Техника антропологияси - Философия - Рефераты

Техника антропологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55 KB

Техника антропологияси Режа: 1-§. Техника ва инсон 2-§. Ахборот цивилизациясида инсон ва техника Компьютер техникасининг ривожланиши ва ахборот технологиялари Интернет

1-§. Техника ва инсон Техника фалсафасида инсон ва техника ўртасидаги ўзаро муносабат марказий ўрин эгаллайди. Техника ўз-ўзича мавжуд бўлолмайди, у фақат «инсон-техника» тизимининг таркибий қисми сифатида маъно-мазмунга эга бўлади. Буни техника тараққиётининг бутун тарихи ҳам тасдиқлайди. Инсоният тадрижининг барча босқичларида техника инсон фаолиятининг нарса-ашёларда ифодаланадиган натижаси, инсон турмуш тарзи ва унинг тадрижининг ўзига хос хусусиятларини амалга оширишдан иборатдир. Техникада инсон борлиғини рамзий ва шу билан бирга рационал ташкил этиш кўзга ташланади. Айрим тадқиқотчиларнинг фикрича техника инсоннинг рамзий борлиғидир, лекин бу айнан инсон борлиғидир 1 . Ҳозирги воқеликда инсон ўзини ахборот технологияларида рамзий ифода этади, ўз навбатида рақамли техника ҳам рамзий жиҳатдан инсонга ўхшаш тизим ҳисобланади. Бугунги кунда компьютер инсоннинг икки минг йилликдаги имкониятлари рамзидир. Техника фалсафаси инсон ва техника ўртасидаги муносабатларнинг салбий томонларига ҳам эътибор қаратади. Техникавий тараққиёт инсон томонидан табиатнинг ўзлаштиришдаги навбатдаги ютуқлардан биригина бўлиб қолмади. Бу тараққиёт атроф муҳитга ҳалоқатли таъсир кўрсатади, инсон томонидан атроф оламни англаш хусусиятини ҳам ўзгартириб юборади. Техника тараққиёти натижасида инсон ва табиатни бир-биридан ажратувчи янги соҳа юзага келади. Француз социологи Ж. Эллюлнинг тахминича, табиат эндиликда бизнинг кўркам муҳитимиз бўлолмайди. Техниканинг ўзи яхлит яшаш маконига айланади, инсон ана шу маконнинг ичида яшайди 2 . Олимларнинг тили билан айтганда – техномакон шундай маконга айландики, инсон унда немис файласуфи М. Хайдегер таъбири билан айтганда ўзининг асил мавжудлигидан воз кечади. Испаниялик файласуф Ортега-и-Гассет инсоннинг техника билан алоқасини таҳлил этиб, унинг иккиёқлама эканлигини кўрсатади. Техника ўз 1 Канке В.А. Философия. Исторический и систематический курс.М., 2000. 275 -б . 2 Новая технократическая волна на Западе. М ., 1986. 147 -б .

олдига мақсад қўя олмайди,у ё эзгуликка ёки ёвузликка хизмат қилади, шу сабабли техникани йўналтириб туриш керак деб ҳисоблайди техника фалсафаси соҳасидаги таниқли мутахассис К.Ясперс. Инсоннинг ўзи техникага мазмун бағишлаши тўғрисидаги фикр мазкур мулоҳазалардан келиб чиқадиган умумий хулосага айланади. Жаҳондаги ҳозирги техникавий фаолият тадрижий жараённинг бир қисмига, инсон эса тадрижнинг иштирокчисига айланади. Шу сабабли, немис файласуфи А.Хунинг фикрича, биз иштирокчи сифатида дунёнинг келажаги учун масъулдирмиз. Шу билан бирга бизнинг масъулиятимиз тўхтовсиз ўсиб бормоқда 3 . Инсоннинг техника тараққиёти оқибатлари, техникадан фойдаланиш натижалари учун жавобгарлиги тўғрисидаги масала техника фалсафасининг яна бир муҳим масаласи ҳисобланади. Бу масала техника фалсафаси алоҳида бўлимларининг – техноэтика ва техникани баҳолаш бўлимларининг вужудга келишида ўз ифодасини топди. Биринчи марта ўтган аср 60-йилларининг охирида АҚШда истефода этилган техникани баҳолаш ҳозирки кунда саноати тараққий этган мамлакатларда кенг тарқалган. Техникани мунтазам баҳолаб бориш, техникавий таъсирларнинг нохуш оқибатларини бартараф этишнинг альтернативини (муқобилини) ва йўлларини излаб топиш – техникани баҳолаш моҳиятини ташкил этади. Техноэтика техниканинг салбий оқибатларига йўл қўймаслик мақсадида инсоннинг техникавий фаолиятини тартибга солувчи этика талаблари тизимидан иборатдир. Янги технологиялар: ядровий, фазовий, ахборот технологиялари, биотехнологиялар ривожланиши билан техникавий фаолиятни тартибга солиш масаласи тобора долзарб масалалардан бирига айланиб бормоқда. Санаб ўтилганлар орасида айниқса ахборот технологиялари жадал суръатларда ривожланиб бормоқда ва у ўзига файласуфлар эътиборини кўпроқ талаб этади. 2-§. Ахборот цивилизациясида инсон ва техника 3 Философия техники в ФРГ. М., 1989. 406 -б .

Ахборот ишлаб чиқариш, уни сақлаш ва қайта ишлаш жамиятнинг технологик жиҳатдан ривожланишини белгиловчи муҳим соҳага айланди. Файласуфларнинг цивилизация тараққиётининг ахборот босқичи тўғрисидаги фикрларида ахборот, ахборот тизимлари ва технологияларининг инсоният ҳаётидаги ролига катта аҳамият берилади. Биринчи электрон ҳисоблаш машиналари яратилган вақтдан бошлаб ўтган 70 йил ичида компьютер техникаси улкан электрон-ҳисоблаш марказларидан тортиб то чиндан мислсиз имконияларга эга бўлган кичик ҳажмли махсус компьютерларгача бўлган салмоқли натижаларни қўлга киритди. Компьютер инқилоби ишлаб чиқариш ва таълим сифатини ўзгартириб юборди, маиший соҳани ва инсоннинг бутун турмуш тарзини жадал равишда ўзгартириб юбормоқда. Компьютер техникаси ва ахборот технологияларидан фойдаланиш ҳар қандай давлат томонидан қўлга киритилган ютуқлар даражасининг кўрсаткичига айланди. Бу биринчидан, ишлаб чиқариш ва ҳисоблаш техникасидан фойдаланиш базасининг мавжудлиги, иккинчидан, ахборотнинг кенг тарқалишини ва фойдаланувчиларнинг маълумотлар базасидан фойдалана олишини, тез қарор қабул қилиш ва бу қарорни амалга оширишни таъминловчи тегишли иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий институтларнинг фаолият кўрсатиши билан боғлиқ. Бутунжаҳон ахборот тармоғи Интернетнинг яратилиши ва фаолият кўрсатиши инсониятнинг техника соҳасида эришган ютуқлари кўрсаткичидир. Интернет компьютер тармоғидан иборат. Интернет тарихи 35 йилдан зиёд даврни қамраб олган бўлиб, унинг тармоғидаги таркибий қисмлар ва технологиялар ХХ асрнинг 60-йилларидан ишлаб чиқила бошлади. « Internet » атамасининг ўзи эса компьютер тармоқлари белгиланган техникавий андозалар бўйича бирлаштирилганда – 1982 йилда пайдо бўлди. Ҳамда янги техникавий тизимларнинг вужудга келишидаги зарур босқичга айланди.У катта миқдордаги, турли тармоқларни Компьютер техникасининг ривожланиши ва ахборот технологиялари Интернет

бирлаштирган бўлиб, тармоқ марказларининг ўзи бир неча мингтани ташкил этар эди. 1991 йилда элементар зарралар физикаси Европа лабораторияси ходими Тим Бернерс-Лининг Word Wide Web ( WWW ) «Бутунжаҳон ўргимчак т ў ри» лойиҳаси эълон қилинди. Шу лойиҳа туфайли Интернет оммалашиб кетди. WWW лойиҳасининг яратилиши Интернетни ривожлантириш соҳасидаги йирик ютуқлардан бири ҳисобланади. WWW нинг асосини ташкил этувчи Web тармоқлари Интернетда деярли ҳар қандай ахборотни – матн, график тасвирлар, товуш, видеотасвирларни жойлаштириш имкониятини беради. Бугунги кунда Интернет ўта тез ҳаракат қилувчи йўлдошли маълумотлар узатиш магистралларидан тортиб то аста-секин уланадиган телефон линияларигача бўлган турли каналлар ёрдамида бир-бирига боғланган миллионлаб компьютерлардан иборат. 4 Интернетни ривожлантириш учун телекоммуникацияларнинг – ахборот узатиладиган каналларнинг кўп тармоқли тизими зарур. Телекоммуникация тармоқлари ва тизимлари ҳозирда техниканинг жўшқин ривожланаётган соҳасини ташкил этади. Ўзбекистон телекоммуникация техникасини жадал суръатлар билан ривожлантириш ҳамда бутунжаҳон ахборот тизимидан фойдаланишнинг муҳимлигини англаб етган ҳолда телекоммуникацияларни ривожлантириш миллий дастурини ва Интернет имкониятларидан ишлаб чиқариш, таълим, фан ва маданиятни ривожлантиришда фойдаланиш самарадорлинини ошириш юзасидан қатор муҳим қарорлар қабул қилди. 4 Фролов А.В. Фролов Г.В . Всемирная паутина. Ваш спутник в Интернете. М., 2000. 2 -б .

ХУЛОСА Фалсафа - бу ҳам умумназарий дунёқараш, ҳам ижтимоий онг шакли, ҳам умумий (умумийлик тўғрисидаги) фан. У маънавий маданиятнинг квинэссенция (мағзи)дир. Мана шунинг учун ҳам фалсафанинг аҳамияти ва вазифалари шунчалик кўп қирралидир. У идрокий, услубий, қадриятий ҳамда амалий ва башоратий рол ўйнайди. Албатта, фалсафий билим, ўз табиатига кўра, ўта назарийдир. Аммо бу дегани унинг воқей ҳаётдан, муайян тарихий жараёндан ажралган деган маънони бермайди. Ҳар қандай фалсафий тизим, бир томондан, замонасининг руҳини нишони бўлса, иккинчидан, фалсафа мазкур даврнинг моҳиятини акс эттиради, унинг қонуний белгиларини очиб беради. Фалсафа моҳият жиҳатдан фақат ҳозиргинигина эмас, балки ўтмишни, ва айниқсаа, келажакда бўлиши мумкин бўлган имконият лар ни ва у лар нинг қандай бўлишлиги билан шуғулланади. У инсоният ҳаётининг истиқболига умид билан қараш ва уни такомиллаштириш йўлларини ва тамойилларини аниқлашга қаратилгандир. Ўзбекистон Республикасининг мустақил тараққиёти давомида тўпланган тажриба фалсафий талқин ва умумлаштириш учун катта имконият беради. Шундай таҳлил тажрибаси ушбу дарсликнинг тегишли бўлимларида берилган. Келгусида мустақил Ўзбекистон тараққиётининг фалсафий талқини янада акт у аллашади. Бир томондан, уни дунё тараққиёти тамоийллари нуқтаи назаридан қараб чиқиш керак бўлади, негаки, бизнинг мамлакатимиз ва унда рўй бераётган жараёнлар – умуман дунё цивилизацияси тараққиётининг бир қисмидир. Иккинчи томондан, мазкур тажрибани уни тўлалигича, барча асосий томонлари бўлган – сиёсий, иқтисодий, маънавий жихатларини биргаликда қараб чиқиб, унинг моҳиятий, қонуний тамоийллари, умумий ва хусусий белгилари нисбатини аниқлаш лозим.

Адабиётлар : 1. Фалсафа. Қадимий луғат. – Т., «Шарқ», 2004 йил, 154-152 бетлар. 2. Ж.Туленов Жамият фалсафаси. Олтинчи бўлим. – Т., 2001 йил. 3. Фалсафа. Ўқув қўлланма. Э.Юсуповнинг умумий таҳрири остида. – Т., «Шарқ», 1999 йил, 252-255 бетлар. 4. С.Э. Крапивенский. Социальная философия. Учебник дня вузов.- Москва, Гуманиторно-издательский центр «ВЛАДОС», 1998 йил, 3-17 бетлар. 5. В.С.Барулин «социальная философия» Учебник дня вузов.- Москва, ФАИР- ПРЕСС, 1999 йил, 4-8 бетлар.

Похожие

Техника ва технологиянинг фалсафий масалалари

Дин фалсафаси фалсафа илмининг тармоғи сифатида

Жамият тушунчаси, тузилиши, асосий соҳалари

Шахс ва жамият муносабатлари масаласининг дунёвий ва диний талкини

Шахс ва жамият муносабатлари масаласининг дунёвий ва диний талкини