Ketma-ket qo‘zg‘atish hulg‘amli dvigatelning mexanik tavsiflari - Физика - Рефераты

Ketma-ket qo‘zg‘atish hulg‘amli dvigatelning mexanik tavsiflari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

118.5 KB

Ketma-ket qo‘zg‘atish hulg‘amli dvigatelning mexanik tavsiflari

Ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatellar transport vositasida, xususan, metropolitenda, trolleybus va tramvaylarda, zavod sexlarida harakatlanadigan transport vositalarida, shaxtalardagi o‘zi yurar vagonchalarda keng qo‘llaniladi. Chunki bu mexanizmlarda bitta trolley (maxsus konfiguratsiyali tok o‘tkazgich simi) qo‘llaniladi. Bundan tashqari ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amli o‘zgarmas tok dvigateli kuchlanish kamaygan da ham me’yorida ishlaydi, bu esa trolley orqali uzoq masofaga elektr uzatish imkonini beradi. Bu dvigatellar mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli mashinalarga nisbatan yana ikkita asosli afzallikka ega bo‘lib, ulardan biri, mexanizmda yuklama ortib ketganda, tok bo‘yicha bir xil o‘ta yuklanishda momentni katta qiymatga oshiradi. Ikkinchi afzalligi esa, qo‘zg‘atish chulg‘ami simlarining ko‘ndalang kesimining kattaligi, ularning o‘ramlari orasidagi kuchlanishning kichikligi, qo‘zg‘atish chulg‘ami maydonining so‘ndirish tizimi mavjudligi tufayli yuqori ishonchlilikka egaligidadir. Shuning uchun elektrotexnika sanoati bunday mashinalarning turli seriyalarini ishlab chiqarishda davom etmoqda. Masalan, kran va metallurgiya dvigatellari 2,5 kW dan 185 kW gacha quvvatga, (2,7—5,0) M nom ga ega bo‘lgan maksimal momentli ДС , ДП va boshqa rusumdagi dvigatellar ishlab chiqa rilmoqda. Ketma-ket ulangan qo‘zg‘atish chulg‘amli mashi nalarda qo‘zg‘atish chulg‘ami yakor bilan ketma-ket ulanadi va magnit oqimi yakor tokining funksiyasi bo‘lib qoladi. Shuning uchun yuklama ortganda tezlikning pasayishi nafaqat kuchlanish tushishining ortishidan, balki magnit oqimi ortishi hisobiga ham hosil bo‘ladi. Bu bilan mexanik tavsif larning ayniqsa, kichik yuklamalarda katta qiyalikka ega ekanligini ham izohlash mumkin. Agar mashina magnit tizimini to‘yinmagan deb hisoblasak, u holda uning magnit oqimi tokka to‘g‘ri proporsional deb qabul qilinadi. U holda quyidagini yozish mumkin: F = a I ; М С М / = a (2.49)

O‘zgarmas tok mashinasi uchun mexanik tavsif ifodasidan va (2.49) bog‘lanishdan foydalanib, quyi dagini olamiz: Ф U C U R R C C C M C C M M E 2 E E E M    a a w= = (2.50) yoki а M b, w= - (2.51) bu yerda: a = U ( C E a) -0,5 ; b = R ( C E a) -1 . (2.50) ifoda giperbola tenglamasi bo‘lib, uning bitta asimptota si ordinata o‘qi, ikkinchisi ega abssissa o‘qiga parallel va B masofada pastroqdan o‘tadigan to‘g‘ri chiziqdir. Zamonaviy dvigatellarning magnit tizimi nominal rejimda anchagina to‘yingan bo‘lib, w = f ( M ) giperboloik bog‘lanish esa faqat kichik yuklamalardagina mavjud bo‘ladi. Shuning uchun hisoblashlarda dvigatellarning ish tavsiflaridan foydalaniladi. Bunday n = f ( I q.ch ), M = f ( I q.ch ) va ( E / n ) = f ( I q.ch ) kabi tavsiflar elektr mashinalarning barcha rusumlari uchun kataloglarda berilgan bo‘ladi. Bunday tavsiflar, agarda nisbiy birliklarda berilsa, ular universal tavsiflar deyiladi (2.16- rasm). Bu yerda bazaviy qiymatlar sifatida nominal: U nom , n nom , I nom , M nom , r nom qiymatlar qabul qilinadi. ДП rusumli o‘zgarmas tok mashinasining universal tavsiflari 2.16- rasmda keltirilgan bo‘lib, bu yerda: M = f ( i ya ) bog‘lanishdagi momentning qiymati elektromagnit momentning emas, balki dvigatel o‘qidagi momentning qiymatini ko‘rsatadi. Ketma-ket chulg‘amli dvigatellarning ishga tushirish qarshiliklarini va sun’iy tavsiflarini hisoblash. Sun’iy mexanik tavsiflar kataloglardagi mexa nik tavsif asosida hisoblanadi. Hozirda EHM larning keng qo‘llanilayotganini nazarda tutib, hisoblashning grafik usulini emas, balki analitik usulini ko‘rib chiqamiz. Shunday qilib mashinaning tabiiy mexanik tavsifi, ya’ni n = f ( i ), bu yerda:

I = I ya = I qch — yakor toki bo‘lib, mashina normal sxemada ulanganda qo‘zg‘atish tokiga tengdir; R qch — dvigatel ning yakor zanjiriga ulangan qo‘shimcha qarshiliklar yig‘indisi: R q = R ya + R qch + R qq , (2.52) 2.16- rasm. ДП rusumidagi ketma-ket qo‘zg‘atishli dvigatellarning universal tavsiflari: 1 — n = f ( i ya ) 2 — m = f ( i ya ). bu yerda: R ya , R qch va R qq — mos ravishda yakor, qo‘zg‘atish chulg‘ami va qo‘shimcha qutblar qarshiliklari. U holda quyidagini yozishimiz mumkin:

t U I R E I C I C I n q t E E ( ) ( ) ( ) ,    = = (2.53) bu yerda: E t ( I ) va F ( I ) lar dvigatel tabiiy tavsifidagi EYK va magnit oqimi sxemada yakor tokiga teng bo‘lgan qo‘zg‘atish tokining funksiyasidir. Bunda (2.53) ko‘rinishdagi tabiiy tavsifga ega bo‘lgan holda quyidagi ifodani olish mumkin: C E F ( I ) = ( En -1 ) t (2.54) Shunday qilib, (2.54) ko‘rinishdagi bog‘lanish mashinaning magnitlanish egri chizig‘iga proporsional bo‘ladi. Bu yerda mashinaning to‘yinishi hisobga oli nadi va ketma-ket ulangan qo‘zg‘atish chulg‘amidagi yakor reaksiyasining magnitsizlantirish ta’siri bartaraf etiladi. Bundan tashqari bir xil qo‘zg‘atish tokida har qanday sun’iy va tabiiy elektromexanik tavsif uchun: C E F ( I )= f ( I )=( En -1 ) c =( En -1 ) t . (2.55) Bu yerda c va t belgilari sun’iy va tabiiylikni bildiradi. Shuning uchun bitta tabiiy tavsifga ega bo‘lgan holda berilgan qo‘shimcha qarshilik R qo‘sh berilganda R = R q + R qo‘sh ni hisoblab, har qanday sun’iy tavsifni qurish mumkin. Shundan so‘ng quyidagini aniqlaymiz: E U I R U I R C I U I R E n n n c c t 1 E k t . ( ) ( )      = = = (2.56) Bunda U , R q , R ning qiymatlarini berib, ularga mos keladigan ( En -1 ) ti qiymatlari aniqlanadi. Shundan so‘ng ushbu tok qiymatlarida sun’iy tavsifdagi EYK E si larning qiymatlari quyidagi formula orqali hisoblanadi:

E ci =U-I i R . (2.56) formula orqali n ci ning qiymatini E ci ni ( En -1 ) ti ga bo‘lib hisoblanadi. Ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amli o‘zgarmas tok dvigatelini sun’iy mexanik tavsifini hisoblash uchun I i toklariga mos keladigan M i elektromagnit momentlarini aniqlash zarur. (2.55) ifodani hisobga olgan holda quyidagini aniqlaymiz:C E C n M C I I M i M i i i ti E .      = = (2.57) Bu yerda C M dvigatel momentini N.m larda tavsif laydi, C E esa mashina EYK ni tavsiflaydi, bunda aylanish harakat tezligi ayl/min da o‘lchanadi. U holda C M C E -1 = 30p -1 = 9,55 ga teng bo‘ladi va (2.57) tenglamani quyidagi ko‘rinishshda yozamiz: M i = 9,55( En -1 ) ci I i . (2.58) Ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatel uchun ishga tushirish qarshiliklari ham nurli diagrammalarni qo‘llagan holda analitik usulda yoki grafik usulda hisoblanadi. Yakor zanjirida parallell konturlar bo‘lgan ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatelning mexanik tavsif lari. Yakor va qo‘zg‘atish chulg‘amini turli sxemalarga ulab, turli mexanik tavsiflarni olish mumkin. Sanoatda ko‘tarma va metallurgiya qurilmalari uchun magnit kontroller va avtomatlashtirilgan boshqaruv stansiyalarining bir necha turlari ishlab chiqariladi va ularda quyidagi sxemalardan (2.17- rasm) foydalaniladi: a) umumiy ketma-ket ulangan qarshilik mavjudligida yakorni shuntlash; b) yakor chulg‘amini shunt

2.17- rasm. Ketma-ket qo‘zg‘atishli dvigatelda ketma-ket ulangan va shuntlovchi rezistorlarning ulanish sxemasi. 2.18- rasm. Dvigatelning 2.17- rasm, a dagi sxema bo‘yicha qo‘shimcha rezistor ulangan holatidagi mexanik tavsiflari.

lash; d) qo‘zg‘atish chulg‘amini shuntlash; e) umumiy ketma-ket ulangan qarshilik mavjud bo‘lganda yakor va qo‘zg‘atish chulg‘amlarini parallel ulash. Olingan tavsiflarni ko‘rib chiqamiz. 2.17- rasm a da keltirilgan sxemadagi dvigatelni shuntlaganda nisbiy birliklarda hisoblangan tavsiflar 2.18- rasmda keltirilgan. Bu yerda 1 egri chiziq dvigatelning tabiiy tavsifi. 2 va 3 egri chiziqlar ketma-ket qarshilik kiritilgandagi mashinaning sun’iy tavsiflaridir. 4 egri chiziq dvigatel yakorini R sh va R q rezistorlardan tuzilgan kuchlanish bo‘luvchisidan olingan pasaytirilgan kuchlanish bilan ta’minlangandagi tavsif. Kichik yuklamalarda kuchlanish bo‘luv chisining ta’siri samarasi hisoblanadi. 5 va 6 tavsif lar aktiv statik moment mavjud bo‘lganda o‘z-o‘zini qo‘zg‘atishli dinamik tormozlashni tavsiflaydi. Bu kabi sxema ko‘tarma kranlarda magnit kontroller 2.19- rasm. Dvigatelning 2.17- rasm, b dagi sxema bo‘yicha qo‘shimcha rezistorlar ulangan holatdagi mexanik tavsiflari. ining birinchi holatida qo‘llanib, yukni ko‘tarishda ravon (siltamasdan) ishga tushirishni ta’minlab beradi yoki yukni kichik tezlikda tushira boshlaydi. Dvigatel kichik yuklamalarda ishlayotganda qo‘shimcha rezistor ta’siri yanada samaraliroq (2.17- rasm, b ) bo‘ladi, dvigatel tavsiflari 2.18- rasmda keltirilgan. 2.17- rasm, b dagi sxema sanoat elektr yuritmalarida kamdam-kam ishlatiladi, lekin tortish qurilmalarida ko‘p qo‘llaniladi. Katta r k qarshiliklar kiritib, katta yuklarni tushirish mumkin.

Bu holatda yuritmani dvigatel rejimida katta tezlikdan kichik tezlikka o‘tkazish energiyani tarmoqqa qaytarib generator rejimida tormozlashga olib keladi. 2.17- rasm, e dagi sxema mustaqil qo‘zg‘atish 2.20- rasm. Dvigatelning 2.17- rasm, b dagi sxema bo‘yicha qo‘shimcha rezistorlar ulangan holatdagi mexanik tavsiflari. 21- rasm. Dvigatelning 2.17- rasm, e dagi sxema bo‘yicha qo‘shimcha rezistorlar ulangan holatdagi mexanik tavsiflari.

chulg‘amli dvigatelning tavsifiga yaqin bo‘lgan tormozlash tavsifini beradi (2.21- rasm). Bu sxemalardan kran qurilmalar yuritmalarida ko‘p ishchi rejimlarini olishda foydalaniladi. 4- misol. ДП 41-rusumli ketma-ket qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok dvigatelining tabiiy tavsifi qurilsin. Dvigatelning pasport ma’lumotlari: P n = 17 kW, U n = 220V, I n = 94A, n n = 630 ayl/min. Dvigatel toki I = I n bo‘lganda tezligini 400 ayl/min (41,8 rad/s) va 200 ayl/min (20,9 rad/s) gacha pasayti rish uchun yakor zanjiriga ulanadigan qo‘shimcha qarshiliklarning qiymatlarini aniqlang. Aniqlangan qarshiliklar ulangandagi tavsiflarni quring. Yechimi. 2.22- rasmda keltirilgan egri chiziq lardan foydalanib tabiiy tavsifni hisoblaymiz. Bu yerda 2.22- rasm . Ketma-ket qo‘zg‘atishli dvigatel momentinining va tezligining yakor tokiga bog‘liqligi (nisbiy birliklarda). n = 1, I n = 94A, n n = 1, n n = 630 ayl/min (w n = 66 rad/s), u holda I - I n i ; w = w n n; n = n n n. Hisoblash natijalarini 1- jadvalga kiritamiz.

1-jadval i 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 I , A 37,6 56,4 75 94 113 131 150 169 188 n 1,6 1,23 1,09 1,0 0,94 0,89 0,85 0,81 0,78 w , rad/ s 105,8 81 71,8 66 62,1 58,7 56 53,3 51,5 1010 775 686 630 593 560 535 510 492 Mazkur jadvalga muvofiq qurilgan tabiiy tavsif 2.23- rasmda keltirilgan. 2.23- rasm. Ketma-ket qo‘zg‘atishli dvigatelning tabiiy ( R p = 0) va yakorga qo‘shimcha qarshilik ( R p1 , R p2 ) ulangan holatdagi tavsiflari. Dvigatelning nominal qarshiligi: R 220 n 94 2, 34 W = = . Nominal yuklamada dvigatel foydali ish koeffitsiyenti:

1000 17 n 220 94 0, 823.   h = =Yakor chulg‘ami qarshiligi: R ya » 0,5(1-0,823)2,34 = 0,207 W. Ketma-ket qo‘zg‘atishli qarshilik: R ya » 0,5 R ya = 0,5•0,207 » 0,104 W. Dvigatelning ichki qarshiligi: R ¶ = 0,207 + 0,104 = 0,311 W. Qo‘shimcha qarshilik:   R R R kn p n n 1 ( ).      = Tezlikni 41,8 rad/s gacha kamaytirish uchun ulanadigan qo‘shimcha qarshilik:   R 41,8 p1 66 1 (2, 34 0, 311) 0, 742 .  = = W Tezlikni 20,9 rad/s gacha kamaytirish uchun ulanadigan qo‘shimcha qarshilik:   R 20,9 p2 66 1 (2, 34 0, 311) 1, 39 .  = = W Qarshilik kiritilgan tavsiflarni quyidagi formula orqali hisoblanadi:

U I R R U I R ( ) k Т .    + w= wBu yerda w m — berilgan tok I uchun tabiiy tavsif bo‘yicha aniqlanadigan tezlik. Hisoblash natijalarini 2- jadvalga kiritamiz. 2-jadva I , A 37,4 56,4 75 94 113 131 150 169 188 wnn, rad/ s 106 81 71,8 66 62 58,6 56 53,4 51,5 w(Rp1), rad/ s 91,6 64,6 51,6 41,8 34 27 20,2 13,5 7,0 w(Rp 2 ) , rad/ s 79,5 50,2 34,2 20,9 9,8 -0,66 -11,1 -21,3 -31,6 l 2- jadval bo‘yicha dvigatelning qarshilik kiritilgan dagi tavsiflari qurilgan (2.23- rasm). 5- misol. ДП 41- rusumli ketma-ket qo‘zg‘atishli dvigatel uchun ishga tushirish reostatini hisoblang. Dvigatelni ishga tushirish uch pog‘onada amalga oshi riladi. Yechimi: tabiiy tavsif 4- misolda qurilgan. Ishga tushirish tokining maksimal qiymatini I 1 = 2 I n = 188A qilib tanlaymiz. Pog‘ona qarshiligiga o‘tish toki I N ni I N = 1,34 I n = 126A qilib aniq laymiz. U holda U I R 220 1 188 1,17 = = = W U I R2 220 126 1, 75 . W = = = I = I 1 = const va I = I 2 = const bo‘lganda w = f ( R ) yordamchi chiziqni o‘tkazamiz (2.24- rasm). Ishga tushirish pog‘ona qarshiliklari va o‘tish tezliklarining qiymatlari grafik usulida aniqlanadi. Birinchi pog‘ona qarshiligi:

R 1 = 0,43 W. Ikkinchi pog‘ona qarshiligi: R 2 = 0,28 W. Uchinchi pog‘ona qarshiligi: R 3 = 0,19 W. 2.24- rasm. Ketma-ket qo‘zg‘atishli dvigatelning ishga tushirish reostatini hisoblash tavsifi. Ishga tushirish reostatining to‘liq qarshiligi R q = R 1 + R 2 + R 3 = 0,43 + 0,28 + 0,19 = 0,9 W.

Ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatelning tormozlash rejimlari. Mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatelga nisbatan mazkur dvigatel ning tormozlash rejimidagi imkoniyatlari cheklangan bo‘ladi. Masalan, tarmoqqa energiyani qaytarish yo‘li bilan rekuperativ tormozlashning imkoniyati yo‘q. Dvigatel rejimida ishlayotgan mashinaning yuklamasi kamayib ketganda magnit oqimi kamayib dvigatel tezligi nominal tezlik qiymatidan 5—6 marta ortib ketadi. Bu esa mashinaning ishdan chiqishiga olib keladi. Shuning uchun, salt yurish rejimiga yo‘l qo‘yilmaydi. Dinamik tormozlash rejimini mashinaning o‘z-o‘zini qo‘zg‘atish rejimida amalga oshirish mumkin. U holda mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli mashi nalardagi kabi tavsiflarni olamiz (2.8- rasmga qarang). Bu tavsiflarni hisoblash usuli avvalgidek bo‘ladi. Ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘ami tarmoqqa mustaqil ulanganda samarali dinamik tormozlash kuzatiladi. Lekin bu rejimda katta qo‘shimcha qarshilik ulangani uchun nominal magnit oqimi hosil qilish uchun nominal quvvatga yaqin quvvat sarf etiladi. Bu esa iqtisodiy jihatdan samarali emas. Bunday mashinalar uchun asosiy tormozlash usuli, bu teskari ulab tormozlashdir. Bu rejim (reaktiv qarshilik momenti bo‘lganda) qo‘shimcha qarshilik

2.25- rasm. Dvigatelning reaktiv statik moment ostida teskari ulash va reverslash rejimidagi mexanik tavsiflari. kiritilib, yakordagi kuchlanish qutblarini almashtirish bilan amalga oshiriladi (2.25- rasm). U holda dvigatel tormozlash boshlangunga qadar o‘rnatilgan rejimni tavsiflovchi A nuqtadan tormozlash momenti hosil qilib B nuqtaga o‘tadi. Tavsifning BC qismini teskari ulab tormozlash rejimiga, CD qismi esa reverslash rejimiga mos kela di. Tavsifning C nuqtasida qo‘shimcha qarshilikni chiqarib tashlab dvigatelni tabiiy mexanik tavsifdan o‘rnatilgan rejim parametrlari bilan A nuqtaga o‘tkazish mumkin. 2.26- rasm. Dvigatelning aktiv statik moment ostida teskari ulash va reverslash rejimidagi mexanik tavsiflari. Aktiv statik moment bo‘lganda teskari ulab tormozlash rejimini faqat yakor zanjiriga katta qo‘shimcha qarshilik R q ulab olish mumkin (2.26- rasm). U holda dvigatel boshlang‘ich nuqta A dan B nuqtaga o‘tadi. Dvigatel tavsifning BC qismida dvigatel rejimida, CD qismida esa teskari ulash rejimida ishlaydi. Turg‘un harakat nuqtasi D da dvigatel mexanizm ning harakatlantiruvchi momenti M q ni qoplaydigan tormozlash momenti hosil qiladi. Bu dvigatellarning kamchiligi yuqorida ko‘rsatilganlardan tashqari mexanik tavsiflarning yetarli darajada qattiq emasigida bo‘lib, bu ularni yuklama o‘zgarganda tezlikni mo‘tadil ushlab turish talab etiladigan mexanizmlarda qo‘llab bo‘lmasligini anglatadi.

Похожие

O‘zgarmas tok dvigatellarini rostlash xususiyatlari va mexanik tavsiflari

O‘zgarmas tok elektr yuritmalarining rostlash xususiyatlari va mexanik tavsiflari

Elektr tebranishlar generatorlari

Yuritmaning mexanik qismidagi isroflar

Ish va mexanik energiya