Ёқилғи ва ёниш процесслари - Энергетика - Рефераты

Ёқилғи ва ёниш процесслари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

119.5 KB

Ёқилғи ва ёниш процесслари Режа: 1. Ёқилғи ҳақида умумий тушунчалар 2. Ёқилғининг таркиби ва энергетикавий хоссалари 3. Ёқилғининг таркиби ва энергетикавий хоссалари 4. Ёниш иссиқлиги 5. Ёқилғининг ёниш процесслари 6. Ёниш маҳсулотларининг таркиби

Ёқилғи - асосий таркибий қисми углероддан иборат ёнувчи мод да. Энеретика, саноат ва иситиш қурилмаларида иссиқлик олиш манбаи сифатида, кимё саноатида хом ашё сифатида ишлатилади. Ёнувчи модданинг ёқилғи сифатида маєсадга мувофиқ қўлланилиши техник-иқтисодий омиллара кўра асосланиши керак. Яъни ёқилғининг сифати, захираси, казиб олиш ва истеъмолчига ташиб етказиш қиймати, фойдаланишга қулайлиги ва бошқа омилларга асосланиши керак. Электрик, механик ва иссиқлик энерияси олишнинг асосий манбаи сифатида органик ёқилғидан фойдаланилади. Ҳозирги вақтда ер шарида олинадиган энергиянинг 70% -органик ёқилғининг кимёвий энергиясидан ва 30%- шамол, сув, қуёш ва атом энергиясидан олинади. Агрегат ҳолатига кўра ёқилғи қаттиқ, суюқ ва газ ёқилғи га, келиб чиқишига ёки олиниш усулига кўра табиий ва сунъий ёқилғига бўлинади. Табиатда қандай ҳосил бўлган бўлса, шундайлигича олинган ёқилғи табиий ёқилғи дейилади. Унга ёғоч, торф, антрацит, ёнувчи сланецлар, қазилма кўмир лар нефть ва табиий газ киради. Табиий ёқилғини турли усуллар билан қайта ишлаш натижасида олинган ёқилғи сунъий ёқилғи дейилади. Унга ёғоч, кўмир, ярим кокс, мазут, керосин, бензин, нефть гази, кокс гази, домна га зи, генератор гази ва шу кабилар киради. Кейинги йилларда Ўзбекистон ёқилғи балансида энг арзон ва қимматбаҳо химик хом ашё бўлган табиий газнинг ахамияти тобора ортиб бораяпти. 2. Ёқилғининг таркиби ва энергетикавий хоссалари

Ёқилғи таркибига ёнувчан масса, намлик ва ёқилганда кулга ўтадиган минерал аралашмалар киради. Ёқилғининг таркиби кимё вий элементларнинг массавий процент миқдори, намлиги W ва кул миқдори А билан характерланади. Ёқилғи ўтхонага қайси ҳолда бе рилса, шу ҳолдаги таркибини иш таркиби дейилади. S u + C u + H u + O u + N u A u + W u =100% (1) Ё қ илғи таркибида намлик бўлмаганда , ё қ илғи қ уру қ массаси нинг таркиби қ уйидаги тенглик билан ифодаланади : S к + H к + O к + N к + S к A к =100% (2) Ишчи массадан қ уру қ массага ўтиш учун қ уйидаги ифодадан фойдаланиш мумкин :; 100 100 ; 100 100 u u к u u к W H H W С С     (3) Ёқилғи таркибида намлик ва кул бўлмаганда, ёнувчан масса нинг таркиби: C ё + H ё + O ё + N ё S ё = 100% (4) Ёнувчан масса шартли атама, чунки унинг ҳақиқий ёнувчи эле - ментлари фақат С, Р ва S дан иборат бўлади. Ёқилғида ёнувчан масса қанчалик кўп ва балласт кам бўлса, унинг сифати шунчалик яхши бўлади. Балласт жумласига сув ва ёниш пайтида кулга ўтадиган мине рал аралашмалар киради. Қуруқ ва ишчи массадан ёнувчан массага қуйидаги формулалар ёрдамида ўтилади: ; 100 100 ; 100 100 uuu ккё WAС AСС   (5) Газ ёқилғининг таркиби ҳажмий улушларда берилиб, уни уму мий кўринишда қуйидагича ёзиш мумкин:

% 100 2 2 2 1 2 2 1 2 2            CO N O S H CO H C H C n i n n n i n n (6) бу ерда: n - углероднинг атом сони. Табиий газнинг асосий таркибини метан СН 4 ташкил этади. Ёниш иссиқлиги 1 кг қаттиқ ёки суюқ ва 1 м 3 газ ёқилғи тўла ёнганда ажраладиган иссиқлик миқдори ёқилғининг ёниш иссиқлиги дейилади. Ёқилғининг иссиқлик ажратиши икки хил: Юқори Q ю u ва паст Q n u бўлади. Паст ёниш иссиқлиги юқори ёниш иссиқлигидан ёқилғи ёнганда ҳосил бўладиган сув ҳамда ундаги намнинг буғланиши учун сарфланадиган иссиқлик миқдорига кичик бўлади. Қаттиқ ва суюқ ёқилғининг ёниш иссиқлиги Д.И. Менделеевнинг эмперик формуласидан топилади: u u u u u un W S O H C Q 25 ) ( 109 1035 340      (7) ) ( 109 1260 340 u u u u un S O H C Q     (8) Қуруқ газнинг ёниш иссиқлиги: 6 2 2 2 12 5 10 4 4 3 4 H C 640 S H 234 H 107 CO 126 H C 1465 H C 1190 H C 915 CH 358         кnQ (9) S H 247 H 127 CO 126 H C 1575 H C 1285 H C 995 - H C 700 CH 398 2 2 12 5 10 4 8 3 6 2 4        кюQ (16.10) Ёниш иссиқлиги ёқилғининг асосий характеристикаси ҳисобла нади. Шартли ёқилғи - ҳар хил турдаги ёқилғиларни таққослашда ва уларнинг умумий захираларини ҳисоблашда, ёниш иссиқклиги 29300 кЖ/кг бўлган шартли ёқилғи тушунчасидан фойдаланилади.

Ёқилғининг Q n u ёниш иссиқлигини шартли ёқилғи ёниш иссиқлиги Q шё га нисбати ёқилғи эквиваленти дейилади: 29300 un шё un Q Q Q Э   (11) Берилган ёқилғи сарфидан шартли ёқилғи сарфига ўтиш учун қуйидаги ифодадан фойдаланиш мумкин: 29300 un шё Q B Э B R     (12) Ёқилғининг ёниш процесслари Ёниш- иссиқлик ва ёруғлик ажратиш процесслари билан бирга борадиган мураккаб, тез ўтадиган кимёвий ўзгариш. Оксидлагичли модданинг экзотермик оксидланиш-қайтарилиш реакцияси ёнишнинг асосини ташкил қилади. Ҳозирги пайтда ёқилғи ёқишнинг уч хил- қатламли, машалали ва уюрмали ёқиш усулларидан фойдаланилади. Ёниш тўлиє ва тўлиє мас бўлади. Ёқилғининг ёнувчан элементлари кислород билан реак цияга киришиб тўлиє ёнса, бундай ёниш тўлиє ёниш дейилади: C + O 2 = CO 2 2H 2 + O 2 = 2 H 2 O (13) S + O 2 = SO 2 CH 4 + 2O 2 = CO 2 + 2H 2 O Ёниш маҳсулотлари ичида ёнувчан ёқилғи зарралари єолган бўлса , бундай ёниш тўлиємас ёниш дейилади . Б у нга механикавий тўла ё н маслик ва ёқилғи ёнувчан элементларининг чала оксидланиши сабаб бўлади . Ёқилғи тўлиє ёниши учун ў тхонага єатъий миқдорда ҳаво бери ли ши ва ёқилғининг ҳаво билан яхши аралашишини таъминлаш зарур . Ёқилғидаги

ҳар қайси ёнувчан элементнинг ёниши учун зарур бўлган кислород миқдори ёниш реакциясидан аниқланади . 12 кг C + 32 кг O 2 = 44 кг CO 2 ёки 1 кг C + 12 32 O 2 = 12 44 CO 2 4 кг H 2 + 32 кг O 2 = 36 кг CO 2 ёки 1 кг H 2 +8 кг O 2 = 9 кг H 2 О (16.14) 32 кг S + 32 кг O 2 = 64 кг SO 2 ёки 1кг S+1 кгO 2 = 2 кг SO 2 Қ атти қ ва сую қ ё қ илғи таркибига массавий фоизларда : C u + H u + S u + O u + N u киради ва 1 кг ё қ илғининг ёниши учун сарфлаш лозим бўлган кислороднинг умумий ми қ дори қ уйидаги га тенг бўлади : 100 8 67,2 2 u u u u оо O S H C М     (15) Ё қ илғини ёндириш учун ўтхонага соф кислород эмас , балки таркибида 23,2% О 2 бўлган ҳаво берилади . Ё қ илғининг тўлиє ёниши учун зарурий ҳавонинг массавий бирликларда ҳисобланган назарий ми қ дори қ уйидагига тенг бўлади : кг кг O C H С М М u u u u оо ох ,) ( 043,0 345,0 115,0 2, 23 100 2      (16.16) Нормал шароитларда r = 1,293 кг/м 3 , у ҳолда ҳажмий миқдорда: кг м O H S C V u u u u ох 3 , 0333,0 265,0 ) 375,0 ( 0889,0     (16.17) Газни ёқиш учун зарур бўлган ҳавонинг назарий миқдори: 3 3 1 2 2 2 ,] )4 ( 5,1 5,0 560,0[ 0476,0 м м O H C n m S H H V m i n m ох        (18) Ёниш процессини кислороднинг ҳаммаси ёқилғи билан реакцияга ки - ришадиган қилиб ўтказиб бўлмайди. Унинг бир қисми ёниш реакция сига киришмайди ва тутун газлар билан бирга эркин ҳолда чиқиб кетади.

Ёқилғининг тўлиє ёниши учун ҳавони ҳисоблаб топилгандан кўра кўпроқ миқдорда бериш зарур. Ўтхонага бериладиган ҳавонинг ҳақиқий миқдорини, зарур наза рий миқдорига нисбати ортиқча ҳаво коэффициенти дейилади:ох кх V V 0   (19)  -нинг катталиги ёқилғининг турига, ёқиш усулига, ўтхона нинг конструкциясига ва хоказоларга боғлиқ бўлиб, қиймати 1,02-1,5 орасида бўлади. Ёниш маҳсулотларининг таркиби Ёқилғи  = 1 да тўлиє ёнганда ёниш маҳсулотлари таркибида СО 2 , SO 2 , H 2 O , ва N 2 бўлади. Агар  > 1 бўлса,улардан ташқари ортиқча ҳаво, яъни қўшимча кислород ва азот бўлади. Уч атомли газлар ( RO 2 = CO 2 + SO 2 ) ҳажми қаттиқ ва суюқ ёқилғи учун қуйидагига тенг бўлади: кг м S C V u u RO / ,) 375,0 ( 0187,0 3 2   (20) Газ ёқилғи учун: 3 3 1 2 2 / ,] [ 01,0 2 м м S H CO RO H mC V m i m m RO      (21) Қаттиқ ва суюқ ёқилғи ёниш маҳсулотлари таркибидаги азот нинг ҳажмий миқдори: кг м N V V u ох оN о / , 008,0 79,0 3 2   (.22) Газ ёқилғи учун: 3 3/ , 008,0 79,0 2 м м N a V V u ох N    Қаттиқ ва суюқ ёқилғи ёниш маҳсулотлари таркибидаги сув буғла - рининг ҳажмий миқдори:

кг м V W H V ох u u оO H / 0161,0 0124,0 111,0 3 2   (23) Қаттиқ ва суюқ ёқилғи ёниш маҳсулотлари таркибидаги сув буғларининг ҳажмий миқдори: 3 3 1 2 / , 0161,0 ] 124,0 2 [ 01,0 2 м м V d H H Cn V ох m i n m O H       (16.24) Газ ёқилғи учун: 3 3 1 2 2 / , 0161,0 ] 124,0 2 [ 01,0 2 м м V d H S H H Cn V ох m i n m O H        (16.25) бу ерда: d - газнинг нам саєлами, г/м 3 Ёниш маҳсулотларининг умумий ҳажми: O H N RO Г V V V V 2 2 2    (26) Мисол. Таркиби C u = 83 % ; H u = 10,4 % ; S u = 2,8 %; O u = 0,7 % ; A u =0,1 %; W u = 3,0 % бўлган 1 кг юқори олтингугуртли мазут тўлиє ёнганда ҳосил бўладиган ва ўтхонадан чиқаётган ёниш маҳсулотлари энтальпиясини аниқланг. Газларнинг ўтхонадан чиқишдаги температураси J = 1000 0 С, ўтхонадаги ортиқча ҳаво коэффициенти  = 1,15. Ечиш. 1 кг мазутни тўлиє ёниши учун зарур бўлган ҳавонинг назарий миқдорини аниқлаймиз: кг м O H S C V u u u u ох / 2, 10 7,0 0333,0 4, 10 265,0 )8,2 375,0 83( 0889,0 0333,0 265,0 ) 375,0 ( 0889,0 3              Ёниш маҳсулотлари ҳажми: кг м S C V u u RO / 57,1 )8,2 375,0 83( 0187,0 ) 375,0 ( 0187,0 3 2       кг м N V V u ох оN о / 05,8 0 008,0 2, 10 79,0 008,0 79,0 3 2        кг м V W H V ох u u оO H / 35,1 2, 10 0161,0 3 0124,0 4, 10 111,0 0161,0 0124,0 111,0 3 2           

 =1 ва J = 1000 0 C да ёниш маҳсулотлари энтальпияси:кг кЖ C V C V С V I Г O H oO H N oN СО RO оч / 16905 1000) 72,1 35,1 39,1 05,8 2,2 57,1( ) ( 2 2 2 2 2 2                 J  = 1 бўлганда ҳавонинг энтальпияси: кг кЖ C V I х ох ох / 13260 1000 3,1 2, 10 ) (      J Ёниш маҳсулотларининг ўтхонадан чиқишдаги энтальпияси: кг кЖ I I I ох оч / 18965 13260)1 15,1( 16905 )1 (         

А Д А Б И Ё Т Л А Р 1. Нашокин В.В. Техническая термодинамика и теплопередача М., 1980 й. 1. Кудинов В.А., Карташов Э.М. Техническая термодинамика М., 2000 й. 2. Кириллин В.А., Сычев.В., Шейддлин А.Е. Техникавий термодинамика. Тошкент 1980 й. 3. Черняк О.В. Теплотехника ва гидравлика асослари. Тошкент, 1997 й. 4. Лариков Н.Н. Теплотехника. М.,1986 й. 5. Панкратов Г.П. Сборник задач по теплотехнке. М., 1986 й. 6. Андрианова Т.Н., Дзампов Б.В. и др. Сборник задач по технической термодинамике. М., 2000 й.

Похожие

Ички ёнув двигателлари цикллари

Газ турбина курилмалари цикллари

Қозон қурилмалари

Карбюраторли двигателларда ишлатиладиган ёкилгидан (бензин) фойдаланиш ва унинг эксплуатацион хоссалари

Ёкилгиларнинг умумий хоссалари, таркиби ва классификацияси. Ёкилгининг ёниши учун керакли хаво микдори