Зўрлик ишлатиб содир этиладиган жиноятларда вояга етмаган жабрланувчиларни ижтимоий ҳимоялаш - Юриспруденция - Рефераты

Зўрлик ишлатиб содир этиладиган жиноятларда вояга етмаган жабрланувчиларни ижтимоий ҳимоялаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

86 KB

www.arxiv.uz Зўрлик ишлатиб содир этиладиган жиноятларда вояга етмаган жабрланувчиларни ижтимоий ҳимоялаш Маълумки, шахснинг ахлоқий ва хулқий хусусиятлари, унинг дунёқарашининг шаклланиши ва характерига ёмон таьсир қиладиган жамият ҳаётда мавжуд бўлган комплекс салбий ҳодисалар ва воқеа лар натижасида ўзгариб туради. Жиноятдан жабр кўрганларни тушу ниш учун уни бошқа шахслар билан бўладиган алоқаларига алоҳида тўхталиб ўтиш лозимдир. Вояга етмаганларнинг зўрлик ишлатиб со дир этиладиган жиноятларда жабрланувчи бўлиб қолишларида ижти моий муҳитнинг ўрни жуда каттадир. Бундан ташқари, вояга етмаганлар ўртасида бу турдаги жиноят ларнинг жабрланувчиси бўлиб қолганлик шарт-шароитларини тадқиқ қилиш бўйича олдимизга қўйилган вазифага мувофиқ бу муаммони ҳал қилишда вояга етмаганлар шахсини чуқурроқ ўрганиб чиқиш за рурияти ҳам вужудга келади. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, шахсдаги жамиятдаги хилоф хусусиятлар у жиноят содир этиш пайтидан бирданига пайдо бўлиб қолмай, балки бундан анча олдин ҳам шаклланган бўлади. Криминологларнинг тадқиқотларига кўра, ўсмирлар ва ёшлар жиноятчилигига ва уларнинг жабрланувчи бўлиб қолишларига 200 га яқин омил таъсир қилади. Буларнинг энг асосийси- бола яшаётган ои ланинг таъсиридир. 1 Жабрланган вояга етмаган ўсмир ёшларга ҳам, кўп ҳолларда жабрланувчи бўлиб қолишларига ижтимоий муҳит ўз таъсирини ўтказади. Жумладан, шахснинг хулқида жамиятга хилоф хусусиятла рининг шаклланиши кўпроқ оилада содир бўлади, чунки айни оила инсон ахлоқий шаклланишининг биринчи ва асосий жойи ҳисобла нади. 1 Таранов.С. 200 факторов риска. “ Известия” 1988, 30 август.

www.arxiv.uz Оила инсонинг шаклланишида асосий рол ўйнайди. Инсонинг болалик ва ўсмирлик даври унинг шаклланишида ҳал қилувчи давр бўлиб, бу даврда шахсни оиладан ташқарида тасаввур қилиб бўл майди. Оила ўзида ижтимоий маиший муҳитнинг кенг ва асосий хусусиятларини мужассамлаштирган бўлиб, улар бола тарбиясида, унинг шахси сифатида ахлоқий шаклланишида муҳим аҳамиятга эгадир. Нормал оила тарбияси доирасидан четга чиқиш жамият нуқтаи назаридан қараганда, ижтимоий тарбия нормаларининг қуйидаги соҳаларида бузилишига олиб келиши мумкин: а) оиланинг моддий ва маиший шароитида; б) унинг таркиби ва тузилишида; в) оиланинг ахлоқий сифатларида; г) тарбиянинг педа гогик жиҳатларида, шунингдек оиланинг мактаб билан бўладиган алоқаларида. 2 Бизнингча вояга етмаганларнинг турли жиноятларда, жумладан, жинсий жиноятларда ҳам оиланинг ахлоқий сифатлари ҳам ўз навбатида таъсирини ўтказади. Бу борада вояга етмаганлар нинг жинсий жиноятлардаги виктимлигига тўхталиб ўтадиган бўлсак, ўтказилган кузатишларга қараганда, 28, 7% ҳолатларда жабрланувчи ларнинг виктим хулқи жиноят содир этилишига сабаб бўлган. Номус га тегиш жинояти бўйича 29% ҳолатларда - вояга етмаган жабрланув чилар ўзларининг енгилтак хулқ-атвори билан тавсифланган, 15% ҳолатларда эса уларга жамоатчилик томонидан салбий тавсиф берил ган. Шунингдек, жинсий жиноятларда болаларнинг виктимлиги ҳам юқори ҳисобланиб (масалан, биргина ГФРнинг ўзида ҳар йили бола ларга қарши қаратилган 8000 га яқин жинсий жиноятлар рўйхатга олинади 3 ), бундай виктимлик аксарият ҳолатларда ички оилавий мо жаролар ва болаларнинг назоратсиз ҳолда қолдирилишидан келиб чиқади 4 . Шунингдек, ёш қизлар, вояга етмаганлар зўрлик ишлатиб содир этилаётган жиноятларнинг ҳам қурбонларига айланиб бормоқдалар. Шуни 2 Қаранг: Личность преступника.М., Юридическая литература, 1975, с. 79. 3 Bohndorf, D. Mord, Raub, Terror, Drogen … Kriminalitat im Imperialismus heute / Dieter Bohndorf, Reinhard Gelbhaar. Berlin, 1987. - S. 44. 4 Schwind, H.-D. Kriminologie: e. praxisorientierte Einf. Mit Beispielen / von Hans- Dieter Schwind. – 2, duchges. u. aktualisierte Aufl. Heidelberg, 1988. - S. 266.

www.arxiv.uz алоҳида таъкидлаш лозимки, замонавий тарихнинг қисқа давр мобайнида жиноят қурбонларига нисбатан муносабат кўзга кўринар ли позитив ўзгаришларни бошидан кечирди. Биргина одам савдоси даги вояга етмаган шахсларнинг ҳуқуқларини тиклаш масаласига тўх таладиган бўлсак, қурбонларнинг нафақат ижтимоий, балки ҳуқуқий мақомини ҳам ошишига олиб келмоқда. Қурбонларга нисбатан юқори даражадаги эътибор билан, манфаатли ва ҳурмат юзасидан муноса батда бўлиш тўғрисидаги ривожланган дунё томонидан биринчи на вбатда ва ҳамкорликда қабул қилинган тамойилни кундаланг қилиб қуйди. Жиноятчининг шахсига асослантирилмаган йўналишнинг тан олиниши (жиноят қурбонинг манфаатига зарар) ўз ўрнида молиявий воситаларни ва жабрланувчилардаги ёрдам кўрсатиш ҳамда жиноят чиликка қарши кураш юзасидан ташкилий таъсир чораларини қайта тақсимлашни талаб қилди. Чунки бугунги кунда бутун дунёда инсонларни камситиш, ҳуқуқларни тан олмаслик, зўрлик ишлатиб содир этиладиган ва одам савдоси билан боғлиқ жиноятлар кўпайиб бормоқда. Мисол тариқа сида АҚШни олиб кўрадиган бўлсак, ҳар йили вояга етмаганларга нисбатан жинсий зўравонлик бўйича 150-200 минг ана шундай зўрлик ишлатилган ҳолатлар аниқланар экан. Англияда 10 фоиздан 30 фоизгача аёллар болалик ва ўсмирлик пайтидан зўрлик, таҳқирлаш ва жинсий зўравонлик жабрини тортишганини, кўплаб ҳолатларда улар жиноятчиларнинг юз тузилишларини аниқ кўришмаганини билди ришган. Россияда бу рақам 7- 8 мингни ташкил этади. Вояга етмаган ларга нисбатан жинсий зўравонлик ишлатиш мақсадида фойдаланиш учун эса Украинадан бир неча гуруҳга бўлинган ҳолда етим болалар океан ортидаги ривожланган давлатларга юборилган. 5 Бундай салбий ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида, Россия Федерацияси Жиноят кодексида шахсларни қул қилиб сақлаш учун ва вояга етмаганлар савдоси учун жиноий жавобгарликни белгиловчи қўшимча меъёр 5 “ Труд ” газетаси 2003 йил 26 март ва 15 июль сонлари .

www.arxiv.uz киритилди. Россия Федерацияси Жиноят кодексининг 152- моддаси вояга етмаганлар савдоси учун жиноий жавобгарлик масаласи белгилангадир. Шу ўринда Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексида одам савдоси учун жавобгарликни назарда тутувчи модда мавжуд эмас. Аммо ЖК нинг махсус қисмида шахснинг озодлиги, шаъни ва қадр-қимматига қарши жиноятлар акс эттирилган бобда “Одамлардан фойдаланиш учун уларни ёллаш” деган меъёр мавжуд .Ушбу жино ятнинг обьекти бевосита шахснинг озодлиги билан боғлиқ шаьни ҳисобланиб, бу жиноят “ шахвоний ёки бошқа мақсадларда фойдала ниш учун алдаш йўли билан одам ёллашдир”. Бундаги “бошқа мақ садларда фойдаланиш учун” деган тушунча одам савдоси билан шуғулланиш деган тушунчани ҳам англатади. Ушбу 135- модданинг 2-қисмида “ ўша ҳаракат; а) такроран ёки хавфли рецидивист томонидан; б) бир гуруҳ шахслар томонидан олдинидан тил бириктириб; в) вояга етмаган шахсларга нисбатан содир этилган бўлса; 3-қисми эса, ўша ҳаракат бундай шахсларни Ўзбекистон Рес публикаси ҳудудидан олиб чиқиб кетиш мақсадида содир этилган бўлса деб берилган бўлиб, оғирлаштирувчи ушбу ҳолатдаги вояга ет маганларга нисбатан содир этилиши, вояга етмаганинг савдоси билан боғлиқ масалани ўзида ифода этади. Шуни алоҳида таъкидлаш жоиз ки, вояга етмаганлар савдоси ва уларни шу йўлда шахвоний мақсад ларда фойдаланиш зўрлик ишлатиб содир этилади. Шунинг учун Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 135- моддаси 1-қис мини қўйдаги таҳрирда беришни таклиф этамиз “ шахвоний ёки бошқа мақсадларда фойдаланиш учун зўрлик ишлатиш ва алдаш йўли билан одам ёллаш” -деб, моддани бундай талқинда берилиши вояга етмаганларга нисбатан зўрлик ишлатиб содир этилаётган жиноятлар учун жавобгарликнинг қатъий меъёрини белгилашдир. Чунки, одам савдоси билан боғлиқ жиноятнинг кўп қурбонлари, яъни жабрланув чилари вояга етмаганлардир.

www.arxiv.uz Вояга етмаганлар жиноят қурбонларини турли тажовузлардан ҳимоя қилишга қаратилган халқаро ҳужжатлар мавжуд бўлиб, ушбу ҳужжатлар ўз навбатида умумий ўзига хос йўналишга эгадир. БМТ нинг 1989 йилда қабул қилиниб, 1992 йилда Ўзбекистон Республикаси томонидан ратификация қилинган “Бола ҳуқуқлари тўғрисида”ги Конвенциясининг 19-моддаси 1 - бандида шундай дейил ган: “Иштирокчи-давлатлар болани жисмоний ва руҳий зўровон ликнинг, ҳақоратлаш ва суиистеъмолликлар, ғамҳўрлик кўрсатмаслик ёки бепарволик билан муомалада бўлиш, қўпол муомала қилиш ёки ота- она, қонуний васийлар ёки бола ҳақида ғамҳўрлик қилувчи ҳар қандай бошқа шахс томонидан эксплуатация қилиш, жумладан, қону ний, маъмурий, ижтимоий ва маърифий чора- тадбирларни кўради лар, шунингдек, ушбу модданинг иккинчи бандида бундай ҳимоя чо ралари, зарурат туғилган тақдирда, бола ва унинг ҳақида ғамхўрлик кўрсатаётган шахсларни лозим даражада қўллаб- қувватлаш мақсади даги ижтимоий дастурлар ишлаб чиқиш учун самарали тартиб-ру сумларни, шунингдек, бола билан юқорида кўрсатилган тарзда шафқатсизларча муомала қилиш ҳоллари муносабати билан огоҳлан тириш, аниқлаш, хабар бериш, қараб чиқиш, тергов олиб бориш, да волаш ҳамда шундан кейинги чораларни кўриш зарурати туғилган тақдирда, суд ишини қўзғатиш учун чора-тадбирларни ҳам ўз ичига олади”, деб ўтилган. Халқаро ҳужжатларнинг бундай талқин қилишнинг умумий ўзига хос йўналиши бўлиб, қурбонлар билан муомала қилишнинг халқаро стандартларини белгилаб берган, 1985 йилдаги қабул қи линган “Жиноят қурбонларига ва ҳокимиятни суиистеъмол қилишга нисбатан одил судлов юритишнинг асосий тамойиллари тўғрисида”ги БМТ Декларацияси ҳисобланади. Улар орасида ҳуқуқий ва маъмурий ҳимоя механизимига кириш, адолатли муносабатда бўлиш, маълу мотларга эга бўлиш, зарарни қоплаш ва компенсацияга бўлган ҳуқуқ, шунингдек ижтимоий хизматларнинг кенг тизимидан фойдаланишга қаратилган нормаларга алоҳида ажратилган. Деклорациянинг нафақат биринчи бўлимининг номи –

www.arxiv.uz “Одил судловга кириш ва адолатли му носабатда бўлиш”, балки унинг нормаларини тажовуз қурбонлари нинг ижтимоий ҳимоясига қаратилгандир. У ёки бу мамлакатлари нинг миллий қонунчилигида жабрланувчининг ҳуқуқий ҳолатини умумий контекстдан ташқарида таҳлил қилиш қийин бўлган, мазкур бўлимнинг ( 4 ва 6 қ.қ ) айрим ҳаволаки ҳолатлари қуйидагилардир: “Қурбонларга нисбатан ҳамдардлик билан муносабатда бўлиш ва уларнинг шаънини ҳурмат қилиш ва уларга ижтимоий ёрдам бе риш тизимини такомиллаштиришдир. Улар одил судлов механизми билан танишиш ва уларга етказилган зарарни тезлик билан қоплатиш ҳуқуқига эгадирлар. Суд ва маъмурий процедура (идора) лар кўп ҳолларда қуйидаги йўллар билан қурбонларнинг талабларига жавоб бериши учун ҳаракат қилиши керак: а) айниқса оғир жиноятчилик ҳолатларида, шунингдек қурбон лар томонидан маълумотлар сўралганида, уларга ўзларининг роли ва ҳажми тўғрисидаги, суд мажлисининг ўтказилиш ва бориш муддатла ри ва улар ишларининг кўриб чиқиш натижалари тўғрисидаги маълу мотларни тақдим қилиш. б) жиноий одил судловнинг тегишли миллий тизимига мувофиқ ва қурбонларнинг шахсий манфаатларига таъсир этувчи, айбланувчи ларга нисбатан зарар келтирилмаган ҳолларда қурбонларнинг фикр ва истакларини баён қилиш, кўриб чиқиш имкониятини суд мажлиси нинг тегишли босқичларида таъминлаш. в) бутун суд мажлиси давомида қурбонларга тегишли ёрдам кўрсатиш. г) қурбонлар учун уларнинг маълумотларига кўра минимал но - қулайликлар, зарур бўлганда уларнинг шахсий ҳаётини ҳимоя қилиш ва уларнинг хавфсизлигини таъминлаш, шунингдек уларнинг оилала ри хавфсизлиги ҳамда у томондан ва унинг ҳимоясидаги гувоҳларни қўрқитишдан ҳамда ундан ҳимоя қилишга қаратилган чораларини кўриш.

www.arxiv.uz д) ишларни кўришда оқланмаган ушланишларга чек қўйиш ва қурбонларга компенсация тўлаш тўғрисидаги қарорларни бажариш.” 6 БМТ Деклорациясининг мафкураси нисбатан ривожланган мам - лакатларнинг қонунчилигида ўз ифодасини топган. Уни акс эттириш нинг даражаси ва турли шакллари кўп ҳолларда бир қатор мамлакат лар миллий қонунчилигининг ривожланиш тенденцияларини белги лаб берди. Мазкур муҳим ҳужжатнинг асосий ғоялари ва қарашлари сайёранинг турли бурчакларида ва кейинчалик, айниқса ижтимоий сиёсий ривожланишнинг ўтиш давридаги мамлакатларда ҳуқуқий ти зим ислоҳотларини белгилаб беради. Мазкур ишнинг умумий контекстидаги жиноят қурбонларининг ҳуқуқий мақомини таққосий таҳлил қилиш бир қатор сабабларга кўра амалий режа учун аҳамиятга молик қийинчиликларни туғдиради. Улардан энг асосийлари фактик жиҳатдан қурбонларнинг ҳуқуқлари ни ҳимоя қилиш халқаро ҳаракати лидерлари саналувчи давлатлар даги ҳуқуқий тизимнинг стихиялиги ва турли-туманлиги билан боғлиқдир. Бошқача қилиб айтганда, муаммо шундан иборатки, ушбу мамлакатларда жиноятларнинг қурбонлари учун ижтимоий ҳужжат ларнинг илғор ривожланиш даражаси ўзларининг ҳуқуқий соҳалари нинг ўзгариши тезлиги (темп)га, одил судлов тизими ислоҳотлари нинг характерига ҳар доим ҳам мутаносиб келавермайди. Нисбатан типик мисол бўлиб, консерватив тизим ва умумий ҳуқуқ тамойил - ларини намоён этувчи Буюк Британия ҳамда Миллатларнинг Британ Ҳамдўстлиги хизмат қилиш мумкин. Шунга биноан таққосий таҳлилдаги қийинчиликлар нафақат алоҳида нормалар ва ҳуқуқий институтларнинг таснифи билан боғ лиқ, балки ҳуқуқий тизимларнинг гуруҳланиши ҳамда ушбу тизим ларга асосланган давлатларнинг ўзлари билан ҳам боғлиқдир. Юқо ридагиларга кўра, хорижий адабиётларда қарашлар ва муаммолар таҳлилининг ўзи текширишларнинг объектига бевосита боғлиқ бўл ган ушбу ҳолатда жабрланувчига нисбатан 6 “ Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва жиноятчиликка қарши кураш соҳасидаги халқаро келишувлар ҳамда БМТнинг тавсиялари ” ҳужжатларининг тўплами . 1-нашр. М .: 1989, 112-113 - бетлар.

www.arxiv.uz норма ёки тизимлашти рилган нормаларнинг комплекси олинадиган, миллий ҳуқуқий адабиётларда қабул қилинган одатий таҳлилдан анча фарқланади. Хорижий изланувчилар бундай таққосий таҳлилнинг боришида ёки ҳуқуқий тизимларни таснифлайдилар ёки қурбонларнинг турли мамлакатлардаги ҳуқуқий мақомларини кўриб чиқадилар, контекстда эса уларнинг полиция ёки ҳуқуқни муҳофаза қилувчи бошқа органлар билан ўзаро алоқадорлигини, шу йўл билан қурбонларнинг адолатли муносабатга бўлган ҳуқуқи, маълумот олишга бўлган ҳуқуқини, за рарни қоплатишга бўлган ҳуқуқини ажратадилар. Мазкур ишда юқоридаги икки қарашларни жамлаш ҳаракати қабул қилинган, бу эса айнан бир мамлакатда ишнинг асл ҳолатига қайтишга мажбур қилиши, бошқа томондан эса, бизнинг фикримизча, нисбатан тўла маълумотни бериши мумкиндир. Жабрланувчининг суд процессидаги роли ва ҳуқуқлари қараб чиқилганда Европа ва Шимолий Америка давлатларининг кўпчилигининг жиноий одил судлов тизимини шартли равишда уч асосий гуруҳга бўлиш мумкин. Биринчи гуруҳда қонунчилиги жабрланувчига одатий тарзда айбла нувчининг жиноий таъқибида иштирок этиш ҳамда фуқаровий даъво ларини бевосита жиноят процессида келтириш ҳуқуқини берувчи шарқий Европа давлатларини (Финляндия, Норвегия, Швеция) бир лаштириш мумкин. Иккинчи гуруҳга жабрланувчи жиноят процессида фуқаровий тараф бўлиши мумкин бўлган ва, шунга биноан, фуқаровий даъво ларни келтириш ҳуқуқига эга бўлган, одил судловнинг француз тизи мида бўлган Марказий ва Ғарбий Европа давлатлари (Франция, Гер мания, Испания) ни киритиш мумкин. Ниҳоят, учинчи гуруҳга жиноят қурбонининг ҳолати гувоҳнинг роли билан одатий чекланган, умумий ҳуқуқ тизимидаги давлатлар (Буюк Британия, Ирландия, АҚШ, Канада, Австралия, Ҳиндистон)ни киритиш мумкин.

www.arxiv.uz Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, жиноят қурбонларини қўл лаб- қувватловчи ҳаракатнинг тобора кенгайиб бориши билан бундай дастурлар ортиб бормоқда, улар давлатнинг янги регионларини эгалламоқда. Қоида бўйича эса, дастурларнинг маҳаллий шароитлар ни, давлатнинг у ёки бу регионларини молиявий имкониятларини ҳисобга олган ҳолдаги ихтисослашув жараёни кечмоқда. Ушбу умумий тенденция Ғарбий Европа ва шимолий Америка мамлакатлари, Австралия Лотин Америкаси каби давлатлар учун хосдир. Бунда аҳолининг умумий сонидаги фарқлар, жиноятчилик кўрсаткичлари, жумладан, жиноятдан жабр кўрганларнинг сонининг турлича эканлиги ҳисобга олинган ҳолда ижтимоий ҳимоя фаолияти нинг доираси ҳақида тўхтаб ўтилган. Буюк Британияда зўрлик ва шахсга қарши жиноятларининг жабрланувчиларига кўмак берувчи биринчи дастури 1974 йилда татбиқ этилган. Орадан тўрт йил ўтиб, Англия, Уэльс ва Шимолий Ирландияда 30 га яқин шу каби дастурлар ишлаб чиқилиб, татбиқ этилади ва улар асосида ихтисослаштирилган “схема”лар – давлат жамғармалари, ҳайр-эҳсонлар ҳисобида жиноятдан жабр кўрганларга ёрдам кўрсатувчи хизматчилар фаолият кўрсатган. 7 Жиноятдан жабр кўрганларга ёрдам кўрсатишнинг татбиқ эти лишини қуйидаги маълумотларда кўришимиз мумкин. Жумладан, 1974 йил Миллий ассоциация тузилади, 10 йил ўтгач Англия ва Ши молий Ирландияда, 1985 йилнинг бошларида 219 мингдан ортиқ жабрланувчиларга ёрдам кўрсатилган. Ушбу даврда жиноий зўрлик қурбонларига тезкор ёрдам кўрсатувчи 40та марказ яратилган, фақат гина Лондонда 1985 йилда марказда 4 мингга яқин жиноят жабрла нувчиларига шундай ёрдам кўрсатилган. Бундан ташқари кўп мамлакатларда бу соҳада изланишлар амал га оширилди, халқаро ҳамжамиятда эса бир қатор ҳужжатлар қабул қилинди, улар орасида “Зўравонлик билан содир этилган жиноятлар қурбонларига 7 В.Е.Квашис. Основы виктимологии. Проблемы защиты прав потерпевших от преступлений. - М. ИОТА вепе. 1999.- 52.

www.arxiv.uz етказилган зарарни қоплаш тўғрисида”ги Европа Кон венцияси, “Жиноятлар қурбонларига ёрдам кўрсатиш ва виктимла шувнинг олдини олиш” ҳақидаги Европа Кенгаши Вазирлар қўмита сининг тавсияси ва бошқалар. Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг Жиноят- процессуал қонунчилигида ижтимоий хавфи унча катта бўлмаган жиноятлар учун жазоларнинг муқобил санкциялари назарда тутилган. Жумла дан, Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 105-моддаси 1-қисми; 139-модданинг 1- қисми бунга мисол бўлади. Аммо шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, қайд этилган модда ларда жиноятдан жабр кўрганларнинг ризолиги ва етказилган зарарни қоплаш даражаси ўз ўрнини топмаган. Хулоса қилиб айтиб ўтадиган бўлсак, зўрлик қурбонига айланиб бораётган вояга етмаган шахсларни халқаро ҳуқуқда ва миллий қонунчилигимизда ҳам ҳимоя қилишга қаратилган бир қанча масала лар ҳам мавжудки, булар ўз навбатида, бундай жиноятчиликка қарши курашда олиб борилган саъй-ҳаракатлар ҳисобланиб, фикримизча, жиноятдан жабр кўрган шахсларга ижтимоий ёрдам кўрсатиш дасту ри ва шунингдек, содир этилган жиноят туфайли жабрланувчига ет казилган зарарни қоплаш (реституция) ва унга ҳар томонлама зарур ёрдам кўрсатиш (компенсация) ҳақидаги махсус қонун қабул қили ниши лозимдир.

Похожие

Ота-она хамда вояга етмаган болаларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари

Бир қанча жиноятларни квалификация қилиш

Ота-она ҳамда вояга етмаган болаларнинг шахсий ҳуқуқ ва мажбуриятлари

Фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқи ва эркинликларига қарши жиноятлар

Вояга етмаганлар жиноятини тергов қилиш