Энергия ва бошқа ресурлар билан таъминлаш шартномаси тушунчаси ва унинг бозор иқтисодиётидаги роли - Экономика - Рефераты

Энергия ва бошқа ресурлар билан таъминлаш шартномаси тушунчаси ва унинг бозор иқтисодиётидаги роли

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

105 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Энергия ва бош қ а ресурслар билан таъминлаш шартномасининг бозор иқтисодиёти шароитидаги роли. 2. Энергия таъминоти шартномаси тушунчаси, тузиш тартиби. 1

www.arxiv.uz Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ, энергия билан таъминловчи ташкилот туташтирилган тармоқ орқали абонентга (истеъмолчига) энергия бериб туриш мажбуриятини олади, абонент эса қабул қилинган энергия ҳаққини тўлаш, шунингдек, шартномада назарда тутилган энергия истеъмол қилиш тартибига риоя этиш, тасарруфидаги энергетика шохобчиларидан фойдаланиш хафвсизлигини ҳамда ўзи фойдаланадиган энергия истеъмол қилувчи асбоб ва ускуналарнинг созлигини таъминлаш мажбуриятини олади. Жамият тараққиётининг ўтган асрлар давомида жадал ривожланиши шундай даражада етиб келдики, бу даврда энергия таъминоти иқтисодиётни ривожлантиришнинг зарур воситасига айланди, чунки бу даврга келиб, машина ва асбоб-ускуналар, уй-жойлар, қурилиш ва ишлаб чиқариш объектларининг барчаси энергияга муҳтож бўлиб қолди. Шундай шароитларда истеъмолчиларга энергия бериб туришни ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солувчи энергия таъминоти шартномаси юзага келди. Энергия фуқаролик ҳуқуқининг объекти сифтида берадиган бўлсак, у оддий, бўлинадиган, истеъмол қилинувчи кўчар мулк эканлигини кўрамиз. Шунинг билан бир қаторда, энергия ишлаб чиқариш жараёнининг узлуксиз ишлаб туришлигини таъминловчи манба эканлигини, ундан тежамкорлик билан фойдаланиш зарурлигини сезамиз. Албатта, истеъмолчиларга энергия етказиб беришнинг ўзига хос хусусиятлари ва бирмунча қийинчиликлари мавжуд, чунки энергия етказиб беришда махсус мосламаларнинг бўлишлиги, жумладан, электр тармоқлари, газ қувурлари, трансформатор ва насос станцияларисиз бу ишни амалга ошириб бўлмайди. Шунингдек, энергияни истеъмол қилишда махсус мосламалар қўлланишлигини тақозо қилади. Булар инженерлик коммуникациялари, ўлчов ва назорат қилувчи асбоблар ва энергиядан фойдаланишда қўлланиладиган хафвсизликни таъминловчи асбоб-ускуналар. Энергия билан таъминловчи ҳамда истеъмолчи (абонент) ўртасидаги техник қурилмалар-энергияни қабул қилиш ва ундан хавф-хатарсиз фойдаланишни таъминловчи воситалар туташтирилган тармоқ бўлиб ҳисобланади. 2

www.arxiv.uz Энергияни истеъмолчиларга ягона туташтирилган тармоқ орқали етказиб беришни энергия таъминоти шартномасининг энг муҳим белгиларидан бўлиб ҳисобланади ва у айнан шу белгиси билан бошқа турдаги шартномалардан фарқ қилади. Масалан, газни баллонларда истеъмолчиларга етказиб беришни оладиган бўлсак, бу бевосита маҳсулот етказиб бериш ёки бўлмаса олди-сотди шартномаси билан амалга оширилишини кўрамиз. Агар истеъмолчиларга энергия манбаи бўлган газ бевосита туташтирилган тармоқлар орқали етказиб берилганда, бу ҳолат энергия таъминоти шартномаси асосида амалга оширилишини кўрамиз. Шу боисдан ҳам энергия таъминоти шартномаси жуда кўп жиҳатлари билан олди-сотди шартномасига ўхшаб кетади. Энергия таъминоти шартномасининг асосий ҳуқуқий белгилари тўғрисида яна шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, бу шартномалар истеъмолчилар ўртасида режали равишда, ҳақ бараварига тузиладиган, икки томонлама ва консенсуал шартномалар гуруҳига киради. Юқорида таъкидлаб ўтилганидек, энергия таъминоти шартномаси маҳсулот ва товарлар етказиб бериш тўғрисидаги шартномага ўхшаб кетса ҳам, аммо ўзига хос баъзи белгилари билан бу шартномадан фарқ қилади. Чунончи, биринчидан, энергия таъминоти шартномасида қатнашувчи тараф бўлиб ҳисобланган истеъмолчининг бурчлари-энергия манбаини қабул қилиб олиш, бунинг учун белгиланган ҳаққини тўлашга, энергия манбаларидан фойдаланиш қоидаларига риоя қилишга мажбурлиги маҳсулот етказиб бериш шартномаси бўйича маҳсулот ёки товар олувчининг бурчларидан бирмунча кенгроқ; иккинчидан, бундай шартномалар юзасидан вужудга келадиган фуқаролик ҳуқуқий муносабатлари маъмурий ҳуқуқ муносабатлари билан узвий боғланиб кетади; учинчидан, агар маҳсулот етказиб бериш шартномаси бўйича шартнома предметидан лозим даражада фойдаланиш шарти қўйилмаса, энергия таъминоти шартномасида бундай шарт албатта қўйилади; тўртинчидан, бошқа шартномаларда белгиланганидек, бурчларни реал равишда бажариш принципи бу шартномаларда маълум даражада чекланади. Жумладан, шарт қилинган муддатларда берилмаган энергияни кейинчалик бериш бурчидан озод қилиниши мумкин. Бундай ҳолларда фақат жарима ундириш билангина чекланади: бешинчидан, энергия албатта тўла миқдорда қабул қилиш 3

www.arxiv.uz бурчи истеъмолчига юклатилмайди ва бинобарин, агарда олувчи энергияни шартномада кўрсатилган миқдордан камроқ олса ҳам ҳеч мулкий жавобгарликка тортилмайди. Хўжалик юритувчи субъектлар ишлаб чиқариш ва бошқа турдаги фаолиятлар билан шуғулланишлари вақтида ҳар доим бу шартнома тури билан дуч келишади. Бозор муносабатлари ривожланиши ва инсонларнинг эҳтиёжини тўлароқ қондириш мақсадида маҳсулот ва товарларни ишлаб чиқарувчи субъектлар энергиядан оқилона фойдаланиш чораларини ҳам кўришларига мажбур бўладилар. Ҳозирги даврда энергия билан таъминлаш давлатнинг табиий монополиясида бўлиб унда энергия билан таъминловчи корхоналарниннг хўжалик шартномаларини тузиш анча устун мавқелари сезилиб туради ва шартномаларнинг шартларига таъминловчи томонидан қўйилган шартларга истеъмолчи томонидан эътирозлар билдирилмайди. Энергия билан таъминловчи хўжалик юритувчи субъектларнинг кўпайиши улар ўртасида рақобатни ривожлантиради ва истеъмолчиларнинг ҳуқуқлари янада самаралироқ ҳимояланган бўлар эди. 2 § . Энергия таъминоти шартномаси тушунчаси, тузиш тартиби. Энергия таъминоти шартномасидан келиб чиқадиган муносабатлар Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг маҳсулот етказиб бериш тўғрисидаги нормалари билан тартибга солинмасдан, балки 29-бобнинг 468-478-моддалар, шунингдек, “Энергиядан оқилона фойдаланиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг 1997 йил 25 апрель қонуни билан тартибга солинади. Энергия таъминоти шартномаси га мувофиқ энергия билан таъминловчи ташкилот туташтирилган тармоқ орқали абонентга (истеъмолчига) энергия бериб туриш мажбуриятини олади, абонент эса қабул қилинган энергия ҳақини тўлаш, шунингдек шартномада назарда тутилган энергия истеъмол қилиш тартибига риоя этиш, тасарруфидаги энергетика шохобчаларидан фойдаланиш хавфсизлигини ҳамда 4

www.arxiv.uz ўзи фойдаланадиган энергия истеъмол қилувчи асбоб ва ускуналарнинг созлигини таъминлаш мажбуриятини олади. Энергия таъминоти шартномасида қатнашувчи тарафлардан бири энергия ёки газ билан таъминловчи ташкилот, иккинчи томондан истеъмолчи ташкилот (абонент) бўлади. Энергия билан таъминловчи ташкилот туман энергетика бошқармаси бўлиши мумкин. Истеъмолчи ташкилотлар мазкур энергетика бошқармаси билан шартномалар тузиш асосида энергия олиб, ўз навбатида майда истеъмолчи ташкилот ва фуқароларга сотадилар. Жумладан, майда истеъмолчи ташкилотлар ва фуқаролар коммунал электр энергиясини ша ҳ арларда электр билан таъминловчи идоралар орқали оладилар. Газ етказиб берувчи ташкилотлар газ ишлаб чиқарувчи ёки тўпловчи корхоналар бўлади. Ишлаб чиқарилган газ қувурлар орқали махсус ташкилотларга етказиб берилади. Газ билан таъминловчи бундай махсус ташкилотлар ўз номларидан ҳ аракат қилиб, истеъмолчилар билан шартномалар тузадилар. Газдан фойдаланиш тўғрисидаги шартномалар ша ҳ ар ва туманларда газ хўжалиги эксплуатация қилувчи ташкилот билан тузилади. Энергия таъминоти шартномасининг предметини электр энергияси, иссиқлик энергияси, жумладан, иссиқ сув ва буғ (пар) ташкил қилиши мумкин. Газ билан таъминлаш предмети эса қувурлар орқали етказиб бериладиган газ бўлади. Агар газ биронта идиш (тара) билан, масалан, темир йўл ёки автомабиль транспорти мосламалари (цистерналар) билан ёхуд баллонлар билан ташкилотларга ташиб етказилса, бу ҳ олда бундай муносабатлар ма ҳ сулот еказиб бериш (поставка) тўғрисидаги муносабатлар бўлиб, ма ҳ сулот етказиб бериш тўғрисидаги қонун ҳ ужжатлари (норматив актлар) билан тартибга солиниши мумкин. Юқорида таъкидлаб ўтилганидек, энергия таъминоти шартномаси энергия билан таъминловчи ташкило т тармоқларига қонун ҳ ужжатларида белгиланган тартибда уланган энергия қурилмаси, шунингдек, энергия истеъмолини ҳ исобга олиш ускуналар ва асбоблари мавжуд бўлган абонентга билан тузилади. Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ, энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро абонент бўлган тақдирда абонент тармоққа белгиланган 5

www.arxiv.uz тартибда амалда биринчи марта уланган пайтдан бошлаб, у билан шартнома берилган ҳ исобланади. Энергия таъминоти шартномасининг муддати тугугач, тарафлардан бири уни бекор қилиш ёки ўзгартириш ҳ ақида ариза бермаса, у шартномада назарда тутилган муддатга ва шартларда узайтирилган ҳ исобланади. Шартнома янги муддатга узайтирилганида унинг шартлари тарафлар келишувига биноан ўзгартирилиши мумкин. Агар тарафлардан бири шартноманинг амал қилиш муддати тугашидан олдин янги шартнома тузиш ҳ ақида таклиф киритса, тарафларнинг ўзаро муносабатлари янги шартнома тузилгунга қадар аввал тузилган шартнома билан тартибга солиб турилади. Энергия таъминоти шартномасининг мазмунини ташкил этувчи зарур шартлари бўлиб: энергия манбаининг моқдори, сифати, етказиб бериш муддати, баҳоси, ҳисоб-китоб қилиш тартиби, электр ва иссиқлик энергияси билан таъминлаш шартномаси бир йил муддатга тузилади ва шу муддат давомида бериладиган энергиянинг умумий миқдори ҳам шартномада кўрсатилади. Газ билан таъминлаш шартномасида эса умумий муддатлар (йиллик ва квартал муддатлар)дан ташқари яна ойлик ва суткалик муддатлар ҳам кўрсатилади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 470-моддасида энергия таъминоти шартномаси асосида истеъмолчиларга етказиб бериладиган энергия миқдори кўрсатиб ўтилган. Унга кўра: энергия билан таъминловчи ташкилот туташтирилган тармоқ орқали абонент энергия таъминоти шартномасида назарда тутилган миқдорда ва тарафлар келишган энергия бериш тартибига амал қилган ҳолда энергия бериши лозим. Энергия билан таъминловчи ташкилот берган ва абонент қабул қилган энергия миқдори ўлчов асбоблари кўрсаткичлари билан аниқланади. Энергия таъминоти шартномасида абонентнинг ўзи қабул қиладиган энергиянинг шартномада белгиланган миқдорини энергия билан таъминловчи ташкилотнинг энергияни шартномада белгиламаган миқдорда беришни таъминлаш 6

www.arxiv.uz билан боғлиқ ҳаражатларни қоплаш шарти билан ўзгартириш ҳуқуқи назарда тутилиши мумкин. Энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро энергия таъминоти шартномасига мувофиқ абонент бўлган тақдирда у энергиядан ўзи учун зарур бўлган миқдорда фойдаланишга ҳақли бўлиб ҳисобланади. Агар энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан туташтирилган тармоқ орқали абонентга энергия таъминоти шартномасида назарда тутиладиган кам миқдорда энергия берилган бўлса, башарти қонун ҳужатларида, шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса ёки у мажбурият моҳиятидан келиб чиқмаса, бундай ҳолларда Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 399- моддасида назарда тутилган қоидалар татбиқ қилинади. Электр энергиясининг сифат кўрсаткичлари ток қуввати билан, иссиқлик энергияси ҳарорат, буғ ва иссиқ сув босим даражаси билан, газ сифати эса унинг босим кучи ва кимёвий таркиби билан белгиланади. Электр ва иссиқлик энергияси ҳамда газнинг нархи Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томонидан тасдиқланган махсус тарифлар билан белгиланади. Энергия таъминоти шартномаси бўйича ҳисоб-китоб қилиш тартиби акцептсиз формада амалга оширилади. Агар маҳсулот етказиб бериш шартномаси бўйича берилган маҳсулот учун ҳақ тўлаш тўғрисида маҳсулот олувчининг акцепти (пул тўлаш розилиги) талаб қилинса, энергия билан таъминлашда эса тегишли сумма истеъмолчининг ҳақ тўлаш тўғрисидаги кўрсатмаси бўлиши ёки бўлмаслигидан қатъий назар, унинг банклардаги ҳисоб рақамидан олинади. Энергия таъминоти шартномаси бўйича тарафларнинг ҳ уқуқ ва мажбуриятлари. Энергия таъминоти шартномасида қатнашувчи томонлардан бири- энергия билан таъминловчи ташкилот шартнома предмети (энергия манбаи) унинг шартларига тўла риоя қилган ҳ олда истеъмолчига (абонентга) етказиб беришга мажбур бўлиб ҳ исобланади. Лекин шуни ало ҳ ида таъкдлаш лозимки, энергия билан таъминловчи ташкилот баъзи ҳ олларда, хусусан, қиш мавсуми қаттиқ келган пайтларда (об- ҳ аво ҳ арорати жуда пасайиб кетганда) юк берган қийинчиликларни 7

www.arxiv.uz бартараф қилиш мақсадида истеъмолчилар учун йилнинг бошқа фаслларига қараганда мўлжалдагидан камроқ норма (лимит) белгилаши мумкин эмас. Абонент (истеъмолчи) ишлатилаётган энергетика тармоқлари, асбоб ва ускуналарнинг зарур техникавий ҳ олати ва хавфсизлигини таъминлаш, энергия ишлатишнинг белгиланган тартибига амал қилиш, шунингдек, авариялар, ёнғинлар, энергияни ўлчаш асбобларидаги носозликлар ва энергиядан фойдаланиш пайтида келиб чиқадиган бошқа бузилишлар тўғрисида энергия билан таъминловчи ташкилотга дар ҳ ол хабар бериши лозим. Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ, энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро абонент бўлган тақдирда агар қонун ҳ ужжатларида бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, энергетика тармоқлари, шунингдек, энергия истеъмолини ҳ исобга олиш асбобларининг зарур техник ҳ олати ва хавфсизлигини таъминлаш мажбурияти энергия билан таъминловчи ташкилот зиммасига юклатилади. Энергетика тармоқ л ари, асбоб ва ускуналарнинг техник ҳ олати ва уларни ишлатишга қуйиладиган талаблар, шунингдек, уларга риоя этилишини назорат қилиш тартиби қонун х ужжатлари билан белгиланади. Шартнома шартларини бажариш жараёнида истеъмолчи (абонент)нинг зиммасида қуйидаги бурчлар бўлади: биринчидан, г аз билан таъминлаш шартномаси юзасидан томонларнинг ўзаро келишувига мувофиқ белгиланган газни олиш; иккинчидан, энергия ва газдан режада белгиланган тартибда фойдаланиш; учинчидан, энергияни тежаб харажат қилиш; тўртинчидан, энергиядан фойдаланиш учун қўйилган қурилмалардан тўғри фойдаланиш ва техника хавфсизлиги қоидаларига риоя қилиш; бешинчидан, энергиядан фойдаланишнинг тўғри амалга оширилишини текширувчи назорат қилувчи) т ашкилотва муассасаларнинг вакиллари томонидан берилган кўрсатмаларга тўла риоя қилиш; олтинчидан, энергиядан фойдаланганлик учун белгиланган тариф бўйича ҳ ақларни ўз вақтидан тўлашдир. Агар истеъмолчилар ўзларининг зиммаларига юклатилган бурчларни бажармасалар, махсус қоидаларда белгиланган ҳ олларда энергиянинг бутунлай ёки қисман берилмаслиги, газнинг берилиши эса чекланиши мумкин. 8

www.arxiv.uz Энергия таъминоти шартномасини ўзгартириш ва бекор қилиш. Энергия беришдаги узилишларга, энергия беришни тўхтатиш ёки чеклашга тарафлар келишувига мувофиқ йўл қўйилади, абонентга қарашли энергетика қурилмаларининг қониқарсиз а ҳ воли авария хавфини келтириб чиқариши мумкинлиги ёки фуқаролар ҳ аёти ва хавфсизлигига та ҳд и д туғ д ираётгани ҳақ ида давлат энергетика назорати тасдиқланган ҳ олларда бундан мустасно. Энергия билан таъминловчи ташкилот абонент энергия беришдаги узилишлар, энергия беришни тўхтатиш ёки чеклаш тўғрисида ого ҳ лантириши лозим. Абонент билан келишмасдан ва уни ого ҳ лантирмасдан, бироқ унга дар ҳ ол хабар берган ҳ олда энергия беришни вақтинча узиб қўйиш, тўхтатиш ёки чеклашга энергия билан таъминловчи ташкилот тизимида авариянинг олдини олиш ёки уни тугатиш учун кечиктириб бўлмайдиган чораларни кўриш зарур бўлган ҳ олларда йўл қўйилади. Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ, энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро абонент бўлган тақдирда у энергия билан таъминловчи ташкилотга маълум қилиш ва фойдаланилган энергия ҳ ақини тўлиқ тўлаш шарти билан шартномани бир томонлама бекор қилиш ҳ уқуқига эга. Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ, энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро абонент бўлган тақдирда абонент ўзи фойдаланган энергия ҳ ақини тўламагани т уфайли энергия билан таъминловчи ташкилот шартномани бажаришдан бир томонлама бош тортишдан камида бир ой олдин абонентни бу ҳ ақ и да ого ҳ лантириши лозим. Энергия таъминоти шартномаси мувофиқ, юридик шахс абонент бўлган ҳ олларда энергия билан таъминловчи ташкилот Фуқаролик кодексининг 455- моддасида назарда тутилган асосларга кўра, шартномани бажаришдан бир томонлама бош тортишга ҳ ақли ва бу асослар тегишли даражада сифатли бўлмаган, абонент учун мақбул муддатда бартараф қилиб бўлмайдиган камчилик ва н у қсонларга эга бўлган энергияни етказиб бериш, энергияни етказиб бериш муддатларини бир неча бор бузиш да кўринади. 9

www.arxiv.uz Шартнома шартларини бузганлик учун тарафларнинг жавобгарлиги. Энергия таъминоти шартномаси бўйича мажбуриятлар бажарилмаган ёки лозим даражада бажарилмаган ҳ олларда энергия билан таъминловчи ташкилот ёки абонент шу туфайли етказилган ҳ ақиқий зарар қопла ни ши шарт. Агар энергия беришдаги узилишлар қувват ва энергия етишмаслиги сабабли энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан қонун ҳ ужжатлари асосида истеъмолни тартибга солиш натижасида юз берган бўлса, энергия билан таъминловчи ташкилот айбдор бўлган тақдирдагина шартнома мажбуриятларини бажармагани ёки тегишли даражада бажармагани учун жавоб беради. Юқорида таъкидлаб ўтилганидек, энергия таъминоти шартномасининг му ҳ им шартларини бузганлик учун мулкий жавобгарлик махсус қоидаларга мувофиқ белгиланади. Жумладан, таъминотчи энергия қувватини абонентга тўла миқдорда етказиб бермаганлик учун жарима тўлайди, аммо у ўтган муддатда берилмаган энергия ва газни кейинчалик етказиб беришга мажбур эмас. Энергия таъминоти шартномаси ўзининг айнан шу белгиси билан ҳ ам кўпчилик хўжалик шартномаларидан тубдан фарқ қилади. Энергия таъминоти шартномаси энергия билан таъминловчи ташкилот тармоқларига қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда уланган энергия қурилмаси, шунингдек энергия истеъмолини ҳисобга олиш ускуналари ва асбоблари мавжуд бўлган абонент билан тузилади. Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро абонент бўлган тақдирда, абонент тармоққа белгиланган тартибда амалда биринчи марта уланган пайтдан бошлаб у билан шартнома тузилган ҳисобланади. Энергия таъминоти шартномасининг муддати тугагач, тарафлардан бири уни бекор қилиш ёки ўзгартириш ҳақида ариза бермаса, у шартномада назарда тутилган муддатга ва шартларда узайтирилган ҳисобланади. Шартнома янги муддатга узайтирилганида унинг шартлари тарафлар келишувига биноан ўзгартирилиши мумкин. 10

www.arxiv.uz Агар тарафлардан бири шартноманинг амал қилиш муддати тугашидан олдин янги шартнома тузиш ҳақида таклиф киритса, тарафларнинг ўзаро муносабатлари янги шартнома тузилгунга қадар аввал тузилган шартнома билан тартибга солиб турилади. Энергия билан таъминловчи ташкилот туташтирилган тармоқ орқали абонентга энергия таъминоти шартномасида назарда тутилган миқдорда ва тарафлар келишган энергия бериш тартибига амал қилган ҳолда энергия бериши лозим. Энергия билан таъминловчи ташкилот берган ва абонент қабул қилган энергия миқдори ўлчов асбоблари кўрсаткичлари билан аниқланади. Энергия таъминоти шартномасида абонентнинг ўзи қабул қиладиган энергиянинг шартномада белгиланган миқдорини энергия билан таъминловчи ташкилотнинг энергияни шартномада белгиланмаган миқдорда беришни таъминлаш билан боғлиқ харажатларини қоплаш шарти билан ўзгартириш ҳуқуқи назарда тутилиши мумкин. Энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро энергия таъминоти шартномасига мувофиқ абонент бўлган тақдирда у энергиядан ўзи учун зарур бўлган миқдорда фойдаланишга ҳақли. Агар энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан туташтирилган тармоқ орқали абонентга энергия таъминоти шартномасида назарда тутилгандан кам миқдорда энергия берилган бўлса, башарти қонун ҳужжатларида, шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса ёки у мажбурият моҳиятидан келиб чиқмаса, Ф Книнг 399-моддасида назарда тутилган қоидалар қўлланади. Энергия билан таъминловчи ташкилот берадиган энергиянинг сифати стандартлаштириш бўйича қонун ҳужжатларида ёки энергия таъминоти шартномасида белгиланган талабларга жавоб бериши лозим. Энергия билан таъминловчи ташкилот энергия сифатига қўйиладиган талабларни бузган тақдирда, агар қонун ҳужжатларида, энергия таъминоти шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса ёки у мажбурият моҳиятидан келиб чиқмаса, Ф Книнг 408-моддасида назарда тутилган қоидалар қўлланади. 11

www.arxiv.uz Абонент ишлатилаётган энергетика тармоқлари, асбоб ва ускуналарнинг зарур техникавий ҳолати ва хавфсизлигини таъминлаши, энергия ишлатишнинг белгиланган тартибига амал қилиши, шунингдек авариялар, ёнғинлар, энергияни ўлчаш асбобларидаги носозликлар ва энергиядан фойдаланиш пайтида келиб чиқадиган бошқа бузилишлар тўғрисида энергия билан таъминловчи ташкилотга дарҳол хабар бериши лозим. Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро абонент бўлган тақдирда, агар қонун ҳужжатларида бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, энергетика тармоқлари, шунингдек энергия истеъмолини ҳисобга олиш асбобларининг зарур техник ҳолати ва хавфсизлигини таъминлаш мажбурияти энергия билан таъминловчи ташкилот зиммасига юклатилади. Энергетика тармоқлари, асбоб ва ускуналарнинг техник ҳолатига ва уларни ишлатишга қўйиладиган талаблар, шунингдек уларга риоя этилишини назорат қилиш тартиби қонун ҳужжатлари билан белгиланади. Агар қонун ҳужжатларида ёки энергия билан таъминлаш шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, энергия ҳақи абонент амалда қабул қилган энергия миқдори учун тўланади . Абонент энергия билан таъминловчи ташкилотдан туташтирилган тармоқ орқали қабул қилиб олган энергияни бошқа шахс (қўшимча абонент)га фақат энергия билан таъминловчи ташкилот розилиги билан бериши мумкин. Агар қонун ҳужжатларида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, энергияни қўшимча абонентга бериш чоғида абонент энергия билан таъминловчи ташкилот олдида жавобгар бўлиб қолаверади. Энергия беришдаги узилишларга, энергия беришни тўхтатиш ёки чеклашга тарафлар келишувига мувофиқ йўл қўйилади, абонентга қарашли энергетика қурилмаларининг қониқарсиз аҳволи авария хавфини келтириб чиқариши мумкинлиги ёки фуқаролар ҳаёти ва хавфсизлигига таҳдид туғдираётгани давлат энергетика назорати органи томонидан тасдиқланган ҳоллар бундан мустасно. 12

www.arxiv.uz Энергия билан таъминловчи ташкилот абонентни энергия беришдаги узилишлар, энергия беришни тўхтатиш ёки чеклаш тўғрисида огоҳлантириши лозим. Абонент билан келишмасдан ва уни огоҳлантирмасдан, бироқ унга дарҳол хабар берган ҳолда энергия беришни вақтинча узиб қўйиш, тўхтатиш ёки чеклашга энергия билан таъминловчи ташкилот тизимида авариянинг олдини олиш ёки уни тугатиш учун кечиктириб бўлмайдиган чораларни кўриш зарур бўлган ҳолларда йўл қўйилади. Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро абонент бўлган тақдирда у энергия билан таъминловчи ташкилотга маълум қилиш ва фойдаланилган энергия ҳақини тўлиқ тўлаш шарти билан шартномани бир томонлама бекор қилиш ҳуқуқига эга. Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ энергиядан турмушда фойдаланадиган фуқаро абонент бўлган тақдирда абонент ўзи фойдаланган энергия ҳақини тўламагани туфайли энергия билан таъминловчи ташкилот шартномани бажаришдан бир томонлама бош тортиш ҳуқуқига эга, бунда у шартномани бажаришдан бош тортишдан камида бир ой олдин абонентни бу ҳақда огоҳлантириши лозим. Энергия таъминоти шартномасига мувофиқ юридик шахс абонент бўлган ҳолларда энергия билан таъминловчи ташкилот шартномани бажаришдан бир томонлама бош тортишга ҳақли бўлади. Энергия таъминоти шартномаси бўйича мажбуриятлар бажарилмаган ёки лозим даражада бажарилмаган ҳолларда энергия билан таъминловчи ташкилот ёки абонент шу туфайли етказилган ҳақиқий зарарни қоплаши шарт. Агар энергия беришдаги узилишлар қувват ва энергия етишмаслиги сабабли энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан қонун ҳужжатлари асосида истеъмолни тартибга солиш натижасида юз берган бўлса, энергия билан таъминловчи ташкилот айбдор бўлган тақдирдагина шартнома мажбуриятларини бажармагани ёки тегишли даражада бажармагани учун жавоб беради. 13

www.arxiv.uz Фойдаланилган адабиётлар рўйхати : 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. - Т.: Ўз бекистон , 2003. 44 б. 2. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси. -Т.: Адолат , 2003. 3. Ўзбекистон Республикасининг “Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”ги Қонуни (1996 й. 26 апрел) // Ўз.Р. Олий Мажлиси Ахборотномаси, 1996 йил, 5-6-сон. 59-м. 4. Ўзбекистон Республикасининг “Маҳсулот ва хизмат кўрсатиш белгилари тўғрисида”ги Қонуни (1993 й. 7 май) //Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1993. 6-сон, 244-м. 5. Ўзбекистон Республикасининг “Товар бозорларида монополистик фаолиятни чеклаш ва рақобат тўғрисида”ги Қонуни (1996 й. 27 декабр) //Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997. 2-сон, 54-м. 6. Ўзбекистон Республикасининг “Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги Қонуни (1998 й. 29 август) //Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1998. 9-сон, 170-м. 7. Ўзбекистон Республикасининг “Маданий бойликларни олиб кириш ва олиб чиқиш тўғрисида”ги Қонуни (1998 й. 29 август) //Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Ахборотномаси, 1998. 9-сон , 178-м. 8. Ўзбекистон Республикасининг “ Реклама тўғрисида ” ги Қонуни (1998 й. 25 декабр) //Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси , 1999. 1-сон , 14-м. 9. www.ziyonet.uz 14

Похожие

Бозор ва унинг тузилиши

Бозор ва унинг тузулиши

Бозор иқтисодиётида режалаштиришнинг моҳияти ва роли

Бозор иктисодиётининг мохияти. Бозор ва унинг тузилиши

Бозор тизимида бизнес ва рақобат тушунчаси