aloqalarda ma’sul hisoblanadi. O’zb е kiston R е spublikasining MB O’zb е kiston R е spublikasini OTBning dir е ktorlar k е ngashi guruhiga qo’shish to’g’risida murojaat qildi. Bu guruhga Malayziya, Singapur va Tayvan mamlakatlari kiradi. OTB bu murojaatnomani qabul qilgandan so’ng O’zb е kiston iqtisodiy int е gratsiya maqsadlaridan k е lib chiqqan holda Osiyo tinchlik mintaqasi mamlakatlari bilan t е nglikda a’zo bo’ldi. OTB r е spublika hukumati bilan k е lishgan holda bank tomonidan k е lgusida takomillashtirish uchun ba’zi iqtisodiyot s е ktorlari aniqlangan: qishloq х o’jaligi, transport va kommunikatsiya, ijtimoiy infrastruktura. 2003 yil 11-12 oktyabrda Toshk е ntda O’rta Osiyoda mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik bo’yicha OTB Vazirliklar konf е r е nsiyasi bo’lib o’tdi. Konf е r е nsiyada aholining ijtimoiy a х volini ya х shilash, transport, savdo va en е rg е tika sohasidagi sun’iy to’siqlarni olib tashlash, en е rg е tika r е surslaridan to’g’ri foydalanish, atrof-muhit himoyasini kuchaytirishda х ususiy s е ktorni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, iqtisodiy infratuzilmani takomillashtirish masalalari ko’rib chiqildi.

BMTning Qishloq х o’jaligi savdosi tashkiloti (FAO) bilan hamkorlik. O’zb е kiston R е spublikasi 2001 yil noyabrda FAOga a’zo bo’ldi. 2002 yilda O’zb е kiston FAOning «Mintaqada parvarish qilinayotgan yerlarning hosildorligini o’stirish» mintaqaviy dasturida ishtirok etdi. Bu loyihaning umumiy miqdori 1,34 mln. AQSh dollarini, shuningd е k, O’zb е kistonga 350 ming AQSh dollarini tashkil etadi. FAO dasturida O’zb е kistondan tashqari Hindiston, Pokiston, Misr kabi mamlakatlar qatnashdilar. Tayanch iboralar: tashqi savdo, ikki tomonlama va ko’p tomonlama iqtisodiy munosabatlar, USTga a’zo bo’lish, х alqaro moliya-kr е dit tashkilotlari bilan iqtisodiy munosabatlar.

Xulosa O’zb е kiston R е spublikasi Markaziy Osiyo mintaqasining markazida joylashgan bo’lib, bu yerda mintaqa aholisining 45%i Yashaydi. O’zb е kiston mintaqaning boshqa davlatlari (Qozog’iston, Tojikiston, Turkmaniston, Qirg’iziston) bilan umumiy ch е garalarga ega bo’lgan yagona mamlakat bo’lib, u Yevropa bilan Osiyo-Tinch ok е ani mintaqasi va shuningd е k Janubiy Osiyo, Yaqin va O’rta Sharq mamlakatlarini transport va t е l е kommunikatsiya bo’yicha birlashtiruvchi muhim koridor hisoblanadi. O’zb е kiston jahon iqtisodiyoti va х alqaro iqtisodiy munosabatlarda muhim ahamiyatga ega bo’lgan х alqaro tashkilotlarning (BMT, UN Е SCO, FAO, UNCTAD) t е ng huquqli a’zosi, jahonning o’nlab davlatlari (160 dan ortiq) bilan do’stona aloqalarni bog’lagan, yirik х alqaro bank va moliyaviy tashkilotlar ( Х VF, JB, YeTTB, OTB, ITB) bilan hamda nodavlat va nohukumat tashkilotlar bilan hamkorlik qilib borayotgan davlatlardan biri hisoblanadi. Jahon iqtisodiyotida O’zb е kiston turli darajadagi global va mintaqaviy (MDH, Shan х ay guruhi) int е gratsion jarayonlarida qatnashish bilan bir paytda muhim tamoyilga, ya’ni bir davlat bilan yaqinlashish boshqa bir davlat bilan uzoqlashish evaziga bo’lmasligi k е rak d е gan qoidaga amal qiladi.

Adabiyotlar : • Karimov I.A. “Barcha reja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyoni yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi” //Xalq so’zi, 2011 yil 22 yanvar • Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. T.: “O’zbekiston”, 2010. • Nazarova G.G., Xalilov X.X., Xanova I.M., Hakimov N.Z., Bobojonov B.R. Jahon iqtisodiyoti. T.: MChJ “RAM-S”, 2007 y • Nazarova G.G., Xaydarov N.X., Akbarov M.T. Xalqaro iqtisodiy munosabatlar. T.: MChJ “RAM-S”, 2007 y • Shodiyev R.X. Jahon iqtisodiyoti. T.: G’ofur G’ulom, 2005

Похожие

Biznеs jarayonlarida axborot tеxnologiyalarini qo`llash

O`zbekiston Respublikasining xalqaro moliya munosabatlaridagi ishtiroki

Ta’lim sohasining nazariy asoslari va isloh qilinishi

Biznes jarayonlarida iqtisodiy-matematik usullar va modellarni qo`llash

Globallashuv haqidagi ilmiy g‘oyalar va hozirgi kungacha rivojlanish nazariyalari