Chorvachilik chiqindilari-biomassa energiyasi olishda chorvachilik chiqindilarining ahamiyati - Экология - Рефераты

Chorvachilik chiqindilari-biomassa energiyasi olishda chorvachilik chiqindilarining ahamiyati

Загружено в:

01.05.2023

Скачано:

0

Размер:

307.5 KB

Chorvachilik chiqindilari-biomassa energiyasi olishda chorvachilik chiqindilarining ahamiyati Reja: 1. Chorvachilik chiqindilari biomassa energiyasi manbai sifatida 2. Chorvachilik fermalaridan chiqadigan chiqindi turlari va miqdori 3. Chorvachilik chiqindilarining tarkibi

Chorvachilik chiqindilari biomassa energiyasi manbai sifatida Er sharining o’simlik qatlami 1800 mlrd. t. quruq va nam mahsulotlardan iborat. Bu qiymat foydali energiya manbalaridan keyingi zaxiradagi qiymat hisoblanib, energetik jixatdan 30*10 21 dj ga ekvivalentdir. Atrof-muhitimizga nazar tashlasak, cheksiz chiqindi uyumlariga duch kelamiz. Bu chiqindilar esa turli xil quruq va nam mahsulotlardan iborat bo’lib, ularni qayta ishlash natijasida ma’lum miqdordagi organik va noorganik mahsulotlarni ajratib olishimiz mumkin. Quruq mahsulotlardan biomassa energiyasi olish uchun bu mahsulotni yondirish talab qilinadi, natijada issiqlik ajralib chiqadi. Bu usulda asosan fermentatsiya (achitish) jarayoni talab qilinadi. Aynan nam mahsulotlardan biomassa energiyasi olishda chorvachilik chiqindilari muhim ahamiyat kasb etadi, chunki biomassa mahsulot tarkibida namlik, biomassa energiyasi olish uchun talab qilinadigan fermentatsiya (achish) jarayonini amalga oshirish uchun eng zarur bo’lgan omillardan biri ekanligi bunga yaqqol misol bo’la oladi. chorvachilik chiqindilarini qayta ishlash, undan foydalanish jarayoni ostida quyidagi ketma- ketlikdagi shartlar bajarilishi talab qilinadi. 1) Chorvachilik chiqindilari tarkibidagi foydali elementlar, organik mahsulotlar, o’simliklar va tuproq tarkibi uchun bir tenglikda va effektli bo’lishi; 2) Chorvachilik chiqindilarini qayta ishlashda texnologiyalardan foydalanishda mehnat shartlarini yengillashtirish va atrof – muhitga ziyon yetkazmaslik; 3) Gigienik talab va qoidalarga to’la rioya qilish; Bu shartlarga har bir corva fermasi va ciqindilarni qayta ishlash joylarida to’la amal qilinishi talab qilinadi. Turli xil organik chiqindilar ichidan chorva chiqindilari eng ahamiyatli biomassa mahsulot hisoblanadi. Uning ahamiyatli tomoni shundaki, chorva chiqindisi tarkibida o’simliklar uchun zarur bo’lgan barcha foydali moddalar mavjudligidir. Agrokimyoviy tajribalar natijasida 10000 turdagi chorva chiqindisi tekshirib ko’rildi, natijada o’simlik uchun zarur bo’lgan chorva chiqindisi tarkibidagi azot, fosfor va kaliy miqdori 0,32-0,64% ni tashkil

qilishi aniqlandi. Bundan ko’rib turibdiki, chorva chiqindilaridan birgina biomahsulot sifatida foydalanib, biogaz olish bilangina cheklanib qolmay, bundan tashqari ekologik toza bo’lgan o’g’itni ajratib olishimiz ham mumkin bo’ladi. Chorvachilik chiqindilarining fizik kimyoviy xossalari shuni ko’rsatadiki, chorva chiqindilari tarkibidagi kimyoviy moddalarning turlari biz uchun kerak bo’lgan biogaz va unumli o’g’it tarkibidagi barcha zarur foydali moddalarni ta`minlab bera oladi. Biomassa energiyasi olishda birgina chorva chiqindisiga asos sifatida tayanib cheklanib qolish yaramaydi. Bu muammoni hal qilishda turli xil organik va noorganik chiqindilardan foydalanish bilan biomassa energiyasi olish, ish unumdorligini ham oshirishga erishish mumkin. Bunda organik va noorganik chiqindilar va chorva chiqindisi tarkibidagi turli xil moddalar bir birining o’rnini to’ldirib, fermentatsiya jarayonini tezda amalga oshirishga yordam beradi. Biomassa energiyasidan boshqa davlatlarda aniqrog’i Yevropa mamlakatlarida keng foydalaniladi. Internet ma’lumotlaridan aniqlanishicha, biomassa energiyasining xalq xo’jaligidagi o’rni benihoya katta bo’lib, buni Ukraina davlatidagi biomassa energiyasidan foydalanish talablari keltirilgan quyidagi jadvaldan bilib olishimiz mumkin. jadval Energiya manbalari turi Energiya ishlab chiqarish Umumiy iqtis о diy sarflar 1997- 2010 yillar mlrd S О 2 miqd о rin ing kamayishi 2010 yilgacha mlnt/yil1995 y Mln. % t.n. e 2010 y. Mln % t.n.e Shamоl energiyasi 0,35 0,5 6,9 3,8 34,56 72 Gidrоenergetika 26,4 35,5 30,55 16,8 17,16 48 Fоtоelektrik energetika 0,002 0,003 0,26 0,1 10,8 3 biоmassa 44,8 60,2 135 74,2 100,8 255

Giоtermalenergetika 2,5 3,4 5,2 2,9 6 5 Quyosh issiqlik 0,26 0,4 4 2,2 28,8 19 kоllektоri jami 74,3 100 182 100 198,12 402 Hozirgi davrda biomassa energiyasi to’rtinchi o’rinda turib, yiliga 1250 t.u.t. mln. energiya yetkazib bermoqda. Biomassa energiyasining Ukraina davlatidagi ulushlarini quyidagi jadvaldan bilib olishimiz mumkin. jadval Ulkan gidroenergetika 78,8% Shamol energetikasi 0,2% Bioenergetika 17,79% Geotermalenergetika 0,07% Kichik gidroenergetika 3,1% Quyosh issiqlik kollektorlari 0,04% Jami 100% K e yingi jadvaldan esa Ukrainadagi energiya strategiyasining 2030 yilgacha bo’lgan holatlarini ko’rishimiz mumkin. jadval Ko’rsatkich lar Texnik potensial 2001 2010 2020 2030 mln t u. t % mln t u. t % mln t u. t % mln t u. t % mln t u. t % Shamol energiyasi 15,0 23,8 0,012 0,2 0,59 0,3 4,29 18,9 8,9 25,9 Fotoelektrik energetika 2,0 3,2 - - 0,009 0,09 0,23 1,0 0,72 2,1 Kichik gidroenerge tika 3,0 4,8 0,17 3,1 0,15 1,6 0,48 2,1 0,65 1,9 Ulkan gidroenerge tika 7,0 11,1 4,36 78,69 4,8 51,2 5,6 24,6 6,53 18,7 quyosh issiqlik kollektorlari 4,0 6,4 0,002 0,04 0,12 1,2 0,7 3,1 1,96 5,6

Bioenergeti ka 20,0 31,7 0,99 17,8 2,7 28,5 6,3 27,9 9,2 26,3 Geotermal energetika 12,0 19,0 0,004 0,07 0,99 11,1 5,07 22,4 7,00 20,0 Jami 63,0 100 5,54 100 9,34 100 22,66 100 34,98 100 Chorvachilik fermalaridan chiqadigan chiqindi turlari va miqdori Chorva fermalarida chiqadigan chiqindi birinchi galda chorva fermasining qanday chorva yetishtirishiga bog’liqdir. Masalan, chqachilik, mol fermalarini ko’p uchratamiz. Chorva fermalaridan chiqadigan chiqindi turlari o’z navbatida 2 guruxga bo’linadi. 1. Qo’shilmali chiqindilar-chorva tagiga solinadigan turli xil qo’shilmalar bilan chorva chiqindisini aralashmasi. 2. Qo’shilmasiz chiqindilar-hech qanday qo’shilma qo’shilmagan chorva chiqindisi. Bu chiqindilarning chorva fermalaridan chiqish miqdori turlicha bo’ladi. Fermalardan chiqadigan chorva chiqindilari va suyuqliklari miqdori boqilayotgan chorvaning yoshi va og’irligiga bevosita bog’liqdir. Masalan, past unumdorlikdagi buqadan chiqadigan chiqindi miqdori yetilgan samarador buqa chiqindisi miqdoriga nisbatan ancha kam bo’ladi. Har bir chorvadan olinadigan kunlik chiqindi miqdori quyidagi ifoda orqali aniqlanadi: bu erda: E km -rattsiondagi chorva yemishlarining quruq 2 miqdori (kg); K km -qo’shilmadagi quruq chiqindilar uchun o’rinlidir. Shu o’rinda chorva chiqindilari yana 2 guruxga, ya`ni qattiq va suyuq chorva chiqindilariga ajratishimiz mumkin. Bu esa o’z navbatida qo’shilmali va qo’shilmasiz chorva chiqindilari bilan uzviy bog’lanib ketadi. Fermerlardan qattiq chorva chiqindilar olish uchun turli xil qo’shilmalar muhim ahamiyat kasb etadi. Birinchi galda qo’shilmalar chorva suyuqliklarini singdirib oladi, bu bilan birga uning tarkibidagi ammiyakli azot ham singib ketadi. Qo’shilmaning chorva

chiqindisiga qo’shilishi natijasida chiqindining fizik- kimyoviy va biologik xossalari o’zgarib ketadi. Qo’shilma sifatida somon, chor, payraxa, apilka, barglar va igna bargli daraxtlardan foydalanish mumkin. Qo’shilmani qo’shilish miqdori chorva turi, ularning foydalanish talablariga bevosita bog’liqdir. Turli xil chorvalar uchun kunlik qattiq chiqindi olish uchun qo’shilmalarning quyidagi me`yorini belgilaymiz (jadval). jadval № Chorva turi Somon, kg Torf, kg Opilka,kg 1 Qora mollar 4-5 6-8 3-4 2 Otlar 2-4 5-6 2-3 3 Echkilar 0,5-1 0,8-1 1,5-2 4 Cho’chqa (bolalari b-n) 5-6 6-8 - Cho’chqalar 2-3 3-4 2,5-3 Cho’chqachalar 1-1,5 1,5-2 - Qattiq chiqindilarning yillik miqdori chorva turiga, uning soniga hamda yoshiga uzviy bog’liqdir. Qattiq chiqindining bitta chorvadan yillik ajralib chiqish miqdori quyidagi jadvalda keltirilgan (tonna hisobida). jadval № Chorva turlari Fermadagi kun davomiyligi 180 gacha 180-200 200-220 220-240 1 Qora mollar 4-5 6-8 8-9 9-10 2 Otlar 2,5-3,5 4-4,5 5-6 7-8 3 Cho’chqalar 1 1,3 1,6 1,9 4 Echki va takalar 0,4-0,5 0,6-0,8 0,9 1 Chiqindining yillik chiqish miqdorini quyidagi ifoda orqali aniqlash mumkin.

Q = D( q e +q m +q c +k )m bu erda: q m -chorvadan chiqadigan kunlik chqindii miqdori; q c - bita chorva chiqindisini yuvib tashlash uchun ketadigan suv miqdori; k- bita chorva uchun kunlik qo’shilma miqdori; D- chiqindi to’plangan kunlar soni; m-fermadagi chorva soni. Qo’shilmasiz chorva chiqindilarining chiqish miqdori ham chorva soni, og’irligi, chorva chiqindisidagi suyuqlikning miqdori, chorva yoshi, yemlash turiga asosan aniqlanadi. Chorva fermasidan chiqadigan qo’shilmasiz chiqindining kunlik miqdori quyidagi ifoda orqali aniqlanadi. bu erda: m ei - chorvadan chiqadigan kunlik chiqindi miqdori, (kg) m bi -chorva chiqindisini tozalash uchun ketadigan suv miqdori, (kg) o’zi oquvchan yuvishda 0,2-0,5 kg to’g’ri yuvishda 5,0-6,0 kg miqdorida belgilanadi. m bkk -mexanik ulanishlar miqdori. (Har bir chorva chiqindisini aniqlash maqsadida). Qora mol ferma uchun 0,01-0,07 Cho’chqa fermalari uchun 0,002-0,01 qabul qilinadi. n 1 – chorva soni m – unumdor chorva guruhlarining fermadagi soni Qora mol fermalarida chiqadigan chiqindilar miqdorini quyidagi jadvaldan bilib olish mumkin. jadval № Chorva turlari Chiqindi turlari (kg) jami Chorva chiqindisi Chorva suyuqligi 1 Qora mollar 40,0 30,0 10,0 2 Sigirlar 55,0 35,0 20,0 3 Yosh buzoqlar 4 4 oygacha 7,5 5,0 2,5

4-6 oygacha 14,0 10,0 4,0 6-12 oygacha 26,0 14,0 12,0 12-18 oygacha 27,0 20,0 7,0 18 oydan katta 35,0 23,0 22,0 Qora mol fermasidagi chorva chiqindilarning o’rtacha namligi: qora mollarda 86%, sut beruvchi sigirlarda 88% ni tashkil qiladi. Cho’chqa fermalaridagi chiqindining chiqish miqdorini quyidagi 20-jadvaldan bilib olishimiz mumkin. Cho’chqalardan chiqadigan chiqindi miqdori bevosita cho’chqalarni qay darajada yemlashga bog’liqdir. Cho’chqalar to’liq ratsional komtsorkalar bilan yemlanganda chiqindi namligi 88,1% ni, ko’p komponentli yemlar bilan yemlanganda 90,6% namlikni tashkil qiladi.

jadval Chorva guruxlari Chiqindi chiqish miqdori (kg) To’liq ratsional komtsorkalar bilan Ko’p komponentli yemalar soni namlik jami Chiqin di Suyuqli k namlik jami Suyuqlik Chiqindi Cho’chqalar 89,4 11,1 4,6 6,5 90,2 15,0 6,0 9,0 Cho’chqa (bola bilan) 90,1 15,3 5,7 9,6 90,8 22,0 10,0 17,0 Cho’chqa (bo’g’oz) 91,0 10,0 5,1 4,9 91,5 17,0 8,0 9,0 Cho’chqa (bo’ydoq) 90,8 8,8 4,5 4,3 91,2 17,0 8,0 9,0 Fermadagi Cho’chqalar og’irligi bo’yicha 80 kg dan ortiq 87,5 6,6 2,9 3,7 88,8 17,0 8,0 9,0 40-80 87,0 5,1 2,2 2,9 88,4 7,5 2,5 5,0 40 kg gacha 86,6 3,5 1,5 2,0 88,2 7,5 2,5 5,0 30kg gacha 86,0 2,4 1,0 1,4 87,5 3,3 0,8 2,5 Chorvadagi chiqindilarni tozalash uchun bevosita suvdan foydalaniladi. Turli xil usullar bilan yuvish orqali chorva tagi chiqindidan tozalanadi. Quyidagi jadvalda bitta chorva uchun ketadigan suv miqdori keltirilgan (litr). jadval Chorva turi Chorva chiqindisini tozalash uchun sis-i To’g’ri yuvish Tsirkulyatsion yuvish Ariqsimon yuvish O’zi oquvchan yuvish 1 Bitta mol uchun 40-50 10-15 20-25 5-10

2 Bitta katta cho’chqa uchun 15-20 5-6 2-4 0,5-2,0 Bu jadval ortidan yana quyidagi jadvalni kiritamiz. Bu jadvalda cho’chqa fermasidagi qo’shilmasiz chiqindi va oqava suvlarning kunlik chiqish miqdori keltirilgan. jadval № Chorva turi Qo’shilmasiz chiqindi Bitta Chorva l/sutka Quruq moddalar % Oqava suvlar l/sutka Birinchi turdagi cho’hhqalar 1 Bolali va bo’g’oz 18 3,3 12 Bo’g’oz va emizadigan 38 2,2 12 Asosiy cho’chqalar 2 Bo’g’oz 20 3,6 13 Bo’g’oz va emizadigan 43 2,2 25 3 1-35 kungacha bo’lgan cho’chqalar 3,0 2,4 2,0 4 36-100 kunlik cho’chqalar 9,0 2,2 5,8 5 og’irligi 35-115 kg gacha bo’lgan cho’chqalar 13 4,6 8,0 6 og’irligi 35-120 kg 12 4,2 7,0 7 og’irligi 35-120 kg statsionar yemlash tarmog’i 9,0 5,6 3,5 8 Emlash fermasi M 3 /sut % M 3 /sut 9 6000 bosh 62 4,9 24 1 0 12480 bosh 120 5,3 39 1 1 25000 bosh 240 5,3 77

Yuqoridagi jadvaldan har bir kishi qanday chorva turi qanday holatda , qay tarzda , qancha miqdorda chiqindi ajralib chiqishini bilib olishi mumkin . Buning natijasida iste`mol darajasidan kelib chiqqan holda ferma yaqinida o’sha iste`mol talabini qondira oladigan qurilmalar qurishimiz mumkin bo`ladi. Chorvachilik chiqindilarining tarkibi Chorva chiqindilarining tarkibi bevosita chorvaning turi, uning yoshi, yemlash turi, yemlash texnologiyasi, hamda chorvaning samaradorligiga umumiy bog’liq bo’ladi. Chorva chiqindilari kimyoviy tarkib jihatidan moddalarga juda boy bo’lib, ularning miqdorini quyidagi jadvaldan bilib olamiz. jadvalda % hisobida qo’shilmasiz chiqindining kimyoviy tarkibi keltirilgan. jadval № Ko’rsatkich nomi Qora mol chorva chiqindilari Cho’chqa chiqindilari Sigirlar Yosh buzoqlar To’liq ratsional kontsorkalar bilan Ko’p komponentli yemlar bilan 1 Quruq moddalar 9,82 9,78 10,30 7,88 2 Qum 0,28 0,18 0,27 0,21 3 Organik moddalar 7,88 7,02 7,51 5,78 4 Umumiy azot 0,41 0,47 0,51 0,48 5 Fosfor (R 2 O 5 ) 0,11 0,28 0,27 0,25 6 Kaliy (K 2 O) 0,47 0,48 0,34 0,42

Quyidagi jadvaldan biz chorva chiqindilarining yana kimyoviy jihatdan tarkib boyligini ko’rishimiz mumkin. jadval № Modda yoki element Qora mollar chiqindisi (8% quruq modda) Cho’chqa chiqindisi (5% quruq modda) 1 Organik moddalar 60 37 2 N 3.6 4.8 3 P 0.87 0.85 4 K 3.6 1.5 5 Mg 0.51 0.42 6 Cu Gr/tonna 2,8 2,9 7 Mn 22 12 8 Zn 12 32 9 Mo - 0.11 1 0 B 2.4 - Quyidagi jadvaldan qo’shilmasiz chiqindining suv bilan aralashmasi hamda qora mol, cho’chqa, tovuq chiqindilarining kimyoviy tarkibi keltirilgan. jadval № Kimyoviy tarkib Chorva chiqindilari Tovuq chiqindisi Qora mollar Cho’chqalar echki Semiz termik

tovuq quruq10000 buqa uchun kompleks 200 sigir uchun kompelks 108000 Cho’chqa uchun ferma 1 Quruq moddalar 14,5 10,0 9,8 28,3 36,0 83 2 Umumiy azot 0,77 0,43 0,72 0,95 21,0 4,54 3 fosfor 0,44 0,28 0,47 0,22 1,44 3,56 4 N=1 bo’lganda R:K orasidagi nisbat 0,6:1 0,7:1,2 0,7:0,3 0,2:0, 8 0,7:0, 3 0,8:0,4 Bu qiymatlardan o’zaro elementlar orasidagi farqni ajratgan holatda, qaysi biri qanday moddalarga boy ekanligini aniq bilib olamiz. Keyingi quyidagi jadvaldan biz chorva chiqindilarining fizik xossalarini ko’rib chiqamiz. Bu jadvalda chorva chiqindisining namlikka nisbatan holatlari belgilangan. jadval № Namlik Sog`iluvchi sigirlar Cho`chqa chiqindisi % Zichlik Yopishqoqlik Oquvchanlik Zichlik Yopishqo Oquvcha кг /m 3 P а n/ м 2 kg/m 3 qlik nlik n/m 2 P а 1 86 1034,2 4,6 140 1054,4 0,90 66 2 87 1032,2 4,0 100 1050,4 0,80 50 3 88 1029 3,6 70 1046,4 0,60 38 4 89 1026,9 3,0 45 1042,4 0,40 32 5 90 1024,4 2,4 27 1038,4 0,30 30 6 91 1021,8 1,6 18 1034,4 0,24 10 7 92 1019,1 1,4 11 1030,3 0,20 1,08 8 93 1016,5 1,1 9 1026,3 0,18 1,6 9 94 1013,9 0,9 7 1022,3 0,10 0,9

10 95 1011,3 0,7 - 1018,5 0,02 - 11 96 1008,7 0,2 - 1014,3 - - Qattiq va suyuq fraktsiyalarning zichliklari orasidagi farqning o’zgarishi natijasida chorva chiqindisida qatlamlanish holati vujudga keladi. rasm Cho’chqa chiqindisiga suv qo’shmay sekin aralashtirish natijasida qatlamlanish (3-chiziq) tezlikda amalga oshadi. Chiqindi suv bilan aralashtirib 91,5 (2-chiziq) va 95,3 (1-chiziq) namlikni tashkil qilsa, chiqindining qatlamlarga ajralish jarayoni ancha jadallashadi. Bundan ko’rinib turibdiki, chiqindi zichligi ham muhim ahamiyatga ega bo’lib, uni bevosita suv bilan aralashtirish orqali holatini o’zgartirishimiz mumkin. Bu holat bilan biz ma’lum miqdordagi namlikni keltirib chiqaramiz. chorva chiqindilari yangi chiqqan paytida o’zida turli xil foizlardagi namliklarni mujassamlashtiradi. jadvalda huddi anna shu holatga doir qiymatlar keltirilgan. jadval № Chorva turlari Namlik % Chorva chiqindisi Chorva suyuqligi Chiqindi va suyuqlik aralashmasi 1 Qora mollar 83-84 94,8-95,0 86-87 2 Cho’chqalar 76-78 94-95 87-88

3 Echkilar 67-69 94-95 74-75 4 Otlar 71,5 95-96 78 Bu natijalar ot va echki chiqindisi namligini qoramol va cho’chqa Chiqindisidan ancha samaradorligini ko’rsatadi. Chorva chiqindisi tarkibida bizga ma’lum va mavjud fermentatsiya (achish) jarayonini tezlashtiruvchi bakteriyalar mavjud bo’lib, ular o’zaro 3 guruxga bo’linadi. Termofilli, mezofilli va psixrofilli kabi bakteriyalar shular jumlasidandir. Fermentatsiya jarayonida bu bakteriyalar aktiv faollikda qatnashib, chiqindining kimyoviy tarkibi ham xudi shunga mos holda o’zgaradi. Quyidagi jadvalda 10 kunlik anaerob fermentatsiya jarayonini o’tagan cho’chqa chiqindisining tarkibi ko’rsrtilgan. Bu holatda termofilli va mezofilli rejimlar ostida amalga oshgan. jadval Modda yoki element Boshlang’ich substrat Mezofilli rejim (35 0 S) Termofilli rejim (55 0 S) quruq moddalar % 6 4,2 3,5 Organik moddalar % 83,9 78,4 74,9 Umumiy azot % 5,7 7,6 8,5 Kimyoviy kislorod talabChanli mg/l 10 3 24 18 10 Lignin % 6,9 9,2 9,4 Gemitsellyuloza % 21,3 18,88 17,6 TSellyuloza % 16,1 15,9 14,3 Uksus kislotasi ml/l 2,2 0,5 0,15 Propan kislotasi ml/l 1,7 1,8 1,6 Yog’li kislota ml/l 2,3 2,9 2,8 Qattiq va suyuq fraktsiyalar ham tarkib jihatdan turli xil kimyoviy moddalarga ajraladi. Qattiq fraktsiyaning tarkibida 20% quruq moddalar mavjud bo’lib, yuqori sifatli o’g’it hisoblanadi.

Suyuq fraktsiyalar asosan fermentatsiya jarayonida achitqi vazifasini ham bajaradi, desak adashmaymiz, chunki suyuq fraktsiya tarkibida achitish jarayoni uchun zarur bo’lgan namlik mavjuddir. Suyuq va qattiq fraktsiyalarning ham kimyoviy tarkibi turli xil kimyoviy moddalarga boy bo’lib, bu kimyoviy tarkib fraktsiyaning holatiga nisbatan turli xil miqdorlarda mavjud bo’ladi. Qattiq va suyuq fraktsiyalarning kimyoviy tarkibi quyidagi jadvalda keltirilgan. jadval Moda yoki element fraktsiya qattiq Suyuq quruq moddalar % 20,8 2,9 Organik moddalar % 11,3 1,6 RN % 8,3 8,1 Uglerod (S) % 6,5 0,9 Azot (N) % 0,5 0,2 Fosfor (R) % 0,18 0,03 Kaliy (K) % 0,5 0,5 N’K % 1,2 0,7 C/N % 11,2 4,7 Demak, suyuq fraktsiyaga nisbatan qattiq fraktsiya kimyoviy moddalarga anchagina boy bo’lar ekan. Chorva chiqindilarining namligi kamayib borishi natijasida uning nisbiy og’irligi ham kamayib boradi. Namlikni kamayib borishi natijasida chiqindi o’z og’irligini yo’qotib boradi. Yuqorida ta`kidlanganidek, qatlamlanish holati vujudga keladi, natijada chiqindi pastga cho’kib oquvchanlik holati umuman yo’qoladi. Keraksiz chiqindini esa chiqarib tashlab bo’lmaydi. Bu holatda chiqindiga ancha suv qo’shib, uning namligini me`yorlashtirib so’ngra kerakli joydan chiqarib tashlash mumkin bo’ladi. Chorva chiqindilarining kimyoviy tarkib jihatidan turli xil moddalarga boyligi, bu moddalarning o’zaro foydali tomonlarning ko’pligi bilan alohida ahamiyat kasb etadi. Chorva chiqindisining o’zaro suv bilan aralashtirilishi natijasida turli xil gazlar ajralib chiqadi. Suyuq fraktsiyaning tarkibi bevosita chiqindining namligiga

bog’liqdir. Qattiq fraktsiyaning tarkibi esa uning tarkibidagi quruq moddalarga bog’liqdir. Bu chiqindilar tarkibida gazsimon moddalar ham mavjud bo’lib, ular quyidagi komponetlarni o’z ichiga oladi. 55-60% metan gazi, 35-45% karbonat angidrid gazi, 3% azot, 1% vodorod, 0-1% kislorod, 0-inson hayoti uchun xavflidir. Bu gazlarning umumiy yig’indisi bizga biogazni beradi.

Adabiyotlar : 1. “Халқ сўзи газетаси” 2013 йил, 5 апрел, 65-сони, 2-бет. 2. Каримов И. А. “Муқобил энергия манбаларини янада ривожлантириш чоратадбирлари тўғрисида”ги Фармони “Халқ сўзи” газетасининг 2013 йил 1март. Тошкент 2013й. 3. Сафаров Н.М., Алиназаров А.Х., Обидов А.А., Жамалов А. “Чигитли пахтани қуритишда ноананавий энергиядан фойдаланиш афзалликлари. Қар.ДУ. Республика миқёсидаги илмий-амалий конференция. 26-28май. 2012йил. 4. Alinazarov A. Kh., Ikramov N.M. Solar Thermokchemical Treatment of AshCement Compositions. Namangan: NIPI, 2005. -51p. 5. Алиназаров А.Х., и др. “Солнечные сушильные установки с аккумулятором тепла //РЖ АН СССР «Гелиотехника». Ташкент, 1989, №2. –с.74-76. 6. Alinazarov A. KH., Mukhiddinov D.N. Solar Thermokchemical Treatment of Ash-Cement Compositions. Applied Solar Energy. Vol. 35, No.4 Allerton Press, Ins. /Nev York. 1999., p.p. 13-19. 7. Alinazarov A. Kh., Effekt of Solar Thermal Chemikal Treatment on Deformable Indices of Ash-Cement Compositions. Applied Solar Energy. Vol. 36, No.3 Allerton Press, Ins. /Nev York. 2000., p.p. 70-73. 8. Alinazarov A. Kh., Atamov A.A., Mukhiddinov D.N. Hudrophyisical Properties of Ash-Cement Compositions end their Effekt on Solar Thermal Chemikal Treatment. Applied Solar Energy. Vol. 37, No.2 Allerton Press, Ins. /Nev York. 2001., p.p. 44-48.

Похожие

Chorvachilik chiqindilarini qayta ishlash va biomassa energiyasi olish texnologiyalari

Chorvachilik chiqindilaridan foydalanib biomassa energiyasi olishning ekologik asoslari va mehnat muhofazasi

Qishloq xo’jaligida organik chiqindilar biokonversiyasi

Tabiiy energiya manbalari va ulardan foydalanish. Quyosh energiyasi, biomassalar, shamol, daryo va dengiz to’lqinlari

Mintaqa biosferasiga bo`lgan transportning ta’siri