Эпиграфика фани предмети - Литература - Рефераты

Эпиграфика фани предмети

Загружено в:

11.09.2022

Скачано:

0

Размер:

37.5 KB

Эпиграфика фани предмети. Қаттиқ юзага ёзилган матнлар. Адабиётдаги пиграфик ёдгорликлар Режа: 1. Эпиграфика фани мақсади ва вазифалари. 2. Эпиграфика ёдгорликлар ва уларни турлари. 3. Ёдгорлик буюмларидаги ёзув. 4. Матнлар мазмуни; тарихий ёки бадиий. 5 . Ер-сув васиқалар ва савдо шартномалари эпиграфик хужжат. 6. Бадиий адабиётдаги меъморий ёдгорликлар,мозорлар, масжидлар таърифи. Эпиграфика тарих фанининг бир тармоғидир. Бу фан предмети тош плиталар, қоялар, мармар тахтачалар юзасига ёзилган қадимги хатларни ўрганади. Эпиграфика тарих фанини бир қисми сифатида бўлиб, у ҳам манбаларни ўрганади. Унинг манбаи сифатида қаттиқ юзага ёзилган турли-туман ҳатлари ҳисобланади.

Эпиграфика ёдгорликлари турли хилдаги юзаларга ёзилган қадимги ҳатлар бўлиб, уларда турлича мазмунга эга бўлган ҳабарлар ёзилган бўлади. Эпиграфика фанининг мақсади талабаларга ўрганилаётган предметни яхши баён қилишдир. Эпиграфика курс вазифаси талабаларга эпиграфик ёдгорликларнинг турли-туманлигини, уларда ҳар-хил ахборотлар борлигини тушунтириб қўйишдир. Эпиграфика бошқа тарихшунослик фанлари каби матн ўрганиши билан полеография фанига яқинлашиб боради. Аммао эпиграфика қаттиқ юзаларга ёзилган ёдгорлик ёзувлари, тарихий саналар, биографик маълумотларни ўрганиши билан ажралиб туради. Эпиграфика ёдгорликлар ва уларни турлари анча кўп бўлиб, улар ташқи кўриниши, шакли, турли хилдаги қаттиқ юзага ёзилганлиги билан ажралиб туради. Улар асосан мармар, тош, металл, сопол ва ёғоч тахтачаларга, қиммат баҳо тошлар; қаҳрабо, нефрит, лазурит, бронза ва бошқа мавжуд бромлар , тақинчоқлар юзасига ёзилган ҳолда жумлалар ёки сонлардан иборат бўлади. Булардан ташқари маъморий-эпиграфик ёдгорликлар хам мавжуд: Улар дахмалар, қабр тошлар, лавҳалар ва қайроқ тошлардан иборат қаттиқ юзаларга ёзилган ҳатлардир. Эпиграфикада айниқса қадимий китобларни безашда / колодон/, сарлавхалар, кириш сўзларида бизга керак бўлган маълумотлар бўлади. Яна бир турдаги эпиграфик ёдгорликлар археологик ва меъморий ёдгорликлардаги ёзуви бор бромлар, меъморий парчалар хам учрайди. Эпиграфик ёдгорликлардаги ёзувлар тури хам, жуда хилма-хил бўлади. Айиримлари бўртиб туради. Баъзилари эса ўйиб ёзилган бўлади. Айиниқса олмос, нефрит, лочуворд, қаҳрабо юзасидаги ёзувларни эслаш ўзи кифоя. Даҳмалардан ёзувлар алохида эпиграфик ёдгорликлар ҳисобланади.

Ёдгорлик буюмларидаги ёзувлар ўз тузилишига кўра бўртма, ўйма, тикилган ва бўяб ёзилган бўладилар.Улар буюртмачи талабига кўра қимматбаҳо тош, олтин, кумуш, оддий мисдан ясалган узук, билак узук, бўйинбоғ,белбоғ, патнис юзасига солинган гуллар билан бирга ёзилган матнлар бўлади. Эпиграфик ёдгорликлар таркибига совға буюмлари, қабристонлардаги ёдгорлик тошлари юзасидаги ёзувлар ҳам киради. Айиниқса қабртош битиклари ичида дахма ва сағана ёзувлари алоҳида ажралиб туради. Улардаги ёзув-матн бўлиб ёзилиши билан ажралиб туради. Матнлар мазмуни турли-туманлиги билан ўзгалардан ажралиб туради. Меъморий ёдгорликлардаги ёзувлар тарихийлиги билан машҳур бўлади. Адабий-тарихий асарларда эпиграфик матн бадиийлиги билан ажралиб туради Улар тош, ёғоч, мато, сопол, мис, кумуш, олтин буюмлардаги ёзувлар доимо бирор ҳабарни етказиб келади. Ўрта Осиёда жуда қадим замонлардан бошлаб ер эгалигида мулк эгаси ва чоракор, ерсиз мрдикор тушунчаси кишилар онгида қатиъий ўрнашиб қолган. Катта ер эгалари ўз ерларининг чоракор- тўртдан бирига ишлайдиган меҳнаткашларга ижарага бериганлар. Бу ижарага бериш ёки уни сотиш қозихона ҳузурида бўлиб, махсус ҳужжат- васиқа ёки савдо ахдномаси билан тасдиқланган. Бу хужжатлар бизнинг замонамизда ҳам ўз аҳамиятини йўқотгани йўқ. Васи қ а-бу ерни сотилган ёки ва қ тинчалик ижарага берилганлиги хусусида ёзилган хужжатдир. Унда энг к амида 2 та ёки 4 та қ ози му ҳ ри бўлади. Савдо аҳдномаси- бу хужжат сотиладиган ерни Шимоли, Жануби, Шарқи-Ғарби жуда синчковлик билан таърифланади. Сотувчи ва олувчи қози олдида шариатга биноан келишиб оладилар.

Бундай аҳдномалар қайта кўрилмайди ва даволар қабул қилинмайди. Бундай ҳужжатлар адабиётдаги эпиграфик ёдгорлик ҳисобланади. Бадиий адабиётда меъморий ёдгорликларнинг таърифи-тавсифи берилган кичик буклет /китобчалар/ лар ҳам энг қимматли эпиграфик ёдгорликлардан ҳисобланади.Чунки уларда шу меъморий ёдгорликлардаги барча этиборга лойик ёзувлари, нақшлари ва наққшолик, хаттотлик намуналарини таърифлаб берилади. Бундай нашрлар Ўзбекистон, Қирғизистон, Тожикистон , Қозоғистон ва Туркманистонда мавжуд бўлган меморий ёдгорликларни атрофига мукаммал баённомасини бизлар ўқиймиз.

Адабиётлар . 1.Арабская эпиграфика в ССР за сорок лет. Журнал «Эпиграфика Востока». 1963. Вып.15. 2.Бабаджанов Б.М. Эпиграфические памятники мусуманских мазаров как источник по истории суфизма. Сб. Из истории суфизма. Т., 1991. 3.Маъсудали Хакимжон. Хатти муаллимий. Араб ёзувининг вужудга келиши ва турлари. Т., Мехнат, 1991. 4.Бабаджанов Б., Муминов А., Паульс Л. Шайбонийлар шажараси эпигравияфикаси. Германия, 1997. 5.Большаков О.Г. Самарканд сирли сополидаги ёзувлар. Журнал «Эпиграфика Востока». 1963. Вып.12. 6.Тошхужаев . Глазурованная керамика Чача в IX - XII вв. Т., 1968.

Похожие

Этиканинг предмети, тадқиқот доираси ва вазифалари. Этика фанининг фанлараро боғлиқлиги

Адабиёт ўқитиш методикаси фан сифатида

Адабиётшунослик фан сифатида

Адабиёт ўқитиш методикаси фан сифатида

Узбек адабиётини укитиш методикаси фан сифатида Узбек адабиётини укитиш методикаси фаннинг бошка фанлар алокаси