Yevropa ma`rifatparvarlarining siyosiy-huquqiy ta`limotlari - Юриспруденция - Рефераты

Yevropa ma`rifatparvarlarining siyosiy-huquqiy ta`limotlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

69 KB

www.arxiv.uz Yevropa ma`rifatparvarlarining siyosiy-huquqiy ta`limotlari Reja: 1.Volterning siyosiy-huquqiy qarashlari 2.Monteskyening siyosiy-huquqiy qarashlari 3.Russoning siyosiy-huquqiy ta`limoti 4.XVII-XVIII asrlarda Germaniya siyosiy-huquqiy ta`limotlari 5.XVIII asrlarda Italiyadagi siyosiy-huquqiy ta`limotlar

www.arxiv.uz Volterning siyosiy va huquqiy qarashlari Fransua-Mari Volter (1694-1778) ta`kidlashicha, erkinlikka intilish odamning tabiiy instinktidir. Bu instinkt uning jon saqlashi va yashashi uchun zarur jamiyatni yaratishga undaydi. Jamiyat insonning takomillashishiga imkon beradi. Volter nuqtai nazariga ko`ra, tabiiy qonunlar bu aql qonunlari, insoniyatga tabiat in`om qilgan qonunlardir. Inson erkinlikda yashashni istaydi, shunga intiladi. Erkinlik bu fikr erkinligi, matbuot, vijdon erkinligi, o`zboshimchalikka yo`l qo`ymaslikdir-"Erkinlik faqat qonunlarga qaram bo`lishdan iboratdir",-deydi Volter.Volter demokratiya va halq hokimiyatchiligidan o`lguday qo`rqar edi. U ma`rifatli absolyutizm tarafdori edi. Monteskyening siyosiy-huquqiy qarashlari. Tabiiy huquq nazariyasining rivojlanishiga fransuz faylasufi ma`rifatparvar siyosiy mutafakkir va huquqshunos Sharl Lui Monteskye (1689- 1775) katta hissa qo`shdi. Monteskye asarlari ichida uning "qonunlar ruxi haqida" asari aloxida o`rin egallaydi. Bu asarda bayon qilingan ta`limot burjua dunyosining siyosiy-huquqiy fikr tarixi va davlat muassasalarining rivojlanishiga katta ta`sir ko`rsatdi. Monteskye ta`limotining mohiyati har bir xalq qonunlarining "ruhi" bir qancha konkret shart-sharoitlar bilan belgilanganligi, bu shart-sharoitlarning har biri o`ziga xos ahamiyat kasb etishini anglashga qaratilganligidadir. Monteskye fikricha, qonun chiqaruvchi birinchi navbatda iqlim bilan hisoblashishi zarur. Issiq iqlim xalqni noziklashtiradi va erinchoq qiladi. Shuning uchun bu yerda jazo bilan qo`rqitish odamlarni ishlashga majbur qiladi. Davlat depotizm shaklida bo`ladi. Iqlimdan tashqari Monteskye yerning hosildorligi, tog`lar va orollar, tekisliklar, iqtisodiy ahvol, dinning roli haqida ham fikrlar bayon qiladi. Mo`tadil iqlim qonunlar ruhiga ijobiy ta`sir qiladi, deb hisoblaydi. Monteskye

www.arxiv.uz fikricha, geografik muhit jamiyat rivojining boshlang`ich davrida xal qiluvchi rol o`ynaydi, chunki bu davrda tabiat va iqlimning ta`sirini cheklashga qodir qonun chiqaruvchi odamning o`zi bo`lmagan qonun "ruxini", uning mazmunini belgilovchi muhim omil davlatning boshqarish shakli, jamiyatdagi siyosiy tuzimdir. Bu omil geografik omil ta`sirini cheklab qo`yishi ham mumkin, deb hisoblaydi Monteskye. Mana shuning uchun Monteskye davlat shakllariga alohida to`xtaladi. U uchta to`g`ri davlat shakllarini ajratadi: demokratiya, aristokratiya va monarxiya. Bularning barchasiga ta`rif beradi va o`ziga xos hususiyat va belgilarini ko`rsatadi. Uning o`zi konstitutsion monarxiya tarafdori edi. U despotizmni qoralaydi, uni tabiiy xuquqqa mutloq zid siyosiy tuzum deb biladi. Siyosiy tuzumning qonunlar ruxiga ta`siri haqidagi fikrlarini Monteskye erkinlik va uni ta`minlash masalasi bilan bog`laydi. Uning fikricha, erkinlik bu xavfsizlikni xis qilishdir. Bu xissiyot qonunlarning xukmronligidan kelib chiqadi. Davlatdagi erkinlikning eng muxim belgisi qonunchiliqdir. Binobarin, siyosiy arbobning asosiy vazifasi qonunchilikning ta`minlash chora va vositasini topish va ko`rsatib berishdan iboratdir. Bunday vosita, deydi Monteskye, hokimiyatlar taqsimlash prinsipini joriy qilishdir. Mana shu prinsip joriy qilingan davlatdagina erkinlik ta`minlanishi mumkin. Bu siz despotizm xukm suradi. Monteskyening hokimiyatlarni taqsimlash ta`limoti o`z zamondoshlari orasida mashhur bo`ldi. Bu ta`limot XVIII asr oxiri Fransuz burjua revolyutsiyasining konstetitutsion hujjatlarida o`z aksini topdi. Masalan, 1789 yilgi "Inson va grajdanin xuquqlarining Deklaratsiyasi" da shunday deyilgan: "Huquqlardan foydalanish ta`minlanmagan va hokimiyatlarning taqsimlanishi o`rnatilmagan jamiyat konstetitutsiyaga ega emas". Hokimiyatlarni taqsimlash prinsipi 1787 yil AQSH konstitutsiyasida ham o`z aksini topgan. Keyinchalik bu prinsip barcha demokratik davlatlar, jumladan O`zbekiston Reyepublikasi Konstitutsiyasida ham o`z aksini topdi.

www.arxiv.uz Russoning siyosiy-huquqiy ta`limoti. XVIII asrda tabiiy huquq nazariyasida ikki yo`nalish paydo bo`ladi. Ular jamiyatda yomonlik qanday paydo bo`lgan degan muammoni hal qilish bilan bir-biridan farq qilardi. Birinchi yo`nalish vakillari Jan Jak Russo (1702- 1778) Jolyen Ofre de Lametri (1709-1751) va boshqalar fikriga ko`ra, inson ibtidoiy holatda erkin va mustaqil bo`lgan, baxtli hayot kechirgan, odamlar o`rtasidagi munosabatlar adolatli tabiiy qonunlar bilan tartibga solingan. Tabiat yomonlikning vujudga kelishiga sabab bo`lishi mumkin emas. Bu ibtidoiy jannatning buzilib ketishiga xususiy mulkchilikning paydo bo`lgani va natijada odamlarning boy va kambag`allarga bo`linib ketishi sabab bo`ldi. Russoning fikricha, davlat hukmronlikni mustahkamlash, xususiy mulkni qo`riqlash uchun paydo bo`lgan. Bu odamlar orasida tenglikni yanada kuchaytirdi. Ayniqsa despotik davlatlarda inson qulga aylangan. Inson erkin tug`ilgan, lekin u hamma yerda kishanlangandir. Bu holatdan chiqishning qonuniy yo`li nimadan iborat, degan savolga Russo o`zining mashhur "Ijtimoiy shartnoma" nomli asarida javob berishga harakat qiladi. Russoning fikricha, qonun chiqarishda butun xalq ishtirok etgandagana erkinlik ta`minlanadi. Davlat demokratik prinsiplarga amal qilgandagina odam yo`qotgan tabiiy erkinligi o`rniga siyosiy erkinlikka ega bo`ladi. U hokimiyatga bo`ysunadi, lekin despotizmdagi qullikdan ozod bo`ladi. Barchaga ta`alluqli umumiy irodaning xato qilishi mumkin emas. U doim umumiy manfaat uchun xizmat qiladi, deydi Russo. Qonun umumiy irodaning ifodasi bo`lishi kerak. Agar bu shart davlatda amalga oshirilsa fuqarolar erkin bo`ladilar, chunki ular o`zlari qabul qilgan qonunlarga bo`ysunadilar. Russo xalq suvereniteti tarafdoridir. Uning fikricha, suverenitet bo`linmas, yagona, begonalashtirilmaydi, unga faqat xalq egalik qiladi. Ijtimoiy shartnomaning asosiy talabi shundadir. Davlat xokimiyati shu talabga mos holda tashkil qilinishi kerak. Bunda inson tabiiy huquqlarining ma`lum qismi saqlanadi, deydi Russo.

www.arxiv.uz XVII-XVIII asrlarda Germaniyada siyosiy huquqiy ta`limotlar X V I - X V I I a s r l a r G e r m a n i y a d a t a b i i y h u q u q m a k t a b i n i n g y i r i k n o m o y o n d a l a r i P u f e n d o r f , T o m a z i y , L e y b n i t s , V o l f k a b i m u t a f a k k i r l a r i j o d q i l d i l a r . G e r m a n i y a d a h u q u q f a n i n i n g d u n y o v i y f a n s i f a t i d a r i v o j l a n i s h i g a b i r i n c h i l a r d a n b o ` l i b , S P u f e n d o r f ( 1 6 3 2 - 1 6 9 4 ) h i s s a q o ` s h d i . U n i n g q a r a s h l a r i d a j a m i y a t n i n g d a v l a t c h i l i k p a y d o b o ` l g u n g a q a d a r , t a b i i y h u q u q k o n s e p s i y a s i k a t t a o ` r i n e g a l l a g a n . U n i n g f i k r i c h a : d a v l a t n i n g h u q u q i y a s o s i i k k i x u j j a t g a b o g ` l i q d i r . U l a r x u s u s i y s h a r t n o m a ( p a c t a ) v a m u r o j a a t n o m a ( d e c r e t u m ) . D a v l a t n i n g a s o s i y v a z i f a s i i n s o n i y a t n i n g t i n c h l i g i v a t a r t i b u c h u n j a v o b g a r l i k d a d i r . B i r g u r u h s h a x s l a r n i n g d a v l a t g a q a r s h i h a r a k a t i q o n u n d a n t a s h q a r i d e g a n f i k r n i b i l d i r a d i . Y u r i s p r u d e n s i y a n i n g n a z a r i y r i v o j l a n i s h i g a h i s s a q o ` s h g a n i n s o n l a r d a n b i r i X . T o m a z i y ( 1 6 5 5 - 1 7 2 8 ) h i s o b l a n a d i . U n i n g q a r a s h l a r i d a h u q u q v a a x l o q n o r m a l a r i c h u q u r t a x l i l q i l i n a d i . U a x l o q n i h u q u q d a n u s t u n q o ` y a d i : “ A g a r d a k i m a h l o q i y j i h a t d a n y e t u k s h a x s b o ` l a o l m a s a , u n d a y s h a x s y a x s h i s i y o s a t c h i b o ` l a o l m a y d i ” . G e o r g V i l g e l m , F r i d r i x G e g e l n i n g h u q u q i y q a r a s h l a r i . N e m i s f a y l a s u f i G e o r g V i l g e l m F r i d r i x G e g e l ( 1 7 7 0 - 1 8 3 1 ) x u q u q t a ` l i m o t i g a k a t t a h i s s a q o ` s h d i . U n i n g " R u h f e n a m e n o l o g i y a s i " , " M a n t i q i l m i " , " H u q u q f a l s a f a s i " k a b i a s a r l a r i f a l s a f a v a h u q u q i y t a ` l i m o t l a r t a r i x i d a a l o h i d a o ` r i n e g a l l a y d i . G e g e l n i n g h u q u q f a l s a f a s i g a k o ` r a , i n s o n t a b i i y h o l a t d a t a b i a t g a m u t l o q q a r a m b o ` l g a n . B u h o l a t d a z o ` r a v o n l i k , v a r v a r l i k , m a d a n i y a t s i z l i k x u k m s u r a d i . I n s o n i y a t n i n g b u x o l a t d a n c h i q a r u v c h i y a g o n a v o s i t a f u q a r o l a r j a m i y a t i n i n g t a s h k i l e t i s h d a n i b o r a t . F a q a t

www.arxiv.uz f u q a r o l i k j a m i y a t i h a r b i r o d a m e r k i n l i g i n i t a ` m i n l a s h g a q o d i r h u q u q n i n g p a y d o b o ` l i s h i g a s h a r o i t y a r a t a d i . F u q a r o l i k j a m i y a t i d a h u q u q o d a m l a r e r k i n l i g i n i n g c h e k l a s h g a q a r a t i l g a n h a t t i - h a r a k a t l a r g a b a r x a m b e r a d i , s h a x s h a y o t i , s o g ` l i g i , m u l k i , o r - n o m u s v a q a d r - q i m m a t i n i m u x o f a z a q i l i s h u c h u n x i z m a t q i l a d i . G e g e l n i n g h u q u q t a ` l i m o t i n i n g m a r k a z i y t u s h u n c h a s i n i e r k i n l i k t u s h u n c h a s i t a s h k i l q i l a d i . E r k i n l i k i n s o n n i n g a s o s i y s i f a t i d i r . E r k i n l i k i r o d a e r k i n l i g a d a , x a y o t i y f a o l i y a t d a g i x i l m a - x i l i r o d a v i y h a r a k a t l a r d a n a m o y o n b o ` l a d i . B u e r k i n l i k l a r o r a s i d a g r a j d a n l i k e r k i n l i k l a r i , s o ` z e r k i n l i g i , s i y o s i y v a v i j d o n e r k i n l i k l a r i a l o h i d a a h a m i y a t k a s b e t a d i . I r o d a v i y x a r a k a t x a r d o i m t u r l i s a b a b , i s t a k v a n i y a t l a r b i l a n b o g ` l i q d i r . B i r o q b u n d a n i n s o n x a r a k a t i t o ` l i q t a s h q i o m i l l a r b i l a n b e l g i l a n a d i , d e g a n x u l o s a c h i q m a y d i . E r k i n l i k s o h i b i i n s o n t a s h q i o m i l l a r t a ` s i r i g a q a r s h i l i k k o ` r s a t m a g a n h o l d a h a m h a r d o i m f a o l d i r . U n i n g x a r a k a t l a r i x a m m a v a q t u n i n g o ` z i g a b o g ` l i q d i r . Q o n u n l a r , d e y d i G e g e l , u m u m i y i r o d a n i n g i f o d a l a y d i v a b a r c h a u c h u n b a r o b a r . H a r b i r i n d i v i d u m u m i y i r o d a g a b o ` y s u n a d i . U n i n g x a r a k a t i n i x a m m a x u q u q n o r m a l a r i g a m o s d e b b a x o l a y d i , c h u n k i x a r a k a t i d a b a r c h a o ` z i n i n g s h a x s i y i r o d a s i n i n a m o y o n b o ` l g a n d a y h i s q i l a d i . H a r b i r o d a m o ` z i n i n g i n d i v i d u a l l i g i o r q a l i i f o d a l a n g a n u m u m i y i r o d a n i o ` z i d a m u j a s s a m l a y d i . M a n a s h u u m u m i y i r o d a x u q u k n i a m a l g a o s h i r i s h , u m u m i y q o n u n l a r n i k o n k r e t i n d i v i d g a y e t k a z i s h i m k o n i y a t i n i y a r a t a d i . O d d i y o n g u c h u n e r k i n l i k o ` z b o s h i m c h a l i k k a o ` x s h a s h b i r n a r s a b o ` l i b t o ` y i l a d i . B i r o q o ` z b o s h i m c h a l i k n i s b i y e r k i n l i k d i r . M a z m u n j i h a t d a n u h a r a k a t p r e d m e t i g a b o g ` l i q , y a ` n i u s h u h a r a k a t p r e d m e t i b i l a n c h e k l a n g a n . " M u t l o q e r k i n i r o d a n i s b i y e r k i n i r o d a d a n , y o k i o ` z b o s h i m c h a l i k d a n s h u b i l a n f a r q l a n a d i k i , m u t l o q i r o d a n i n g

www.arxiv.uz p r e d m e t i i r o d a n i n g o ` z i d i r , n i s b i y e r k i n i r o d a n i n g p r e d m e t i c h e k l a n g a n b i r n a r s a d i r . N i s b i y i r o d a n i , m a s a l a n , n a f s n i f a q a t p r e d m e t n i n g o ` z i q i z i q t i r a d i " . H u q u q o ` z b o s h i m c h a l i k , y a r a m a s i s t a k v a n i y a t l a r n i n g c h e k l a s h u c h u n x i z m a t q i l a d i . U e r k i n i r o d a n i n g x a q i q i y a m a l g a o s h i r i s h v o s i t a s i v a s h a r t i d i r . H u q u q n i n g i n s o n t a b i i y v a z a r u r i y q i s m a t l a r i q i z i q t i r m a y d i . H u q u q i n s o n n i n g i n d i v i d u a l i s t a k l a r i n i t a ` m i n l a m a y d i , c h u n k i i n d i v i d n i n g e n g y a x s h i i s t a k l a r i h a m n o q o n u n i y h a r a k a t l a r g a , y a ` n i b o s h q a o d a m l a r e r k i n l i k l a r i n i c h e k l a s h g a o l i b k e l i s h i m u m k i n . H u q u q n o r m a l a r i j i n o y a t c h i g a n i s b a t a n a d o l a t l i l i g i n i u a n g l a y d i m i y o k i a n g l o l m a y d i m i h u q u q u c h u n a h a m i y a t i y o ` q . H u q u q n i b u m a s a l a q i z i q t i r m a y d i . H u q u q u m u m i y i r o d a i f o d a s i d i r . B u n i f u q a r o l a r b i l a d i m i ; b i l m a y d i m i ? y o k i h u q u q q a r i o y a q i l i s h s a b a b l a r i q o ` r q i s h d a n m i y o k i m u k o f o t o l i s h u m i d i d a n m i h u q u q o ` z y o ` l i d a r i v o j l a n a v e r a d i , G e g e l f i k r i c h a , x u q u q - b u o d a m l a r n i n g b i r - b i r i g a b o ` l g a n m u n o s a b a t i d i r . O d a m n i n g e r k i n l i k d o i r a s i n i c h e k l o v c h i h a r q a n d a y h a r a k a t h u q u q q a z i d h a r a k a t d i r . H u q u q i y m u n o s a b a t o d a m n i n g s h a x s s i f a t i d a t a n o l i s h n i t a l a b q i l a d i . G e g e l f i k r i c h a , h u q u q i y m u n o s a b a t l a r d a v l a t t o m o n i d a n a m a l g a o s h i r i l a d i . D a v l a t h u q u q i y m u n o s a b a t l a r o r q a l i j a m i y a t n i b i r l a s h t i r a d i , f e ` l - a t v o r , m a ` l u m o t , f i k r v a h a r a k a t l a r t a r z i n i b i r l a s h t i r i s h g a k o ` m a k l a s h a d i . S h u n i n g u c h u n h u q u q z a m i r i d a a l o h i d a h a r b i r o d a m n i n g e r k i y o t i s h i k e r a k . M a n a s h u e r k n i n g t a ` m i n l a s h b i r v a q t n i n g o ` z i d a m e n i n g s h a x s i y e r k i m n i n g x a m t a ` m i n l a s h d e m a k d i r . K o n k r e t s h a x s h u q u q l a r i n i b u z i s h b a r c h a n i q a d r - q i m m a t i n i x a q o r a t l a y d i . U m u m i y i r o d a n i n g o ` z i d a n o m o y o n e t u v c h i s h a x s l a r n i b i r - b i r i d a n i n d i v i d u a l f a r q q i l i s h g a q a r a m a y , h u q u q q a i f o d a l a n g a n u m u m i y i r o d a b a r c h a n i n g b o y l i g i d i r .

www.arxiv.uz H u q u q n u q t a i n a z a r i d a n b o s h q a o d a m l a r n i n g e r k l a r i n i n g c h e k l a m a y d i g a n x a r a k a t g a r u x s a t b e r i l a d i . " T o ` g ` r i s i n i a y t g a n d a , x u q u q f a q a t t a q i q l a y d i , b u y r u q b e r m a y d i , n i m a i k i t a q i q l a n m a g a n e k a n , d e m a k u n g a r u x s a t " , - d e y d i G e g e l . G e g e l n i n g h u q u q i y n a z a r i y a s i x u q u q r i v o j i g a y a n g i j i h a t l a r n i k i r i t d i . G e g e l g a c h a b o ` l g a n t a b i i y h u q u q n a z a r i y a l a r i o d a m l a r o ` z t a b i a t i g a k o ` r a t a b i i y h u q u q l a r g a e g a d i r l a r , b u n d a n t a s h q a r i j a m i y a t d a t a b i i y h u q u q d a n f a r q q i l a d i g a n , i j o b i y h u q u q x a m m a v j u d . B u h u q u q k o ` p j i x a t l a r i b i l a n t a b i i y h u q u q t a ` m o y i l l a r i g a t o ` g ` r i k e l m a y d i , a s l i d a e s a t a b i i y h u q u q m a z m u n i g a m o s k e l i s h i k e r a k , d e g a n g ` o y a n i a s o s l a s h g a o ` r i n g a n e d i . B u t u n m a ` r i f a t p a r v a r l i k d a v r i s h a x s n i n g t a b i i y h u q u q n o r m a l a r i n i n g t i k l a s h u c h u n k u r a s h b i l a n b o g ` l i q b o ` l d i . G e g e l b u i k k i t u r d a g i h u q u q n i b i r - b i r i g a q a r a m a - q a r s h i q o ` y m a y d i . U n i n g a y t i s h i c h a , f u q a r o l i k j a m i y a t i t u f a y l i y a k k a s h a x s e r k i n i t a ` m i n l a s h g a q a r a t i l g a n m a x s u s h u q u q l a r p a y d o b o ` l a d i x o l o s . G e g e l f i k r i c h a , f u q a r o l i k j a m i y a t i v a d a v l a t n i n g p a y d o b o ` l i s h i g a t a b i i y z a r u r i y a t , t a b i a t q o n u n l a r i n i n g q a t ` i y t a ` s i r i b i l a n b i r v a q t d a e r k i n i r o d a t a ` s i r i x a m s a b a b b o ` l d i . S h u n u q t a i n a z a r d a n f u q a r o l i k j a m i y a t v a d a v l a t h u q u q v a a x l o q q a a s o s l a n g a n i n d i v i d u a l x a l q r u h i , x a l q n i n g k o l l e k t i v o n g i d i r . X a l q n i n g u m u m i y i r o d a s i n i h u q u q o r q a l i t a ` m i n l a g a n d a v l a t g i n a a d o l a t l i d i r . F u q a r o l a r n i n g d a v l a t g a n i s b a t a n m u n o s a b a t i u n i n g b u y r u q v a t a l a b a l a r i g a k o ` r - k o ` r o n a b o ` y s u n i s h i d a e m a s , u n g a b o ` l g a n i s h o n c h d a v a o q i l o n a b o ` y s u n i s h d a n a m o y o n b o ` l a d i , d e y d i G e g e l . G e g e l o ` z z a m o n o s i d a g i P r u s s d a v l a t i n i q o ` l l a b - q u v v a t l a y d i . G e g e l t o m o n i d a n o s h k o r a b a y o n q i l i n g a n i d e a l , b u k o n s t i t u t s i y a v i y k u c h l i x u k u m a t d i r . G e g e l h u k m d o r o ` z i n i n g i n j i q l i k l a r i a s o s i d a b o s h q a r i s h i m u m k i n , d e g a n q a r a s h g a q a t ` i y q a r s h i c h i q a d i . G e g e l q o n u n v a h u q u q a s o s i d a b o s h q a r i l a d i g a n d a v l a t t a r a f d o r i e d i .

www.arxiv.uz G e g e l n i n g s i y o s i y v a h u q u q i y t a ` l i m o t i k e l g u s i s i y o s i y v a h u q u q i y f i k r t a r i x i g a k a t t a t a ` s i r k o ` r s a t d i . G e g e l f a l s a f a s i k o n s e r v a t i v q a r a s h l a r g a h a m , t a n q i d i y o p p o z i t s i o n q a r a s h l a r g a h a m , o ` z l a r i n i n g k o n s e p s i y a l a r i n i a s o s l a s h g a k e n g i m k o n i y a t y a r a t a r e d i . B u x o l G e g e l t a ` l i m o t i n i n g x a r x i l g ` o y a v i y n u q t a i n a z a r d a n t a l q i n q i l i n i s h l a r i d a y a q q o l k o ` z g a t a s h l a n a d i .

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. Adilxodjayeva S.M. Liberalizm: evolyutsiya idey ot proshlogo do nastoyahego. Monografiya. –T.: TDYUI, 2002. –120 s. 2. Boboyev H.B. Siyosiy huquqiy ta`limotlar tarixi. –T.: TDYUI, 2003. –205 3. Boboyev H.B. O`zbek davlatchiligi tarixi. –T.: “Fan”, 2004. – 294 b. 4. Islamov Z. Obhestvo. Gosudarstvo. Pravo. –T.: Adolat, 2001. 695 b. 5. Islomov Z.M. Davlat va huquq: umumnazariy masalalar. (Davlat nazariyasi). –T.: Adolat, 2000. –272 b. 6. Islomov Z.M. Huquq tushunchasi, mohiyati, ijtimoiy vazifasi. –T.: TDYUI, 2004. –138 b. 7. Islomov Z.M.Fukarolik jamiyati: kecha, bugun, erta. –T.: TDYUI, 2003. –87 b. 8. Istoriya politicheskix i pravovo`x ucheniy. Pod redaksiyey Leysta. Uchebnik dlya VUZov –M.: Norma, 2001. –680 s. 9. Muxamedov X.M. Islom va davlat nazariyasi muammolari. –T.: Adolat, 1998. –39b. 10. www.akadmvd.uz

Похожие

Qadimgi Rimda siyosiy-huquqiy ta`limotlar

XX ( 20 ) asrdagi siyosiy- huquqiy ta`limotlar

XX ( 20 ) asrdagi siyosiy- huquqiy ta`limotlar

Qadimgi sharqda siyosiy va huquqiy ta`limotlar

Qadimgi Yunonistonda siyosiy va huquqiy ta`limotlar